Құқықтық мемлекет және оның Қазақстан Республикасында қалыптасу тәжірибесі курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ........................................................................3
І ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТҮСІНІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН МӘНІ
Құқықтық мемлекеттің концепциясының тарихи аспектілері..............5
Құқықтық мемлекеттің мазмұны........................................8
ІІ ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ БЕЛГІЛЕРІ МЕН ҚАҒИДАЛАРЫ
Құқықтық мемлекеттің негізгі белгілері ...........................10
Құқықтық мемлекеттің қағидалары....................................11
III ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚҰРЫЛУЫ
Қазіргі отандық теориядағы құқықтық мемлекет түсінігінің мазмұны....................................................18
Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құрудың теориясы мен тәжірибесі.............................................22
Қазақстанда құқықтық мемлекет құру..............................24
Қорытынды................................................................26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..................................................28
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 28 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ........................................................................3
І ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТҮСІНІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН
Құқықтық мемлекеттің концепциясының тарихи аспектілері..............5
Құқықтық мемлекеттің мазмұны........................................8
ІІ ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ БЕЛГІЛЕРІ МЕН ҚАҒИДАЛАРЫ
Құқықтық мемлекеттің негізгі белгілері ...........................10
Құқықтық мемлекеттің қағидалары....................................11
III ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚҰРЫЛУЫ
Қазіргі отандық теориядағы құқықтық мемлекет түсінігінің мазмұны....................................................18
Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құрудың теориясы мен тәжірибесі.............................................22
Қазақстанда құқықтық мемлекет құру..............................24
Қорытынды................................................................26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..................................................28
Кіріспе
Мемлекет дүниете келгенге дейін азаматтық қоғам болған. Алғашқы қауымдық
Өндіргіш күштердің пайда бола бастауымен, жеке топтар мен отбасылардың
Мемлекеттің іргесі қаланып, оның құрылымдық шарттарыны нығая бастаған
Америка мен Еуропа елдерінде либералдық демократияға көшу азаматтық қоғам
Дамудың демократиялық жолына түскен посткеңестік мемлекеттерде азаматтық қоғам қалыптастыруға,
Сонымен, халықтың басым бөлігі – саясаткерлер де, қарапайым
Құқықтық мемлекетті қалыптастырудың маңызды алғышарттарының ішінде азаматтық қоғамның алар
Курстық жұмыстың мақсаты:
Соңғы кездері «құқықтық мемлекет» идеясы заңды ойлаудың тағы бір
Құқықтың мемлекет терминінің өзі ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында неміс
жөніндегі үстемдігін бекітті. В. М. Гессен былай деп көрсетті:
Қазіргі кезеңде теорияның даусыз мойындалып отырған белгісі – мемлекет
Қазақстан тәуелсіздікке ие болған күннен бастап, әлемде дамыған елдермен
Құқықтық мемлекет тек әділеттіліктің белгісі ғана емес, сонымен қатар
«ҚР - сы құқықтық мемлекет болып қалыптасуына байланысты ”құқықты”
Құқықтың қоғамға құқықтық мемлекет қаншалықты қажет екенін ұлы Абайдың:
Курстық жұмыстың міндеттері: Жұмыс мақсатына сай, мынадай міндеттер қарастырыдлы:
Құқықтық мемлекет ұғымының мәнін, түсінігін анықтау;
Құқықтық мемлекет қағидаларын қарастыру;
Құқықтық мемлекет идеяларын және оны қалыптастыруды зерттеу;
Курстық жұмыс тақырыбын толығымен ашу.
І ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТҮСІНІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН
1.1. Құқықтық мемлекеттің концепциясының тарихи аспектілері
Азаматтық қоғамның негізгі бағалылығы, айтылып өткендей – адам және
Мемлекет пен құқықтың келіскен әрекеттестігін іздеу моделі, құқықты сасяи
Құқықтық мемлекеттің негізгі идеяларының элементтері көне оқымыстыларымен құрылған. Оларға:
Континентальдық Еуропада құқықтық мемлекет концепциясы элементтерінің алғашқы кезеңі, құрылымына
Жаңа кезең (уақыт) оқымыстылары (Н. Макиавелли, тирандарымен күресушілер Э.
Жоғарыдағы көрсетілген жағдайлар, белгілейтін элементтердің мемлекет пен адамға қатынасын
Мемлекеттік билік құқықты мойындайдй және бір мезгілде құқықпен тежелуі,ертедегі
«Заңның күші жоқ жерде – Аристотельдің айтуы бойынша –
Феодолизмнен капитализмге өту кезеңіндегі өндіргіш күштердің өсуі, қоғамдағы әлеуметтік
Макиавелли өзінің теориясында, ертедегі және қазіргі көп ғасырлық мемлекеттің
Мемлекеттің мақсаты, заттарды ерікті пайдалануға мүмкіндік жасап әр адамның
Буржуазиялық революциялардың кезеңінде құқықтық мемлекет
тұжырымдамасының дайындалуына пргрессивті оқымыстылар маңызды үлес қосқан: Г.Гроций, Б.Спиноза,
Құқықтық мемлекеттің жағдайындағы адам бостандығы, Локктың сөзімен: «Заңды өкіметпен
Кант – құқықтық мемлекет теориясының философиялық егізін жан-жақты зерттеген
Құқықтық мемлекетте, заңды бұлжытпай орындау жолында күштеуге де баратындай
Канттың құқықтық мемлекет туралы тұжырымдамасы, саяси-құқықтық ойдың әрі қарай
Гегель – мемлекетті өзінің философиялық дүниетанымындағы жалпы жүйенің контексінде
Шын мәнісінде, қоғам мемлекеттен бұрын пайда болғандықтан, мемлекет қоғам
Тек, мелекетте және мемлекет арқылы адамның ең жоғарғы адамгершілігі,
Маркс – мемлекетті және құқықты ашық түрде қоғам
Маркстің құқықтық мемлекет туралы айтқанына көңіл бөлсек: «Бостандық дегеніміз
Гессен – құқықтық мемлекетті шығыстың саяси-құқықтық орнықты көзқарасына сүйеніп
Сонымен қатар, құқықтық мемлекеттің мазмұндық жағына белгілі түзетулер енгізді.
Құқықтық мемлекеттің көпғасырлық тәжірибесін, теориясы мен жұмысын, өктемдікпен жоққа
1.2. Құқықтық мемлекеттің мазмұны.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы
Осы мәселені ескере отырып, әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу
Құқықтық мемлекеттің мазмұнының негізгі талаптары:
1) Құқықтық мемлекет азаматтық қоғамның объективтік даму процесіне сәйкес
2) Құқықтық мемлекетің экономикалық негізі − өндіргіш күш пен
3) Құқықтық мемлекеттің әлеуметтік негізі − өзін-өзі басқаратын азаматтық
4) Құқықтық мемлекеттің моральдық негізі – гуманизм, әділеттік, бостандық,
5) Құқықтық мемлекеттің саяси негізі – халықтың ұлттық тәуелсіздігін
Міне, қоғамның осы негіздеріне сүйене отырып, құқықтық мемлекет орнатуға
ІІ ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ БАСТЫ ҚАҒИДАЛАРЫ МЕН
Құқықтық мемлекеттің белгілері:
мемлекеттік билікті үш түрге бөлу, олардың ара қатынасын қатаң
азаматтық қоғамның қалыптасуы;
қоғамда жоғары дәрежеде құқықтық мәдениеттің қалыптасуы, адамдардың рухани сана-сезімінің
мемлекеттік аппараттың, лауазымды тұлғалардың, қоғамдық ұйымдардың, жеке адамдардың, өмірдегі
қоғамның экономикалық, әлеуметтік бағытында әділеттілікті, теңдікті қамтамасыз ету үшін
қоғамның ішкі құқық нормалары мен халықаралық құқықтың өзара қатынасын
қоғамда заңның үстемділігін орнату, азаматтық қоғамды қалыптастыру. Адамдар «заңның
Құқықтық мемлекеттің мәнін ашу оның белгілер жүйесімен жүзеге асырылады.
Құқықтық мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының
Келесі бір негізгі қағида – мемлекеттік билікті тәуелсіз тармақтарға
Билікті бөлісу қағидасының бір нысанына сәйкес олардың арасында «тежемелік
Биліктердің теңділігі халық егеменділігіне негізделеді. Оған сәйкес, заң шығару
Құқықтық мемлекеттің өзге де қағидалары дамыған азаматтық қоғамның болуы;
2.2. Құқықтық мемлекеттің негізгі қағидалары
Құқықтық мемлекеттің қағидалары:
құқықтық заңның үстемдігі;
биліктің бөлінуі;
адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының барынша толық қамтамасыз
азаматтық қоғамның болуы;
мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі.
Құқықтық заңның үстемдігі. Құқықтық құндылықтар жүйесінде адамдар бостандығын бейнелеудің,
Құқықтық мемлекет идеясы әрқашан, мемлекет пен құқықты, билік пен
Табиғатта құқықсыз, құқықтық жүйесіз, құқықтық тәртіпсіз және белгілі бір
Сондықтан, құқықтық мемлекетке бағытталған жолды әділ заңнан, құқықтық заңнан
Құқықтық мемлекетті, “құқықтың билеуі” (The rule of law) терминімен
Мемлекеттің құқыққа бағынуы, құқықтық мемлекеттің негізгі және жалғыз белгісі
Ғалымда осы қағиданы түсінудің екі негізгі нұсқасы қалыптасты:
мемлекет әрекетінің өзі шығарған жазбаша, позитивті құқықпен шектелуі. Яғни,
мемлекет әрекетінің идеалды, әділ құқықпен шектелуі.
Кеңес одағында құқық, нормативистік тұрғыдан түсіндірілді. Осы тұрғыдан құқықтың
Егер құқық, билік етуші еркіне ғана бағынса, онда ол
Мемлекеттің әрекеті, әлеуметтік шығу тегіне ие болатын, идеалды және
Құқықтың әлеуметтік шығу тегі, оның мемлекеттен басымдылығын білдіреді. Мемлекет,
Адамның, оның мұқтаж – мүдделерінің алғашқы қатарда болуына сәйкес,
Құқықтық мемлекеттің мәні – заңның сақталуы деңгейі емес, заң
“Құқықтың билеуі” түсінігі Ф. Хайекпен, “өзін - өзі қамтамасыз
Мемлекет өзінің әрекет етуінде, адамның табиғи құқықтарының басымдылығын мойындауға
Адамның табиғи құқықтарының атақты үштігін (өмір, еркіндік және жеке
Қазіргі әлемде табиғи құқықтар ретінде, өз көрінісін халықаралық құқықта
ішкі заңнаманы халықаралық құқықтың жалпыға танылған нормаларына және қағидаларына
конституцияның үстемдігі және тікелей әрекет етуі.
Биліктің бөлінуі. Құқықтық мемлекетте мемлекеттік билік абсолютті емес. Құқықтық
Биліктің бөлінуі қағидасы өзінің теоретикалық негізделуін Жаңа заманның ғалымдары
Халық мемлекеттік биліктің жалғыз қайнар көзі болып табылады. Халық
Классикалық үлгіде, осы билік заңшығарушы, атқарушы және сот билік
Мемлекеттік билік механизімінде халықтың тікелей өкілі болатын, заңшығарушы билікке,
Биліктің бөлінуі концепциясы “тежемелік және тепе-теңдік сақтау” жүйесінің болуын
Құқықтық мемлекеттілік мемлекеттік биліктің бөлінуісіз мүмкін емес, сондықтан, біріншіден,
Биліктің бөліну қағидасы абсолютті емес, ол нақты мемлекеттің нақты
Мемлекеттік биліктің дәстүрлі үш тармағымен қатар, кейбір авторлар қоғамдық
Сонымен биліктің бөлінуінсіз және соған сәйкес тиімді тежемелік және
Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының толық қамтамасыз етілуі.
Тарих тағдырымен, мемлекетімізде тәуелсіздік алғанға дейін мемлекет пен жеке
Ішкі және сыртқы саясат бағыттары бойынша азаматтық келісімнің көрінісі
“Құқықтыққа” бағытталған мемлекет “мемлекет адам үшін”, деген ұранды
Мемлекеттің әрекет етуі, тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын , қоғамдық
Мемлекеттік билік үшін құқықтық шектеу режимін, адам және азаматтың
“Өз құқығын қорғаған адам, белгілі бір дәрежеде жалпы, құқықты
Азаматтық қоғамның болуы құқықтық мемлекеттің келесі бір белгісі. Құқықтық
Азаматтық қоғам – рухани және материалдық қажеттіліктермен мүдделерді қанағаттандыру
Құқықтық мемлекет, азаматтық қоғамның саяси нысана ұйымдасқан көрінісі болып
Құқықтық мемлекет мазмұнында жатқан құқық құндылығы, азаматтық қоғам тұрғысынан
Азаматтық қоғамды анықтаған кезде барлық авторлар дерлік, азаматтық қоғамды
Азаматтық қоғам да, құқықтық мемлекет те жоғары жақтан енгізілуі
Мемлекет пен жеке тұлғаның өзара жауапкершілігі. “Құқықтық” атағына ие
Мемлекет өз азаматтарына құқықтар мен бостандықтарды тағайындап, олардың белгілі
Құқықтық мелекетте адамның құқықтары мен бостандықтары оған тумысынан, оның
Мемлекетпен жеке тұлғаның өзара жауапкершілігі саяси билікті шектеудің бір
Құқықтық мемлекет жағдайында жеке тұлға және мемлекет (мемлекеттің өкілі)
Саяси билікті осылайша шектеу әдісі, билік иегері мемлекет пен
Мемлекет азаматтар алдында өзінің қызметін атқаруға байланысты жауапты болады.
III ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҚҰҚЫТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚҰРЫЛУЫ
3.1. Қазіргі отандық теориядағы құқықтық мемлекет түсінігінің мазмұны
Осы күнгі анық түсініктемелердің біріне жататындар: құқықтық мемлекет
Бірінші белгінің мәні, құқық пен заңды айырып көрсеткенінде. Қандай
Құқықтық мемлекеттің екінші белгісі құқықтық сипатта болып (құқықтық нысанды)
Адамның құқығы туралы түсінік XVII-XVIII ғасырларда құрылды. Бірінші рет
Жоғарыдағы құжаттардың авторлары және басқа да зерттеушілер адам құқығын
Жаңа уақыттын ғалымдары, философтар және заңгерлері адам құқығы проблемаларын
Кейінгі жылдары адам проблемасы біздің елімізде үлкен әлеуметтік, саяси
Билікті бөлу принципінің мемлекеттік құрылымға нақтылы сіңісу деңгейі –
Құқықтық мемлекет − көп өлшемді даму үстіндегі құбылыс.
Құқықтық мемлекет – бұл мемлекеттік билік қызметінің ұйымдасу нысаны,
Құқықтық мемлекеттің экономикалық негізінде әр түрлі меншік формаларына, көп
Мемлекеттіліктің құқықтық бастамасы, тек өзін-өзі билегенінде, меншіктік бостандығында. Құқық
Құқықтық мемлекеттің әлеуметтік негізін құраушы - өзін-өзі реттейтін азаматтық
Мемлекеттің саяси табиғаты оның тәуелсіздігінен анық көрінеді. Қоғамның саяси
Құқықтық мемлекеттің негізгі сипаттамасы осында. Онда мемлеккеттік қоғамның ұзақ
3.2.Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құрудың теориясы мен тәжірибесі
Құқықтық мемлекет қалыптастыруды анықтаушы факторлар мен мәселелер төңірегінде сөз
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алып, өз алдына отау тіккелі бергі
Құқықтық мемлекет қалыптастырудың өзге алғы шарттарына тоқталатын болсақ, алдымен
Құқықтық мемлекеттегі қалыптастыру үшін қоғамның жалпы мәдениеттілігін, соның ішінде
Құқықтық мемлекет қалыптастырудың маңызды алғы шарттарының бірі азаматтық қоғам
Құқықтық мемлекет аса қуатты экономикалық базисті, өмір сүрудің жоғарығы
Құқықтық мемлекет құру жолы ұзақ та ауыр жол, оның
3.3. Қазақстанда құқықтық мемлекет құру
Демократиялық мемлекет құру және дамыту туралы ой-толғамдар, идеяларды қазақ
Құқықтық мемлекеттің қалыптасуы өте созылмалы және күрделі процесс. Қазақстанның
Құқықтық мемлекеттің бір белгісі мемлекеттік билікті ұйымдастыруда биліктерді бөлу
Қазіргі кезде конституциялық бақылау механизмі құрылуда. Республикада конституциялық бақылаудың
Конституциялық кеңес заңдар және басқа да нормативтік актілерді, егер
Қазақстан Республикасының Конституциясы адам, оның құқықтары мен бостандықтары ең
Конституция Қазақстан Республикасында азаматтық қоғам қалып-тастыруға ықпал жасайды. Бұл
1995 жылғы Конституцияның басты бір жетістігі барлық деңгейдегі соттардың
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабы Қазақстанды құқықтық мемлекет деп жариялайды.
Қорытынды
Қоғам мен мемлекеттің ара-қатнасының маңызды түйіні заңның үстемдігін және
Құқықтық мемлекет – тек парасаттылықтың, әділеттің шынайы белгісі ғана
Шынайы құқықтық мемлекет құру үшін қоғамдық өмірдегі әр салаға
Негізінен құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам бір-бірімен тығыз байланыста
Ал, құқықтық мемлекет болса саяси жүйесінде конституциялық басқару режимі
Бұл тұрғыда ой қозғаған кейбір зерттеушілердің пікірі өте орынды
Яғни сонда ғана адамдар қауымы өздері шеше алатын мәселелерге
Қазіргі заманғы әлемде адам құқығы мен бостандықтарын қорғау мәселесі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Нормативтік- құқықтық актілер
Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жыл 30 тамыз (1991 жылғы
Қазақстан Республикасы Конституциясы 1993 жыл 28 қаңтар
«Қазақ КСР-інің мемлекеттік егемендігі туралы» декларациясы 1990 жыл 25
"Қазақстан Республикасындағы соттар және судьялардың мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының
Оқулықтар
Ағдарбеков Т. «Мемлекет және құқық теориясы»
Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы» Алматы «Заң әдебиеті»
Жоламан Қ.Д. «Мемлекет және құқық теориясы» Алматы «Нұр-
Сапарғалиев Ғ.С. «Мемлекет және құқық теориясы» Астана «Фолиант»
Мерзімді басылымдар
«Саясат» журналы №2/2005ж.
«Саясат» журналы №12/2003ж.
«Заң және Заман» журналы №5/2003 ж.
«Заң және Заман» журналы №7/ 2006 ж.
«Ақиқат» журналы №12/2004ж.
«Заң» газеті 5-мамыр/2004 ж.
«Егемен Қазақстан» газеті. 29-шілде/2006 ж.
«Егемен Қазақстан» газеті. 26-шілде/2006 ж.
«Орталық Қазақстан»газеті. 12 қыркүйек/2001 ж.
«Қазақ өркениеті» журналы. №4/2005 ж.
«Ақиқат» журналы. №4/2000 ж.
«Саясат» журналы. №2/2005 ж.
«Свободная мысль – XXI в.» №2/2006 ж.
2
