Қазақстанда радионың пайда болуы және дамуы курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 1
1.1 Қазақстанда радионың пайда болуы 1
1.2 Радиостанцияларды дамыту жөніндегі алғашқы шаралар
1.3 Қазақстанда радиоәуесқойлар қозғалысының басталуы және оның радиохабарының дамуына тигізген ықпалы 10
2. Республикада радиоландыруды жаппай ұйымдастыру және радиохабарының дамуы 14
2.1 Журналистиканың жаңа түрі 16
2.2 Қазақ радиохабары құрылымы 18
ҚОРЫТЫНДЫ.....................25
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.............................27
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 26 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 1
1.1 Қазақстанда радионың пайда болуы 1
1.2 Радиостанцияларды дамыту жөніндегі алғашқы шаралар
1.3 Қазақстанда радиоәуесқойлар қозғалысының басталуы және оның радиохабарының дамуына
2. Республикада радиоландыруды жаппай ұйымдастыру және радиохабарының дамуы 14
2.1 Журналистиканың жаңа түрі 16
2.2 Қазақ радиохабары құрылымы 18
ҚОРЫТЫНДЫ.....................25
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.............................27
КІРІСПЕ
Еліміздің әуе толқынына таралған алғашқы радио хабар туралы әлі
Ғалымның бұлай деуіне негіз бар. Мысалы, “Полвека в пути”
Зерттеушілер Р.Сағымбеков пен С.Қозыбаевтың Қазан төңкерісінен кейін жұмыс істеген
Осында жетпейтін бір нәрсе - дәлдік. Алдыңғы автор: “Жиырмасыншы
Тарихи мәселені зерттеуде оны барынша кеңірек әрі жан-жақты құрастыру
Қазақ радиосының тарихын зерттеушілердің бірі Р.Сағымбеков аталған еңбегінде: “1912
Профессор М.Барманқұлов алдыңғы зерттеушіге қосылып, “Қазақстандағы алғашқы радиостанса 1913
Қазақстандағы радионың пайда болуы
Қазан революциясынан бұрынғы патшалық Ресей тұсындағы байланыстың жүйесін қарастыратын
Осында келтірілген деректерден шығатын қорытынды мен біз жоғарыда талдаған
Ендеше, Форт-Александровскідегі радиостанса жұмысын 1913 жылы емес, одан сәл
Осы арада тоқталатын тағы бір мәселе бар. Кезінде бұл
Қазақстанның сол кездегі үштен бір халқы қоныстанған Сырдария мен
Сонымен, Қазан революциясына дейін Форт-Александровскі мен Түркістанда радиостансалар болды.
Біріншіден, радиостансалардың жалпы халыққа арналған кең аудиториясы болған жоқ.
Екіншіден, радиостансалар мемлекетке қарағанмен, шын мәнінде түрлі ведомстволарға қызмет
үшіншіден, Қазақстан жеріндегі аталған радиолар негізінен әскери бөлімшелер арасын
Р.Сағымбеков аталған кітабында: “Алматыда радио хабарын беру ісі 1928
Қазақ елін радиоландыру ісінің бір көрінісі – граммофон мен
Осындай әңгімелесу кезінде… мен өзге емес, өз тілінде не
С.Пестковский “Советская степь” газетінде (1939 ж. 4-қазан) жарияланған тағы
В.И.Ленин А.Байтұрсынов пен С.Пестковский екеуін жақсы қабылдап, сөздерін тыңдайды,
Демек, қазақ жұртының арасына граммофон мен пластинкаларды таратуда Ахмет
Республикалық Қазақ радиосының тарихы 1931 жылдан басталады делініп келеді.
Қазақ жерінде Қазан төңкерісіне дейін де, одан кейін де
Жиырмасыншы жылдардың басында-ақ қолда бар стансалардың көмегімен радио хабарын
Ал, белгілі ғалым М.Барманқұлов: “Орынборда 1920 жылдан радиобюллетень таратыла
Белгілі орыс ғалымы В.Н.Ружников: “Советтік радиожурналистиканың тууы мен алғашқы
РОСТА-ның Орынбор бөлімшесі 1920 жылдан бастап жұмыс ісгегені туралы
Жаңа экономикалық саясат тұсындағы ұлттық баспасөздің қызметін қарастырған Д.Ахметов
Қазақтың тұңғыш агенттігі – КирРОСТА-ның ізашары болған РОСТА-ның Орынбор
Сонымен, Орталық партия мұрағатынан кездестірген құжат пен Д.Ахметов көрсеткен
Сонымен КирРОСТА-ның құрылған мерзімі анықталды. Енді, оның радио хабарын
Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік мұрағатында сақталған дерек көздеріне сүйенетін
Бұл бөлімнің өз алдына жеке шығармашылық ұйым болып қалыптасуын,
Қазақ радиосының туған жылын нақтылауда бір мәселенің басы ашық
Осы кезде Қазақ автономиялы республикасының құрамына Орынбор, Ақтөбе, Қостанай,
Осындай қиын жағдайда үгіт-насихат ісін бастауға тура келді. Шалғайда
Қазақ АКСР Халық Комиссарлар Кеңесінің 1921 жылғы 29 қыркүйектегі
Ендеше, 1921 жылдың қазан айын республикалық Қазақ радиосының туған
Оның республикалық радио қызметін атқарғандығын дәлелдейтін тағы бір белгі
Осы кездегі радио хабарының газет жұмысын жандандыруға қосқан үлесі
Ал радиохабаршы деген не, ол қалай жасалған? Енді соған
Радиохабаршы: а) бюллетень түріндегі материалдардан; ә) Мәскеуден радио арқылы
Радиохабаршыға берілетін материалдарды өңдегенде қысқа әрі анық баяндауға тырысқан
Мәскеу радиосы республикаға байланысты мәселелерді іріктеп беруі керек. Одан
Әдеби дүниелердің тапшылығын ескере отырып, сондай дүниелерді берген дұрыс
Сөйтіп, 1921 жылдың қазан айынан бастап ресми түрде Қазақ
Тілшілердің жұмысы шамамен мынадай бөлімдерден тұрады: а) партия-совет аппаратының
Радиостанцияларды дамыту жөніндегі алғашқы шаралар
Азамат соғысы мен 1918-1922 жылдары ақгвардияшыл бандылармен болған соғыс
Радиостанция орнатудың тағы бір маңыздылығы, саяси жағдай қиындай қалған
КирРОСТА РСФСР Еңбек және Қорғаныс Кеңесіне 1922-1923 жылдары Торғайда,
Адам аз қоныстанған, бір-бірінен қашықтау орналасқан, орталықпен ешқандай байланысы
Көшпенді қазақтар тобын хабардар етіп отыру үшін уақытша қабылдаушы
КирСТО-ның 1922 жылғы 11 тамыздағы хатының негізінде Қырғыз
1925 жылы 1 қаңтардан бастап Орта Азия округінен Жетісу
“РОСТА радиожаршысында” жарияланған әрбір заметкада әдетте, мынадай элементтер болды:
Сонымен, республикадағы радиостанция жүйелерін дамытудағы жүргізілген шаралар: қабылдап-таратушы желіні
Хабар берудің формасы: версткалануы, тақырып бойынша топтастырылуы, дербес және
Қазақстанда радиоәуесқойлар қозғалысының басталуы және оның радиохабарының дамуына тигізген
Еліміздегі радионың дамуы туралы үкімет қаулыларынан бастап, радиоәуесқойлық пен
1924 жылғы 10 қаңтарда Қырғыз (Қазақ) почта-телеграф округі басқармасы
Радиостанциялар бар жерде радиоәуесқойлар үйірмелері пайда болды, онда радио
Осы кезде жеке меншік қабылдаушы радиостанциялар Орынбордағы В.Антонов пен
Бұл жылдары Қазақстанда еліміздегі сияқты радио ғажайып нәрсе, әдеттен
“Почта-телеграф Халық Комиссариаты ұсынған лампылы жүйе қолайлы болғандықтан губерния
Хабар таратушы станцияның қыс айларындағы ғана (жаз уақытында хабар
Губернияда барлығы 60 облыстық мекен бар. Жергілікті жерде мамандардың
Петропавлда 1926 жылы Радио Достары Қоғамында (ол 1924 жылы
Сөйтіп, Петропавл радиоәуесқойларының ісі оңға басты. Петропавл Радио Достары
1928 жылы Ақтөбе қалалық почтасының бір қабатты шағын үйінде
Сырдария облысындағы радиоландыру жұмысы жайлы кезінде “Новости радио” былай
Ал жарияланған “Түркістан-Сібір теміржолын радиоландыру” деген корреспонденция Сырдария мен
“Баспасөзде Түркістан-Сібір теміржолы оңтүстік учаскесі басқармасы Фрунзе мен Алматының
… Қазіргі кезде (1928 жыл. – Н.О.) Москваның, Алматының
Хабар қысқа толқында 10-нан 100 метрге дейін диапозонда беріледі.
… Кейбір жекелеген мекендердің арасындағы екі жақты байланыс осы
Осындай қозғалыстың Қазақстанда болғанына дәлел ретінде қазақстан байланыс басқармасының
Бағдарламаның бірінші тармағы бойынша Алматы, Әулиеата, Шымкент, Қызылорда, Ақтөбе,
… Бағдарламаның екінші тармағы бойынша 22 елді мекенде, атап
Бағдарламаның үшінші тармағы бойынша Алматы, Қызылорда және Семей қалаларында
Республикада радиоландыруды жаппай ұйымдастыру және радиохабарының дамуы
Бүкілодақтық радио ұзақ уақыт талқылаудың нәтижесінде 1929 жылғы 1
1930 жылы почта және телеграф Халық Комиссариатының орталық радиосоветі
1931 жылы Қазақстан радиостанция алды, ол жұмысын 1 мамырда
Алматының кең көлемді хабар беретін радиостанциясы алғашқы күндерден бастап
ССРО Халық Комиссарлары Советінің 1933 жылғы 27 қарашадағы N2574
Осы ережеге сәйкес Одақтас және автономиялы республикалар Халық Комиссарлар
Өлкелік радиокомитет бойынша 1934 жылы 9 сәуірдегі бұйрықпен комитеттің
Әкімшілік бөлім;
Іс басқармасы;
Жоспар секторы;
Төменгі радиохабары және радиоландыру секторы;
Радиохабары секторы;
Балалар секторы;
Бухгалтерия.
Бүкілодақтық және жергілікті радиохабарының функциялары былайша белгіленді; ол кезде
1937 жылдың көктемінде радиохабары жедел дами бастады. Республикада 307
1936 жылдан кейін радиоақпарат және радиохабары комитеті өз функциясын
басшылық; Үгіт және насихат секторы; “Соңғы хабарлар” редакциясы; Музыкалық
Қазақ радиосы бір жағынан бұқаралық ақпарат құралдарының жүйесіне ене
Сөйтіп, соғыстың алдындағы онжылдық ішінде Қазақ радиохабары жаппай даму
Журналистиканың жаңа түрі
Қазақ радиосы елімізде жұмыс істеген бұқаралық ақпарат құралдары жүйесінің
Журналистика зерттеушісі Ә.Багиров мерзімді басылымдардың әр түрінің арақатынасы мәселесін
Республика радиохабарына, радиоландыру ісіне басшылық жасау үшін Қазақтың байланыс
Ол кездегі радиохабарының сапасы туралы ерекше айтуға тура келеді.
Мысалы, белгілі ғалым Бейсенбай Кенжебаев кезінде радиогазетті ұйымдастыру жұмысын
Жүргізуші, әрі журналист-редактор: “Бәлен кісі өз домбырасымен ән айтады,
Қазақ радиокомитетінің алғашқы төрағасы жазушы Айтбай Хангелдин былай еске
Штатта бар негізгі әншілеріміз 5-6 адам. Қанша жақсы дегенмен,
Сонымен бірге радиодан берілетін саяси-бұқаралық жұмыстың басқа да пәрменді
Радиохабарлардың жекелеген ұлттарға қызмет көрсетуін жолға қою және жақсарту
Республикалық және жергілікті радиохабарларын кезегімен беріп отырудың мұндай принципі
Қазақ радиохабары құрылымы
1936 жылдан кейін радиохабарлама және радиохабары комитеті өз функцияларын
Осыдан сәл ғана ертерек Қазақ радиосының құрылымы мынадай редакциялар
“Соңғы хабарлар” редакциясы - қазақ тіліндегі редакторы – Рысмбетов,
Үгіт және насихат секторы: редакторлар - Қалиев пен Баров.
Музыкалық редакция: қазақ тіліндегі редакторы Ногаев, орыс тілінде –
Әдеби сектордың редакторлары: Жамансарин мен Макаров.
Балалар хабарлары редакциясы. Қазақ тіліндегі редактор – Дінішев, орыс
Солистер: Лекеров, Ибрагимова, Темірғалиев, Бейсенова.
Дикторлар: Сейітова, Сүлейменова, Қалмұхамедов, Балычевцев, Попова, Погребкова.
Қазақ ССР Халық Комиссарлар Советі жанындағы Қазақ радиокомитетінің төрағасы
Бұл жерде ертеректегі микрофондық материалдарды зерттеу, бір елеулі кедергіге
Студиядан тыс хабарлар секторын ұйымдастыру кезінде (кейінірек “Соңғы хабарлар”
Орталық ақпарат секторының жұмыс тәжірибесінде үкімет мүшелерінің партия және
Хабарлардың үлкен және кіші формаларын ұйымдастыра отырып, актуальды хабарлар
Хабарлардың оперативтілігі оқиғаның өтуі мен ол жайлы эфирден оқылған
“Соңғы хабарлардың” түнгі саны (22.00) жарты сағатқа созылады. Онда
“Соңғы хабарлар” ақпаратты ұйымдастырудың біздің уақытымызға дейін негізгі болып
Қорытынды
Радиохабарының өзіндік ерекшелігінен туындайтын проблемалар жаңалық емес. 30-жылдары-ақ жаңа
Бұл ұшқарылықтар формализмге апарып соқты, сөйтіп осы қырсықтан арылуға
Радионың бастапқы кезеңдегі көп қырлы жұмысын талдай келіп, мына
Алайда істің мәні тек текстің алдын-ала жазылғадығында немесе микрофон
Бұқаралық ақпарат құралы ретінде радионың техникалық мүмкіндіктеріне, өзгеше табиғатына
Осындай ерекшеліктерді бойына сіңірген журналистиканың жаңа түріне В.Н.Ружников мынадай
Дыбыстық қарым-қатынас жасаудың - сөзбен және музыкамен байланысының ерекшеліктерін
Зерттеуші И.Триккель бұл ойды былайша дамыта түседі: “Радионың өзіндік
… Жанды сөз көмегімен берілетін хабарларда жүргізушінің құбылысқа қарым-қатынасы,
Радиохабар пішіні туралы кезінде әр түрлі пікір білдірілгенімен, оның
Осы орайда М.Барманқұлов: “Бірақ 30-жылдары басқа нәрсе да радиомитинг
Баспасөз бен радионың өзара іс-қимылы бұқаралық ақпарат құралдарының пайда
Радиохабары тарихын зерттеуші В.Ружников: “Радиохабарының газетпен байланысы біржақты емес,
В.Н.Ярощенко радиожурналистиканың қалыптасуын қарастыра келіп: “радиохабары өзінің жанрлары мен
Ол жылдары радиохабарының негізгі пішіндері: радиогазеттер, радиожурналдар, баяндамалар, лекциялар,
Журналистика жанрларының өмір шындығын бейнелеу формалары ретінде өзіндік тарихы
Жанрды анықтағанда зерттеушілер, әдетте, оның құрылымының белгілі бір дәрежеде
Радионың өзіндік ерекшелігі – материал жинау, оны өңдеу, дайын
Радиоканал ерекшелігінен туындайтын өзгешеліктерге қосымша, жанрлардың қалыптасу бастамасы ретінде
Радиожурналистика, соның ішінде Қазақ радиожурналистикасы тақыр жерден пайда болған
Жанрлардың эволюциясын бәрінен бұрын мынадан: коммуникациялық техниканың дамуынан, аудиторияның
Жанрды құрайтын элементтер дегеніміз – радиожанрлардың негізгі компоненттері болып
Бұрын атап өтілгендей, оперативті хабарламаны күшейту мақсатында радиобағдармаларға “Соңғы
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Омашев Н. Радиожурналистика. Қазақстан Республикасы білім
Омашев Н. Қазақ радиожурналистикасы: тарихы, тәжірибесі, теориясы.- Алматы:
ҚазМУ хабаршысы. Журналистика сериясы, №1(12), //.- Алматы: Қазақ ун-ті,
ҚазМУ хабаршысы. Журналистика сериясы, №8, //.- Алматы: Қазақ ун-ті,
Қабылғазина К. Қазақ радиосының халық шаруашылығын қалпына келтіру
ҚазМУ хабаршысы. Журналистика сериясы, №2, //.- Алматы: Қазақ ун-ті,
ҚазМУ хабаршысы. Журналистика сериясы, №7,//.- Алматы: Қазақ ун-ті, 1999.-120
2
