Тұздар тақырыбын оқытуда тәрбиелей оқыту әдісін қолдану диплом жұмысы
тақырыбы: «ТҰЗДАР» ТАҚЫРЫБЫН ОҚЫТУДА ТӘРБИЕЛЕЙ ОҚЫТУ ӘДІСІН ҚОЛДАНУ
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
1 ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІНІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ..............................5
1.1 Оқыту әдістері туралы түсінік және оны жүйелеу.........................................5
1.2 Тәрбиелей оқытудағы ұжымдық оқыту әдісінің ролі..................... 18
2 «ТҰЗДАР» ТАҚЫРЫБЫН ТӘРБИЕЛЕЙ ОҚЫТУДА ҰЖЫМДЫҚ
ОҚЫТУ ӘДІСІН ПАЙДАЛАНУ... 23
2.1 Тұздарға жалпы сипаттама 23
2.2 Орта мектептерде химия сабағын оқытуды ұйымдастыру түрлері және
қойылатын талаптар..........................................................................................27
3. ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ.......................................................................... 31
ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................................53
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................................................................55
КІРІСПЕ
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 46 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
Химия-биология мамандығы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: «ТҰЗДАР» ТАҚЫРЫБЫН ОҚЫТУДА ТӘРБИЕЛЕЙ ОҚЫТУ ӘДІСІН ҚОЛДАНУ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
1 ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІНІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ..............................5
1.1 Оқыту әдістері туралы түсінік және оны жүйелеу.........................................5
1.2 Тәрбиелей оқытудағы ұжымдық оқыту әдісінің ролі.....................
2 «ТҰЗДАР» ТАҚЫРЫБЫН ТӘРБИЕЛЕЙ ОҚЫТУДА ҰЖЫМДЫҚ
ОҚЫТУ ӘДІСІН ПАЙДАЛАНУ...
2.1 Тұздарға жалпы сипаттама
2.2 Орта мектептерде химия сабағын оқытуды ұйымдастыру түрлері және
қойылатын талаптар..........................................................................................27
3. ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ.......................................................................... 31
ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................................53
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................................................................55
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы және ғылым минстрлігі дайындаған бағдарламасында “Қазақстан Республикасында
«Қазақстан-2030» бағдарламасы ұзақ мерзімді мақсаттарды атап, нақтылы нәтижелерге жету
Жаңа XXI ғасырда алдыңғы қатарлы өркениетті елдермен қатар Қазақстан
Орта мектепте оқу пәндерінің қазіргі өзгерісті кезеңінде жүзеге асыруға
Қарқынды өзгеріп отырған экономикалық жағдайлар мен заман талабы
Бітіру жұмысының мақсаты мұғалімдер алдында тұрған жоғарыда аталып өткен
Сонымен қатар оқушылардың пәнге деген қызығушылық қабілетін қалыптастыруда төмендегідей
- Оқытудың алдыңғы қатарлы әдіс-тәсілдерін қолдану арқылы қалыптасатын теориялық
- Зертханалық жұмыс пен дәріс беру тәсілін қолдану арқылы
- Оқушылардың ұжымдық технологиялар арқылы қол жеткізген білімдерінің сапасын
Зерттеу нысаны 8 «Б»-сыныбында химия сабағындағы оқытушы мен оқушылардың
Зерттеу пәні -8 сыныпта оқушының ұжыммен топтасып жұмыс жасауға
Зерттеу орыны – Сарқан ауданы Новопокровка орта мектебі. Зерттеу
1 ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІНІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Оқыту әдістері туралы түсінік және оны жүйелеу
Дидактика - оқыту үрдісінің заңдылығын, білімнің мазмұнын анықтау, оқытудың
Әдістің құрам бөлігі әдістемелік (методикалық) тәсіл немесе әдіс деп
Оқыту үрдісінде қолданылатын әдістермен әдістемеліктердің арасында өзара байланыстылық бар.
Оқыту әдісі - оқушылардың ғылыми - зерттеу жолын түсінуге,
Оқушылпрдың білім қоры артқан сайын, іскерлігі мен жұмыс дағдысы
Оқыту әдістерін жуйелеу. Қазіргі оқытудың қалыптасқан дәстүрлі әдістері оқытушы
Сөздік әдістерге мұғалімнің әңгімесі, түсіндіруі, әңгімелесіп-кеңесуі, баяндап беруі, дәріс
Сезімдік қабылдау немесе көрнекілік әдістерге тәжірибелер, кестелер, сызбанұсқалар, модельдер,
Оқытудың сарамандық әдістер тобына зертханалық тәжірибелер, сарамандық сабақтар, сандық
Барлық әдістердің негізі-мұғалімнің сөзі, ал мұғалім сөзі-білімнің көзі. Сондықтан
Әдістерді жүйелеуде химияның өзіндік кәсіби әдістері, педагогикалық және логикалық
Атақты орыс педагогы Ю.К.Бабанский оқыту әдістерін мынадай топтарға бөлді:
Оқу-танымдық қызметті ұйымдастыру әдістері.
Оқу-танымдық қызметті ынталандыру және мотивтендіру әдістері.
Оқу-танымдық қызметті бақылау және өздік бақылау әдістері.
Химияны оқытудың өзіне тән арнайы кәсіби әдістерін атақты әдіскерлер
Түсіндірме-иллюстрациялық немесе информациялық-репродуктивтік.
Ішінара-ізденіс (эвристикалық).
Зерттеу әдісі.
Оқытудың бұл жалпы әдістері өз кезегінде сөздік, сөздік-көрнекті және
Жалпы әдістер мұғалімнің өз қызметінің белгілі бір түрін тандап
I. Түсіндірме-иллюстрациялық әдіс мұғалімнің екі негізгі іс-әрекетін - жаңа
Кесте 1 Түсіндірме – иллюстрациялық әдіс
Түсіндірме – иллюстрациялық әдіс
Сөздік әдістер тобы Сөздік-көрнекі әдістер тобы
1.Баяндау(дәріс,әңгіме).
2.Әңгімелесу.
3.Оқушылардың мәтінмен өздік жұмыс 1.Көрікті құралдарды демонстрациялап баяндау.
2. Көрнекті құралдарды демонстрациялап әңгімелеуі.
3. Көрнекті құралдарды пайдаланып,мәтінмен өздік жұмыс –тар орындау. 1.Оқушы
2. Хим.тәж.орындау.
3.Приборлар құрас модельдеу.
4.Жазба графикалық жұмыс орындау.
II. Ішінара-ізденіс әдісі танымдық әңгіме тәсілдерін проблемалық тапсырмалармен бірлікте
Кесте 2 Ішінара - ізденіс әдісі
Ішінара - ізденіс
Сөздік әдістер тобы Сөздік- көрнекі әдістер тобы Сөздік-көрнектілік-сарамандық
1.Әңгіме(семинар,пікірталас)
2.Оқушылардың мәтінімен
өздік дербес жұмыстары.
1. Көрікті құралдарды демонстрациялап әңгімелеуі.
2. Оқушылардың
мәтінмен көрнекті құралдар мен дербес
жұмыстары. 1.Үлестіріп берілетін материа-н жұмыс.
2. Хим.тәж. орындау.
3.Приборлар құрас модельдеу.
4.Жазба, графикалық жұмыс орындау.
III. Зерттеу әдісі кезінде мұғалімнің көмегінсіз шешілетін проблемалық міндеттер
Кесте 3 Зерттеу әдісі
Зерттеу әдісі
Сөздік әдістер тобы Сөздік- көрнекі
Кесте 3 жалғасы
Зерттеу әдісі
1. Оқушылардың оқулықпен, ғылыми-көпшілік әдебиеттермен өздік дербес жұмыстары.
1. Оқу әдебиеттермен немесе көрнекті құралдар мен дербес
жұмыстары. 1.Үлестіріп берілетін материа-н жұмыс.
2. Химиялық тәжірибелерді орындау.
3. Приборлар құрастыру, модельдеу.
4.Жазба, графикалық жұмыс орындау.
Осы кестелердің бәрінде де мұғалімнің оқу материалын проблемалық баяндау
Қорыта келгенде оқыту әдісі, сабақ беру және оқу әдісі
Оқыту әдісі- белгілі бір көлемдегі дидактикалық міндеттерді шешу әдістерін
Сабақ өту әдісі - жалпы әдіспен және дидактикалық міндетпен
Оқу әдісі - оқушының оқу-танымдық қызметін тәсілі. Ол -
Түсіндірме-иллюстрациялық әдістер тобы. Бұл әдістің мәні - дайын әр
Дайын ақпараттарды берудің неғұрлым көп тараған тәсілдері- мұғалімнің ауызша
Материалды ауысша баяндау тәсілдерінің бірі- әңгіме, әңгімелесу. Бұл қысқа
Химия сабағын да қолданылатын ауызша баяндаудың бір түрі -түсіндіру.
Оқыту барысында түсіндіруді әңгімелеумен үйлестіре пайдаланған дұрыс. Химияны оқыту
Сөз әдістеріне монологтық және диалогтық баяндаулар тән, диалогтық (екі
Түсіндірме-иллюстрациялық әдісте де химия оқулығымен, оқу құралдарымен, есепте, жаттығулар
Оқулықта берілген сызбалар, графиктерді, жүйелілікті білу, заңдарға сәйкес тәжірибелерді
Оқушылардың оқулықпен жұмыс істеудегі негізгі мақсаты - мұғалімнің
Сөздік-көрнекі әдістер тобы. Сабақты сапалы түрде түсіндірудің және берік
Сөз - көрнекі әдістер ісінде жиі қолданылатыны - тәжірибелерді
Мектеп жағдайында бірқатар өтілетін обьектілерді оқушыларға көрсетуге мүмкіндік бола
Графиктік көрнекі құралдардың екінші бір түрі - заттардың қасиеттерін
Графиктік көрнекі құралдардың үшінші түрі - диаграммалар (олар әр
Демонстрация кезінде көрсетілетін және оқушылардың үстеліне қойылатын заттардың үлгілері
Көрнекіліктің ұтымды түрлерінің бірі - кинофильмдер.
Осы кезде химияға арналған кинофильмдері өте көп шығарылған, оның
Химиялық эксперименттерді пайдалануға ерекше талаптар қойылады. Әсіресе, көрнекілігі, қауіпсіздігі,
Сөздік-көрнектілік-сарамандық әдістер. Бұл әдістің негізгі мақсаты - оқушылардың сарамандық
Химиялық эксперимент - құбылыстарды сырын ашудың негізгі құралы. Эксперимент
Эксперимент оқушылардың білімін, іскерлігін және алған дағдыларын тексерудің әдісі
Көпшілік жағдайда оқушылар заттың құрамы мен қасиеттері жөнінде салыстыру
Демонстрациялық тәжірибелер;
Зертханалық тәжірибелер;
Сарамандық сабақтар;
Аралас типті экспериментер (эксперименттік есептер шығару, практикумдар өткізу, т.б.).
Демонстрациялық тәжірибелерді көрсетудің мақсаты – бұл құбылысты көрсетіп, дәлдеп
Мұғалімнің іс-әрекеті оқушыларды өзіне тартады, оқушылар бақылаған тәжірибені мұғалім
Тәжірибелерді олақ, үстірт көрсету оқушылардың ынтасын түсіреді де,олар зертханалық
Оқушылардың зертханалық жұмыстары. Демонстрациялық тәжірибелер қаншама түсінікті көрнекі болғанымен
Кейде оқулық мәтініндегі көрсетілген зертханалық тәжірибелерді ғана зертханалық деп
Оқушылардың сарамандақ сабақтары. Мектеп бағдарламасында жеке тақырыптар бойынша міндетті
Әрбір сарамандық сабақтың мазмұнын жоспарлағанда мұғалім бағдарламаға сәйкес оқушыларға
Сарамандық сабақ бағдарламасын ойдағыдай орындау үшін оқушылар реактивтердің, ыдыстар
Эксперименттік есептер шығару - мұның зертханалық тәжірибелер мен сарамандық
Проблемалық баяндау әдіс. Дәстүрлі оқыту кезінде жаңа білімдерді хабарлау,
Мұндай баяндау ақпараттақ баяндау деп аталады және ол оқушының
Оқуды жандандыру жолдарын іздеу мұғалімнің білімді хабарлаудың жаңа типі
Проблемалық баяндау мұғалімнің жаңа білімді хабарлау барысында сұрақ қойып
Проблемалық ситуация жағдайларындағы баяндаудың барысын қадағалай отырып, оқушылар ғылыми
Материалдық дүниенің атом-молекулалық ілімі мен сапалық және сандық өзара
Химия сабағында ұжымдық оқыту технологиясының тиімді үлесі мол. Ұжымдық
Ұжымдық оқыту әдісі
Уақыт алдыға жылжыған сайын сабақ үрдісін жетілдірудің жолдары мен
Сонда ғана бүгінгі егеменді елімізде азамат тәрбиесі өз нәтижесін
Қысқарта айтқанда, оқыту барысында озат тәжірибелер, тиімді әдіс- тәсілдерді
Ұжымдық оқыту тәсілі.
Жекелей
Жұптық
Топтық
Ұжымдық
Жазбаша жұмыс
Сурет 1 Ұжымдық оқыту әдісін ұйымдастырудың тәсілдері
Мұнда жеке адамның басымдылығы жоқ, әркім өзінше мұғалім. Өзі
тиісті дағдылар үш топқа біріктіріледі.
Оқу жұмысын ұйымдастыру Даму өрісін көрсетету. Еңбек істей білуі.
-жоспарлау:
-оқулықпен жұмыс:
-білім құралдарын пайдалана білу:
-беретін жауабынды жоспарлау:
-айтқаның дәлелдей білу:
-өзін-өзі бақылау:
-талдау:
-бағалау:
-мадақтау: -анализ және синтез:
-салыстыру:
-жіктеу:
-жалпылау:
-негізін таба білу:
-аналогия жасау:
-себеп-салдар байланысын ашу:
-жорамал жасай білу:
-дәделдей білу:
-әсемдей, көркемдей білу (үстел, костюм)
-әдемі сөйлей білу:
-шеше білу(ойындарды):
-қорытындысын шығару. -еңбек етуге ыңғайы:
-көрнекілікті пайдалана білу:
-көрнекіліктермен жұмыс істей білу:
-сарамандық жұмыс техникасын меңгеруі:
-құбылыстарды бақылай білуі:
-уақытты пайдалана білуі:
-отырған орнының тазалығы:
-экологиялық еңбек сауаттылығы:
-мәдениеттілігін көрсете білу:
Кесте 4 Дағдылардың түрлері
Ұжымдық оқытудың мақсаты:
- рухани дүниесін дамыту;
- оқырмандығын күшейту;
- ауызша, жазбаша тіл мәдениетін дамыту;
- ойлау, елестете алу қабілетін қалыптастыру;
- көзқарасын тереңдету;
- өзінше бағалап, пайымдай білуге дағдыландыру;
- сезім сергектігі, эмоциялық мәдениетін тәрбиелеу;
- ойын жеткізе, талдай білуге үйрету;
- танымдық оқу ауқымын кеңейту;
- өмірмен өзіндік ойының байланысын нығайту;
- шығармашылық ізденісіне жол ашу.
ҰОТ оқушының жеке тұлға ретінде және ақыл-ой зердесін дамытудағы
Дағды біліктер
Адамды жан-жақты тәрбиелеу.
ойлау ерік
қиял
іздену сезім
Сурет 2 Дағды біліктер
Ұйымдастырушы
Консультант
(кеңесші)
дәлелдеуші
Сурет 3 Оқушының жеке тұлға ретінде атқаратын рөлі
Әр оқушының еңбегі пайдалы болу керек. Өзінің ғана емес,
Негізгі мақсат: әр оқушының қабілетін дамыту, еңбек етуге баулу,
2 «ТҰЗДАР» ТАҚЫРЫБЫН ТӘРБИЕЛЕЙ ОҚЫТУДА
ҰЖЫМДЫҚ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ПАЙДАЛАНУ
2.1 Тұздарға жалпы сипаттама
Бейорганикалық қосылыстар саны қанша көп болғанымен оларды құрамы мен
Тұз деп металл атомынан және қышқыл қалдығынан тұратын күрделі
Тұздар: орта тұз, қышқыл тұз, негіз тұз, комплексті тұз
Орта тұздардың күрделі түрі қос тұздар, ол қышқылдың құрамындағы
Қос тұздардың басқа бір түрін комплексті тұздар дейді, олармен
Қышқылдық тұздар – қышқылдағы сутектің бір бөлімі ғана металға
Негіздік тұздар - негіз құрамындағы гидроксидтер, нейтрландану көзінде, қышқыл
Бинарлы қосылыстардың қатарына жататын жай тұздардың атаулары жоғарыда берілген
Құрамында түгелдей алмасып үлгірмеген сутек атомы сақталған қышқыл тұздардың
Көп катионды тұз қышқылы болып келсе сутек жоғарыда айтылғандай
Көп анионды тұздардың атауында да комплексті принцип сақталады. Айталық:
Құрамында O2- және OH- иондары бар негіздік тұздардың атаулары
Құрылымдық формуласы
1) валенттілігін анықтау;
2) қышқыл қалдығының құрылымдық формуласындай етіп жазу;
3) сол жағына металл атомын орналастыру.
Мысалы: натрий сульфатының құрылымдық формуласын жазу.
Алу әдісі
1) металл мен металл емес жай заттарды әрекеттестіру арқылы:
Na + S = Na2S
2) негіздік оксид пен қышқылдық оксидті әрекеттестіру арқылы:
Na20 + S02 = Na2SO3
3) негіз бен қышқылдық оксидті әрекеттестіру арқылы:
2NаОН + S02 = Na2S03 + Н20
4) негіздік оксид пен қышқылды әрекеттестіру арқылы:
Na20 + Н2S03 = Nа2S0з + Н20
5) қышқыл мен негізді әрекеттестіру арқылы:
2NаОН + Н2S03 = Nа2S03 + 2Н20
6) күшті қышқыл мен металлды әрекеттестіру арқылы:
Н2S04 + Zn = ZnS04 + Н2 ↑
Химиялық қасиеті
1) тұздар сілтілермен әрекеттеседі:
ҒеСl3 + ЗNаОН = Ғе(ОН)3 + ЗNаСІ
2) тұздар қышқылмен әрекеттеседі:
СаС03 + 2НС1 = СаС12 + Н2С03
3) тұздар тұздармен алмасу реакциясына түседі:
СаС12 + Na2S04 = 2NаС1 + СаS04
4) тұздар металдармен әрекеттеседі:
СuS04 + Ғе = ҒеS04 + Сu
5) тұздар термиялық жолмен ыдырайды:
2Сu(NO3)2 → 2СuО + 4NO2 + 02
Қышқыл тұздар деп қышқылдағы сутек атомының орнын металл атомы
Алу әдісі
1) қышқылды артық мөлшерде алып, негізбен әрекеттестіру арқылы:
Н2С03 + Са(ОН)2 = Са(НС03)2 + Н20
2) қышқыл мен негіздік оксидті әрекеттестіру арқылы:
2Н2С03 + СаО = Са(НС03)2 + Н20
3) қышқыл мен тұзды әрекеттестіру арқылы:
Н2С03 + СаСОз = Са(НС03)2 + Н20 Химиялық қасиеті
1) қышқыл тұз қышқылмен әрекеттеседі:
Са(НСОз)2 + НСІ = СаС12 + Н2С03
2) қышқыл тұз негізбен әрекеттеседі:
Са(НС03)2 + Са(ОН)2 = Н2С03 + СаС03 + 2Н20
3) қышқыл тұз орта тұзбен әрекеттеседі:
Са(НС03)2 + Na2С03 = СаС03 + 2NaНС03
4) қышқыл тұз термиялық жолмен ыдырайды:
Са(НС03)2 - СаО + С02 + Н20 Негіз тұз
Алу әдісі
1) негізді артық мөлшерде алып, қышқылмен әрекеттестіру арқылы:
Са(ОН)2 + HNOз = СаОНNO3 + Н20
2) тұз бен сілтіні әрекеттестіру арқылы:
Са(NO3)2 + NaОН = СаОHNO3 + NaN03
3) тұздар гидролизі арқылы алуға болады.
Химиялық қасиеті
1) негізбен әрекеттеседі: СаОНNO3 + NaOH = NaNO3 +
2) қышқылмен әрекеггеседі СаОНNO3 + НNO3 = Са(NO3)2 +
3) термиялық жолмен ыдырайды: 2СаОНNO3 –
2.2 Орта мектептерде химия сабағын оқытуды ұйымдастыру түрлері және
1. Қазіргі мектептердегі қойылатын міндеттердің бірі – оқушыларды адамгершілікке,
2. Сабақтың жоғары ғылыми деңгейде болуы. Ол бағдарлама мен
3. Әрбір сабақты тәрбиелей оқыту талап етіледі. Химия сабағының
4. Қазіргі сабақта жалпы педагогикалық, дидактикалық және әдістемелік мақсаттардың
5. Химияның қазіргі сабағы дамытылған сабақ болуы тиіс. Ол
6. Сабаққа қойылатын аса маңызды талап - өздік мазмұнын
7. Химия сабағын әр түрлі оқыту құралдарымен жабдықтап, техникалық
8. Қазіргі сабақ оқытылатын материалдың өндіріспен, өмір тәжірибесімен тығыз
9. Химия сабағындағы пәнаралық байланыстардың мазмұнын кеңейту керек (физика,
10. Химия сабағында ұжымдық және жеке топтармен оқыту формасының
11. Қазіргі сабақтар негізгі дидактикалық мақсаттарға бағынады. Сабақта әрбір
12. Сабақтың аса маңызды талабы – оқушылардың біліміне, сарамандық
13. Қазіргі химия сабағы оқыту үрдісінің оптимизация идеяларына сай
14. Сабақта жұмыс істеуге қолайлы жағдай туғызылуы тиіс. Сабақ
15. Фронтальды жұмыс – ұжымдық жұмыс, онда бір уақытта
Сабақта оқытудың барлық формасында тиімді нәтижеге жету үшін бір
ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ
Қазіргі мектептердегі қойылатын талаптардың бірі – оқушыларды оқыта отырып
Сабақтың оқыту әдісі: ұжымдық оқыту технологиясы (ҰОТ)
Сабақтың білімдік мақсаты: «сутек және қышқылдар» тақырыбын оқуда меңгерген
Сабақтың дамыту мақсаты: а) оқушының өз бетімен өз білімін
Сабақтың тәрбиелік мақсаты: а) көпшіл, ұйымшыл болуға баулу, ә)
Сабаққа қолданылатын әдіс-тәсілдер, баяндау, дәріс, кітап, қосымша оқулықтармен жұмыс,
Сабақта қолданылған реактивтер мен құрал – жабдықтар: қышқылдар –
Сабақ барысы:
Оқушыларға сабақ ҰОТ әдісімен өтілетіні хабарланады. ҰОТ мәнісі түсіндіріліп,
Сыныпта 28 оқушы. Әр (лидерге) кеңесшіге 6 оқушыдан бекітіледі.
Мұғалім тарапынан бұл – оқушыға көрсетілген үлкен сенім. Ол
а) жоғары қиындықта (қиыннан жеңілге);
ә) жан-жақтылық;
б) ойлай, тұжырымдай, іздену қабілеттерін жетілдіру мақсатында қосымша тапсырмалар
Кесте 1-ші тірек - сызба Қышқылдардың алынуы және
химиялық қасиеттері.
Сурет 4 Қышқылдардың алынуы және химиялық қасиеттері.
«Сутек және қышқылдар» тақырыбын өткен кезде кейбір тұздармен оқушылар
Қышқылдардың химиялық қасиеттері:
FeO+ 2HCI → FeCI2 + H2O
Zn + 2HCI → ZnCI2 + H2↑
Ca(OH)2 + 2HNO3 = Ca(NO3)2 + 2H2O
Na2SO3 + HCI = NaCI + H2SO3
Тәжірибе. Түзілген ертіндіні суалтқанда кристалл күйіндегі заттар – тұздар
Тұздар – металл атомдарынан және қышқыл қалдықтарынан түзілген күрделі
Кесте 5 Маңызды тұздарға мысалдар
Me H2SO4 HCI HNO3 H3PO4
Аты Форм. Аты Форм. Аты Форм. Аты Форм.
Na
Натрий сульфаты Na2SО4 Натрий хлориді NaCI Натрий нитраты NaNO3
Zn Мырыш сульфаты ZnSO4 Мырыш хлориді ZnCI2 Мырыш нитраты
Тұздардың формулаларын құрастыру.
Металдың және қышқыл қалдығының валенттіліктерін көрсететін сандардың ең кіші
III II
AI2(SO4)3, Ca3(PO4)2
2-ші тірек- сызба Тұздардың жіктелуі, құрамы, аталуы
3-ші тірек-сызба Тұздардың химиялық қасиеттері.
Тұздардың қолданылуы және маңызы.
Тұздардың көпшілігі өнеркәсіпте және тұрмыста кеңінен қолданылады. Азот және
Сондықтан тұзды қасиетті тағам ретінде қастерлейді. Қазақ халқы тұзды
Осының бәрі тұздың адам үшін өте қажет екенін көрсетеді
Ас тұзын өндіру.
Басқұншақ көлдің тереңдігі жарты метрдей. Жазда осы көл буланып,
Теңіз суын минералдардың минералы деп атайды. Өйткені теңіз суында
Үй тапсырмасын тексеру және жаңа сабақты бекіту үшін оқушылар
1-тапсырма. Тұздардың формуласын құру.
1-топқа: Н2SO4-тің тұздарын құрастыру.
2-топқа: H3PO4-тің тұздарын құрастыру.
3- топқа: НСІ –дың тұздарын құрастыру
4-топқа HNO3 – тің тұздарын құрастыру
2-тапсырма.
1-топқа Қышқылдардың формуласын жазу.
2-топқа. Тұздардың формуласын жазу.
3-топқа:Fe2O3 + 6HCI→ 2FeCI3 + 3H2O
+
→
+
4-топқа: Mg + H2SO4→ MgSO4 + H2↑
+
→
+ ↑
3-тапсырма. Төмендегі қосылыстардан қышқылдарды, тұздарды айырып жазу керек. Формулаларды
1+4+6+7+10+12+13+16=69
Mr (LiNO3)=7+14+48=69г/моль
Формуласы Қышқыл Тұз
H2SO4
LiNO3
NaCI
HCI
K2SO4
Zn3(PO4)2
H2CO3
Mg(NO3)2 1
3
5
7
9
11
13
15 2
4
6
8
10
12
14
16
4-тапсырма. Химиялық реакция теңдеулерін аяқтау.
1-ші топқа 1. Zn +H2SO4
2-ші топқа 3.Ca + H3PO4
3-ші топқа 5. H2SO4 + AI
4-ші топқа 7.AI2O3 + H2SO4
«Тұздар» тақырыбына тестік тапсырмалар
1. Мына қатарда неше негіздік тұз бар:
Fe(OH)Cl2, FeCl3, AlCl3, Al(OH)2, Cl?
А) 2
2. Натрий сульфиді, сульфиті және сульфаты берілген. Осылардың қайсысында
А) Сульфидте
3. Формулалары берілген түздар мен олардың атау ларын сөйкестендіріңдер:
1. Nа3Р04
α-гидрофосфат β-фосфат
А)3α1βр2γ
4. Хром (II) хлоридінің 12,3 г қанша грамм натрий
А) 4
5. Массасы 3 кг ізбес тасы айырылғанда қанша көмір
А)672л;
6. Құрғақ ас тұзының 11,7 грамы күкірт қышқылының концентрлі
А) 17,96 л;
7. Кальцийдің мына тұзы Са(Н2Р04)2 қалай аталады?
А)Фосфат; Ә) Гидрофосфат; Б) Дигидрофосфат.
8. Берілген қатарлардың қайсысында түздың формуласы мен атауы сәйкес
А) СгС13 - дигидроксохлорид;
О) Сг(ОН)2С1 - хлорид;
В) Сг(ОН)С12 - гидроксохлорид.
9. Массасы 200 г СаС03 ерімтал тұзға айналдырғанда
қанша көмірқышқыл газы бөлінеді?
А)44,8л;
10. Массасы 17 г күміс нитраты мен қанша ас
А)11,7;
11. Мына тұздардың қайсысы тұз қышқылымен әрекеттескенде Н2S газ
А) Сульфат;
12. Массасы 12,55 г темірдің дигидроксохлоридін еріту үшін қанша
А) 3,65;
13. Мына тұздардың қайсысы натрий гидроксидімен әрекеттескенде тұнба
А) К2С03;
14. Мына берілген реакциялардың қайсысы іс жүзінде жүреді?
А) МgС12 + С02;
Ә) СuС12 + NaОН;
Б) МgС12 + Nа2S04.
15. Мына тұздардың формулалары мен атауларын сәйкестендіріңдер:
1. А1(ОН)2С1 2. А1(ОН)С12
К. Хлорид
А) 1М, 2Л, ЗК; Ә) 1Л, 2М, ЗК;
17. Мына тұздардың қайсысында хлордың массалық үлесі ең
А) NаСІ
18. Мына сульфидтердің 10 грамы НСІ-мен әрекеттескенде қайсысынан ең
А) ZnS;
19. Қорғасын, күміс, натрий нитраттарының ерітіндісіне Н2S-ті жібергенде қай
А) Рb(NO3)2;
20. Сульфид S2- ионын қандай катионды қолданып анықтауға болады?
А) Са2+
№ Сұрақтар Жауап
1 Мына тұздардың ішінен орта тұзды көрсет: А. Са(ОН)Сl
Ә. СаС03
Б. Nа2НР04
2
ВаСl2 қай затпен әрекеттеседі? А. АgCl
Ә. Аg20
Б. АgNO3
3
Аlx(РО4)y; х, у – мәндерін тап: А. х=1, у=1
Ә. х=3, у=2
Б. х=3, у=3
4 Натрий дигидрофосфатының формуласын көрсет: А. Nа3Р04
Ә. Nа2НР04
Б. NаН2Р04
5 (ВаОН)2С03 тұзын ата: А. Карбонат
Ә. Гидрокарбонат
Б. Гидроксокарбонат
№ Сұрақтар Жауап
1
Мына тұздардың ішінен қышқылдық тұзды көрсет: А. NаН2Р04
Ә. Nа3Р04
Б. MgОНN03
2 ҒеС12 қай затпен әрекеттеседі? А. NаСІ
Ә. HNO3
Б. АgN03
3 А1х(S04)y; х, у – мәндерін тап: А. х=3,
Ә. х=2, у=3
Б. х=1,у=1
4 Кальций гидроксохлоридінің формуласын көрсет: А. СаОНСІ
Ә. СаС12
Б. Са (СlO3)2
5 Zn(НS04)2 тұзын ата: А. Гидросульфат
Ә. Гидросульфит
Б. Гидроксосульфат
№ Сұрақтар Жауап
1 Мыстың (II) гидроксокарбонаты қандай тұзға жатады? А. Қышқылдық
Ә. Негіздік
Б. Орта
2 Мына теңдеу бойынша NаОН + Н3Р04
v(NаОН): v(Н3Р04) = 1:1 болса, қандай тұз түзіледі? А.
Ә.NаН2Р04
Б.Na2НР04
3 Ғеx(S04)у осы тұздағы х пен у мәндері қандай?
Ә. х=2,у = 3
Б. х=3,у = 2
4 Nа2S03 мына заттардың қайсысымен әрекеттеседі? А. НСІ
Ә. Ғе203
Б. NН4NO3
5 Мына тұздардың қайсысы хромның дигидросохлориді деп аталады? А.
Ә. Сг(ОН)2С1
Б. СгС13
№ Сұрақтар Жауап
1 Ғе (ОН)3 + НСІ осы теңдеу бойынша әрекеттесуші
v(Ғе (ОН)3) : v(НС1) = 1: 2 болса, қандай
Ә. Ғе(ОН)2С1
Б. Ғе(ОН)С12
2 Nа2S04, Nа3Р04, NаНС03, NаСІ, NаН2Р04 осы қатарда неше
Ә. 2
Б. 3
3 (СuОН)x(СО3)y; х пен у мәндерін тап: А. х=
Ә. х=1, у = 2
Б. х=2, у = 2
4 К2S04 мына заттардың қайсысымен әрекеттеседі? А. ВаС12
Ә. S03
Б. NаОН
5 Алюминийдің гидрофосфатының формуласын тап: А. А13Р04
Ә. А1(Н2Р04)3
Б. А12(НР04)3
Бұл сабақта оқушылар біліміндегі олқылықтар толықтырылып, оқыған материалдады бір
Бұл сабақтың нәтижесінде, қабілеті төмен оқушылардың өзі де түсінгендерін
Қазіргі сабақтарды ұйымдастырудағы басты мақсат – дамыта отырып оқыту
Дамытуды қалыптастыру әдістемесін жасау барысында оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың
Оқу үрдісінде оқушылардың белсенділігін ұйымдастырудың негізгі құралы - топпен
Біздің зерттеудің нәтижесі қазіргі білім беру жүйесіндегі оқушылардың білім,
Оқушылардың пәнге қызығуы қалыптасуының дәрежесі оқушының әр түрлі тапсырмаларды
Танымдық белсенділігі төмен оқушылар білімдерінің төмен екендігін көрсетті: игерілген
Оқу–таным белсенділігі орта деңгейде қалыптасқан оқушылар жалпы теорияны және
Кесте 10 Бақылау сыныбының бағалау картасы
Тапсырма 1 2 3 4 5 Орта
балл Бағасы
Топтар
І топ 3 5 4 4 5 4,2 4
ІІ топ 3 4 5 4 3 3,8 4
ІІІ топ 3 3 5 3 3 3,4 3
IV топ 4 3 4 4 3 3,6 3
Орта балл 3,2 3,75 4,5 3,75 3,5 3,75 3
Мұғалімнің бағасы 3 4 4 3 3 3,4
Кесте 11 Эксперименттік сыныптың бағалау картасы
Тапсырма 1 2 3 4 5 Орта
балл Бағасы
Топтар
І топ 3 5 4 4 5 4,2 4
ІІ топ 3 4 5 4 3 3,8 4
ІІІ топ 3 3 5 3 3 3,4 3
IV топ 4 5 5 5 4 4,8 5
Орта балл 3,2 4,5 4,7 4 3,7 4 4
Мұғалімнің бағасы 3 4 + 5 4 4 4
Кесте 12 Новопокровка орта мектеп оқушыларының білім деңгейлерінің өсу
№
Сыныптар
Бағалары
Оқушылар саны
Қанағат-
танарлық-
сыз,
% Қанағат-
Танарлық,
%
Жақсы,
%
Өте
Жақсы,
%
1
Бақылаушы сынып
24
-
-
10
41,6
8
33,4
6
25
2
Эксперименттік сынып
28
-
-
6
21,7
12
42,7
10
35,6
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл бітіру жұмысы химия пәні бойынша “Қазақстан Республикасында білім
Осыдан қазіргі заман талабына сәйкес оқыту әдісі білімді игерумен
Бұл бітіру жұмысында орта мектеп бағдарламасында оқытылатын тақырыптардың бірі
Ұсынылып отырған осы технологияның дәстүрлі түрде өткізілген сабақтан артықшылығы
Зерттеу нәтижелері ұжымдық оқыту технологиясының ұтымдылығын көрсетті. Яғни, №43
Бұл оқушылардың пәнге деген қызығушылығының, танымдық-белсенділігінің артқандығын көрсетеді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 - 2010
2. Рысбекова А. Танымдық қабілетті арттыру шарттары / А.
3. Гущина Л. Студенттердің дербес жұмысы / Л. Гущина.
4. Едігенова А. Танымдық қызығу ерекшеліктері / А. Едігенова.
5. Пидкасистый П. И. Самостоятельная деятельность школьника в обучении.
6. Ерастов Н. Г. Методика самостоятельной работы. /
7. Подласый И.П. Педагогика. /И.П. Подласый. - М.: 1999.
8. Қоянбаев Б.Ж. Педагогика. – Оқу құралы. /Б.Ж.Қоянбаев.
9. Жарықбаев Қ. Ұстаздық еткен жалықпас. /Қ.Жарықбаев. -Алматы.:
10. Джемс У. Психология в беседах с учителями. /У.Джемс.
11. Петровский А.В. Новое педагогическое мышление. /А.Б.Петровский. –
12. Зинченко В.П. О целях и ценностях образования.
13. Занков Л. В. Дидактика и жизнь Избр. труды.
14. Мұқанов М.М. Жас және педагогикалық психология. / М.М.Мұқанов
15. Әбілқасымова А. Студенттердің танымды ізденімпаздығын қалыптастыру. – Алматы
16. Бірімжанов Б.А. Жалпы химия. – Оқу құралы. /
17. Химическая энциклопедия.: том.2. 151-154б.
18. Алмашев Б.Қ. Физикалық және коллоидтық химия практикумы. /
21. Фельдман Ф.Г, Рудзитис Г.Е. Жалпы химия негіздері. /Ф.Г.Фельдман,
24. Котлерова О.С. Учет знании по химии - Пособия.
25. Ситкевич Л.И. Химический эксперимент в школе / Л.И.Ситкевич.
26. Төлеубаева М. Ұжымдық оқыту технологиясымен / М. Төлеубаева
27. Аманғалиева А. Білім тексерудің тиімді әдісі / А.Аманғалиева
28. Байбосынова А.Т., Қабдрахманова С.Қ Жалпы және анорганикалық химия
29. Хомченко Н.Л. Общая химия / Н.Л Хомченко. М.:
30. Ардашникова Е.И. Курс общей и неорганической химии /
1
Тұздармен әрекеттеседі.
CaCI2+ Na2SO4=CaSO4+ 2NaCI
ізгілік
жауапкершілік
имандылық
Достық
беріктік
өнерлілік
бауырмашылық
Адамгершілік
Азаматтық
ақ ниеттілік
қайырымдылық
адалдық
Ұлттық
үрдістік
Қыздырғанда кейбір тұздар айырылады:CaСO3 (CaO+ CO2↑
%
Эксперименттік
Бақылаушы
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
78,3
Негіздермен әрекеттеседі.Тұз және негіз түзіледі. Na OH +CuCI2 (
Металдармен әрекеттеседі . Электро-химиялық кернеу қатарындағы орнына байланысты. Zn+СuCI2
Тұздардың гидролизі
Na2CO3+HOH=NAOH+
Y
Қыш-дық оксидтермен әрекеттеседі.
Тұз және су түзіледі:
H2S + CuSO4( CuS+ H2SO4
Тұздардың химиялық қасиеттері
Тұздармен әрекеттеседі. Қышқылдар қатары:HNO3; H2SO4; HCI; H2
Қыздырғанда кейбір қышқылдар айырылады:H2SiO3 ( H2O+ SiO2
Негіздермен әрекеттеседі.Тұз және су түзіледі. Na OH +HCI
Металдармен әрекеттеседі . Электро-химиялық кернеу қатарындағы орнына байланысты. Zn+2HCI
Лакмус индикаторды қызарады
Негіздік оксидтермен әрекеттеседі.
Тұз және су түзіледі:
Cu O + H2SO4( CuSO4+ H2O
Қышқылдардың химиялық қасиеттері
SO3+H2O (H2SO4
H2+CI2 (2HCI
2NaCI+H2SO4 (Na2SO4+2HCI
Қышқылдардың алыну әдістері
K2Na PO4 - калий натрий ортафосфаты
Mg(OH)CI- негіздік магний хлориді
KHSO4 –калий гидросульфаты
58,4
KNO3- калий нитраты
Қос тұз
Негіздік
Қышқылдық
Орта
Тұздар
