ҚР сауда саясатындағы даму перспективасы курстық жұмыс
Жоспар:
Кіріспе
І Сауда саясатының теориялық негіздері
1.1. Сауда саясатының мәні, негізгі түрлері және оны жүзеге
асыру құралдары....................................................................7-11
1.2 Сыртқы және халықаралық сауда саясаты.........................11-16
1.3 Халықаралық сауда теориялары.........................................16-21
ІІ. ҚР – ның сыртқы экономикалық заңдары мен
нысандары
2.1. ҚР – ның сыртқы экономикалық қызметін белгілейтін
факторлар............................................................................22- 31
2.2. Сыртқы сауда операцияларының ұйымдық нысандары 31-36
ІІІ. ҚР – ның сауда саясатындағы даму перспективасы
және ерекшеліктері.
3.1. Қазақстан республикасының сыртқы сауда айналымы...37-41
3.2. Қазақстанның дүниежүзілік сауда ұйымына кіру
проблемалары мен перспективалары. ............................ 41-43
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 43 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар:
Кіріспе
І Сауда саясатының теориялық негіздері
1.1. Сауда саясатының мәні, негізгі түрлері және оны
асыру құралдары....................................................................7-11
1.2 Сыртқы және халықаралық сауда саясаты.........................11-16
1.3 Халықаралық сауда теориялары.........................................16-21
ІІ. ҚР – ның сыртқы экономикалық
нысандары
2.1. ҚР – ның сыртқы экономикалық қызметін белгілейтін
факторлар............................................................................22- 31
2.2. Сыртқы сауда операцияларының ұйымдық нысандары 31-36
ІІІ. ҚР – ның сауда саясатындағы даму перспективасы
және ерекшеліктері.
3.1. Қазақстан республикасының сыртқы сауда айналымы...37-41
3.2. Қазақстанның дүниежүзілік сауда ұйымына кіру
проблемалары мен перспективалары. ............................ 41-43
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
КІРІСПЕ
Қоғамда өзекті мәселелердің бірі
Бүгінгі әлем шапшаң қарқынмен
2006жылы 1 наурыздағы Қ.Р. президентінің
Жаратылыстану ғылымдарындағы сияқты, экономикада және
Қоғамдық ғаламдарда да жаратылыстану ғаламдарында да
Казіргі халыкаралык байланыстардьң саяси, экономикалык, әлеуметпк, технологиялык астарларынын
Бұл курстық жұмыста сауда саясатының
Еліміздің президенті Нұрсұлтан Әбішұлы
Сондықтан қазіргі уақытта кәсіпкерлеріміздің
І. Сауда саясатының теориялық негіздері
1.1. Сауда саясатының мәні, негізгі түрлері және оны
асыру құралдары
Тұрақты даму проблемасы ғаламдық масштабта шешілді. Бұл мағынадағы
Өйткені кез келген ұлттық саясат олардың нақты экономикалық
"Солтүстік-Оңтүстік" жүйесінің сауда саясаты халықаралық еңбек бөлінісінің тік
Өзара қарым-қатынастардың мұндай моделін "Солтүстпік--оңтүстік" жүйесіндегі экономикалардың өзара
- сыртқы сауда саясаты жөнінде;
- халықаралық сауда саясаты жөнінде.
Сыртқы сауда саясаты дегеніміз - мемлекеттің басқа елдермен
Халықаралық сауда саясаты — ұжымдық жекелеген елдер тобының,
Сауда саясатын жүзеге асырудың әлемдік тәжірибе; 2 принципке
Зерттеулер көрсеткендей, осы шараларды іске қосуды уақытша параметрлері
Мысалы, Оңтүстік Корея, Бразилия және басқа елден алғашқы
Осыған ұқсас әдістемені Тайвань қолданды. Ол жерде импортты
Сонымен бірге, сауда саясатының тиімділігі үшін импортты алмастыруды
Осылайша, көптеген елдер экспортты өңдеу дәрежесін ауыстыру ісін
Әлемдік нарықтың динамикалық, өзгермелі конъюнктура жағдайында аргентиналық нұсқа
Осы айтылғандардан мынадай қорытынды шығады: яғни сауда саясаты
Мысалы, қазіргі кезде барлық постсоциалистік мемлекеттер сыртқы сауда
Әр түрлі елдердің сыртқы экономикалық саясатын зерттеу нәтижесінде
Осыған байланысты елдің экспорттық саясатында осы үшін қабылданатын
- экспорттық салалардың дамуы үшін жағдайлар жасау немесе
- кейбір салалардың дамуын бағалау және импорттық өндіріспен
- егер белгілі бір саланың келешекте әлемдік нарықта
1) кедендік қорғау;
2) қаржылық және фискальдық ынталандыру;
3) қолайлы жағдайлар мен жеңілдіктердің басқа түрлерін құру.
Ал жүргізілетін өнеркәсіптік саясат ұғымдылығы бар сыртқы сауда
Экспорттық-импорттық саясаты жүзеге асыру кезіндегі әдістемелік жолдар төмендегілерге
Осы жағдайда белгілі бір тандалған құрал протекционисті режимге,
Аталғандардың бірінші режимі өз тіршілігінде уақытша параметрлермен шектелген
Осы кезде дамыған елдердің халықаралық экономикалық ұйымдары тарапынан
Әлемдік шаруашылық байланыстар интеграциясының тұжырымдамасын алға қою өзара
Импорттық саясатты жүзеге асыру кезінде төмендегі де әдістеме
Төлем балансының тең болмауы, экспорт тиімділігінің төмендеуі жағдайларында
Белгілі бір нақты мақсат пен қорғау дәрежесіне қол
Мұндай мысал Латын Америкасында, Шығыс Азияда кең танымал.
Құрылымдық қайта құрудың қажеттілігі бірқатар салалардаң өзгеруін қамтамасыз
Бірақ мұндай реттегіштерді қолдану саналы шектеулерде құруы тиіс.
Сонымен қатар, мынаны атап өту керек, яғни сауда
Атап айтқанда, кедендік саясаттың болашағы зор, бірақ өз
Сонымен бірге, сыртқы сауданы реттеу шараларына, арсненалына төмендегі
1-кесте
Реттеу шаралары
Тарифтік: Қаржылық шаралар:
- импорттық кедендік тарифтер - валюталық операцияларды жүргізу
Паратарифтік: Автоматтық лицензиялау:
- баж салықтары;
- импорттық тауарларды енгізу кезінде алынатын төлемдер;
- кедендік жиындар;
- ішкі салықтар;
- мақсатты жиындар. - тауарларды шеттен әкелу мен
Бағаларды бақылау шаралары: Мемлекеттік монополиялар
- демпингке қарсы;
- компенсациялар;
- импорттық жиындар. - экспорт пен импортқа монополиялар
Сомдық реттеу: Техникалық шаралар:
- квоталар - стандарттар;
- сапа нормасы;
- қауіпсіздік нормасы
Саудадағы негізгі ережелер сыртқы сауда ұйымының ережелерімен реттеледі.
Бұл жағдайларда сауданы реттеудің негізі болып екі жай
Ұлттық жүйедегі саудада қолданылатын ережелерде бірізділіктің болмауы протекционистік
Дамыған елдердің халықаралық саудасы негізінен сыртқы сауда ұйымының
Елдераралық өзгешеліктеріне қарамастан, кедендік тариф құрылымына мыналар кіреді:
- автономдық мөлшерлемелер; бұл мөлшерлемелер елге өте қолайлы
- ҚЖР мөлшерлемері;
- дамушы елдердің тауарларына қатысты қолданылатын артықшылығы бар
Сыртқы сауда ұйымына мүше елдер, сыртқы сауданы реттеу
- экономикалық мазмұндағы әкімшілік шаралар (тауар тапшылығы, төлем
- субъектілердің өзара келісімдері бойынша экспорт-импортты өз еркімен
- әділетсіз бәсекеге қарсы шектеулер немесе шаралар;
- қоршаған ортаны қорғау, ұлттық қауіпсіздікті сақтау мақсатында
1.2. Сыртқы және халықаралық сауда саясаты
Сыртқы сауда саясаты деп мемлекеттің басқа елдермен сауда
- осы мемлекетті халықаралық еңбек бөлінісіне енгізу дәрежесі
- экпорт пен импорт құрылымының өзгеруі;
- елді керекті ресурстармен қамтамасыз ету;
- экспорт пен импорт бағаларының қатынасының өзгерісі;
Қайсыбір мақсаттар ұзақ мерзімді сипатта болады, мысалы, осы
Сыртқы сауда саясатының негізгі екі бағыты бар:
- еркін сауда саясаты;
- протекционизм.
Еркін сауда саясатын жүргізу кезінде мемлекет сыртқы саудаға
Тек қана еркін саудаға қатысушы әрбір елдің шығаратын
А.Смит өмір сүрген кездегі экономикалық ғылым сыртқы сауда
Бұл мемлекет шаруашылық қызметтің осы бағытына араласудан бас
Еркін сауда саясатын жүргізу экономикасы дамыған елдерге халықаралық
Ұлттық нарықты шетелдік бәсекелестіктен қорғау саясатын реттеудің кедендік
Протекционизм елдегі белгілі өндіріс салаларының дамуына ықпал етеді.
Қазір еркін сауда мен протекционизмнің қайсысы жақсы деген
Қазіргі заманғы протекционизм көп қырлы және тұйық. Кеден
Сыртқы сауда саясатының құралдары. Кедендік тарифтер мен тарифтік
Сыртқы сауданы реттейтін экономикалық құралға кедендік тарифтер жатады,
Кедендік тарифтер - кедендік баж салықтарының ставкасының жүйелі
Осы уақытқа дейін тарифтер халықаралық сауданы мемлекеттік реттеудің
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жасалған тарифтер мен сауда
Экспорт тарифінің көмегімен дамушы елдер шығарылатын өнім бағасын
Енді біз импорттық тариф механизмінің әсерлерін қарастырып көрейік.
Кедендік баж салықтарын белгілеудің әртүрлі тәсілдері бар, ең
Бірқатар тауарлар үшін кедендік баж салығы импортталатын тауардың
Бірқатар тауарлар үшін кедендік баж салығы адвалорлы және
Тарифтерді енгізудің экономикалық салдарлары әртүрлі: ол өндіріске, тұтынуға,
Экономикалық мазмұны бойынша кедендік баж салықтары төмендегіше бөлінеді:
1) Фискалды, мемлекеттік бюджеттің кірісін ұлғайтуға арналған. Фискалды
2) Протекционистік баж салықтары ұлттық өнеркәсіпті бәсекелестік қабілеті
3) Преференциалды жарналы баждар белгілі елдерден әкелінетін бірқатар
4) Жеңілдікті баждар, жекелеген елдер үшін қайсыбір тауарлардың
5) Теңестіруші, яғни импорт тауарларының бағасын ұлттық өндіріс
6) Компенсациялық, олар импортталатын тауарлар өндірісі кезінде немесе
7) Демпингке қарсы, өзінің кәіпкерлеріне экспорттық сыйлар берген
Ішкі нарықта монопольды бағаны белгілеудегі жоғарғы импортты баж
Тарифтік емес кедергілер. Тарифтер халықаралық сауда сферасын жургізудің
Тарифтік емес кедергілер әкімшілік, қаржылық, несие және басқа
Тарифтік емес кедергілерді үш топқа бөлуге болады: 1.
2.Төмендегі нәтижелерге әкелетін сыртқы сауданы шектеуге тікелей бағытталмаған
3.Сыртқы сауданы шектеуге тікелей бағытталмаған, бірақ әрекеті көбінесе
Тарифтік емес кедергілерді әрекет ету механизмі бойынша жіктеу
- тарифті шаралар - шетелдік тауарларды әкелуде алынатын
- бағаны бақылау шаралары, ұлттық тауар өндірушілер мүддесін
- қаржылық шаралар сыртқы сауданы реттеу үшін валюта
- сандық реттеу, яғни тауарды шығару мен енгізуге
- автоматты лицензиялау-тауар ағынының көлемі мен бағыттарын бақылау
- мемлекеттік монополияны тұтасымен сыртқы саудаға немесе жекелеген
- техникалық кедергілер, яғни импортталатын тауарлардың ұлттық стандартқа
Kвота. Импорт квотасы немесе контингент халықаралық сауданы шектеудің
Квоталауды үкімет органдары лицензияларды беру негізінде жүзеге асырады.
Лицензияны бөлудің ең тиімді тәсілі-ашық аукцион. Импорт квотасын
Лицензняның келесі негізгі түрлері бар:
а) белгілі уақыт аралығына сәйкес тізімге ілінген тауарларды
б) белгілі тауарды импорттау немесе экспорттау, оның санын,
Халықаралық саудада денсаулықты сақтау мен қоршаған ортаны қорғау
Халықаралық сауда ұйымы. 1994 жылы Халықаралық сауда ұйымын
Бұл жерде ГАТТ туралы ең алдымен айта кеткен
ГАТТ үш қызметті атқарды:
1. Мемлекеттің сауда саясатына әлемдік сауда тәртіптерін жасау
2. Сауданы либерализациялау жөніндегі келісімдер жасау форумы;
3. Таластарды реттеу.
ГАТТ-ң негізгі мақсаты халықаралық сауда қатынастарының қауіпсіздігін қамтамасыз
1994 жылға дейін әлемдік сауданы одан әрі либерализациялауды
Уругвайлық раундтың нәтижесі халықаралық көп жақты жүйесін құру
Халықаралық сауда ұйымының басты мақсаты мемлекет мүшелердің өмір
- толық жұмыспен қамту;
- тауар мен қызмет өндірісі және тауар айырбасының
- шикізат қайнар көздерін ұзақ мерзімді даму, қоршаған
Халықаралық сауда ұйымы келесі құрылымға ие:
1. Министр конференциясы (екі жылда бір рет)
2. Жалпы кеңес:
- келіспеушіліктерді реттеу жөніндегі комитет;
- сауда саясатын қайта қарау Комитеті;
3. Көмекші органдар:
- қызмет бойынша кеңесі;
- тауар бойынша кеңес;
- интеллектуалды меншік құқығын қорғаудың сауда аспектілері бойынша
- сауда мен даму бойынша Комитет;
- бюджет сұрақтары бойынша Комитет.
Қазақстан Халықаралық сауда ұйымының мүшесі емес, сондықтан да
1.3. Халықаралық сауда теориялары
Абсолюттік және салыстырмалы артықшылықтары. Мемлекеттер не үшін саудамен
Сол ғалымдардың бірі - ағылшын саяси экономиясының классигі
А. Смиттің бұл көзқарасы экономикалық мұрада "Абсолюттік артықшылық
Бұл теориядағы негізгі идея - еңбек бөлінісі ұлттық
Халықаралық еңбек бөлінісінің өндірістік өнімге мамандануы нәтижесінде халықаралық
А. Смит Франция, Португалия, Шотландиа елдеріндегі шарап өндірісін
Франция мен Португалияда шарап өндіру шығындары аз болғандықтан,
А.Смиттің теорясын талдау нәтижесінде оның бірқатар артықшылықтары мен
• біріншіден, өндірістің мүмкіндіктері, сол өндірістің жүзеге асырылуының
• екіншден, егер табиағи артықшылықтарға жаңа технологиялардың жетістіктерін
• Сонымен қатар бұл теорияның кемшіліктері де бар:
• біріншіден, әдістемелік жолдардың шартты түрде болуы. Мысалы,
• екіншіден, ағылшын саяси экономикасының классигі ақша айырбасының
• үшіншіден, абсалюттік артықшылық халықаралық саудаға маңызды түрде
А. Смиттің "Абсатюттік артықшылық" теориясыңдағы аталып өтілген кемшіліктерді
Елдер арасында айырмашылықтың болуы - Рикардо теориясының негізі
Мысалы, Қазақстанда да лимон өсіруге болады, бірақ Жерорта
Сондықтан, біз үшін лимонды Қазақстанда өсіруден көрі, сол
Мысалы, екі елден (Англия мен Португалия) тұратын қарапайым
Бірақ, олар бір ғана еңбек факторын қалданады.
Матаны өндіруге қажетті еңбек мөлшерін А әріпімен, шарап
Егер де әрбір елдің ресурстары шектеулі болса, сонымен
Англия үшін
Португалия үшін
Осы келтірілгек тенсіздіктер негізінде, өндірістік мүмкіндіктердің шегін көрсетуге
Әрбір елде пайда әкелетін өнімнің қандай мөлшері шығарылатындығын
Сонда әрбір ел үшін тепе-теңдік қамтамасыз етіледі.
Автаркия (елдік басқа елдермен байланысының болмауы) кезінде ел
Шараппен салыстырғанда матаның бағасы әрбір пайда келтіретін дананы
Басқаша айтқанда, екі игліктің салыстырмалы бағалары оларды өндірісте
Мата мен шарап өндірісінде қолданылатын технологиялар арасында белгілі
Ал мата құнын шарап құнымен салыстырғанда, Англияда мата
Англия Португалия
Мата
Шарап
Жоғарыда көрсетілген кестеден Англияның абсолюттік артықшылығы айқын көрінеді.
Енді екі игліктің салыстырмалы бағаларын талдаған кезде, матаның
Ол үшін төмендегі кестені қарастыру керек.
Англия Португалия
Матаның бір данасының шараппен өрнектелген құны
Бұл кестеден мынаны байқаймыз, яғни мата өндірісінде Англия
А.Смит, Д.Рикардо және Милль халықаралық сауданың шығу себептерін
Бірақ іс жүзінде кез келген экономикада еңбек факторымен
Өндірістік факторлар жөніндегі ілімдерін зерттеп, 1930 жылы швед
1) жұмысшы күшінің артық шамасы бар, бірақ капитал
2) капитал мөлшері артық, бірақ жұмысшы күшінің шамасы
Енді басқа елдермен салыстырғанда жұмысшы күшінің шамасы артық
Егер басқа тауарлармен салыстырғанда жұмысшы күшінің шығындарының үлесі
Xекшер - Олин теориясы бойынша мынадай қорытынды жасалған:
1954 жылы американдық экономист Леонтьев Хекшер -Олин теориясын
Бұл жағдайда зерттеу нәтижесі керісінше болып шықты. Осыған
Зерттеу нәтижесі келесі жағдайды көрсетті: көп жағдайда АҚШ
Оған себеп болған нәрсе – АҚШ жұмысшыларының біліктілігінің
Хекшер-Олиннің ережелері мен қорытындыларын практикалық тұрғыдан тексеруге арналған
Рыбчинскийдің теоремасында сипатталатын факторлар ұсынысының бір қалыпты емес
Бұл жағдай, мысалы, егер капитал өсімі байқалатын болса,
Рыбчинский теоремасы іс жүзінде бірнеше рет дәлелдеңді. Осылайша
ІІ. ҚР – ның сыртқы экономикалық заңдары мен
2.1. ҚР – ның сыртқы экономикалық қызметін белгілейтін
факторлар
Қазіргі жағдайда кейбір министрліктер, ведомстволар, ұйымдар осы жоғары
Мазмұны, құрылымы, қатысушылар құрамы бойынша ерекшеленетін, әлемдік шаруашылық
Қазақстан Республикасы алдында халықаралық шаруашылық байланыстарды құқықтық реттеу
Сыртқы саудада тауарларды сатып алу-сату келісімдері екі конвенция
Вексельді екі жақты халықаралық-құқықтық реттеу ерекше сипатқа ие.
Саяси диалогті одан әрі ілгерілету, аймақтық ықпалдастықтың (интеграция)
Сыртқы сауданың негізгі көрсеткіштер. Біздің республика саяси және
1997 жылдан бастап елдің сыртқы саудасының географиясы шалғай
1995 жылмен салыстырғанда 2005 жылы сыртқы сауда айналымының
Сыртқы сауда айналым серпіні
2005 жылы Қазақстан Республикасы кәсіпорындарының 167 әлем елдерінде
Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналымында Ресей Федерациясымен жасалатын
Әлемдегі басқа мемлекеттермен сыртқы сауда айналымы 33000,8 млн.
Экспорт. Экспорттың тауарлық құрылымында шикізат тауарлары басым (2-диаграмма).
Минералды өнімдер экспортының 2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы
Жеке азық-түлік тауарларының (ет және ішек-қарын өнімдері, ұн)
Алдағы жылмен салыстырғанда 2005 жылы металлургия өнеркәсібінің өнімін
Қазақстан Республикасы экспортының тауарлық құрылымы
1995
2005
2005 жылы қазақстандық өнімді негізгі сатып алушыларының қатарында
2005 жылы экспорттың жалпы көлеміндегі ТМД елдерінің үлесі
ТМД елдеріне Қазақстан Республикасы экспортының серпіні
млн.АҚШ доллары
Елдің аттары 1995 2000 2005
Барлығы 5250,2 8812,2 27849,0
Оның ішінде:
ТМД елдері: 2883,5 2336, 4066,8
Еуразиялық экономикалық қауымдастығы 2535, 1882,2 3329,7
Беларус 54,2 19,9 26,5
Қырғызстан 74,9 58,3 225,5
Ресей Федерациясы 2365,8 1751,4 2927,2
Тәжікстан 40,4 52,6 150,8
Еуразиялық экономикалық қауымдастығынан тыс елдер 348,2 454,5 737,0
Әзірбайжан 23,1 46,8 129,1
Армения 0,2 4,1 43,1
Грузия 0,3 7,7 52,0
Молдава 2,5 1,1 52,0
Түркіменстан 47,5 7,1 17,3
Өзбекстан 153,1 133,5 242,6
Украина 121,5 254,2 200,4
2005 жылы 1995 жылмен салыстырғанда ТМД елдеріне экспорт
Ресейге жіберілетін экспорттың тауарлық құрылымында, жалпы экспорттың құрылымындағыдай,
Экспорттың жалпы көлеміндегі басқа елдердің үлесі 1995 жылы
2004 жылмен салыстырғанда, Еуропа елдеріне экспорт жалпы алғанда
Әлемнің басқа елдеріне Қазақстан Республикасы экспортының өсу қарқыны
Елдің аттары 1995 2000 2005
Барлығы 2366,7 6475,5 23782,3
Еуропа 1597,6 2744,3 17100,8
ЕО елдері 1116,2 2063,0 10999,4
ЕО – дан тыс елдер 481,4 681,3 6101,4
Азия 647,6 1210,6 4887,8
Америка 108,6 1499,0 1767,9
Африка 12,5 19,4 16,5
Австралия және Океания 0,4 2,2 9,3
2005 жылы 1995 жылмен салыстырғанда қазақстандық өнімді Азия
Америка елдеріне қазақстандық өнім экспорты 2005 жылы алдыңғы
Қазақстан Республикасы экспортының географиялық құрылымы
1995
Импорт. Импорттың тауарлық құрылымында машиналар, жабдықтар, көлік құралдары
Соңғы жылдары импортталатын- минералды өнімдерінің үлесінің (1995 жылғы
Қазақстан Республикасы импортының тауарлық құрылымы
1995
2005
2005 жылы импорттың өнімнің негізгі жеткізушілері қатарында Ресей
2005 жылы ТМД елдеріне барлық импорттық жеткізілімдердің 47%-ы
ТМД елдерінен Қазақстан Республикасы импортының серпіні
млн. АҚШ доллары
Елдің аттары 1995 2000 2005
Барлығы 3806,7 5040,0 17352,5
Оның ішінде:
ТМД елдері: 2652,7 2731,7 8133,9
Еуразиялық экономикалық қауымдастығы 2020,6 2513,5 6934,8
Беларус 77,8 39,5 208,0
Қырғызстан 31,0 30,1 148,6
Ресей Федерациясы 1899,7 2439,2 6591,3
Тәжікстан 12,1 4,7 17,0
Еуразиялық экономикалық қауымдастығынан тыс елдер 332,1 218,2 1199,1
Әзірбайжан 25,2 9,9 21,3
Армения 2,6 1,2 2,1
Грузия 2,2 4,8 7,2
Молдава 5,6 7,1 18,6
Түркіменстан 241,3 43,4 50,7
Өзбекстан 269,5 70,5 254,5
Украина 85,7 81,2 844,7
Ресейден сатып алынатын тауарлар, республиканы бірқатар маңызды тауарлармен
Қазақстанға енгізілген жеңіл автомобильдердің 14%-ы, жүк көліктерінің 42%-ы
Әлемнің басқа елдерінен енгізілген имлорт үлесі 53,1 пайызды
Әлемнің басқа елдерінен Қазақстан Республикасына өнгізілген импорттың серпіні
Елдің аттары 1995 2000 2005
Барлығы 1154,0 2308,3 9218,6
Еуропа 690,0 1258,5 4622,9
ЕО елдері 491,9 1025,2 4287,8
ЕО – дан тыс елдер 198,1 233,3 335,1
Азия 348,5 612,8 2883,8
Америка 110,8 403,5 1621,1
Африка 1,8 26,1 55,0
Австралия және Океания 3,1 7,4 35,9
2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы Еуропа елдерінен енгізілген
Азия елдерінен импорт көлемінің өсіміне (2004ж. деңгейіне 43%-ға)
Америка континенті елдерінен импорт көлемі 2004 жылмен салыстырғанда
Қазақстан Республикасы импортының географиялық құрылымы
1995
2.2. Сыртқы сауда операцияларының ұйымдық нысандары
Халықаралық тәжірибеде сатып алу-сату келісімшарты бойынша жүзеге асырылатын
Тікелей (тура) әдіс - тауар өндірушілер мен оны
Халықаралық тәжірибеде тікелей сату әдісі мынадай жағдайларда қолданылады:
- ірі өнеркәсіптік объектінің құрылысы барысында, яғни делдал-фирмалар
- дайын өнімді бірлесіп шығару үшін екі немесе
- ұзақ мерзімді келісімшарттардың негізінде өнеркәсіптік шикізаттарды ірі
- ауылшаруашылық шикізаттарының ірі партиясын өндіруші фирмалардың тікелей
- меншікті өткізу тораптары арқылы стандартты ірі сериялы
Жанама сату әдісі мынадай жағдайларда қолданылады, егерде:
- тауар жаппай сұранысқа ие болса, яғни тұтынушылар
- тауар өзінің өмірлік циклының соңғы кезеңінде тұрса,
- аталған тауар нарығы сыртқы сауда шектеулерінің болуымен
Жанама тәсілдің артықшылықтарына мыналарды жатқызуға болады:
- тауарды барынша қысқа мерзімде әрі неғұрлым пайдалы
- жергілікті делдал арқылы нарықтың хал-ахуалы мен болашағы
- делдалдардың білімін пайдаланып, тұтынушылардың ұлттық және басқа
- тауарларды сатудан кейінгі техникалық қызмет көрсету жұмыстарын
- қосымша пайда алу және делдалдардың білімі мен
Жанама әдістің кемшілігі мыналар:
- екі ортада делдал жүретіндіктен, өндіруші мен тұтынушы
- өткізу нарығындағы сатушы имиджінің делдалдық мінез құлқына
Өндірістік бірлестіктер өнімдерінің бөлшектерін жалпы нарық үшін емес,
Мердігерлік келісімшарт бойынша атқарылатын жұмыстардың қатаң түрде жеке
- кооперацияланатын өнімді өндіру мен жеткізу үшін келісімшартқа
- бұл шарттар машиналарды конструкциялауды бірлесіп жасауды, тапсырыс
- кооперацияланатын өнім өзіндегі материалдармен де, тапсырыс берушінің
- әдетте, мұндай келісімшарттарда егерде жабдықтаушы өнімді жасауды
- мұндай келісімшарттарда сапасыз өнімдермен дер кезінде жеткізіліп
- айыппұл шаралары төлене отырып, зиян шеккен тарапқа
Халықаралық саудада қысқа мерзімді (рейтинг), орта мерзімді (хайринг)
Ренталық мөлшерлемелер әлемдік нарықтағы сұраныс пен ұсыныстың ықпалымен
Қарама-қарсы сыртқы сауда операциясының сипатты белгісі мынада: әріптестердің
- импорттаушының ұстанымы;
- келіссөздер кезінде, әдетте тауар бағасына келісілгеннен кейін
Экспорттаушының ұстанымы. Таңдау еркіндігі кезінде ол үшін қарама-қарсы
Бартерлік операциялар белгілі бір құны бар тауарларды осы
- бартерлік операциялар кезінде әрқашан екі контрагент қатысады;
- бір ғана келісімшарт жасалады, бұл жерде ең
- операция ақшалай есеп айырбастауды қажет етпейдіндіктен, "төлем
- тараптар тауарлар жеткізу көлеміне келіссөздер жүргізу барысында
Келісімдік шарттардың құндық бағасы:
- айырбастың эквивалентілігін (баламалдығын) қамтамасыз ету;
- тауардың сақтандыру сомасын анықтау;
- міндеттемелер орындалмаған кедергі айыппұлдарды есептеу;
- сапасыз тауарларды жеткізу кезінде тауардың бағасын төмендету
Компенсациялық мәмлелер өзінің мәні бойынша бартерлік (тауар айырбасы)
- егерде бартерлік операциялар негізінде тек екі тауар
- бартерлік операциялар кезінде өзара жеткізу құны өте
- контрагенттер тауарлар тізімін талқылайды;
- тауарлар тізіміне келісе отырып, олар тізімдердің әрбір
- екі қосымшасы бар келісімшартқа қол қойылады, оның
Берілетін шикізатты өңдеу шарттары. Бұл операцияның мәні шикізаты
- ол теңдестірілген валюталық емес, алдын ала бағаланған
- шикізатты экспорттау және дайын өнімді импорттау келісімдері
- бағалауға шикізат құны, қайта өңдеу құны, дайын
- келісімшартқа қол қойыларда өзара міндеттемелер белгіленеді және
- берілетін шикізаттың жеткізілуі кезінде келісім бойынша өңдеушінің
- уақытында жеткізілмеген немесе лайықты деңгейде өңделген шикізатқа
ІІІ. ҚР – ның сауда саясатындағы даму перспективася
ерекшеліктері
3.1. Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналымы
Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі дамуы өзара бағыныштылық және
Қазіргі кезде жалпы экономикалық бірігудің әр түрлі жолдары
Қазіргі кезде Қазақстан және Өзбекстан тұрақты халықаралық сауда-экономнкалық
а) отандық өнімдерді экспорттауға әдеттегі тосқауылды алу жағдайы
ә) халықаралық саудадағы тендік, дүниежүзілік сауда ұйымына кіретін
б) сыртқы сауданы дамытуда ұзақ жылдарға болжам жасау
в) республикалардың дүниежүзілік сауда ұйымына мүше балуынан бастап
г) халықаралық сауда қағидалары мен тараған принциптердің негізінде
ғ) халықаралық сауда ауқымында болып жатқан хабарлар базасын
Халықаралық сауда жүйесіндегі қауымдастқ процесінде сауда саясатының негізгі
• Орта Азия мемлекеттерінің халқның гүлденуіне жету мақсатында
• сауда тәртібінің мейлінше бейтараптығына қол жеткізу;
• республикалардың халықаралық сауда ұйымына толық құқықт мүше
Осы жетістіктерге жетудгі республикалар алдына сауда саясатын ұстауда
• сыртқы және ішкі сауданы одан әрі либералязациялау
• халықаралық нарықтың жан-жақты дамыған аймақтық сауда жүйесіне
• экспорттық салалардың даму жолында экономиканың құрылымын қайта
• сауданы реттеуде қолданылып жүрген халықаралық құқық нормаларын
• сыртқы және ішкі сауданы дамытуда шетел инвестициясын
• сауда инфрақұрылымының негізгі элементтерін қалыптастыру;
• экспорттық қадағалауды күшейту.
Халықаралық саудадағы мемлекеттін рөлі сауда барысындағы тиімді және
- ұлттық экономиканың дамуы және оны басқару
- күнделікті ресми қадағалауды жүргізу
- өнім мен қызмет көрсетуде ірі кәсіпорындарды басқару.
1-кесте
Қазақстан Республикасының негізгі экономикалық макрокөрсеткіштер 1997 ж.
№ КӨРСЕТКІШТЕР
1. Жалпы ішкі өнім (ЖІӘ) 1,1
2. ЖІӨ, адам басына шаққанда (млн. $) 1275
3. Экспорт, мли. $ (ТМД елдерінен) 6230 (3472)
4. Импорт, млн. $ (ТМД елдерінен) 4261 (2964)
5. Импорт ЖІӨ-ге % есебінде -20,2
6. Экспорт ЖІӨ-ге % есебінде 29,6
7. Сауда сальдосы, млн, $ 1969
8. Төлем балансына дефицит -1,8
9. Инфляция 30
10. Жумыссыэдық деңгейі, % 4,1
11. Орташа жалақы (АҚШ $-ы) 101,8
Бірақ та сыртқы байланыстар ішіндегі дамыған сыртқы сауда.
Қазақстан Республикасының импорттық тауар құрылымы
1-сурет
Қазақстанның басқа елдерге экспортының үлес салмағы 2-кестеде көрсетілген.
2-кесте
1994 1995 1996
Барлығы (млн. %) 3230,7 4974,4 6230,4
оның ішінде ТМД 1905,2 2801,3 3671,6
%-тік қатысы 58,97 56,31 58,93
Дамушы елдер 635,5
19,67 949,4
19,09 1226,4
19,68
Дамыған елдер 690
21,36 1223,7
24,6 1332,4
21,39
Таблицадан көріп отырғанымыздай ТМД елдерініде үлес мөлшері көпшілік
Қазақстан Республикасының жалпы сыртқы сауда айналымы 1996 ж.
Ал алыс шетелдердің сыртқы сауда айналымындағы үлес салмағы
Ал дамыған капиталистік елдер мен экспортың үлесі 1996
2. Қазақстан дүниежүзілік нарықта экспорттық өлшемдердің маркетингтік зерттеулерін
3. Өндірістің дайын бұйымдары өздерінің төмен деңгейімен және
4. Қазақстанның сыртқы экономикалық ұйымдарынң
5. Қазақстанның әлемдік нарықта бет-бейнесі әлі қалыптасқан жоқ.
Алдағы ұзақ жылдар болжамыңда Батыс серіктестер Қазақстан экспортындағы
Ал Шығыс серіктестерге келсек, олар қерісінше болашақта Қазақстанның
3.2. Қазақстанның дүниежүзілік сауда ұйымына кіру проблемалары
мен перспективалары
Халықаралық экономикалық қатынастардың дәстүрлі және ең көп
Халықаралық сауда еңбек бөлінісі негізінде әртүрлі елдердің
Халықаралық сауданы реттеп, оның еркін дамуы жолындағы кедергілерді
ТСБК – ны құру туралы келісімге 1947 жылы
1. ТСБК-ның құқықтық механизмі төмендегі принциптерге негізделген болатын:
2. Мемлекетаралық сауда қарым-қатынастарды бір-біріне ең қолайлы жағдай
3. Алаламау (дискриминациялау) принципі. Бұл принципке сәйкес ТСБК-ғa
4. Ұлттық рынокты қорғауға мүмкіншілігіне тарифтік құралдарды қолдану:
5. Көпжақты келіссөздер арқылы кеден бажын прогрсссивті түрде
6. Дамушы елдер мен сауда қарым-қатынастарында преференциялар (жеңілдіктер
7. Сауда саттық қатынастарындағы кездескен қайшылықтарды келіссөздер арқылы
1996 жылдын басында ТСБК-ның мүшелігінде 130 мемлекет болды.
Өнімді тек шикізат күйінде экспортқа шығару біздің еліміздің
ДСҰ-ға кіру пайдасы кеден салығы төмендеп, басқа салықтар
Дәл қазір ДСҰ-ғa кіру әзірше қолайсыз, себебі еліміздегі
ДСҰ-ның шарты әлемдік еңбек бөлісу мен адамзатқа қажетті
ДСҰ-іш толыққанды мүше болу үшін елімізде біраз уақытты
ДСҰ-ға мүше болудағы ең басты артықшылық-транзиттік жүк тасымалдары
ДСҰ-ға мүше болғысы келген елдерге дамушы ел немесе
Қортынды
Еліміз бүгінгі таңда
Осыған орай, алдыңғы
Қазақстан Республикасының Президентінің
Қоғамның экономикалық дамуы
Курстық жұмыстың бірінші
Ал екінші бөлімде
Курстық жұмыстың үшінші бөлімінде
Біз Қазақстанның жаһандану экономикалық
Біз қатаң бәсекеге әзір
Мемлекет өз тарапынан іскерлік
Қазақстанның БСҰ-ға кіруі жолындағы
Еліміздің осы халықаралық экономикалық
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтің «Қазақстан 2030 стратегиясы».
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтің Қазақстан халқына жолдауы.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтің Қазақстан халқына жолдауы.
Актілер жинағы 2007 жылы №115, 116 бет
Дала мен қала 2006 29 қыркүиек
Әубәкіров Ә.Я. «Экономикалық теория», Алматы: «Экономика», 2001
Камалин Сыртқы сауда эканомикасы Алматы 2005
Қ.Қ. Ілиясов «Қаржы» Алматы 2005жыл. 506 –
Мадияров
Мамыров Н.Қ. Тілеужанова М.Ә. Макроэкономика. – Алматы.Экономика, 2004.
Интернет. www. Coogle. kz.
Расулов.Н. «Инфляцияның дамуы және көрсеткіштері» // Қаржы қаражат
Шеденов «Экономикалық теория негіздері», Алматы: «Экономика», 1999.
Хабаршы // 2007 №3 (61)
С. Райымқұлұлы «Экономикалықтеория негіздері» Алматы 2003 154 –
Студенттік 10 – шы конференция // 200
Статистикалық бюллетен. №2 2006ж. 80 – 81
Статистикалық жинақ «Тәуелсіз Қазақстан 10 жыл» 16 –
«Экономика әлемдік классика» 4 том.
«Экономика әлемдік классика» 6 том.
5
