TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

Өзін - өзі басқарудағы реформалар және оны жетілдіру жолдары

Кіріспе

І . Жергілікті өзін -өзі басқарудың ғылыми негізі.

1.1 Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негіздері----------4

1.2 ҚР –дағы аймақтық және жергілікті басқарудың ерекшеліктері---------------------8

1.3 Орталықсыздандыру теориясынан іске көшу Қазақстан жағдайында----------14

ІІ . Жергілікті өзін -өзі басқаруға талдау және оның шетелдік тәжірибесі.

2.1 Шет елдердегі жергілікті өзін - өзі басқарудың тәжірибесі----------------------------19

2.2 Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқару және оның даму жолдары-----25

2.3 ҚР әртүрлі деңгейдегі мемлекеттік органдардың саяси өзара іс-қимылдарын жетілдіру------------------------------------------------------------------------------------------------------------29

ІІІ . Қазақстандағы әкімшілік реформалау аясында ,жергілікті өзін -өзі басқару жүйесін қалыптастыру және жаңарту

3.1 Қазақстандағы жергілікті деңгейдегі әкімшілік реформалау жағдайындағы өкілетті және атқарушы органдардың өзара іс – қимылы------------------------------------------40

3.2 Қазіргі Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқару жолдары және азаматтық дамуды жетілдіру-------------------------------------------------------------------------------------------47

Қорытынды--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------56

Қолданылған әдебиеттер----------------------------------------------------------------------------------------------------59

Қосымшалар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 60 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

Өзін - өзі басқарудағы реформалар және оны жетілдіру жолдары

Кіріспе

І . Жергілікті өзін -өзі басқарудың ғылыми
1.1 Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқарудың
1.2 ҚР –дағы аймақтық және жергілікті басқарудың
1.3 Орталықсыздандыру теориясынан іске көшу Қазақстан жағдайында----------14

ІІ . Жергілікті өзін -өзі басқаруға
2.1 Шет елдердегі жергілікті өзін - өзі
2.2 Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі
2.3 ҚР әртүрлі деңгейдегі мемлекеттік органдардың саяси
ІІІ . Қазақстандағы әкімшілік реформалау аясында ,жергілікті өзін
3.1 Қазақстандағы жергілікті деңгейдегі әкімшілік реформалау жағдайындағы өкілетті
3.2 Қазіргі Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқару жолдары
Қорытынды--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------56

Қолданылған әдебиеттер----------------------------------------------------------------------------------------------------59

Қосымшалар

Кіріспе

Қазақстан өзінің тәуелсіздігін жариялап, демократиялық, қоғам құруға бел
Жергілікті өзін-өзі басқару мәселесі Қазақртан үшін, қазақ, халқы үшін
Ұлтымыздың өзін-өзі басқару дәстүрінің тағы бір көрінісі — асар
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуын басқарудағы дербестілік саяси алғышарттарының қажеттілігін
Демократияның аяқталатын жері болмаса да, басталу нүктесінің болуын ешкім
Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің түрі де, тетіктері де әр
Өмірдің барлық, саласына бақылау қойып, алақандарында ұстаған билік орындары
І . Жергілікті өзін -өзі басқарудың ғылыми
1.1 Қазақстандағы жергілікті өзін -өзі
негіздері

Республика экономикасын басқару жүйесінің әдістемелік негіздерінің бірі болып- осы
Тұжырымдамада анықталғандай Республиканың
жағдайын белгіледі. Заңда бірқатар анықтамалар берген. Мысалы: жергілікті
Басқару тұрғысынан алғанда маслихаттардың құзыреттері орынды

көрсетілген. Оған дәлел: заңда жазылғандай мәслихаттардың құзыретіне

тиісті аймақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік

бағдарламаларын, жергілікті бюджетті және олардың атқарылуын

бақылануы.

Ұғыну барысында екі заңның айырмашылығын білу өте кажет. Біріншісі,
Қазақстан Республикасы "Жергілікті өзін-өзі басқару" заңында мынадай анықтама берілген:
Бұл қағидалар Қазақстан экономикасын басқарудың қазіргі жүйесінің негізін қүрайды
Басқару обьектілерінде жүргізіліп жатқан терең де сапалы өзгерістер
Қоғамдық дағдарыс жағдайынан шығуы,
экономикалық және интелектуалдық
қамтамасыз етпеді;

Нарықтық қатынастарды ендіру мен дамытуға жағдай тудыруды,

жоғары өнімді ынталандырудың жаңа тетіктерін енгізуді, кәсіпкерлік пен

бәсекені жетілдіруді мүмкін етпеді;

Басқару органдарының әдістері мен нысандары ескіше болды;

Салалық басқару органдарында қайта бөлу қызметі басым болып,

кәсіпорындар әрекетіне себепсіз араласу мен олардың экономикалық

дербестігін шектеу орын алды;

Елеулі кемшілік болып қабылданған басқарушылық шешімдерге

жауапкершіліктік орын алмауы табылды;

Экономиканы тұрақтандыру шаралары мен нарықты қалыптастыру мәселелері мемлекеттік билік
Қазіргі кезедегі мемлекеттік басқару органдарының жүйесі мен қызметі 1999
Қазақстан Республикасы экономика министрлігі;

ҚР-ның көлік және коммуникация министрлігі;

ҚР ауыл шаруашылығы министрлігі

ҚР энергетика, индустрия және сауда министрлігі;

ҚР білім және ғылым министрлігі;

ҚР табиғи ресурстар және айналадағы ортаны қорғау министрлігі;

ҚР стратегия жөніндегі агенттігі;

ҚР табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті қорғау және шағын

бизнесті қолдау жөніндегі агенттік;

Үкімет құрамына кірмейтін бірқатар басқа
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын әрі қарай жетілдіру экономика мен шаруашылық
ұйымдастырушылық құрылым басқарудың негізгі заңдылықтарына,

дәл кезіндегі мақсаттарға сәйкес болуы керек;

ұйымдастырушылық құрылымның жақсаруы,
экономикалық тетігінің өзгеруімен қатар іске асырылуы керек;

Бұрын өзін өзі ақтаған басқарудың ұймдастыру нысанындағы
қағидаларды және әдістерді жалғастырып пайдалану.

Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы серпіндікпен сипатталатын және обьектінің жағдайымен байланысты
Басқаруды орталықтандыру мен орталықсыздандырудың арақатысын

оңтайландыру, яғни басқарудың иерархиясының барлық сатысында оның

функцияларын, құқықтарын және жауапкершілік қызметтерін анықтап

айыру.Сонымен қатар негізгі
шаруашылық дербестігін елеулі көтеру;

Республикалық , аймақтық және бағдарламалық деңгейде жалпы

міндеттерді шешуде басқару органдарының үйлестігі мен әрекеттестігі;

Еңбекті ұйымдастырудың пайдалы нысандарын , шешім қабылдаудың

әдістерін және басқару құрылымдарды
аппаратының жұмысын тиімді етіп құру.

Осы аталған мәселелер кешені аппаратты құруды жан жақты қамтиды.
1.2 ҚР –дағы аймақтық және жергілікті басқарудың

ерекшеліктері .

Мемлекеттің даму барысында аймақтардың және олардың билік ететін органдарының
Өмірдің әлеуметтік жағы және адам факторының басым рөл атқаруы;

Аймақтардың өзара байланыстары едәуір ұлғаюы;

Еңбек ресурстары жылжымалылығының күшейе түсуі;

Аймақтардың өндіріс құрылымы мен инфрақұрылымының күрделене

түсуі;

Территориялық еңбек бөлінісі
халықаралык маңызының артуы үдейеді.

Бұл тенденцияның дамуы, біріншіден, мемлекет пен аймақтар арасында басқару
Оған көп себептердің бірі- рыноктік факторлардың аймақтық саралануы. Материалдық
Аймақтарға орталықтандырылған тікелей көмекті қамтамасыз ету, соның мүдделі пайдаланылуының
Жергілікті бюджсітерге орталықтандырылған қолдаудын, нысандарын жаңарту, аймақтардың ерекшіліктерін ескере
Экономикалық даму жағынан артта қалған аймақтар мен дағдарысқа ұшыраған
Ал ендігі кезекте жергілікті биліктік түрлерін талдайтын
Жергілікті мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын
Жергілікті өзін - өзі басқару дегеніміз
1. Жергілікті тұрғындардың мүддесін
2. Бұл құқықты жалпыға бірдей , еркін ,
Европалық жүйе бойынша жергілікті мемлекетті
Бірінші - әкімшіліктің жергілікті өзін -өзі
Бұл жағдайда жергілікті өзін -өзі басқару
Екіншісі - әкімшілік тұрғысынан
Бұл - бүгіндері көптеген мемлекеттерде
Барлық мемлекеттік басқару жүйесі жұмысының тиімді болуы көбіне жергілікті
Біздің елде жергілікті өзін-өзі басқару дәстүрі әрқашанда болған,ол жергілікті
Ең алдында,жергілікті өзін-өзі басқару Концепциясын,жергілікті атқару өкіметімен тиімді
Ал жергілікті атқарушы органдардың қарауына мыналар жатады;

- аумақты дамыту жоспарларын, экономикасын жергілікті атқарушы
- Жергілікті атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындау
- Комуналдық меншікті басқару

1995 жылы қабылданған Қазақстан конституциясында
1 . Қазақстан Республикасында жергілікті
2. Жергілікті өзін -өзі басқару
3 . Жергілікті өзін -өзі басқару
4 . Жергілікті өзін -өзі
Мемлекеттің аймақтық саясатын анықтай түсу өте қажетті заңдылық. Осы
Әрбір мемлекетте екі түрлі территориялық құрылымдар бар. Олар ұлттық
Аралық басқару органдарн-сипаттайтын негізгі белгі - дербестік өмір сүру
Сонымен аралық орган дегеніміз аймақтардың, облыстарды басқаратын органдар. Олар
Жергілікті билік жүргізетін-ол төменгі әкімшілік органдар. Олар өз қызметтерін
Орталықсыздандыру теориясынан іске көшу Қазақстан

жағдайында

Жергілікті өзін -өзі басқару жүйесінің
Үстіміздегі жылдарда Астанада ҚР Президенті
Жергілікті өзін - өзі басқару
Орталықсыздандыруды нақты іске асырған елдердің тәжірибесі оның ба-сымдылықтары саяси
Біз енді Жергілікті өзін -өзі
Жергілікті өзін -өзі басқару жүйесінң құрлысы
а) Жергілікті бір әкімшілік -
ә) Кеңес өздерінің арасынан
б) Жетекші сол жердегі түрлі
г) Кеңес не оның мүшелері Жетекшінің
2 . Қазақстандағы жергілікті өзін -өзі басқарудың
Конституцияға сай нақты жергілікті
Құрылымдық жағынан да, мазмұны тұрғысынан да жергілікті өзін-өзі басқаруға
Дегенмен ең күрделі мәселенің бірі – сол
Біріншіден, биліктің түрлі деңгейлері арасында қызмет, жүмыс жэне жауапкершілік
Екіншіден, жергілікті мемлекеттік басқарудың қызметі тиімді болу үшін оған
Үшіншіден, бюджеттік орталықсыздандыру принциптерін жүзеге асыру. Бюджеттік орталықсыздандыру қаржылық
Бүгінгі күні қабылданған Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексі бюджеттің құралу,
Демек Қазақстандағы жергілікті өзін -өзі басқару жүйесі
Дегенмен жергілікті өзін-өзі басқару да жергілікті
Біздің бүгінгі өмірімізге қарағанда ,
Осы жобаға белсене қатысқан орталықсыздандыру мәселелері жөніндегі
ІІ . Жергілікті өзін -өзі басқаруға
2.1 Шет елдердегі өзін -өзі жергілікті
Ұлыбританияның мемлкеттік және жергілікті басқару құрылымы. Британия конституциясы негізгі
Құқытың норма статусы.

(Президенттік құқық) – case lave нормасы.

Норма, конституциялық салты болып табылады.

Британия мемлкетті, Ұлыбритания құрама патшалығымен Солтүстік Ирландия арнайы атауы
Ұлыбритания – конституциялық дара билеуші, мемлекет басшысы патша (патшайым)
Ұлыбритниядағы орталық атқарушы билік министрлерден құралатын орган – премьер-министр
Үкіметтің құрамын жасақтауда Конституциялық келісімді негізге алады. Жаңа үкімет
Ұлыбританияда графтық кеңестен жиналушылар кеңесі және аралдардағы ауылдық кеңестерге
Мәселен, Англия 39 графтықты және 36 қалалық округке бөлінген.
Жергілігікті өзін-өзі басқару туралы заң графтық кеңестің құзырына мыналарды
Жапонияның мемлекеттік жергілікті басқару жүйесі.

Конституция ел тарихында алғаш рет Ұлттық тәуелсіздіктің принциптің және
Конституция жапон дара билеушісінің мәртебесін түбінен өзгертті. «Ғаламат әулие»
Премьер министрдің жанындағы келесі орган – ұлттық қорғаныс болып
АҚШ –тағы жергілікті өзін өзі басқару

АҚШ та Федералды Үкімет, 50 штат, 87453 жергілікті басқару
АҚШ-та жергілікті мемелекеттік басқару деген термин қолданылмайды. Тек жергілікті
1. Орталық Үкіметтен тәуелсіздігі; АҚШ-та жергілікті басқару Орталық Үкіметке
2. Жергілікті басқарудың заңдарды бекітуі. Американық штаттың барлық Үкіметтері
3. Жергілікті басқару қызметкерлерін таңдау құқығы. Жергілікті басқару Кеңестері
4.АҚШ-та қызметтерді, жауапкершілікті және өкілеттілікті бөлу нақты көрсетілген. Мысалы:

Федералды Үкімет қорғаныс,
қамсыздандыру, энергетика саласындағы саясатты жүргізеді.

Штат Үкіметі білім беру, денсаулық сақтау, ішкі тәртіпті сақтау,мәдениет
Жергілікті басқару көшелердің тазалығына, көлік қызметіне,

жергілікті тәртіп сақтауға,
қызметтерге жауапты.

5. Әкімшілік басқару. Жергілікті басқаруға байланысты басқару және бюджеттік
6. Бюджеттік тәуелсіздік.Жергілікті Үкімет бюджеті жергілікті Кеңес пен мэр
7. Жергілікті деңгейдегі салық салу. АҚШ тағы жергілікті басқару
8. Коммуналды шаруашылық жергілікті басқару муниципалитеті арқылы толық
9. Жер иелену. Жергілікті басқару муниципалды меншікті иеленуге, пайдалануға,
10.Азаматтардың белсенді қатысуы АҚШ азаматтары жергілікті басқарудың көп жұмысына
11 .Муниципалды ассоциациялар АҚШ та партиядан тыс муниципалды ассоциаациялар
12. Жергілікті басқарудың ашық болуы мен есеп беруі .Жергілікті
Ресейдегі жергілікті өзін-өзі басқару. Ресейдегі жергілікті өзін басқарудың реформасы.
Қазіргі уақытта ЖӨӨБ органдарының қызметін реттейтін заңдарға үлкен көңіл
ЖӨӨБ органдарының қызметі Ресейде де, басқа елдерде де өте
Вена қаласының жергілікті өзін -өзі басқаруына тоқталатын болсақ онда
2.2. Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқару
Аймақтық басқарудың тиімділігі оның ұйымдастырушылық құрылымы өте қүрделі аймақтық
әдістерін жетілдіру. Бұл мәселе өзін - өзі басқарумен тығыз
Нақты айтқанда қаржының бірталай үлесін, материалдық қорларды өндірістік және
Республикалық өзін - өзі басқару тұжырымдамасына төмендегідей

жағдайларды енгізу қажет

Территориялық деңгейдегі мүдделер жүйесі және басымдықтар;

өзін -өзі басқарудың субьектілер жиынтығы, олардың функциялары,

құқықтық негіздері және іскерлік қағидалары; өзін -
қаражаттық құралдардың болуы;

экономикалық кешенінің тиімділігін бағалайтын көрсеткіштер;

мемлекеттік басқару мен территориялық өзін -өзі басқару мәселелері

үйлесімді болуы қажет.

Қазақстанның әлеуметтік экономикалық дамуы, келешек өрлеуі көбінесе оның аймақтарының,
Осыған орай біздің экономика ғылымының шұғылданатын мәселесі: нақтылы облыстар,
тоталитарлык жүйе
өз кезеңіндегі салалық басқарудың күйреуі;

республикада жалпы экономикада салалық негіздерінің әлсізденуі,технологиялық бірліктің ажырауы;

республика егемендік алғаннан кейін халық шаруашылығын жаңадан жіктеу қажеттілігі.
нарықтық механизмді аймақтық экономиканы басқарудың негізгі қозғалтқыш
Қазақстанда оңтайлы құбылыстардың бірі — аймақтық басқаруға бетбұрыс жасалуы.
Әрбір мемлекетте екі түрлі территориялық құрылымдар бар. Олар ұлттық
Аралық басқару органдары-сипатындағы негізгі белгі - дербестік өмір сүру
Жергілікті өзін-өзі басқару оргапының жергілікті мемлекетгік басқару органынан айырмашылығы
жағдайындағы бірінші жағынан, азаматтық қоғам дамуының тетігі болса, екінші
Әкімшілік-территориялық .Құрылымының құқықтық бақылау мәселелері Қазақстан Ресиубликасы Конституциясы, «Қазақстан
Қазакстан Республикасының Конституциясына байланысты жергілікті территориялық атқарушы органдары республикалық
2.3 ҚР әртүрлі деңгейдегі мемлекеттік органдардың саяси
іс-қимылдарын жетілдіру .

Қазақстандағы мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру елдің мемлекеттік қызметінің жұмыс
Жер бетіндегі бірде-бір елде толық жетілген мемлекетті басқару құрылы-мының
Сонымен бірге, қоғамдық және экономикалық қатынастардағы өзгерістермен бірге, ол
Азаматтық қоғамды нығайту мақсатында Жолдауда бірнеше маңызды

ұсыныстар жасалынды.

Біріншіден, «Жергілікті өзін-өзі басқару туралы» Заңын қабылдау міндеті қойылды,
Екіншіден, құқық қорғаушылық қызметте, халық топтарының ерекше мүдделерін жүзеге
Сөйтіп, Қазақстанда бұл кезеңде бүкіл қоғамның мүддесін іске асыруын
Әлем қоғамдастығымен жинақталған саяси жүйелер ауыспалылығының мол тәжірибесінде жасалған
Қазақстан Конституциясы мықты президенттік республиканың қалыпта-суын және биліктің үш
Бұл жерде уәкілетті органдардың мемлекеттік басқарудың барлық деңгейіндегі рөлін
Қазақстанда реформаларды қарқынды және тиімді жүргізу үішін қажетті ішкі
Сонымен бірге, бұл салада бірқатар мәселелер түйіні бар. Мысалы,
Жергілікті өкілетті органдардың осалдығы мен олардың жергілікті мемлекеттік органдардан
Мұндай жағдайда мемлекеттік қызметшілер мен жалпы мемлекеттік органдар жұмысының
Біріншіден, Үкіметтің оңтайлы құрылымын құру мақсатында мемлекеттік органдарды қызметтері
Екіншіден, Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің жанынан мемлекеттік басқаруды жетілдіру жөнінде
Үшіншіден, басқару жүйесі мен әдістерін жетілдіру, тиімді үйлестіру және
Төртіншіден, мемлекеттік басқару саласы «технологиялық жағынан ілгері» өза бастады.
Көбінесе, «Электронды үкіметке» ұқсас бұл жүйенің мақсаты басқарушылық шешімдерді
Мемлекеттік органдар дамыған елдердің мемлекеттік басқаруында және табысты қызмет
Бесіншіден, көрсетілетін қызметттердің сапасын багалауды енгізу үрдісі жүріп жатыр.
Мемлекеттік органдардың қызметін бағалау, менің ойымша, азаматтардың көрсетілген мемлекеттік
Мемлекеттік басқару жүйесінің келешектегі даму жолдары Қазақстан Республикасы Президентінің
Мемлекеттік басқару жүйесінің тиімділігін келесі қадамдарды іске асыру жолымен
Біріншіден, биліктің орталық деңгейіндегі мемлекеттік атқарымдардың артық санын қысқарту
Екіншіден, мемлекеттік органдардың азаматтар мен ұйымдарға көрсететін қызметінің сапасын
Үшіншіден, мемлекеттік қызметті жетілдіру бойынша кешенді шаралар қабылдау, соның
Сонымен қатар, биліктің атқарушы тармағы жұмысының тиімділігін арт-тыру мақсатында
Жұмыс тиімділігін бағалауды енгізу мемлекеттік реттеу саласында қабылданатын шешімдердің
Аталмыш идеялар жарияланған соң саяси жаңарудың серпіні кенеттен жоғарыға
Мемлекеттік басқару жүйесін және мемлекеттік қызметті жетілдіру бойынша белгілі
Мемлекеттік басқару жүйесін орталықсыздандыру және реформалаудың әлемдік тәжірибесі ескеріліп,
Басты міндет - жергілікті орындардағы билікті адамдар алдында бұдан
Орталық және жергілікті атқарушы органдардың өзара іс-қимылының тиімділігі олардың
Аумақтық дамыту саласындағы орталық атқарушы органдардың реттеуші атқарымдары мына
аумақтық дамыту субъектілерінің өз арасындагы жұмыс істеу және

өзара іс-қимылдары шеңберінде заңдық, құқықтық және нормативтік негіздерді қалыптастырумен,
аумақтық дамудың басым бағыттары мен үйлесімдерін және респуб-

ликаның дамуының макроэкономикалық мақсаттарынан таралған өндіргіш

күштерді белгілеумен;

халықтың тұрғылықты жеріне қарамастан республика аумағында ең

төменгі күнкөріс деңгейінің мемлекеттік кепілдіктерін қамтамасыз етумен;

халықаралық, жалпы мемлекеттік, аймақаралық мәндегі (Арал теңізі,

Каспий теңізінің аймағы, Семей полигонының аймақтары, артта қалған ауыл

аймақтары) проблемаларды шешумен;

республиканың экономикасы үшін маңызды мәні бар аймақтардың басымдықпен дамытылуын
Орталық атқарушы органдар аймақтық саясатты іске асыру кезінде жергілікті
а) аймақтарға қолайлы басқарушылық шешімдерді қабылдауға қажетті,

әртүрлі деңгейдегі ақпараттық ағындардың тұзақты және дер кезіндегі қозға-

лысын қамтамасыз ету;

ә) аймақтық маркетингті қолдау және жүзеге асыру;

б) экономикалық саясаттың мақсаттарына сәйкес аймақтарды қаржылық

қолдаудың үдемелі тәсімдерін қалыптастыру және іске асыру;

в) аймақтық ғылыми зерттеулер жүргізуде аймақтық проблемаларды шешу үшін
Бұл алғашқы кезекте, әртүрлі салалар мен секторларды: аймақтық дамыту,
Осыған орай, біздің республикамыз үшін орталықсыздандырудың мынан-дай екі жолы
Бірінші. Белгілі бір өкілеттіктерді аймақтық биліктерге, яғни облыс және
Екінші. Өзекті мәселелерді шешуге халықтың өзі атсалысуына мүмкіндік беретін,
Бірінші жағдайда, тиісті облыс халқының проблемаларын шешу мәселесіне бұл
Сондықтан, өзін-өзі басқару институттарын дамыту, селолық, кентарлық, ауылдық әкімдердің
Жергілікті билік өзінің сайлаушыларының күнделікті қажеттіліктерін қамтамасыз етуге қажетті
Жергілікті бюджеттердің орындалуының тиімділігін арттыру жөнінен әртүрлі тәсілдемелер ұсынылып
Дегенмен, жергілікті деңгейдегі биліктер бөлінісі өзге мемлекеттер үшін дәстүрлі
жүйесінде, көбінесе, биліктер тепе-теңдігі қамтамасыз етілмейтіндігін және басқа билік
ІІІ . Қазақстандағы әкімшілік реформалау аясында ,жергілікті өзін
басқару жүйесін қалыптастыру және жаңарту

3.1 Қазақстандағы жергілікті деңгейдегі әкімшілік реформалау
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында біздің елде жергілікті мемлекеттік
Жергілікті мемлекеттік басқару жүйесіндегі қалған кадрлық буындар басшы -
Бұл жерде мәслихаттар тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік халқының еркін білдіреді
Сонымен қатар, жергілікті атқару органдарының реттеу қызметтері:

өзгеретін әлеуметтік-экономикалық жағдайға байланысты жетілдіру

жөніндегі ұсыныспен ынталандырылған нормативтік-құқықтық заңцардың

бұлжытпай жүзеге асырылуын;

аумақтың теңгерілген және орнықты әлеуметтік-экономикалық дамуын;

қол жетімді және сапалы мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, инфра-

құрылымдық, ақпараттық қызметтерді аумақтың заңды және жеке тұлғаларына да,
аумақтық қорларды, бірінші кезекте, қалпына келтірілмейтіндерді

ұтымды да тиімді пайдалануын, қоршаған ортаны қорғауын және рекреациялық
аумақтық әлеуметтік-экономикалық жүйе тұрақтылыгының негізі ретінде кәсіпкерлік ортаны қалыптастыру
аумақ үшін маңызы зор ұзақ мерзімді аумақтың даму болжамына,
публикадағы өндіріс күштерінің даму және орналасу схемасына, республика

мен аймақтардьщ әлеуметтік-экономикалық даму жоспарына,
бағдарламаларға, мемлекеттік жобаларға ұсыныстар қалыптастыруын;

уақытында түзету мақсатымен саясаттың, болжамның, жоспарлар мен

бағдарламалардың қалыптасу кезеңінде стратегиялық аймақтық әлеуметтік-экономикалық, экологиялық баға беруді
Мәслихат құзіреті:

тиісті аумақтың, жергілікті бюджеттің жоспарларын, экономикалық

және әлеуметтік даму бағдарламаларын, олардың орындалғаны жөніндегі есептерін бекіту,
әкімнің ұсынымы бойынша әлеуметтік-экономикалық бірлікті басқару

схемасын бекіту;

қарауына қатысты жергілікті әлеуметтік-экономикалық құрылым мәселелерін шешу және жергілікті
әкім ұсынымы бойынша тиісті әкімшіліктің жеке құрамын мәслихат сессиясыньщ
атқарушы орган басшыларының есептерін қарау және тиісті органдарға мәслихат
халықтың жұмыспен қамтылуына жәрдемдесу және кедейшілікпен

күресу бағдарламаларын жасап, жүзеге асыру;

әкім ұсынысы бойынша әкімшілік жанындағы ведомствоаралық сипатты мәселелер жөніндегі
Қазақстан Республикасының жер туралы заңдарына сәйкес жер қатынастарына реттеушілік
азаматтар мен ұйымдардың Қазақстан Республикасы Конституциясы-

ньщ нормаларын, заңдарды, Президент пен Қазақстан Республикасы Үкіметі-

нің актілерін, орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың нормативтік-құқықтық актілерін
Сондықтан, жергілікті әкімшіліктер жергілікті өкілеттік органдарға есепті болады, бірақ,
«Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару туралы» Заң жобасында өзін-өзі
жергілікті қоғамдастық кеңесі - мүшелер саны 1000 және одан
адам құрайтын елді мекеннің халқымен сайланатын жергілікті өзін-өзі басқа-

рудың өкілетті органы. Кеңес мүшелерінің саны он адамнан аспауы
жергілікті қоғамдастық жамағатты - жетекші басқаратын жергілікті

өзін-өзі басқарудың атқару органы. Жамиғат қызметі мен оны ұйымдастыру

тәртібі осы Заң талаптарына және Қазақстан Республикасының басқа да
жетекші - жергілікті өзін-өзі басқару атқару органының басшысы, оны

тиісті елді мекеннің халқы сайлайды. Жетекші өкілеттігнің тоқтатылуы жа-

мағат өкілеттігінің тоқтатылуына апарады. Заң жобасында «Кеңес мүшесі, же

текші болып сайлану құқығы бар, 18 жасқа толған және
«Жергілікті мемлекеттік басқару туралы» Заңда келесі тетіктер белгілен-ген.Облыс әкімшілігі
Сондай-ақ, мәслихат атқарушы орган басшыларының есептерін қарайды және тиісті
Облыс (республикалық маңызды қалалар, астана) әкімшілігі облыстық (республикалық маңызды
Жергілікті атқару органдары бірыңғай атқару органдары жүйесіне кіреді, тиісті
Конституция жергілікті мемлекеттік басқарумен қатар «халықтың жергілікті маңызды мәселелерін
Сонымен, алғаш рет әкімдерді сайлаудың құқықтық негіздері қаланды, Бұған
Сөйтіп, атқару органдарының басшыларын сайлауға мүмкіндік туды. Мәслихат депутаттары
Мәслихатта сатылық деңгейдегі қарым-қатынас жоқ екендігін атап айту қажет,
Атқарушы орган басшыларының сайлануы екінші жоспардағы мәселе. Бұл жерде:
Жергілікті қоғамдастық тұрмысын жақсартуға байланысты мәселелердің төрттен үшіне жуығы
Әлемдегі дамыған елдердің көпшілігінде қолданылатын терминологияны ұстансақ, Қазақстанда қазірдің
Әкімдер басқаратын жергілікті атқару органдарымен де жағдай солай. Әкімдерді
Мәселен, Ресейде жергілікті өзін-өзі басқару Қазақстанның Конституциясы тұрғысынан жергілікті
Жергілікті өзін-өзі басқару жергілікті аумақтық бірлік халқының, яғни, аумақтық
Жергілікті биліктің даму үрдісі ретінде өзінің танымал автономиясымен, дербестігімен
Жергілікті органдар жүйесі унитарлық мемлекеттерде орталық билік құзіретіне, ал
Бүгінгі күнде мемлекетті басқарудың бұрынгы үлгісі сақталып қалу сияқты
Бұл жағдайда өкілеттік органдарды дамыту, оларға нақты уәкілеттікті беру
Басты мәселе өкілетті биліктің жергілікті органдарының осалдығы мен тиімсіздігі
Бірінші, Қазақ тілінің және қалыптасқан дәстүрдің ерекшелігі. Халық атқарушы
Екінші, Жергілікті өкілеттік органдардьщ атқарушы органдарға қарағанда беделінің төмендігі,
Үшінші, Қолданыстағы заңдармен жергілікті өкілеттік органдар құзіретінің елеулі шектелуі.
Одан әрі мәслихат сессиялары арасында әкім бюджетті өзгерту жөнінде
3.2 Қазіргі Қазақстандағы жергілікті өзін
жолдары және азаматтық дамуды жетілдіру

Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, жергілікті деңгейде азаматтық қоғамның қызмет
Осыған байланысты, қазіргі кезеңде, билік органдарының орталықсыздандыруын жүргізу -
Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін құру әрекеттері тәуелсіздік алғанға дейін
«Қазақ КСР жергілікті өзін-өзі басқару және жергілікті халық депутаттары
Күнделікті жергілікті мақсаттарды шешу үшін жергілікті органдар халықпен бірлесіп
Бірқатар қалаларда, бөлек ауылдар мен поселкелерде қолданылатын АӨБК жергілікті
Қолданыстағы ЖӨБК құрылу барысы бойынша өздерінің басшыларын сайлау рәсімін
Жергілікті билік органдарына реформа жүргізу әрі қарай дами түсті,
Біріншіден, тәжірибе жүргізілген аумақ халқы елдегі саяси жағдай жергілікті
Екіншіден, тәжірибелік сайлаулар ол өткізілген аумақтардағы этносаралық қатынастар жағдайына
Үшіншіден, сайлауды өткізу жөніндегі техникалық рәсімдер барлық заңдық нормаларға
Төртіншіден, ауыл тұрғындары сайлауға тікелей өздері қатысуға ниет білдіргенде,
Жалпы алғанда, көріп отыргандай, халық ауыл әкімдерін сайлауға даяр-лығын
Сонымен, 2001 жылға дейін жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің дамуьшда
Бірінші. «жергілікті езін-өзі басқару» ұғымын, оның елдің қоғамдық-саяси жүйесіндегі
Екінші. Жер-жерде мәселелерді шешуге бағытталған әсерлі аумақтық басқаруды құру
Үшінші. Аумақтық басқару тиімділігі жергілікті өзін-өзі басқару органдарының есепті
Төртінші. Аумақтық басқару әсері ауыл әкімдері қабылдаған кейбір ше-шімдерінің
Бесінші. Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту білікті кадр құрылымының тапшылығынан
Жергілікті өзін-өзі басқару органдары заңға сәйкес жергілікті мәндегі мәселелерді
Осыған орай, өкілеттіктерді ажырату тәсімі маңызды мәнге ие. Әдетте,
Айрықша өкілеттіктер - тек жергілікті мемлекеттік органдарымен ғана жүзеге
Бірлескен өкілеттіктер - жергілікті өзін-езі басқару органдары оларды өз
Осыған орай, біздің ойымызша, жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту үрдісі
Бірінші. Кейбір өкілеттіктерді жергілікті өзін-өзі басқару органдарына ке-зең-кезеңмен табыстау
Әлеуметтік сала және оның объектілері мунициапалдық меншік негізін құрайтын
басқару органдарына әлеуметтік және, атап айтқанда, шаруашылық қызметтегі шектеулі
Екінші. Жергілікті әкімдердің сайланбалылығы маңызды, алайда ол жергілікті өзін-өзі
Үшінші. Жергілікті өзін-өзі басқару оның заңдық негізінің бір уақытта
Мұндай жағдайда осы саладағы заңдар жергілікті өзін-өзі басқарудың нақты
Төртінші. Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту үрдісінде жергілікті қауымдастық пен
Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқаруды, менің ойымша, келесі даму бағыттары
Біріншіден, жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің тиімді дамытылуы жергілікті өзін-өзі
Екіншіден, жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту үшін аудандық және об-лыстық
Үшіншіден, жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін дамытуда оның бюджеттік-қаржылық және
Сонымен, бүгінгі таңда жергіліқті бюджетті құрайтын табыс көздері жергілікті
Төртіншіден, бүгінгі бюджетаралық тетіктер мен салықтарды жинау және үлестіру
Бесіншіден, жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің қызметін материалдық реттеуде коммуналдық
Алғашқы кезекте жергілікті өзін-өзі басқару орындарына беруге белгіленген әлеуметтік
Бірінші нұсқа, аймақтық өзін-өзі басқару органдары қызмет ететін қала-ларда
Екінші нұсқа, реформалау үрдісі аяқталғаннан кейін қолданыстағы тәсім-дерге қайта
Осы немесе өзге нұсқаны таңдап алу, көптеген жағдайларда жергілікті
Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытудың екінші кезеңінде, атқарушы би-ліктің бірқатар
аумақтық тәртіп және қоршаган ортаны қорғау;

жергілікті жолдар, көшелер, жол қозғалысын ұйымдастыру;

сумен, газбен және жылумен қамтамасыз ету;

жергілікті көлік;

малдәрігерлік қызметтер;

АХАЖ бөлімдері;

спорттық гимараттар;

базарлар;

жергілікті ғимараттарды күтіп ұстау;

қоғамдық тәртіпті бақылау;

> зейнеткерлерге, тұрмыс жағдайы төмен азаматтар мен көп балалы
сыларына әлеуметтік көмек көрсету.

Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының бақылауында мыналар болады:

жергілікті орындарда мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуы;

ауданның ұзақ мерзімдік даму стратегиясын әзірлеу және іске асыру,
ауданның (облыстың) орташа мерзімдік экономикалық дамуын әзірлеу

және іске асыру;

>өткізілетін сайлаулардың (Парламент, мәслихат) техникалық тарапта-рына бақылау жүргізу;

өрттен сақтандыру органдары;

денсаулық сақтау мекемелері, ауруханаларды күтіп ұстау;

мектептер, бала бақшалар, музыка мектептері;

кітапханалар, мәдени мекемелер.

Келесі қадам облыстық басқару органдарының өкілеттіктерін табыстау болып табылады,
ҚОРЫТЫНДЫ

Бүгінгі таңда Қазақстан өзінің мемлекеттік басқару жүйесін ауқымды ре-формалауды
Мемлекеттік биліктің орталық органдарының атқарымдары мен өкілеттіктерін, сондай-ақ көптеген
Осы мәселелердің табысты шешілуі мемлекеттік басқару жүйелі болу қа-жеттілігін,
Еліміздің дамуының қазіргі кезеңінде мемлекеттік басқару тиімділігін одан әрі
Жергілікті өзін-өзі басқарудың базалық негіздерін баянды ету, жергілікті мемлекеттік
Мәслихаттар мен әкімдіктердің құзыреттілігі заманалық кезеңде мемлекет алдында қойылған
Ел Үкіметінің алдында мемлекет, жұмыс беруші және жұмысшы арасын-дағы
Аймақтық элита немесе беткеұстарлар жергілікті өзін-өзі басқару инсти-туты енгізілуіне
Жергілікті мемлекеттік басқару жүйесінің қызмет саласындағы жағдайының дамуын, сондай-ақ
Қазақстан әртүрлі деңгейлердегі мемлекеттік басқару жүйесін дамыту-

дың белгілі бір тәжірибесін жинақтады және мемлекеттік басқару жүйесін
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына нақты өкілеттіктерді Қазіргі кездегі жауапкершілік
Жергілікті мемлекеттік басқару органдары тарапынан тұрғын халыққа

есептілікті және бақылауға алынатындығы туралы тетіктерін одан әрі жетілдіру
Жергілікті мемлекеттік басқару жүйесін демократиялаңдыру бюджеттік орталықсыздандырумен қатар жүргізілуі
Жергілікті деңгейлердегі әкімдердің сайланбалылығы билік сатысын әлсіретпейді, бірақ жалпы
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқару жүйесінің саяси жаңаруын өткізу маңыздылыгын
Жергілікті мемлекеттік басқару органдары мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары
Нақты жағдайлар мен жергілікті бастамаларға елеулі дәрежеде тәуелді азаматтық
жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту, коммуналдық реформа секілді елді реформалаудың
Қолданылған әдебиеттер тізімі :

1.ҚАЗАҚСТАН Республикасы Президентінің Қазақстан халқына

жолдауы- Қазақстан-2030//Егемен Қазақстан 1997г. 11 қараша.

2.Қазақстан республикасының "ҚР мемлекеттік жергілікті басқару

туралы" заңы". Егемен Қазақстан 23.01.2001 ж.

3.2002-2006 ж.ж. арналған Қазақстан Республикасының аймақтық саясат қағидалары. Астана
4.Махмутова М."Системы местного самоуправления в Казахстане". М:

2001г. I

5.Арбатов А."Механизм регулирования развития регионов." Экономист, №2,2001г.

6.Анимица Е.Г. "Основы местного самоуправления" Учебник: М.

Финансы и статистика. 2001.

7.Концепция интеграции научных учереждений и ВУЗов с наукоемкими производствами//Наука
8.Указ президента Республики Казахстан от 11.03.1996г. О мерах по
9.Баймуратов У.Б. Эффективность технического прогресса в промышленности Казахстана —
10.Герчикова И.Н. Менеджмент - М. Банки и биржи, изд
ЮНТИТ. 1995г.-480с.

11.Местное Самоуправление в Казакстане : Особености ситуации и перспективы
12.Дос Көшім :Жергіліктті өзін -өзі басқару – азаматтық қоғамның
13.Кубаев К.Е.Экономическая власть и ее реализация.Саясат №3 2005.

14.Смағұлова Г.С. «Аймақтық экономиканы басқару мәселелері» оқу құралы –Алматы:
15.Қазақстанның элемдегі барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру

стратегиясы: /Астана,
16.Қазақстан Республикасының Халықты элеуметтік қорғау тұжырымдамасы.

Смағұлова Г.С. «Аймақтық экономиканы басқару мэселелері»/ оқу кұралы -Алматы:
17.Баянов Е. «Әкімшілік кұқықтың схемалары бойынша анықтамалар»/ оқу құралы
18.Қ.Д. Жоламан, А.Қ. Мұқтарова, А.Н. Таукелев. «Мемлекет
19.Тайжан Б. «Егемен Қазақстан» - 2006 - 10 наурыз.
20.Шайнғазы. С: «Мемлекетті басқару жүйесін жетілдірудің іс - шаралары»
Егемен Қазақстан 2004 18 қыркүйек.

21.Мемлекеттік қызметте не өзгеріс? // Шымкент келбеті 2003 29
22.Суиндыкова А. «Экономика негіздері»/ 2005 №2 26 бет. П.Найманбаев
23.Мемлекеттік бас қарудың кейбір өзекті мэселелері // Заң 2001
61-6,7беттер.

24.Кубаев К.Е. Экономическая власть и ее реализация / Саясат
25.Ел басы жэне ел мұраты: Мемлекеттік басқаруды жаңарту /
26.Ақиқат журналы № 2 2005. іб.Аманбек Б. «Қоғам жэне
27.Арықбай А. Заң газеті Сэрсенбі 5 шілде 2006. 18.Астана
28.Қазақстан аймақтарының цифрлары.
статистика жөнінлегі агентігі Оңтүстік Казаісстан облысының статистика

басқармасы, Шымкент- 2005

29.«Оңтүстік-Қазақстан облысындағы халықтың тұрмыс деңгейі» Қазақстан Республикасының
30. Оңтүстік Қазақстан облысының статистика басқармасы, Шымкент, 2005 ж.

ӘКІМ

Жергілікті атқарушы органды Республика Президенті мен
БАСҚА ДА ҚЫЗМЕТ БӨЛІМДЕРІ

БАСҚАРМА

БӨЛІМДЕР

ӘКІМНІҢ ОРЫНБАСАРЛАРЫ

(оларды қызметке әкім тағайындайды және болсата алады)

WSt W

МА