Бастауыш мектеп оқушыларының оқу мотивациясын экспериментальды зерттеу диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ 3
1 БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ
МОТИВАЦИЯСЫНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
НЕГІЗІН ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ 6
1.1 Шет ел психологиясындағы оқу мотивациясының теориялық негізі 6
1.2 Бастауыш мектеп оқушыларының оқу мотивациясын зерттеу 9
2 БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ МОТИВАЦИЯСЫН ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬДЫ ЗЕРТТЕУ 22
2.1 Оқу мотивациясын зерттеуге арналған әдістер мен тәсілдер 22
2.2 Эксперименттің өту барысы мен зерттеу нәтижелері 26
ҚОРЫТЫНДЫ 45
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 48
ТІРКЕМЕ А Н. Г. Лусканованың анкеталық әдістемесі 51
ТІРКЕМЕ Ә Н. Г. Лусканованың суретті әдістемесі 52
ТІРКЕМЕ Б М.Р. Гиинзбургтың баланың оқу мотивтерін зерттеуге
арналған әдістемесі 53
ТІРКЕМЕ В Баланың мазасыздану деңгейін анықтауға арналған
Г.Тэммел, М.Дорки, В. Ален тестісі. 55
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 57 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ
МОТИВАЦИЯСЫНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
НЕГІЗІН ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ
1.1 Шет ел психологиясындағы оқу мотивациясының теориялық негізі
1.2 Бастауыш мектеп оқушыларының оқу мотивациясын зерттеу
2 БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ МОТИВАЦИЯСЫН ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬДЫ ЗЕРТТЕУ
2.1 Оқу мотивациясын зерттеуге арналған әдістер мен тәсілдер
2.2 Эксперименттің өту барысы мен зерттеу нәтижелері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІРКЕМЕ А Н. Г. Лусканованың анкеталық әдістемесі
ТІРКЕМЕ Ә Н. Г. Лусканованың суретті әдістемесі
ТІРКЕМЕ Б М.Р. Гиинзбургтың баланың оқу мотивтерін
арналған әдістемесі
ТІРКЕМЕ В Баланың мазасыздану деңгейін анықтауға арналған
Г.Тэммел, М.Дорки, В. Ален тестісі.
КІРІСПЕ
Зерттеу өзектілігі. Егеменді еліміздің болашағы жас буынның білім дәрежесінің
«Бастауыш мектептің негізгі міндеттері баланың жеке басының алғашқы қалыптасуын
Бастауыш сынып оқушысының оқудағы жетістігі оқу мотивациясы мен оқу
Тәрбиелеу және оқыту ұйымдарына қоятын қоғамның басты талаптарының негізі
Бұл зерттеу жұмысында бастауыш сынып, соның ішінде 1-сынып оқушыларынң
Бұл зерттеу жұмысында Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, Д.Б.Эльконин, Л.И.Бажович, Е.Е.Кравцова, А.А.Венгер
Зерттеу жұмысының өзектілігіне сүйене отырып, зерттеудің мақсатын, міндетін, болжамын
Зерттеу мақсаты: 1-сынып оқушыларының оқу мотивациясын анықтау.
Зерттеу нысанасы: оқу мотивациясының ерекшеліктері.
Зерттеу болжамы: мотивтердің үйлесімділігі баланың оқу үлгерімін анықтайды.
Зерттеу міндеттері:
1) оқушылардың оқу мотивациясының теориялық аспектілерін зерттеу.
2) Оқу мотивациясының диагностикалық материалдарын талдау
3) 1-сынып оқушыларының оқу мотивациясының эксперименттік мәліметтерін алып, өңдеу.
Зерттеудің тәрбиедегі мәнділігі: 1-сынып оқушыларының оқу мотиваиясын зертеудегі эксперимент
Зерттеу әдістемелері:
1) бастауыш сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеуге арналған Н.Г.Лусканованың
2) Баланың оқу мотивациясын және мектепке бейімделуін анықтауға арналған
3) М.Р. Гиинзбургтың баланың оқу мотивтерін зерттеуге арналған әдістемесі.
4) Зерттеу нәтижелеріінң сенімділігін, валидтілігін анықтау мақсатында статисткалық коорреляция
Зерттеудің әдіснамалық негізін бастауыш сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеудегі
Зерттеудің эксперименатльды базасы: Тарбағатай ауданының Маңырақ ауылындағы А.Байтұрсынов
1 БАСТАУЫШ СЫНЫП
2.1 Шет ел психологиясындағы оқу мотивациясының теориялық негізі
Мотивация мәселесі методикалық және теориялық жағынан қарағанда өте маңызды
«Мотивация» сөзін алғаш рет А. Шопенгауер өзінің «Четыре принципа
Қазіргі кезде зерттеу жұмыстарында мотивацияны түсіндіруде әр түрлі позициялар
Бұл жерден мотивация анықтамаларын 2 бағытқа бөлуге болады. 1-шісі
Екі жағдайда да авторлар мотивацияны мотивтен кейінгі 2-ші орынға
Адамның қажеттіліктер жүйесі жеке адамның белсенділігінің басты қайнар көзі
физиологиялық қажеттіліктер;
қауіпсіздік және қорғаныс қажеттіліктер;
керек-жарақ және махаббат қажеттіліктері;
өзін-өзі сыйлау қажеттілігі;
өзіндік актуализация немесе қажеттіліктер.
Бөліп көрсетілген қажеттілктер адамның жүріс-тұрысын төменгі қажеттіліктер қанағатттанғанда ғана
Дж. Аткинсон бойынша индивидтің жүріс-тұрысы, тұрақты қажеттіліктердің иерархиялық ұйымдасқан
Жетістікке жетуге бағытталған әрекет баланың мектепте сәтті оқуына әсерін
Жетістікке жетуге бағытталған мотивация мен әрекет әрқашан бірдей емес
Оқу іс-әрекеті жеке адамның қалыптасуындағы (бала бақшадан бастап, орта
Іс-әрекетке қанағаттанбау немесе берілетін пәнге еш қызығушылықсыз оқу.
Жеке қызығушылықсыз және табыссыз оқу.
Әлеуметтік идентификация үшін оқу.
Сәтсіздіктен қорыққаны үшін немесе табысқа жету үшін оқу.
Күштеу немесе қысым болғандықтан оқу.
Түсініктерге және моральды міндеттерге немесе жалпы қабылданған нормаға негізделіп
Өмірдегі мақсатына жету үшін оқу. Әлеуметтік мақсаттарға, талаптарға, құндылықтарға
Оқушылар көбінесе мына мотивтерді жоғары бағалайды: «қоғамға пайдалы болу
Факторларды бұлай қарапайым болу сұрақтың талдау аймағын кескіндейді, оқудың
Оқу мотивациясына бір оқушыдағы әр түрлі мотивациялық факторлардың үйлесімділігі
Оқу мотивациясына бір оқушыдағы әр түрлі мотивациялық факторлардың үйлесімділігін
1.2 Бастауыш сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеу
Қандай іс-әрекет мотиві болмасын, ол бала үшін әр түрлі
Мотив оқу іс-әрекетінің сипатына, баланың оқуға қатынасына өз әсерін
А.Н. Леонтьев мотивтерді түсіну (понимаемые) және нақты әрекет етуші
Мотив түсінікті және түсініксіз болады. Яғни, іс-әрекет кезінде ереже
Барлық мотивтерді 2 үлкен топқа бөлуге болады: біреулері оқу
Төменгі сынып оқушыларының оқу мотивациясында бұл мотив топтары қандай
Төменгі сынып оқушыларының оқу іс-әрекетіне түрткі болатын мотивтер жүйесіндегі
Парыз және жауапкершілік мотивін балалар алғашында түсінбейді, бірақ бұл
Көптеген төменгі сынып оқушылары жеке жауапкершіліктің төмен деңгейін көрсетеді,
Бірақ оқудың мәнділігін түсіну жеткіліксіз. Жауапкершілікті қатына өзіндік бақылаудың,
Оқуға жауапкершілікті қатынас оқушының өз әрекеттерін маңызды мақсаттар мен
Төменгі сынып оқушылары саналы қабылданған ниет негізінде өз мінез-құлық,
Ниет балаға әрекет етуге түрткі ретінде болады. Ниет өз-өзінен
Мақсат ниетке айналу үшін оқушылардың мақсат қоюға қатысы ғана
Сонымен қатар, төменгі сынып оқушыларының оқу мотивациясында баға үлкен
Сонымен бірге баға оқушының білім деңгейін, ол туралы қоғамдық
Бастауыш сынып оқушысының бағаға үлкен мән беруіне байланысты, бағаны
Оқу үрдісі және мазмұнымен байланысты мотивация негізінде танымдық қажеттілік
Л.И.Божович танымдық қажеттіліктің дамуы әр балада әр түрлі жүретіндігін
Мектептегі жүйелік оқуға дейін танымдық қажеттіліктің мазмұны ғылыми білім
Бастауыш сынып оқушыларын оқу мазмұнында не қызықтырады және олардың
Оқу мазмұны және оқу үрдісімен байланысты мотивтер мотивация сферасына
Л.И.Божович бала дамуындағы негізгі фактор сыртқы әсердегі қажеттілік деген
Ш.Н. Чхартишвили белсенділіктегі қажеттілікке аса мән береді. Жаңа әсер
А.А.Люблинская белсенділік деңгейін төменнен жоғарыға дейін бөліп көрсетеді.
Түріне байланысты белсенділік әр түрлі болуы мүмкін. Балалар санайды,
Балада белсенділік күшіне байланыстыәр түрлі көрініс береді. Бір бала
Бала мектепке келгенде оның танымдық белсенділік деңгейі әр түрлі
Сонымен сыртқы әсердегі және белсенділіктегі қажеттілік – бұл тек
Бастауыш сынып оқушыларының жұмыс жасаушыға баланың тануға, қандай да
Бұл іс-әрекетке сүйіспеншілікте нақты нәтиже алуға ұмтылу мотив ретінде
Л.И.Божович баланың спихикалық дамуының бірнеше параметрлерін көрсете келе, баланың
Мектепке дейін бала адамдар қоғамында белгілі позицияны иемденуге қажеттілігі
Мектепке дейінгі және бастауыш сынып жасының шегінде пайда болатын
Бала тек қана ішкі позицияны меңгергенде нағыз оқушы болады.
Ойынға қызығушылықтың жоғалуы және оқу мотивтерінің түзілуі ойын іс-әрекетінің
Сонымен 6-7 жаста оқу іс-әрекеті жетекшілік етеді. Бұл көп
Бірінші компонент-мотивация. Оқу іс-әрекеті жартылай мотивацияланған-ол әр-түрлі мотивтермен бағытталады.
Екінші компонент-оқу тапсырмасы, яғни бала орындау кезінде өзіне жалпы
Үшінші компонент – оқу амалдары (операциясы). Бұл әрекет тәсілінің
Төртінші компонент – (контроль) бақылау. Алғашында балалардың оқу жұмысын
Бақылаудың (контроль) соңғы сатысы – баға. Бұны оқу іс-әрекеті
Оқу іс-әрекеті күрделі құрылымға ие бола отырып, қалыптасудың ұзақ
А.Н. Леонтьев мотивациялық сфераны – жеке адам ядросы деп
Оқудың басқа да кең әлеуметтік мотиві – жауапкершілік, білім
Кең әлеуметтік мотивтер құнды бағыттарға сәйкес болады. Бұл бағыттарды
Келешек үздік оқушылар басынан бастап оқу мазмұнын, мекетп ережелерін
Танымдық мотивацияның маңызды аспектісі – оқу-танымдық мотивтер. Егер бала
Жетістікке жету мотивациясы төменгі сыныптарда басымдылық көрсетеді. Оқу үлгерімі
В.С.Мухина бойынша оқу іс-әрекетінің негізгі ерекшелігі сол оның мақсаты
Егер бала сурет салу үрдісіне қызығып немесе жақсы сурет
Сабақ үстіндегі үйрену, оқу іс-әрекетінің элементтерін бастапқыда меңгеру үшін
Тұрақты және жекеленген танымдық қызығушылықтар балада оқуға, үнемі жаңа
Сонымен, оқу мотивациясы – бұл баланың білімді, белгілі дағдымен
Бастауыш сынып оқушысында орта буынға өткенше оқу іс-әрекеті қалыптаспаса,
2 БАСТАУЫШ
2.1 Оқу мотивациясын зерттеу процедурасы, оның әдістемелері
Мектепке алғаш түскен және оқудың бастапқы кезеңі бала өмірінде,
Мектепке түскен бала физиологиялық және әлеуметтік жағынан кемелді, сонымен
Оқу іс-әрекетінің дамуының алғы шарттарының бірі қойылған тапсырманы қабылдау,
Балалар оқу іс-әрекетін білетіндіктен, оқу тапсырмасының шешіміне әкелетін әрекеттердің
Баланың оқу іс-әрекетіне байланысты ерекшеліктерін анықтау үшін психологиялық зерттеу
Гуманизм мен педагогикалық оптимизм принципі.
Балаға ұқыптылықпен, қамқорлықпен қарау керек. Кез келген зерттеу баланың
Объективтілік және ғылымдылық принципі.
Зерттелініп отырған параметр басқа ғылым түсінігінің немесе ересектердің психикалық
Жүйелілік және комплекстілік принципі.
Баланы зерттеу кезектілікпен өтуі керек. Әрбір әдістемені жүргізу кезінде
Сапа және іс-әрекет бірлігі принципі.
Сапа мен іс-әрекеттің өзара байланысы мен өзара бір-біріне әсерін
Индивидуалды және жекелік принципі.
Бұл дегеніміз дамудың жалпы заңдылықтары әрбір балада өзгеше және
Осы аталған принциптерді ескере отырып, біз өз зертеуімізді 1
Л.И.Божович атап көрсеткендей баланың мектепке келу кезеңі оның барлық
Бұл шарттардың барлығы мектептің бала өмірінің орталығы дегенге келіп
Мектепке дайындықты жүргізудегі негізгі жолдардың бірі – оқуға түрткі
Баланың оқуға дайындығының негізгі жолдарының мәнділігін ескере отырып, бала
Баланың мектептегі жүйелік оқуға дайындық концепциясының қайсысын таңдауына байланысына
Мысалы, баланың интеллектуалды дайындығын: Л.А.Венгер және В.В.Холмовскаяның әдістемесі, Векслердің
Бастауыш сынып оқушыларының оқу мотивациясын диагностау үшін: «Мектеп туралы
Бала мектепке түсісімен психологиялық даму деңгейі бойынша индивидуалды ерекшеліктері
Сондықтан да бастауыш сынып оқушыларына психодиагностикалық әдістемені қолдану алдында,
Баланы зерттеуге кеткен уақытты қысқартудың бір тәсілі, топтық зерттеу
Психодиагностикалық зерттеуді бастамас бұрын төмендегі шарттарды орындау қажет:
әдістеме текстімен танысу және оны тиянақты қарап шығу.
егер бар болса берілген әдістеменің нұсқауын оқып шығу.
әдістемені өткізуге қажетті материалдарды дайындау.
кем дегенде бір балаға берілген әдістемені өткізіп көру және
2.2 Эксперименттің өту барысы мен зерттеу нәтижелері
Бірінші сынып оқушыларның оқу мотивациясын зерттеу үшін оның әр
а) оқу мотивациясын;
б) оқу мотивтерін;
в) эмоционалды жағдайын анықтауға бағытталған.
Біз диагностикалықәдістер ретінде жинақтаған, қолданған әдістемелер Р.В. Овчарова, Н.Г.Лусканова,
Бірінші сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеуде біз екі бағытты
Қолданылған әдістеменің бірінде оқу мотивациясының «жоғары», «орташа», «төмен» дейгейде
Оқу мотивациясының жоғарғы деңгейде дамығандығын төмендегі параметрлер анықтайды:
оқу белсенділігі;
таным мотивтерінің дамығандығы;
қоршаған әлемнің жасырын қасиеттері мен заңдылықтарын табуға ұмтылыстың айқын
Ал орташа деңгейде дамығандығы мына параметрлер бойынша анықталады:
қоршаған әлемнің кейбір жалпы қасиеттерін табу;
осы қасиеттерді қолдануға бағытталған ұмтылыс.
Соңғы төмен деңгейдегі оқу мотивациясының дамуын:
- заттар мен құбылыстардың сезім мүшелеріне тікелей әсер ететін
Бұл Л.Н.Лусканованың оқу мотивациясын анықтауға арналған анкета түріндегі әдістемесі.
Саған мектепте ұнай ма?
Таңертең тұрғанда сенің мектепке барғың келе ме, әлде үйде
Егер Мұғалім ертең мектепке келу міндетті емес десе, сен
Қандай да бір сабақ болмай қалса, саған бұл ұнар
Сен үйге тапсырма бермегенін қалар ма едің?
Мектепте тек қана негізгі сабақтар болса саған ұнай ма?
Сен мектеп туралы ата-анаңа жиі айтасың ба?
Сен қатал емес мұғалімнің болғанын қалар ма едің?
Сыныпта сенің достарың көп пе?
Саған өзіңнің сыныптастарың ұнай ма?
Жауаптар «Иә», «Жоқ», «Білмеймін» түрінде болады. «Иә» жауапқа –
Әдістеме әрбір баламен индивидуалды үрде жүргізіледі. Соның нәтижесінде бала
Н.Г.Лусканованың келесі әдістемесі де оқу мотивациясының деңгейін анықтауға арналған.
а) оқу мотивациясының жоқтығын, оқу мотивациясының басымдығын білдіреді. Бұл
б) балалық негативизм. Бұл әреке мектеп талаптарына қиыншылықпен бейімделетін
в) тапсырманы түсінбеу немесе басқаша талдау. Бұл көбінесе психикалық
Берілген тақырыпқа суреттердің сәйкестігі бойынша, олардың сюжеті есепке алынады.
а) оқуға байланысты жағдайлар, оқу мотивациясының, оқу белсенділігің және
б) оқу сипатына жатпайтын мектептің сыртқы атрибуттарына байланысты жағдай,
в) ойын жағдайлары мектепке оң қатынаста, бірақ ойын мотивациясы
Бұл әдістемені 1сынып оқушыларына топтық немесе индивидуалды түрде жүргізуге
Сонымен мектептегі оқуға дайындық критериі ретінде бірнеше көрсеткіштер алынатынын
Әдістемені өткізбес бұрын әр түрлі бейнелер салынған 6 карточка
Бірінші сурет: қолын көтеріп балаға бұйырып тұр, баланың қолында
Екінші сурет: партада отырған бала (оқу мотиві).
Үшінші сурет: доп ойнаған екі бала (ойын мотиві).
Төртінші сурет: бірі ұзын, бірі қысқа екі бала, ұзын
Бесінші сурет: мектепке бара жатқан, қолына портфель ұстаған бала
Алтыншы сурет: қолында беттері ашық дәптер ұстаған (баға алу
Әдістеме әрбір баламен жеке-жеке жүргізіледі. Балаға шағын әңгіме айтылады.
Балалр мектеп жайында әңгімелесіп отыр. Бірінші бала айтты: «Мен
Екінші бала айтты: «Маған оқыған ұнайды, сабақ қарағанды ұнатамысн.
Үшінші бала айтты: «Мектепте көңілді, ойнайтын балалар көп. Мен
Төртінші бала айтты: «Менің үлкен болғым келеді. Мектепте мен
Бесінші бала айтты: «Оқу керек, себебі оқысаң кім болғың
Алтыншы бала айтты: «Мен мектепте бес аламын, сол үшін
Әңгіме айтылған соң экспериментатор балаға мына сұрақтарды қояды: «Сенің
Әрбір мотив түрі бойынша топтағы пайыздық көрсеткіш есептеледі.
Бұл әдістеменің негізінде мотивтердің «персонификациясы» принципі жатыр. Балаларға ұсынылған
Ендігі міндетіміз 1-сынып оқушыларының оқу мотивациясына, оқу үлгеріміндеріндегі мотивтердің
Баланың мектепке түсуі маңызды жекелік жаңа құрылым – оқушының
Мектептегі мазасыздық – бұл баланың жағымсыздық эмоция көрінісінің жеңіл
Бұл психопрофилактикалық жұмыс болып табылады
Мектептегі мазасыздықтың жоғары деңгейі, өзін-өзі бағалаудың төмендеуі мектепке түскен
Осыған байланысты біз өз зерттеуімізде баланың эмоционалды жағдайы оның
беске оқитын оқушылар;
Төрт пен беске оқитын оқитындар;
Үштік бағаға оқитындар.
Енді осы топқа жоғарыда аталған мазасыздықты анықтауға арналған Р.
Әдістемені өткізер алдында көлемі 8,5 х Псм болатын 14
Бірінші сурет. Кішкентай баламен ойнау (бала кішкентай баламен ойнап
Екінші сурет. Бала және шешесі нәрестемен (баласы нәресте көтерген
Үшінші сурет. Агрессия объектісі (бала оған қарсы шабуыл жасаған
Төртінші сурет. Киіну (бала орындықта отырып, аяқ киімін киіп
Бесінші сурет. Ересек балалармен ойнау (бала ересек баламен ойнап
Алтыншы сурет. Жалғыз ұйқыға жату (бала төсегіне бара жатыр,
Жетінші сурет. Жуыну (бала жуынатын бөлмеде жуынып тұр).
Сегізінші сурет. Ескерту (анасы балаға сұқ саусағын көрсетіп ескерту
Тоғызыншы сурет. Елемеу (әкесі нәрестемен ойнап тұр; баласы қасында
Оныншы сурет. Агрессивті шабуыл (құрбысы баладан ойыншығын тартып алып
Он бірінші сурет. Ойыншықтарды жинау (анасы мен баласы ойыншықтарды
Он екінші сурет. Оқшаулану (ек» құрбысы баладан қашып барады).
Он үшінші сурет. Бала ата-анасымен (бала әкесі мен анасының
Он төртінші сурет. Жалғыздықта тамақтану (бала үстел басында жалғыз
Әрбір сурет екі вариантта жасалған: қыздарға (суретте қыз бейнеленген)
Суреттер баланың бірінен соң бірі кезекпен көрсетіледі. әңгімелесу арнайы
Кішкентай баламен ойнау. «Сен қалай ойлайсың бұл бала көңілді
Мамасы, кішкентай бауырымен бірге. «Бұл бала көңілді бола ма?
Агрессия объектісі. «Сен қалай ойлайсың, мына жерде бала көңілді
Киіну. «Мына бала көңілді бола ма, көңілсіз бола ма?
Ересек балалармен ойнау. «Сен қалай ойлайсың мына бала көңілді
Жалғыздықта ұйқыға жату. «Ал, мына балаға көңілді ме, көңілсіз
Жуыну. «Сен қалай ойлайсың, мына бала көңілді ме, көңілсіз
Ескерту. «Мына балаға көңілді ме, көңілсіз бе?»
Елемеу. «Ал мына бала ше, көңілді ме, көңілсіз бе?»
Агрессивті шабуыл. «Сен қалай ойлайсың мына бала көңілді ме,
Ойыншықтарды жинау. «Мына бала көңілді ме, көңілсіз бе? Ол
Оқшаулану. Сенің ойыңша мына бала көңілді ме, көңілсіз бе?»
Бала ата-анасымен. «Мына балаға көңілді ме, көңілсіз бе? Ол
жалғыз тамақтану. «Сенің ойынша мына бала көңілді ме, көңілсіз
Зерттеу барысында алынған нәтижелер бойынша мазасыздық индексі анықталады. Бұл
Мазасыздық индексінің деңгейіне байланысты балалар 3 топқа бөлінеді:
а) мазасыздық деңгейі жоғары, егер мазасыздық индексі 50%-тен жоғары
б) мазасыздық деңгейі орташа, егер мазасыздық индексі 20%-тен 50%-ке
в) мазасыздық деңгейі төмен, егер мазасыздық индексі 0-ден 20%-ке
Әдістемені әрбір баламен жеке жүргізіледі. әдістемеге сапалық анализ де
Біздің зерттеуімізде қолданылған бұл әдістемеден алынған мәліметтер, оқу үлгерімдері
Бұл қолданылған әдістемелерден басқа бірінші сынып оқушыларының оқу мотивациясын
Сонымен біз өз зерттеуімізде бірінші сынып оқушыларының оқу үлгеріміне
Оқу мотивациясы – бұл заттардың жасырын қасиеттерін, қоршаған әлемнің
Зерттеуге қатысқан топтың ішіндегі, оқу озаттарында оқу мотивацясының жоғарғы
Оқудың әлеуметтік мәні баланың бағаға қатынасынан анық көрінеді. Бала
Оқу үлгерімі екпінді балаларда, біздің зерттеуіміз көрсеткендей оқу мотивациясы
Ал оқ уүлгерімі орташа балаларда оқу мотивациясының төмен және
Оқу үлгерімдері бойынша бөлінген алдыңғы 2 топта кездеспеген немесе
Зерттеу нәтижесінің сандық көрсеткіштері бойынша 1-сынып оқушыларында оқу мотивациясының
Мотив түрлері бойынша озат оқушыларда баға алу және әлеуметтік
Оқу мотивациясының орташа деңгейі озат оқушылардың 62 пайызында орын
Мотивтердің әлеуметтік және баға түрі екпінділерде тең дәрежеде, яғни
Келесі оқу үлгерімі орташа топтағы балаларда баға алу мотиві
Сонымен біздің зерттеуіміз бойынша бірінші сынып оқушыларында оқу үлгерімі
Алынған мәліметтерді жақсы түсіну, терең талдау, статистикалық мәліметтерді жалпылау
Ендігі міндетіміз бірінші сынып оқушыларының оқу мотивациясына, оқу үлгерімдеріндегі
Баланың мектепке түсуі маңызды жекелік жаңа құрылым – оқушының
Мектептік мазасыздық – бұл баланың жағымсыз эмоция көрінісінің жеңіл
Мектептегі мазасыздықтың жоғары деңгейі, өзін-өзі бағалаудың төмендеуі мектепке түскен
Осыған байланысты біз өз зерттеуімізде баланың эмоционалды жағдайы оның
беске оқитын оқушылар
төрт пен беске оқитындар
үштік бағаға оқитындар
Енді осы топқа жоғарыда аталған мазасыздықты анықтауға арналған Р.Тэммл,
Бірінші сурет. Кішкентай баламен ойнау (бала кішкентай баламен ойнап
Екінші сурет. Бала және шешесі нәрестемен (баласы нәресте көтерген
Үшінші сурет. Агрессия объектісі (бала оған қарсы шабуыл жасаған
Төртінші сурет. Киіну (бала орындықта отырып, аяқ киімін киіп
Бесінші сурет. Ересек балалармен ойнау (бала ересек баламен ойнап
Алтыншы сурет. Жалғыз ұйқыға жату (бала төсегіне бара жатыр,
Жетінші сурет. Жуыну (бала жуынатын бөлмеде жуынып тұр).
Сегізінші сурет. Ескерту (анасы балаға сұқ саусағын көрсетіп ескерту
Тоғызыншы сурет. Елемеу (әкесі нәрестемен ойнап тұр; баласы қасында
Оныншы сурет. Агрессивті шабуыл (құрбысы баладан ойыншығын тартып алып
Он бірінші сурет. Ойыншықтарды жинау (анасы мен баласы ойыншықтарды
Он екінші сурет. Оқшаулану (ек» құрбысы баладан қашып барады).
Он үшінші сурет. Бала ата-анасымен (бала әкесі мен анасының
Он төртінші сурет. Жалғыздықта тамақтану (бала үстел басында жалғыз
Әрбір сурет екі вариантта жасалған: қыздарға (суретте қыз бейнеленген)
Суреттер баланың бірінен соң бірі кезекпен көрсетіледі. әңгімелесу арнайы
Кішкентай баламен ойнау. «Сен қалай ойлайсың бұл бала көңілді
Мамасы, кішкентай бауырымен бірге. «Бұл бала көңілді бола ма?
Агрессия объектісі. «Сен қалай ойлайсың, мына жерде бала көңілді
Киіну. «Мына бала көңілді бола ма, көңілсіз бола ма?
Ересек балалармен ойнау. «Сен қалай ойлайсың мына бала көңілді
Жалғыздықта ұйқыға жату. «Ал, мына балаға көңілді ме, көңілсіз
Жуыну. «Сен қалай ойлайсың, мына бала көңілді ме, көңілсіз
Ескерту. «Мына балаға көңілді ме, көңілсіз бе?»
Елемеу. «Ал мына бала ше, көңілді ме, көңілсіз бе?»
Агрессивті шабуыл. «Сен қалай ойлайсың мына бала көңілді ме,
Ойыншықтарды жинау. «Мына бала көңілді ме, көңілсіз бе? Ол
Оқшаулану. Сенің ойыңша мына бала көңілді ме, көңілсіз бе?»
Бала ата-анасымен. «Мына балаға көңілді ме, көңілсіз бе? Ол
жалғыз тамақтану. «Сенің ойынша мына бала көңілді ме, көңілсіз
Зерттеу барысында алынған нәтижелер бойынша мазасыздық индексі анықталады. Бұл
Мазасыздық индексінің деңгейіне байланысты балалар 3 топқа бөлінеді:
а) мазасыздық деңгейі жоғары, егер мазасыздық индексі 50%-тен жоғары
б) мазасыздық деңгейі орташа, егер мазасыздық индексі 20%-тен 50%-ке
в) мазасыздық деңгейі төмен, егер мазасыздық индексі 0-ден 20%-ке
Әдістемені әрбір баламен жеке жүргізіледі. әдістемеге сапалық анализ де
Біздің зерттеуімізде қолданылған бұл әдістемеден алынған мәліметтер, оқу үлгерімдері
Бұл қолданылған әдістемелерден басқа 1-сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеуде
Сонымен біз өз зерттеуімізде 1-сынып оқушыларының оқу үлгеріміне байланысты
Оқу мотивациясы – бұл заттардың жасырын қасиеттерін, қоршаған әлемнің
Зерттеуге қатысқан топтың ішіндегі, оқу озаттарында оқу мотивацясының жоғарғы
Оқудың әлеуметтік мәні баланың бағаға қатынасынан анық көрінеді. Бала
Оқу үлгерімі екпінді балаларда, біздің зерттеуіміз көрсеткендей оқу мотивациясы
Ал оқ уүлгерімі орташа балаларда оқу мотивациясының төмен және
Оқу үлгерімдері бойынша бөлінген алдыңғы 2 топта кездеспеген немесе
Зерттеу нәтижесінің сандық көрсеткіштері бойынша 1-сынып оқушыларында оқу мотивациясының
Мотив түрлері бойынша озат оқушыларда баға алу және әлеуметтік
Оқу мотивациясының орташа деңгейі озат оқушылардың62 пайызында орын алса,
Мотивтердің әлеуметтік және баға түрі екпінділерде тең дәрежеде, яғни
Келесі оқу үлгерімі орташа топтағы балаларда баға алу мотиві
Сонымен біздің зерттеуіміз бойынша бірінші сынып оқушыларында оқу үлгерімі
Алынған мәліметтерді жақсы түсіну, терең талдау, статистикалық мәліметтерді жалпылау
ОУ – қарым-
қатынастың пайыздық көрсеткіші
ОХ – мотив түрлері 1 – ойын; 2
5 - әлеуметтік; 6 – баға.
Сурет 2.1 Мотивтер түрі
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен зерттеу жұмысымызды қорытындылай келе Л.И. Божович атап көрсеткен
Баланың мектепке келуі – оның қоршаған адамдармен нақты қатынасының
Сонымен бала оқушы атана отырып, қоғамда белгілі орынды иемденеді.
Бастауыш сынып оқушыларының оқу іс-әрекеті күрделі көп деңгейлі мотивтер
Мектепке келегде балада «оқушының ішкі позициясын» көрсететін кең әлеуметтік
Оқушының ішкі позициясының жүзеге асуына байланысты, балада оқу іс-әрекетіне
Біздің 1-сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеуіміздің басты себебі, осы
Ал енді осы қазақ балаларының мотивтеріне келсек, оқу мотивтерінің
Мотивацияны психологиялық зерттеу және оны қалыптастыру – бұл оқушының
Оқу мотивациясын қалыптастыру және зерттеу бір жағынан объективті сипатта
Оқушының оқу мотивациясын объективті зерттеу және қалыптастыру мұғалімнің бағаға
Сонымен біз зерттеу барысында қойылған мақсатымызға жетіп, зерттеу болжамымыз
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Абрамова Г.С. Возрастная психология / Г.С. Абрамова –М.: Издеательский
Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском возрасте/Л.И.
Вильюнас В.К. Психологические механизмы мотивации человека/В.К. Вильюнас – М:
Дубровина И.В. Руководство практического психолога: Готовность к школе /
Ильин Е.П. мотивация и мотивы / Е.П. Ильин. –СПБ:
Кравцова Е.Е. Психологические проблемы готовности детей к обучению в
Кравцова Г.Г. Шестилетний ребенок. Психологическая готовность к школе /
Кулагина И.Ю. Возрастная психологи (Развитие ребенка от рождения до
Леонтьев А.Н. Проблема развития психики / А.Н. Леонтьев-М: Просвещение,
Ю. Люблинская А.А. Детская психология / А.А. Люблинская –М:
Маркова А.К. Мотивация учения и еее воспитание у школьников
Маркова А.К. Формирование мотивации учения / А.К. МАркова и
Массен П. Развитие личности ребенка / Г. Массен. Дж.
Матюхина М.В. Мотивация учения младших школьников / М.В. Матюхина.-М.:
Мұқанов М.М. Жас және педагогикалық психология / М.М. Мұқанов-Алматы,
Мухина В.С. Детская психология / В.С. Мухина –Спб., 1992
Немов Р.С. Психология Кн.2. Психология образования./ Р.С. Немов.-М.: Гуманит.изд.
Непомщяная Н.И. Становление личности ребенка 6-7 лет / Н.И.
Овчарова Р.В. Технологии практического психолога образования / Р.В. Овчарова
Овчарова Р.В. Справочная книга школьного психолога / Р.В. Овчарова
Овчарова Р.В. Практическая психология в начальной школе / Р.В.
Практическая психология образование / Под ред. И.В. Дубровиной.-М: ТЦ
Рабочая книга школьного психолога / Под ред. И.В. Дубровиной
Стояренко Л.Д. Детская психодиагностика и профориентация / Л.Д. Столяренко.-М.:
Сосновский Б.А. Лабораторный практикум по общей психологии / Б.А.
Урунтаева Г.А. Дошкольная психология / Г.А. Урунтаева. – М.:
Урунтаева Г.А. Практикум по детской психологии / Г.А. Урунтаева,
Хьелл Л. Теории личности / Л. Хьелл, Д. Зиглер.-Спб
Чейпи Д. Готовность к школе: Как родители могут подготовить
Чудинова Е.В. Младшие школьники в учебной деятельности / Е.В.
Щукина Г.В. Проблема познавательного интереса в педагогике / Г.В.
Эльконин Д.Б. Психологическое развитие в детских возрастах /Д.Б. Эльконин.-М.:
Эльконин Д.Б. Избранные психологические труды / Д.Б. Эльконин. –
ТІРКЕМЕ А
Н. Г. Лусканованың анкеталық әдістемесі
Анкета сұрақтары
Саған мектепте ұнай ма?
Таңертең тұрғанда сенің мектепке барғың келе ме, әлде үйде
Егер мұғалім ертең мектепке келу міндетті емес десе, сен
Қандай да бір сабақ болмай қалса, саған бұл ұнар
Сен үйге тапсырма бермегенін қалар ма едің?
Мектепте тек қана негізгі сабақтар болса саған бұл ұнайды
Сен қатал емес мұғалімнің болғанын қалар ма едің?
Сен мектеп туралы ата анаңа жиі айтасың ба?
Сыныпта сенің достарың көп пе?
Саған өзіңнің сыныптастарың ұнай ма?
Теріс жауап «Жоқ» - 0 балл.
«Білмеймін» - 1 балл
Оң жауап «Иә» - 3 балл
Бағалау шкаласы
25-30 балл. Оқу мотивациясының, мектепке бейімделудің жоғары деңгейін көрсетеді.
20-24 балл, орташа нормаға сай келеді.
15-19 балл. Сыртқы мотивацияны көрсетеді.
10-14 балл, оқу мотивациясының төмен деңгейін білдіреді.
10 балдан төмен мектепке негативті қатынаста және дезадаптацияны көрсетеді.
ТІРКЕМЕ Ә
Н. Г. Лусканованың суретті әдістемесі
Балаға «Маған мектепте не ұнайды» деген тақырыпта сурет салу
а) оқу мотивациясының жоқтығын, ойын мотивациясының басымдылығын білдіредіү (Бұл
б) балалық негативизм. Бұл әрекет мектеп талаптарына қиыншылықпен бейімделетін
в) тапсырманы түсінбеу немесе басқаша талқылау. Бұл көбінесе психикалық
Берілген тақырыпқа сурет сәйкес келген жағдайда, олардың сюжеті:
а) оқуға байланысты жағдайлар оқу мотивациясының, оқу белсенділігінің және
б) оқу сипатына жатпайтын мектептің сыртқы атрибуттарына байланысты жағдай,
в) ойын ажғдайлары мектепке оң қатынасты, бірақ ойын мотивациясы
ТІРКЕМЕ Б
М.Р. Гиинзбургтың баланың оқу мативтерін зерттеуге арналған әдістемесі
Оқу мотивациясын анықтау.
Материал: әртүрлі бейнелер бейнеленген 6 карточка (мазмұны төменде).
Зерттеудің өту барысы. Эксперимент 6-7 жастағы 1-сынып оқушыларымен жүргізіледі.
«Мен қазір саған әңгіме оқимын. Тыңда.
Балалар мектеп жайлы әңгімелесіп отыр. Бірінші бала айтты: «Мен
Екінші бала айтты: «Маған мектеп, сабақ қараған ұнайды, мен
Үшінші бала айтты: «Мектепте көңілді, ойнайтын балалар көп. Мен
Төртінші бала айтты: «Мен мектепке үлкен болғым келген соң
Бесінші бала айтты: «Оқу керек, мен мектепке сол үшін
Алтыншы бала айтты: «Мен мектепте бес аламын, сол үшін
Әңгіме айтылған соң экспериментатор балаға мына сұрақтарды қояды: «Сенің
Оқу мотиві – 5 балл
Әлеуметтік мотив – 4 балл
Баға – 2 балл
Позитивті мотив – 3 балл
Ойын мотиві – 1 балл
Сыртқы мотив – 0 балл
Балада қандай мотив түрі басым, қайсысы төмен екендігі жайлы
ТІРКЕМЕ В
Баланың мазасыздану деңгейін анықтауға арналған Г.Тэммел, М.Дорки, В. Ален
Эксперименталды материал – көлемі 8,5хПсм болатын 14 сурет. 14-сурет.
Бірінші сурет. Кішкентай баламен ойнау (бала кішкентай баламен ойнап
Екінші сурет. Бала және шешесі нәрестемен (баласы нәресте көтерген
Үшінші сурет. Агрессия объектісі (бала оған қарсы шабуыл жасаған
Төртінші сурет. Киіну (бала орындықта отырып, аяқ киімін киіп
Бесінші сурет. Ересек балалармен ойнау (бала ересек баламен ойнап
Алтыншы сурет. Жалғыз ұйқыға жату (бала төсегіне бара жатыр,
Жетінші сурет. Жуыну (бала жуынатын бөлмеде жуынып тұр).
Сегізінші сурет. Ескерту (анасы балаға сұқ саусағын көрсетіп ескерту
Тоғызыншы сурет. Елемеу (әкесі нәрестемен ойнап тұр; баласы қасында
Оныншы сурет. Агрессивті шабуыл (құрбысы баладан ойыншығын тартып алып
Он бірінші сурет. Ойыншықтарды жинау (анасы мен баласы ойыншықтарды
Он екінші сурет. Оқшаулану (ек» құрбысы баладан қашып барады).
Он үшінші сурет. Бала ата-анасымен (бала әкесі мен анасының
Он төртінші сурет. Жалғыздықта тамақтану (бала үстел басында жалғыз
Әрбір сурет екі вариантта жасалған: қыздарға (суретте қыз бейнеленген)
Суреттер баланың бірінен соң бірі кезекпен көрсетіледі. әңгімелесу арнайы
Кішкентай баламен ойнау. «Сен қалай ойлайсың бұл бала көңілді
Мамасы, кішкентай бауырымен бірге. «Бұл бала көңілді бола ма?
Агрессия объектісі. «Сен қалай ойлайсың, мына жерде бала көңілді
Киіну. «Мына бала көңілді бола ма, көңілсіз бола ма?
Ересек балалармен ойнау. «Сен қалай ойлайсың мына бала көңілді
Жалғыздықта ұйқыға жату. «Ал, мына балаға көңілді ме, көңілсіз
Жуыну. «Сен қалай ойлайсың, мына бала көңілді ме, көңілсіз
Ескерту. «Мына балаға көңілді ме, көңілсіз бе?»
Елемеу. «Ал мына бала ше, көңілді ме, көңілсіз бе?»
Агрессивті шабуыл. «Сен қалай ойлайсың мына бала көңілді ме,
Ойыншықтарды жинау. «Мына бала көңілді ме, көңілсіз бе? Ол
Оқшаулану. Сенің ойыңша мына бала көңілді ме, көңілсіз бе?»
Бала ата-анасымен. «Мына балаға көңілді ме, көңілсіз бе? Ол
жалғыз тамақтану. «Сенің ойынша мына бала көңілді ме, көңілсіз
Балаға қосымша сұрақтар қойылмайды. Сәйкес суретті таңдау және баланың
Алынған нәтижеге анализ жасау.
Әрбір сурет өзіндік эмоционалдық күймен ерекшеленетін әр түрлі жағдайларды
Сонымен, 1 (кішкентай баламен ойнау), 5 (ересектермен ойнау) және
Әр баланың хаттамасына сандық және сапалық анализ жасалады.
Сандық анализ.
Хаттама негізінде әр бір баланың мазасыздық индексі (м.и) шығарылады.
Мазасыздық индексінің деңгейіне байланысты 3-ке бөлінеді:
а) мазасыздықтың жоғары деңгейі (м.и. 50 пайыздан жоғары);
б) мазасыздықтың орташа деңгейі (м.и. 20-дан 50 пайызға
в) мазасыздықтың төмен деңгейі (м.и. 0-ден 20 пайызға дейін).
58
