Әмір Темірдің көрші мемлекеттердің саясатына ықпалы диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе.....................................................................................................................3
І-тарау. Әмір Темірдің мемлекетті құру және нығайту барысында жүргізген саясаты .............................11
1.1. Шағатай ұлысының ыдырауы. Әмір Темірдің билікке келуі және мемлекетін нығайту мақсатында жүргізген саясаты.........................................11
1.2.Әмір Темірдің өзге мемлекеттерді жаулап алуда жүргізетін әскери, саяси және әкімшілік басқару ережелері (деректемесі).............................................25
2-тарау. Әмір Темірдің көрші мемлекеттердің саясатына ықпалы ...............................................................................29
2.1. Әмір Темірдің Алтын Орда, Моғолстан және Ақ Орда мемлекеттерімен қарым-қатынасының тарихы ...............................................................................29
2.2. Әмір Темірдің Кавказ халықтарына жүргізген саясаты.............................33
2.3. Иранға, Үндістанға, Қытайға жасаған жорықтары.....................................43
Қорытынды............................................................................................................47
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі......................................................50
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 52 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе.....................................................................................................................3
І-тарау. Әмір Темірдің мемлекетті құру және нығайту барысында
1.1. Шағатай ұлысының ыдырауы. Әмір Темірдің билікке келуі және
1.2.Әмір Темірдің өзге мемлекеттерді жаулап алуда жүргізетін әскери,
2-тарау. Әмір Темірдің көрші мемлекеттердің саясатына ықпалы ...............................................................................29
2.1. Әмір Темірдің Алтын Орда, Моғолстан және Ақ Орда
2.2. Әмір Темірдің Кавказ халықтарына жүргізген саясаты.............................33
2.3. Иранға, Үндістанға, Қытайға жасаған жорықтары.....................................43
Қорытынды............................................................................................................47
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі......................................................50
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Еліміз егемендік алғаннан бері Қазақстанның геосаяси жағдайы
Мәселенің зерттелу деңгейі. Әмір Темір өзінің халқына және хандығына
Әмір Темірдің өміріне байланысты деректік материалдар жылнамалық
Сондай-ақ осы сапар нәтижесінде жазылған Гиас ад-дин Алидің күнделіктері
Низам ад-дан Шамидің «Зафар намесінде» де Темірге байланысты маңызды
Әмір Темір мемлекетінің әскери жорықтарына қатысты әдебиеттер саны жағынан
ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы Әмір Темірге байланысты деректерді екіге бөліп қарастыруымызға
Шараф ад-ин Али Йездидің «Зафар-намесына» тоқталайық. Автор
Белгісіз автордың «Ескендір Анонимі» атты шығармасы да Әмір Темір
Әмір Темір мемлекетінің тарихына қатысты құнды мәліметтер ХҮ ғасырдың
Осы деректерді тимуридтік тарихнама кезінде жазылған, бізге жеткен
Ал енді келесі топтағы деректерге, Әмір Темірге байланысты
Ибн Арабшахтың «Темір өміріндегі көргемпаздық ғажайыптары» атты еңбегінде Темірге
Темірге қатысты келесі деректің авторы Абд ар-Разак Самарканди атты
Әмір Темір мемлекетіне және оның жеке тұлғасына байланысты құнды
Әмір Темір мемлекетінің өзге елдермен жасаған қарым-қатынасына байланысты құнды
Әмір Темір мемлекетінің тарихын зерттеу барысында негіз болатын қазіргі
Енді осы мемлекеттің тарихының зерттелу деңгейіне тоқталатын болсақ, бұл
Зерттеуші Л.В. Строеваның еңбектері және ізденістері, мақалалары осы тақырыпқа
Әмір Темір мемлекетінің тарихын зерттеуде А.Ю.Якубовскийдің де қосқан үлесін
1960 жылдары Өзбекстанда атап өтілген Әлішер Науаидің туғанына 525
Темірдің Моғолстанға, Жетісу мен Тянь-Шаньға жасаға жорықтары К.А.Пищулинаның
Соңғы жылдары Әмір Темір мемлекетінің тарихына және оның
Қазақстан ғылымына тоқталатын болсақ, біз бұл салада ғалымдардың әлем
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Біздің зерттеу жұмысымыздың
- Әмір Темірдің билікке келу жолдарын қарастыру барысында
- Жаулап алған мемлекеттерде жүргізген саясаттарының аясын анықтау;
- Әмір Темірдің көрші мемлекеттерге жүргізген жаулап алу
Зерттеу жұмысының методологиялық және теориялық негізі ретінде отандық
Бітіру жұмысының ғылыми жаңалығы. Тақырып бойынша әдебиеттерді қамтуда тілдік,
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және қолданылған
І-тарау. Әмір Темірдің мемлекетті құру және нығайту барысында
1.1. Шағатай ұлысының ыдырауы. Әмір Темірдің билікке келуі және
1251 жылдары Шағатай ұлысына қарайтын Орта Азия территориясы
Мауереннахрда ХІҮ ғасырдың 50- 60 жылдардың басында саяси
Әмір Темір бин Тарагай Бахадурдың өмірі мен қызметі
1370 жылы құрылтай шақырылды. Бұл құрылтайда ақсүйектер мен билеуші
Сол 1370 жылы Темір Мауереннахрдың әмірі атағына ие болған
Жаулап алу жорықтарын бастамас бұрын Темір өзіне сенімді мықты
Темір өзінің билік үшін күресін өзіне сенімді 313 әскермен
Оның әскерінің Шыңғысхан мен Батый хан әскерінен ерекшелігі, оларға
Шайқастарда және әскери қызметте ерекше көзге түскен адамдар әмірдің
Әмір Темірдің әскерінің негізін атты әскер құрды. Олар ішінара
Монғол әскерінде Темір тұсында жеңіл жаяу әскер пайда болды.
Темір әскерлеріне тән ерекшелік - олардың тәртіпті қатал
Әскери жорықтары кезінде Темір күтпеген шабуылдарға ұшырамас үшін ескери
Атты әскерінің шабуылына және шайқасына ыңғайлы жерді таңдауға көп
Шайқас басталар алдында ол міндетті түрде жеңіл атты әскерді
Темір өзінің жаулап алу жорықтарын 1371 жылдан бастады.
Темірдің Индияны, Иранды, Закавказьені, Египетті, Турцияны, Ресейдің оңтүстік өңірлеріне
1360-1361 жылдары Қашқар оазисінің билеушісі Әмір Хаджа Барлас Тоғлық
Шараф ад-дин Әли Йездидің мәліметтеріне қарағанда Әмір Темір мен
Осы кезеңде Самарқантта үлкен архитектуралық ғимараттар дүниеге келді.
Темірдің мемлекеттік билікке үлкен көңіл бөлінгендігі байқалады. Мемлекетте бас
И.И.Умняковтың зерттеулерінде Темірдің Англия және Франция корольдеріне және
Шебер саясаткер бола отырып, ол өзінің мемлекетін басқаруда
В.В. Бартльдтың зерттеулері негізінде ғылымда Әмір Темір Самарқандтан басқа
Әмір Темір дәуірінде қолданылған «Жарғыларды» зерттеудің тарихта маңызы
Осы тарихи шығарманы Н.П.Остроумовтың орыс тілінде басып шығаруы
Тогда посадив своего пленника около себя Тимур сказал: «Баязед!
Проводя жизнь в походах, Тимур часто возвращался в
По нашему мнению, не стоит даже обращать внимание на
Енді тарихшы Г.Ваберидің Темірге қатысты айтқан ойларына тоқталайық :
Тимур был ужасен своей свирепостью, все-таки он и как
Темір жайында оның қас жауы тарихшы Арабшах төмендегідей мәлімет
Барлас руынан шыққан бек Тарағайдың жанұясында Ходжа-Ильгар қышлағында Темірдің
Өздерінің мемлекеттеріндегі экономика мен мәдениетті дамытуға бағытталған үрдісті одан
Әмір Темірдің тұлғасына байланысты көптеген зерттеулер бар. Темірдің өмірінен
Орта ғасырлық тарихтың әлі де болса аз зерттелген мәселелерінің
1.2.Әмір Темірдің өзге мемлекеттерді жаулап алуда жүргізетін әскери,
Әмір Темір өзге мемлекеттерді жаулап алуда төмендегідей қағидалар мен
Басшыға, әмірге, мыңбасына берілген үлестік жер міндетті
Әскердің екі түрі болған: олардың бірі бағындырылған жерлерде шоғырланса,
Дін саласына да ол өте қатты көңіл бөлді.
Темірлан үнемі оқыған сауатты ғалымдармен тарихшылармен әңгімелесуді, оған дейін
Мемлекеттік деңгейдегі істерді арнайы кеңесте талқылады. Ол кеңеске
Әмір Темірдің тағының айналасына оның ұлдары, немерелері және басқа
Мұхаммедтің ізбасарлары, соттар, ғалымдар, ақсақалдар, ақсүйектер оның оң жағына
Әскер басылары дәрежесіне қарай оның сол жағына орналасты. Кеңестің
Осы кеңес басталғанан кейін адамдарға арнап арнайы ас берді.
Жоғарыда келтірілген дәйектер Темірдің жаулап алған мемлекеттеріне жүргізген саясатын
2. Әмір Темірдің көрші мемлекеттердің саясатына ықпалы: дерек көздері
2.1. Әмір Темірдің Алтын Орда, Моғолстан және Ақ Орда
Жәнібек хан қайтыс болғаннан кейін Алтын Ордада кезекті аласапыран
1368 жылы Ақ Орда тағына Ұрыс хан келеді.
Темірдің көмегімен Ақ Ордадағы билікті қолына алған Тоқтамыс
Ноғай Ордасының билеушісі Едіге Темірді қолдап Тоқтамысқа қарсы жорыққа
Алтын Орданы күйретпестен бұрын Темір семсерін өзінің ең
Алтын Орданың астанасы Сарайды жаулап алудан бас тартқаны үшін
Темірдің Ақ Орданың оңтүстігіндегі әрекеттері, оның әулет ішіндегі
Темірдің ендігі нысанасы Моғолстан болды. Ол бұрынғы шағатай ұлысын
1376 жылы Хорезге қарсы жорық ұйымдастыру барысыныда да ол
Темірдің 1383 жылы Моғолстанға жіберген әскері Баарин
Моғолстан мен Ақ Орда билеушілерінің 80- жылдардың аяғында қалыптасқан,
Темірдің Моғолстанға жасаған жорықтарын сипаттайтын деректердің барлығында оның жорықтардан
1391 жылдың қаңтарында Темір 200 мың әскерімен Тоқтамысты талқандауға
Сансыз көп жорықтарының нәтижесінде ХІҮ ғасырдың 90 жылдарының соңында
2.2. Әмір Темірдің Кавказ халықтарына жүргізген саясаты
Темір әскерлерінің Грузияға жасаған жорығы осы мемлекеттің әскери тарихындағы
Баграт Темірдің бұл жоспарын түсініп, өзінше іс шаралар
Монғол әскерлерін қолға түсіруді жоспарлаған Баграт, өзінің сенімді уәзірі
Сенген билеушісінің Темірді осылай алдауы, оның зығырданын қайнатады.
1393 жылы Темір Грузияға төртмыңдық әскермен басып кіріп, Сацхе,
1394 жылы ол қайта Грузия жеріне шабуыл жасайды. Темір
1398 жылы ҮІІ Георги грузин халқын Темір қанауынан азат
Бекіністі Тахир Джалайриан бастаған әскер қоршап тұрды. Георги
Алинджа бекінісіне өзінің адамдарын отырғызып, Георги күрд әскербасы Тахир
Осы оқиғадан кейін Темір грузин халқы мен Грузияны толық
1400 жылы Темірдің Грузияға жорық жасауына әкесі кезінде өзін
1400 жылы Темірлан мен Георги келісімге келу туралы шарт
1401 жылы Темір Грузияға қарсы бес әскери қолбасшы бастаған
Георги Темір әскерімен келісімге келу мақсатында алдарынан елшілік жібереді.
1403 жыл Георгидің салықты уақытында төлемеуіне байланысты Темір Грузияға
Енді Әмір Темір өз әскерлерін Грузияның Батыс бөлігіне бұрады.
Грузия 17 жылға созылған жаулап алу жорықтарының нәтижесінде қатты
ХҮІ ғасырдың соңына таман Дағыстан өңірі Орта Азиялық Әмір
1396 жылдың көктемінде ол Алтын Ордаға тағы да соққы
Қолға түскен лакилықтарды Темірдің алдына алып келгенде оның
Лактықтардың Әмір Темірге қарсы шайқасы жайлы мәліметті тағы басқа
Бұл деректе казикумдық шахмалға қатысты басқаша мағлұматтар келтірелгенін байқаймыз.
Шами мен Иезди деректеріне салыстырмалы талдау жүргізу арқылы біз
Кейбір мұсылман деректерінде Үшқұджа шайқасынан кейін дағыстандықтар Темірге
Темірдің Кумухқа жорығы жайында ешқандай деректерде мағлұматтар жоқ.
Темір Шыңғыс ұрпақтарын жек көргендігі белгілі. Сондықтан Лаканы жаулап
Бірақ Лакидағы Темірдің билігі берік және ұзақ болмайды.
Әмір Темірдің Кавказ халықтарын бағындыруы, оның жүргізген сыртқы саясатының
2.3. Иранға, Үндістанға, Қытайға жасаған жорықтары
Темір өзінің мемлекеттік билігінде негізінен түрік-монғол ақсүйектеріне арқа сүйенді.
Темір сол дәуірдегі сауда керуендерінің негізгі жолдарына өзінің бақылауын
Темірдің Иранға қарсы жүргізген саясаты жаулап алу
1383 жылы Себзеварде Темір билігіне қарсы сербедарлардың көтерілісі бұрқ
Ішінара қырқысып жатқан Жалайырлар мемлекті Темірге ешқандай қарсылық ұйымдастыра
1387 жылы Закавказьеге жорық жасағаннан кейін Темір Музафаррид
Темір өзін қолдаған ақсүйектерге, әскери қолбасшыларына, әскерлеріне
Парсы халықтары мен Кавказ халықтарын жаулап алу жылдары 1392-1398
1398 жылы Темір әскері Үндістанғабасып кірді. Сол жылы ол
Осы жылдың соңына таман Әмір Темір әскері Делиге жақындады.
1400 жылы ол әскерін Сирияға бағыттайды. Сириялықтардың әмірлері бастаған
1387 жылы Қытай императоры Тай-Цзуға (1368-98) жіберілген Әмір Темірдің
Темірдің осындай жеңісті жорықтарынан хабардар болған сол заманның күшті
Өмірінің соңғы жылдарында Әмір Темір империясына Мауренахр, Хорезм, Закавказье,
Темір 1405 жылы Қытайға жорыққа аттанған тұста Отырарда
Әмір Темірдің Иранмен, Үндістанмен, Қытаймен жүргізген сыртқы саясаты
Қорытынды
ХҮІ ғасырдың 70-ші жылдары Орта Азияда Ақсақ Темір құрған
ХҮІ ғасырда Шағатай ұлысында орын алған саяси дағдарыс региондардың
ХІҮ ғасырдың 70-ші жылдары оның қолбасшылық дарыны толық ашылып,
Әмір Темір әлемдік тарихта талантты қолбасшы, тегеурінді саясаткер ретінде
Ақсақ Темірдің осындай аз уақытта әлемдік тарихта өзіндік
Кеңестік тарихнамада Әмір Темір мемлекеті және оның жүргізіген саясатын
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі
Гийасаддин Али. Дневники похода Тимура в Индию // Тамерлан:
Низам ад-дин Шами. Зафар наме // СМИЗО /Собранные
Якубовский А.Ю. Тимур // Вопросы истории. – 1946. №8-9.-
Муминов И. Роль и место Амира Тимура в истории
Бартольд В.В. Определение анонима Искандера» - Соч. Т.8.- М.,
Қазақ Совет энциклопедиясы. – Алма-Ата, 1974. – Б. 621.
Руи Гонзалес де Клавихо. Дневник путешествия в Самарканд ко
Бартольд В.В. Собр. Соч. –Т.І. – М., 1963.
Строева Л.В. Возникновение государства Тимура // История и филология
Якубовский А.Ю. Феодальное общество Средней Азии и его торговля
Греков Б.Д., Якубовский А.Б. Золотая Орда и ее падение.
Абдираимов М.А. Обзор литературы, посвященный Тимуру и Тимуридам, изданный
Умняков И.И. Внешнеполитические связи Самарканда с государствами Западной Европы
Набиев Р.Н. Восстание сарбодаров // История самарканда. –Ташкент, 1969.
Пищулина К.А. Юго-Восточный Казахстан в середине ХІҮ-ХҮІ веков. –
Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние / Сост., обр. и подг.
Рашид ад-Дин. Сборник летописей. – М., 1998.- С.238.
Пищулина К.А. Юго-Восточный Казахстан в ХІҮ начале ХҮІ века.-
Бартольд В.В. Очерки Семиречья. – Соч. Т. ІІ. –
Автобиография Темирлана // Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние
Муминов И. Роль и место Амира Тимура в
Клавихо. История Великого Темирлана // Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние
Г.А.Пугаченкова., Л.И.Ремпель. История искусств Узбекистана. С древнейших времен до
Уложение Тимура // Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние / Сост.,
Тамерлан и Запад // Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние /
Умняков И.И. Из истории международных отношений Средней Азии с
Бартольд В.В. Сочинение. Т.2. ч.1. –М., 1963. – С.
Муминов И. Роль и место Амира Тимура в истории
Муминов И. Роль и место Амира Тимура в истории
Лянглэ. Жизнь Тимура. Сочинение Лянглэ. / Перевод Н.Суворова. –
Всемирная история. Т.8. – Спб., 1870. – С. 503-504.
Вамбери. Характеристика Тимура // Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние /
Иванин М. Состояние военного искусства у среднеазиатских народов
Бартольд В.В. Царствование Тимура // Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние
Савельев П.С. Монеты джучидов, джагатаидов и другие, обращавшиеся
Қазақстан тарихы.- Алматы: Атамұра, 1997. – Б. 110.
Низам ад-дин Шами. Зафар-наме. // СМИЗО.- Т.ІІ.- М-Л., 1941.-
Греков И.В. Восточная Европа и упадок Золотой Орды., С.
Мырза Мухаммед Хайдар Дулат. Тарихи Рашиди. –Алматы:Санат,- 1997.
Федоров-Давыдов Г.А. Общественный строй Золотой Орды.- С. 156-157.
Походы Темирлана в Грузию // Тамерлан: Эпоха. Личность. Деяние
История Ирана с древнейших времен до коца 18 века.-Л.,
История Самарканда. –Т.1. – Ташкент, 1969. –С. 235.
Жумагулов Т.К. Проблемы исследования евразийской истории // Историческая наука
Жумагулов К.Т. 10-летие кафедры истории древнего мира и
