Құқықтың пайда болуы курстық жұмыс
Мазмұны
Кіріспе................
Құқықтың пайда болуы................
Рулық құрылыста болған әлеуметтік
нормалардың құқыққа өтуі..............
Қазіргі кездегі құқықтың түсінігі, белгілері..................
3.1 Құқық функциялары......................
4 Құқық және саясат...........
4.1 Құқық және мораль.......................
4.2 Құқық және дін.............
Қорытынды......
Қолданылған әдебиеттер тізімі........
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 25 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе..................................
Құқықтың пайда болуы..................................
Рулық құрылыста болған әлеуметтік
нормалардың құқыққа өтуі................................
Қазіргі кездегі құқықтың түсінігі, белгілері..................
3.1 Құқық функциялары........................................
4 Құқық және саясат.............................
4.1 Құқық және мораль.........................................
4.2 Құқық және дін...............................
Қорытынды..........................................
Қолданылған әдебиеттер тізімі..........................
Кіріспе
Құқық мемлекетпен бірге қоғамның объективтік даму процесінің нәтижесінде өмірге
Қазіргі заманда да бұл мәселе заң ғылымында күн тәртібінен
Курстық жұмысты жазу барысында алдыма келесі мақсаттарды қойдым:
Біріншіден, алғашқы қауымдық құрылыста болған әлеуметтік билік пен нормалардың
Екіншіден, құқықтың пайда болуын және оған әсер еткен себептерді
Үшіншіден, мемлекет пен құқықтың пайда болу теорияларын зерттеу;
Төртіншіден, құқықтың ішкі және сыртқы функцияларының түрлерін анықтау;
Бесіншіден, құқық пен саясаттың арақатынасын анықтау;
Алтыншыдан, құқық пен моралдың арақатынасы мен ерекшеліктерін зерттеу;
Жетіншіден, құқық пен діннің байланыстылығын анықтау.
Құқықтың дамуы – адам қоғамының дұрыс өмір сүруінің негізгі
Құқық екі жолмен дамыды. Біріншіден, мемлекеттік қоғамдық меншікті реттеу
Құқықтың пайда болуын қарастармастан бұрын ең алдымен құқықтық қарастырып
Құқық ұғымының көптеген мәні бар. Ол заң ғылымында және
Құқықтың пайда болуы- көптеген ұрпақтардың өмірінен өткен ұзақ
Курстық жұмыс кіріспе, негізгі және қорытынды сияқты үш бөлімнен,
1 Құқықтың пайда болуы
Құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен бірге пайда болады, себебі,
Құқық тарихи тұрғыда таптық құбылыс ретінде пайда болып, ең
Құқықтық нормалар негізгі үш жолмен қалыптасты:
1) мононормалардың (алғашқы қауымдық әдет-ғұрыптардың) әдет құқығының нормаларына айналуы
2) құқық нормаларынан құралған арнайы құжаттарды – норамтивтік актілерді
3) сот және әкімшілік органдарымен қабылданатын нақты шешімдерден құралған
Құқықтың дамуы – адам қоғамының дұрыс өмір сүруінің негізгі
Құқық екі жолмен дамыды. Біріншіден, мемлекеттік қоғамдық меншікті реттеу
Адам қоғамы мыңдаған жыл өмір сүріп келеді. Жеке адамдар
Енді мемлекеттің және құқықтың пайда болуы туралы теориялардың мазмұнына
Теологиялық теория – мемлекет пен құқық Алланың әмірімен қалыптасып,
Табиғи теория – бұл теорияны жақтаушылардың пйымдауынша, мемлекетті, құқықты
Тарихи теория – осы теорияны ұстанғандар мемлекет пен
Патриархалдық теория – мемлекет адамдардың отбасы тәжірбиесінен қалыптасқан азаматтардың
Психологиялық теория – адамдардың психологиялық біріккен көзқарасы, іс-әрекеті, мінезі,
Қазақ жерінде алғашқы қауымдық қоғам заманында рулық қауым пайда
1465 жылы тарихта тұнғыш дербес қазақ хандығынынң негізі қаланып,
Мүлік заңдары (мал, мүлік, жер дауы мәселелері).
Қылмыс заңдары (кісі өлтіру, ел шабу, мал талау, ұрлық
Әскери заңдар (қосын, аламан, әскери міндет, тұлпар ат, қара
Елщілік жоралары (майталмандық, шешендік, сыпайылық, әдептілік).
Жұртшылық заңы (ас, той, мереке, жасауыл және т.б.)
Қоғамның даму барысы қазақ заңдарының одан әрі жетілуне әкеп
Өз заманында Тәуке хан (1680-1718 жж) дәуір ыңғайына сай
Бұл тарихи құжатта мемлекеттік, әскери іс, шаруашылық, қылмыс, діни,
Құқықтың пайда болуын қарастармастан бұрын ең алдымен құқықтық қарастырып
Құқық ұғымының көптеген мәні бар. Ол заң ғылымында және
Әлеуметтік институт ретінде қ. м.-пен бірге пайда болды, өйткені,
мононормалардың әдет нормаларына дейін өсуі, және оларды мемлекеттің ресми
мемлекеттің құқық шығармашылығы, яғни құқықтық нормалардан тұратын арнайы құжаттарды
сот құқығы (прециденті) нақты шешімдерден тұруы.
Құқық пайда болуымен дамуына әртүрлі географиялық, мәдени-тарихи және де,
2 Рулық құрылыста болған әлеуметтік нормалардың құқыққа өтуі
Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық, әлеуметтік, құрылымдық, басқарушылық салаларындағы объективтік
Қоғамдық байлық қалыптаса бастады, оны иемденетін топтар, таптар пайда
Отандық ғалым Д.Қ. Жоламанның айтуы бойынша, құқық пен мемлекеттің
қосымша өнімнің пайда болуы;
жеке меншіктің қалыптасуы;
таптар мен топтардың арасындағы күрестің басталуы;
қайшылықтарды реттеп, қоғамды басқару үшін құқық пен мемлекеттің өмірге
Алғашқы қауымдық құрылыстығы әлеуметтік нормалардың ерекшелігі, олар: адамдардың өмірінен
Алғашқы қауымдық құрылыстығы әлеуметтік нормалардың ерекшелігі:
1) Ол адамдар арасындағы қатынастарды реттеді. Осы арқылы техникалық,
2) Әдет түрінде іске асты (ұзақ уақыт ішінде адамдардың
3) Жазбаша нысанда болмай, көбінесе адамдардың іс-әрекеті және санасынан
4) Олар негізінен әдет арқылы, сондай-ақ, тиісті сендіру және
5) Реттеудің басты тәсілі – тыйым салу болды. Тайпа
6) Барлық ру және тайпа мүшелерінің еркін білдірді.
Әлеуметтік институт ретінде құқық мемлекетпен бірге пайда болды, өйткені,
мононормалардың әдет нормаларына дейін өсуі, және оларды мемлекеттің ресми
мемлекеттің құқық шығармашылығы, яғни құқықтық нормалардан тұратын арнайы құжаттарды
сот құқығы (прециденті) нақты шешімдерден тұруы.
Құқық пайда болуымен дамуына әртүрлі географиялық, мәдени-тарихи және де,
Құқықтың дамуы – адам қоғамының дұрыс өмір сүруінің негізгі
Әлеуметтік институт ретінде құқық мемелекетпен бірге пайда болды, өйткені,
Егер мемлекет қоғамдық істерді экономикалық және саяси басқару үшін
Құқықтың пайда болу себебі мен жағдайы, мемлекеттің пайда болу
Құқықтың пайда болуы- көптеген ұрпақтардың өмірінен өткен ұзақ
Құқық ең алдымен экономикалық үстем таптың мүддесін мен еркін
Ежелгі вавилондағы Хамурапи заңы бойынша кез келген мүлікті ұрлағаны
Егер құқықтық нормалар жазбаша нысанда рәсімделсе, онда әдет нормалар
Құқық әрекетке қарағанда, күрделі реттеуші, өйткені, ол тыйым салу,
мононормалардың әдет нормаларына дейін өсуі, және оларды мемлекеттің ресми
мемлекеттің құқық шығармашылығы, яғни құқтытық нормалардан тұратын арнайы құжаттарды
сот құқығы (прециденті) нақты шешімдерден тұруы [8. 67 б.].
Құқық екі жолмен дамыды. Біріншісі, мемлекет қоғамдық меншікті реттеу
Құқықтың пайда болу, даму себептері:
Қоғамды басқару, жақсарту, дамыту: қоғамның жұмысының көлемі де, шеңбері
Қалың бұқараның, қаналушы таптың үстемдік тапқа, топқа қарсы іс-әрекетін
Қоғамды, экономиканы дамыту үшін, әлеуметтік жағдайды жақсатру үшін реттеуші
Қоғамның қорғанысын күшейту үшін, заңдылықты, құқықтық тәртіпті қатан сақтау
Құқытың пайда болуымен дамуына әртүрлі географиялық, мәдени-тарихи және де,
Құқықтың пайда болу себебі мен жағдайы, мемлекеттің пайда болу
Құқықтың пайда болуы- көптеген ұрпақтардың өмірінен өткен ұзақ
Құқықтың екі ұғымының мәні келесідей: мемлекеттің тиісті актілерде белгіленген
3 Қазіргі кездегі құқықтың түсінігі, белгілері
Заң ғылымында құқық бірнеше мағынада қолданылады:
Біріншіден, құқық заң ғылымында оқу пәнінің атауын білдіретін ұғым
Екіншіден, құқық. деген ресми түрде танылған жеке және заңды
Үшіншіден, құқық мемелекетпен байланысты және мінез құлық ережелерінен тұратын
Төртіншіден, құқық. объективтік және субъективтік құқық жиынтығы ретінде қолданылады
Құқық теориясы көбінесе объективтік мағынада қарастырады. Оған сәйкес, құқық
Құқық - өзінің дербес табиғаты бар әлеуметтік құбылыс. Құқықтың
Құқықтың келесідей белгілері бар:
1) құқық ерікті сипатта болады, өйткені адамдардың еркі мен
2) құқықтың жалпылығы, оның барлық адамдар мен ұйымдарға, оның
3) құқықтың міндеттілгі, оның ережелерін барлық адамдар мен ұйымдарға,
4) құқықтың нормативттілігі, оның барлық қоғамдық қатынастарды реттейтін мінез
5) құқықты мемлекеттің байланыстылығы, құқықты мемлекет қабылдайды және оның
6) құқықтың формалді анықтылығы, оның сыртқы көрінісін ерекше нысаны
7) құқықтың жүйелілігі, оның саладан, институттардан және нормадан тұруын
8) құқықты бұзғаны үшін, ммемлекет тарапынан жауапкершіліктің қолданылуы, мемлекет
Кей жағдайда адам «құқық – маған рұқсат, кепілдік береді,
Бұл жерде ең қийны екі әртүрлі құбылыс «құқық» деген
Кейбір шет тілінде бұл екі ұғым екі термин арқылы
Құқықтың екі ұғымының мәні келесідей: мемлекеттің тиісті актілерде белгіленген
Объективті және субъективті құқық арасындағы айырмашылықтар заң ғылымында ерте
Бірақта, объективті және субъективті мағынадағы құқық ұғымдарының болуы заңгерлер
Субъективтік құқық санатын жоққа шығару кеңестік ғылыми және оқу
Бірақ та бұл нигилистік идеялар қолдау таппады. Мысалы, С.Ф.Кечекьянның
«Субъективтік құқық» ұғымын жоққа шығару заңгерлердің арасында әртүрлі талқылауды
Барлық этимологиялық аспеклілерді қарастыруға орай, объективті және субъективті құқық
«Объективті құқық» және «субъективтік құқық» санаттары әлемдік заңи ғылымда
Бұ философиялық аспект емес, ең бастысы олардың ұғымына, қалыптасу
Бірақ та мұндай семантикалық қиындықтарға байланысты, заңгерлер ерте кезде
Мемлекетпен бекітілген норма, заң ретіндегі құқық және норма көлемінде
Объективтік мағнадағы құқық – бұл осы езендегі осы елдің
Екі дербес ұғымды қалыптастыру арқылы әртүрлі екі құбылысты бөліп
«Құқық» сөзі «обективтік» және «субъектитік» анықтамалаымен қолданыла бастады.
Бұл жерде атап өтетін бір жайт, егер «құқық»
Әрине, «субъективтік құқық» деп аталатын құбылысты басқа грамматикалық насан
Өз уақытында басқада ұғымдар ұсынылды. Мысалы, Р.Иеринг субъективтік құқыты
Төңкеріске дейінгі орыстың заң ғылымында субъективтік құқықтың көптеген анықтамалары
Құқықтық ғылым «объективтілік» және «субъективтілік» терминің кездейсоқ және бір
Егер нақты терминалогия туарлы айтатын болсақ, онда ғылыми айналымда
Біріншіден, ол формалді көзқарас тұрғысынан орынында болады, өйткені ққұқық
Екіншіден, «жеке», «дербес» сөздерімен біз субъектіге тиесілі құқық туарлы
Субъективтік құқық құқықтың тек субъектіге тиесілі екенін ғана білдірмейді,
Субъективтік бұл жағдайда – ол тек субъектіге тиесілі
Тек қана осы құбылыстардың бұндай қасиеттері (тәуелді-тәуелсіз, тиесілі-тиесілі емес,
Адамның табиғи құқықтарын тану және оларды заңнамаларда бекіту құқықты
Сондықтанда, бүгінгі күн құқықты объективтік және субъективтілік деп бөлу
Оның ішінде субъективтік құқық барлық жағдайда объективтік құқықтан туындайды
Сонымен обеъктивтік мағнадағы құқық дегеніміз мемлекеттің тиісті нормативтік құқытық
Субъективтік мағынадағы құқық дегеніміз жоғарыда аталған актілерден туындайтын немесе
Егер де объективтік құқық - бұл қандай да
Объективтік және субъективтік мағнадағы құқықтың ұғымы заңи ғылым мен
Құқықты түсінудегі қазіргі бағыттары:
1) Нормативистік бағыт. Оны жақтаушылар (Штаммлер, Новогородцев,Кельзен және т.б.)
2) Құқықтың табиға – құқықтық теориясы. Бұл құқық теориясын
3) Құқықтың діни тарихи теориясы құқықты түсіндіруде құдай кітаптарына,
4) Құқықтың тариха мектебі. Оның өкілдері (Ф.Савиньи, Гуго, Г.Пухта
5) Психологиялық бағыт. Бұл теорияның өкілдері (Л.И.Петражицкий, Росс, И.М.Рейснер
Құқықтың екі ұғымының мәні келесідей: мемлекеттің тиісті актілерде белгіленген
Объективті және субъективті құқық арасындағы айырмашылықтар заң ғылымында ерте
3.1 Құқық функциялары
Құқық әлеуметтік институт сияқты мемлекеттік аппаратпен моралды және өзге
Жалпы әлеуметтік
арнайы-заңи
Жалпы әлеуметтік құқықтық функцияның өзі екіге бөлінеді:
1)экономикалық құқық экономика саласында өндірістік қатынастарды,меншік нысанынбекітеді, қоғамдық байлықтың
2) саяси құқық, яғни құқық өз нормаларында қоғамның саяси
3) тәрбиелілік құқық белгілі бір идиологияны сипаттап, тұлғаларға педогогикалық
Ал, арнайы-заңи құқықтық қызметке:
1) құқықтың реттеу функциясы нормативтік актілер арқылы қоғамдық қатынастардың
Реттеуші статистикалық функциялар құқықтың қоғамдық қатынастарға оларды белгілі бір
Реттеуші динамикалық функция құқықтың қоғамдық қатынастарға құқық субъектілердің белсенді
2) Қорғаушы функция бұл ерекше маңызды экономикалық, саяси, ұлттық
Құқықтық ғылым «объективтілік» және «субъективтілік» терминің кездейсоқ және бір
Егер нақты терминалогия туарлы айтатын болсақ, онда ғылыми айналымда
4 Құқық пен саясат
Құқық және саясат дәстүрлі түрде өзара тығыз байланысты құбылыс
Аристотелдің өмір сүру кезеңінде саясат адамдарды, қоғамды, мемлекетті басқарудың
Саясат анықтамасы ғылымда таптар, партиялар, ұлттар, халықтар, мемлекеттер, әлеуметтік
Саяси нормалар дегеніміз көптеген және әртүрлі (жеке және алқалы)
Егер саяси нормалар Конституциядан, заңдардан орын алғанда құқықтық сипатқа
Саяси салада өзінің дәстүрін, талаптарын, қағидаларын иеленеді. Саяси этика
Қазіргі кездегі саяси салада көптеген кемшіліктер кездеседі. Көбінесе ол
4.1 Құқық және мораль
Оқу және тәжірибелік мақсатта бір-бірімен өзара байланысты әлеуметтік нормалардың
Заңгерлер өздерінің қызметтері бойынша ең алдымен құқықтықнормаларды меңгереді, талқылайды,
Орыс заңгерлерінің (В.С.Соловьев, И.А.Ильин ) пікірінше құқық бұл адамгершіліктің
Мораль-бұл адамдардың жүріс-тұрысын жақсылық пен жамандық, әділеттілік пен әділетсіздік
Адамгершілік тек адамның басқа адамдарға деген құнды қатынастарын ғана
Құқық пен моралдың ұқсастықтары:
1) әлеуметтік нормалар жүйесінде олар қоғамға ең кеңінен таралған,
2) құқық пен моралдың мақсаттар мен міндеттері біреу қоғамдық
құқық пен моралдың реттеу объектісі біреу қоғамдық қатынастар, олар
3) құқық пен мораль нормативтік құбылыс ретінде субъектілердің жүріс-тұрысының
4) құқық пен мораль түп негізінде қоғамның өзінен туындайды.
Құқық пен моралдың арасындағы ерекшеліктер:
1) пайда болу негіздері бойынша: құқық тек мемлекетпен ғана
2) Құқық пен моральқамтамасыз ету әдістері бойынша ерекшеленеді. Егер
Ал, мораль мемлекеттік аппаратпен емес қоғамдық пікірмен қамтамамыз етіледі.
3) Құқық пен мораль оның сипатталуымен ерекшеленеді. Егер құқықтық
Ал, адамгершілік нормалары осындай бір жүйеге топтастырылмайды, белгілі бір
Моралдық нормалар тек жазылмаған тиым салулар мен шарттар ғана
4) Құқық және мораль адамдардың санасы мен жүріс тұрысына
5) Құқық және мораль бұзылғаны үшін қолданылатын жауапкершіліктін сипаты
6) Құқық және мораль адамның жүріс-тұрысына қойылатын талаптың дәрежесіне
7) Құқық пен мораль күшіне ену мерзімі бойынша ерекшеленеді.
8) Құқық пен мораль тарихи тағдырлары арқылы ерекшеленеді. Мораль
Міне осындай жалпы және ерекше қасиеттерімен ерекшеленеді. Олардың шекаралары
Тығыз арақатынастан құқықпен моральдың өзара тығыз байланысты әлеуметтік
Құқық және мораль өзінің функцияларын жүзеге асыру процессінде өздік
Құқық пен дін
Діни нормалар деп адамдардың құдай туралы, оның өмір мен
Тарихқа көз жүгіртетін болсақ, бірқатар дәуірлерде діни нормалар заңды
Діни ұйымдар орнықтырған нормалар бірқатар қатынастарда қолданыстағы құқық пен
Шіркеу мемлекеттен бөлінеді, бірақ ол қоғаммен бірге, өйткені олар
Мұсылмандық елдерде құқық діни нормаларда, адаттарда, шариаттарда орын алады,
Сенушілердің міндетті хүріс-тұрыс ережелері сияқты діни нормалар жалпыға мәлім
Сонымен құқық пен дін бірге жүрмейді, олар бөлінген.
Қорытынды
Курсық жұмысты аяқтай отырып, келесідей қорытындыға келіге болады:
Біріншіден, құқықтың пайда болуы әр мемлекетте әртүрлі жүрді және
Екіншіден, алғашқы қауымдық құрылыста болған әлеуметтік нормаларға сипаттама бергенде,
Үшіншіден, объективтік және субъективтік мағынадағы құқықты қарастырған кезде объективтік
Төртіншіден құқықтың ішкі және сыртқы функцияларына көңіл бөлінді. Құқықтың
Бесіншіден құқық пен моралдың арақатынасы, олардың ерекшеліктері қарастырылды.
Алтыншыдан құқық пен саясаттың байланыстылығы, Егер саяси нормалар Конституциядан,
Жетіншіден құқық пен діннің бір-бірінен бөлінетіндігі, яғни дін биліктен
Құқықтың пайда болуын қарастармастан бұрын ең алдымен құқықтық қарастырып
Құқық ұғымының көптеген мәні бар. Ол заң ғылымында және
Құқықтың пайда болуы- көптеген ұрпақтардың өмірінен өткен ұзақ
Құқық пайда болуымен дамуына әртүрлі географиялық, мәдени-тарихи және де,
Жұмыс барлық талаптарды сақтай отырап орындалған деп ойлаймыз.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 Қазақстан Республикасының Конституциясы - Алматы: Жеті-Жарғы, 2001;
2 Ғ.С.Сапарғалиев Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы. -Алматы: Жеті
3 Д.А. Булгакова Мемлекет және құқық теориясы, Оқу құралы;
4 А.Н.Сағындықова Конституционное право Республики Казахстан- Алматы: Білім. 1999;
5 Д.Жамбылов Саясаттану негіздері.-Алматы: Жеті Жарғы, 1998;
6 Қ.Д.Жоламан, А.К.Мұхтарова Мемлекет және құқық теориясы.-Алматы: ҚазМЗА, 1999;
7 Матузова Н.И., Малько А.В. Теория государства и права:
8 Общая теория государства и права. Отв. Ред. Проф.
9 Ғ.С.Сапарғалиев Мемлекет және құқық теориясы. -Алматы: Жеті Жарғы,
10 С.Д.Баққұлов. Құқық негіздері; -Алматы; 2004.
