Подшипниктер курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
I ПОДШИПНИКТЕР
1.1 Подшипникті таңдап алу ...................................................
1.2 Подшипниктердің статикалық көтергіш қабілеттілігі .............................
II ТАРАУ СЫРҒАНАУ ПОДШИПНИКТЕРІ
2.1 Сырғанау подшипниктерінің ерекшеліктері ....................
2.2 Сырғанау подшипниктеріндегі үйкеліс ............................
III ТАРАУ ДОМАЛАУ ПОДШИПНИКТЕРІ
3.1 Домалау подшипниктерінің ерекшеліктері ........................
3.2 Домалау подшипниктердің конструкциясы мен атқаратын қызметі .......
3.3 Домалау подшипниктерін есептеу .....................................
3.4 Домалау подшипниктерін орналастыру ............................
3.5 Тербеліс подшипниктеріндегі тірек валдары ...................
ҚОРЫТЫНДЫ ...................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ .........................
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 26 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
I ПОДШИПНИКТЕР
1.1 Подшипникті таңдап алу ...................................................
1.2 Подшипниктердің статикалық көтергіш қабілеттілігі .............................
II ТАРАУ СЫРҒАНАУ ПОДШИПНИКТЕРІ
2.1 Сырғанау подшипниктерінің ерекшеліктері ....................
2.2 Сырғанау подшипниктеріндегі үйкеліс ............................
III ТАРАУ ДОМАЛАУ ПОДШИПНИКТЕРІ
3.1 Домалау подшипниктерінің ерекшеліктері ........................
3.2 Домалау подшипниктердің конструкциясы мен атқаратын қызметі .......
3.3 Домалау подшипниктерін есептеу .....................................
3.4 Домалау подшипниктерін орналастыру ............................
3.5 Тербеліс подшипниктеріндегі тірек валдары ...................
ҚОРЫТЫНДЫ ...................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ .........................
4
6
8
12
15
17
20
22
23
26
27
КІРІСПЕ
Осы курстық жұмыстың мақсаты, подшипниктердің ерекшеліктерін, машина жасау өнеркәсібінде
Қазіргі кезде машина жасау өндірісінде машина мен механизмдер бөліктерінің,
Подшипниктер радиалды және осьтік күштерді қабылдап, оларды машинаның рамасына,
Машина жасау өнеркәсібі халықтың, мемлекеттің қандай да даму сатысында
Бұл жұмыста мақсатпен тығыз байланысты келесі міндеттер қойылған:
- подшипниктердің теоретикалық аспектерін ашу;
- оның негізгі маңыздылғын анықтау;
- оларды одан әрі кеңінен қолдану үшін қажетті шараларды
Осы жоғарыда көрсетілген міндеттерге сәйкес жұмыстың бірінші бөлімінде теориялық
Екінші бөлімінде подшипниктердің үйкеліс түріне байланысты сырғанау подшипнигінің
Үшінші бөлімінде подшипниктің екінші үлкен түрі домалау подшипниктерінің маңыздылығын
Осы жұмысты жазу барысында Қазақстан Республкасының «Қазақстан 2030» бағдарламысы,
Қозғалып отырған мәселелерді толығырақ қамту үшін материалды баяндау графиктер,
I. ТАРАУ ПОДШИПНИКТЕР
Подшипниктерді таңдап алу
Подшипник – бұл техникалық құрылғы, тіректің бір бөлігі, яғни
Подшипниктердің негізгі типтері:
- тербеліс подшипнигі;
- сырғанау подшипнигі;
- газостатикалық подшипнигі;
- газодинамикалық подшипнигі;
- гидростатикалық подшинигі;
- гидродинамикалық подшипнигі;
- магниттік подшипнигі.
1-сурет. Подшипниктердің негізгі типтері
Келтірілген күшті анықтаймыз содан соң подшипниктердің жұмыс істеу мерзімін
(1.1)
Lh – подшипниктердің сағат өлшемінде алынған жұмыс істеу мерзімі;
n – подшипниктердің бір минуттағы айналу саны.
Подшипниктердің динамикалық жүк көтергіш қабілеттілігі былай анықталады:
(1.2)
Дәреже көрсеткіші р шарикті подшипниктер үшін 3-ке, роликті подшипниктер
(1.3)
Подшипниктер тұрақсыз режимде жұмыс істеуі кезінде оларды эвиваленттік
Эквиваленттік күш деп, подшипниктер қажалып, оны жұмыс істеу қабілеттілігінен
F1 – подшипниктердің L1 миллион айналым жасауында әсер ететін
Егер подшипникке әсер ететін күш Fmin –нен Fmax
(1.4)
1-кесте. Қауіпсіздік коэффициенті
Подшипникке түсетін күш Мысалдар
Біркелкі күш, күш шамасы өзгермейді 1 Үйкеліс негізінде жасалған
Кей кездерде қысқы уақыт арасында күш шамасының аздап өзгеруі
1,2 Бірқалыпты жеңіл күш әсер ететін берілістерде, электрқозғалтқыш
подшипниктері мен транспортерде алынатын подшипниктер
Күш шамасының өзгеруі негізгі күштің 15-не дейін өзгеруі мүмкін,
-
1,8 Темір жол вагондарының,трактор қораптарындағы және
олардың дөңгелектеріндегі
подшипниктер.
Күшті соққы күштері әсер етеді 2
3 Соққы машиналары: соғу балға, ұнтақтағыштар
1.2 Подшипниктердің статикалық жүк көтергіш қабілеттілігі
Кей домалау подшипниктері айналымсыз режимде жүк көтеруге мәжбүр болады.
(1.5)
роликті подшипниктер үшін:
(1.6)
тіректі және тіректі – радиалды шарикті подшипниктер үшін:
(1.7)
i, z – қатар саны және бір қатардағы домалау
Осы көрсетілген формулалар арқылы роликті подшипниктерге статикалық жүк көтергіш
Келтірілген статикалық күш радиалы - шарикті подшипник, радиалды –
F0=X0Fr +Y0Fa (1.8)
және
F0=Fr
X0 , Y0 коэффициенттерінің мәндері 2 - кестеден алынады.
2 – кесте. Радиалды X0 және Y0 статикалық
Подшипниктедің түрлері
Бір қатарлы Екі қатарлы
Х0 Y0 X0 Y0
Радиалды подшипниктер
0,6 0,5 0,6 0,5
Радиалды - тіректі шарикті подшипниктер
=120
=260
=360
0,5
0,47
0,37
0,28 1
0,94
0,74
0,56
Өздігінен орналасатын шариктер.
Өздігінен
Орналасатын роликтер, конустар
0,5
0,22
сtg
1
0,44
ctg
II. ТАРАУ СЫРҒАНАУ ПОДШИПНИКТЕРІ
2.1 Сырғанау подшипниктерінің ерекшеліктері
Подшипниктер біліктер мен осьтердің тірегі ретінде қолданылады және олардың
Сырғану подшипниктері. Бұл подшипниктердің ішкі беті біліктер немесе осьтер
Домалау подшипниктері. Бұл подшипниктерде білік пен тіректер арасында шариктер
Қазіргі кезде сырғанау подшипнитерінің машина жасау өндірісінде кеңінен пайдалануына
Егер біліктердің салмағы ауыр болып, мұнадай біліктердің подшипниктеріне өте
Егер біліктерге үлкен соққы немесе айналымы күштер әсер ететін
Құрастыру жағдайына, алынып-салынуына байланысты;
Біліктер бірімен-бірі жақын орналасқан жағдайларда;
Конструкцияның қарапайымдылығына және тез салынып-алынуына байланысты.
Сырғанау подшипнигі – бұл тірек немесе механизмді және машинаны
Сырғанау подшипниктері сырғанату кезінде майлануды қажет етпейді. Ауыртпашылықты қабылдау
- Радиалды
- Біліктік
Майлау тәртібіне байланысты сырғанау подшипниктері былай бөлінеді:
- Гидродинамикалық
- Гидростатикалық
- Газодинамикалық
- Газостатикалық
- Қатты майланған
Радиалды подшипниктері көбінесе толық немесе белдік қамту жиілігінде, екі
Подшипниктер корпустан және астардан тұрады. Подшипниктердің астарларын антифрикциялық материалдардан
= (0,035...0,05)d + 2,5 (мм), — подшипник
2-сурет. Біртұтас сырғанау подшипнигі.
Астарлардың бетін табу үшін түрлі материалдар қолданылады. Өте жоғары
Мысалы, р 15 МПа*м/с болған жағдайда қалайы қосылған
3-кесте. Сырғанау полшипниктерінің жасауға арналған қола мен жез көрсеткіштері
Маркасы
Қолданылуы р
МПа
м/с р
МПа*м/с
Бр С30
Бр
010Ф1 Бу турбиналарының,
генераторларының
подшипниктері 15 10 15
Бр 05Ц5С5 Компрессорлардың
қозғалтқышының
подшипниктері 8 3 12
Бр А9Ж4Л Насостар мен
компрессорлардың
прокат стандарының
подшипниктері 14 4 12
Жоғарыда көрсетілген материалдардан басқа подшипник астарын жасауға антифрикциялық шойындар
Подшипник материалы ретінде шойыннан басқа синтетикалық материалдар, атап айтқанда,
4-кесте. Металды – керамикадан жасалған подшипниктер
Металдар
Кеуектілік
Проценті
Сырғанау жылдамдығы, м/с
0,1 0,2 1 2 3 4
р, МПа
Қола-
графит қалайы 15...20
20...25
25...30
18
15
12 7
6
5 6
5
4 5
4
3 3
3
2 1,2
1,0
0,8
Темір-
графит
қалғаны 15...20
20...25
25...30 25
20
15 8
7
5 8
6
5 6
5
4 4
3
2 1,0
0,8
0,6
Текстолиттен басқа, подшипник материал ретінде полиамид пластмассалары қолданылады. Бұлардың
1) егер сырғанау жылдамдығы баяу немесе айнымалы болса;
2) подшипниктер шала майланатын жерлерде.
Бұл материалдан жасалған астарлардың пайдалану көрсеткіштері
4-кестеде көрсетілген.
2.2 Сырғанау подшипниктердегі үйкеліс
Үйкелістің жұмыс шамасы — подшипниктің жұмыс істеу қабілеттілігінің
Fүйк=fFN (2.1)
Мұндағы, FN — қалыпты реакция күші; f — сырғанау
Геометриялық және физикалық параметрлеріне сәйкес сырғанау подшипниктері үйкеліс коэффициенттерінің
3-сурет. Гарси-Штрибек диаграммасы
Бұл диаграммадан біліктің бұрыштық жылдамдығы өте азайғанда f
=r (2.2)
Бұл жағдайда май пленкасы өте жұқа үйкеліс коэффицентінің өзгеруі
Сырғанау жылдамдығы өскен сайын f – тің мөлшері
Сырғанау подшипниктерінің жұмыс істеу қабілеттілігі үйкелістің шамасына байланысты анықталады.
(2.3)
Мұнадғы, - подшипниктің жұмыс істеу режимін сипаттайтын өлшемсіз
4-сурет. Сұйық үйкелістің пайда болу шарты
өскен сайын май қабатының қалыңдығы да ұлғая береді.
Егер жоғарыда көрсетілген шарт орындалмаса, онда жартылай сұйық немесе
Подшипниктер екі жолмен майланады:
1. Қысыммен майлау – гидростатикалық майлау.
2.Айналып тұрған бөлшектердің шашатын май тамшыларымен гидродинамикалық майлау.
Соңғы кезде үйкеліс коэффициентін мүлде азайту үшін сырғанау подшипниктерін
Ауамен майланатын подшипниктерді төмендегіше жобалап есептейді. Подшипникке түсетін күштің
F = 0,5pldKнK3 (2.4)
Мұндағы: – меншікті қысым; l, d – подшипниктің
(2.5)
Мұндағы, - радиалды сырғана; - ауаның динамикалық
Үйкеліс коэффициенті:
(2.6)
Машиналарда жүргізу және тоқтату кезінде сырғанау подшипник пен біліктің
III. ТАРАУ ДОМАЛАУ ПОДШИПНИКТЕРІ
3.1 Домалау подшипниктерінің ерекшеліктері
Қазіргі кезде біздің подшипник жасау өнеркасібіміз домалау подшипниктерінің мыңнан
Бірқатар жағдайларда домалау подшипниктерінің өлшемдерін кішірейту үшін шығыршықтардың алынып
Домалау подшипниктері екі сақинадан тұрады, яғни тербеліс денесі және
Кейбір машиналдардың өлшемін кішірейту мақсатында сонымен қатар нақытылығы мен
Сепараторсыз дайныдалған тербеліс подшипникі де болады. мұндай подшипниктер үлкен
Алайда кейбір сепараторсыз подшипниктер тқмен жиілікте айналады, сол себептен
Тербеліс подшипниктері келесідей белгілермен жүйеленеді:
- Тербеліс формасы;
- Тербеліс рет санына байланысты;
- Сезімталдығына байланысты;
- Ішкі сақинасына байланысты
Тербеліс подшипниктерінің түрлері:
- Тарамданған түйіршік
- Өзі құралатын тарамданған тұйіршік;
- Өжет-тарамданған түйіршік;
- Негізгі корпусқа тармданған түйіршік.
Сырғанау подшипниктерімен салыстырғанда домалау под-шипниктері аса кеп күтімді қажет
Осындай артықшылықтармен бірге домалау подшипниктерінің сырғанау подшипниктерімен салыстырғанда кемшіліктері
Домалау подшипниктері домалау белшектерінің пішініне қарай шарикті және роликті
Шарикті подшипниктер роликті подшипниктерге қарағанда жоғары бүрыштық жылдамдықтарда жақсы
Домалау подшипниктерін домалау белшектерінің қатар санына қарай бір қатарлы,
(5-сурет).
Қабылдау күшінің бағытына қарай домалау подшипниктерінің тек қана радиалды
Домалау подшипниктері конструкциялық және пайдалану ерекшеліктеріне қарай өздігінен орнығатын
Габариттік өлшемі (диаметрі, ені және биіктігі) мемлекеттік стандарт бойынша
Домалау подшипниктері радиалды габариттік өлшемдері бо-йынша өте жеңіл (екі
5- сурет. Шарикті подшипниктердің негізгі түрлері
Қазіргі кезде жеңіл және орташа сериялы, енді домалау подшипниктері
Домалау подшипниктері каталогтар мен әріптерден тұратын шартты белгілермен белгіленеді.
Домалау подшипниктерінін, шариктері, роликтері және шығыршықтары көбінесе ШХ6, ШХ9,
Хромды болаттармен бірге домалау подшипниктерінің шариктері, роликтері және шығыршықтары
Соңғы кездер домалау подшипниктерінің шариктері мен роликтерін пластмассадан жасай
3.2 Домалау подшипниктерінің конструкциясы мен оның атқаратын қызметі
Жоғарыда біз домалау подшипниктерінің көптеген конструкциялық түрлерінің бар екендігін
Ең алдымен шарикті подшипниктердің негізгі түрлеріне назар аударайық. Радиалды
Бұл подшипниктер өзінің жинақтылығы, жеткілікті жүк кө-тергіштігі, шыдамдылығы, осьтік
6-сурет. Шарикті подшипниктер
Сфералы подшипниктің өздігінен орнығуын қамтамасыз ету үшін оның сыртқы
Домалау подшипниктердің ішкі диаметрлері 3...10 мм аралы-ғында әрбір 1
Домалау подшипниктердің нөмірлері теменгі шартты белгі-лерді көрсетеді. Ең соңғы
7- сурет. Радиалды подшипниктерді жинау схемасы
Радиалды подшипниктерді жинау 7 – суретінде көрсетігендей жүреді. Шығыршықтарды
Енді роликті подшипниктердің негізгі түрлерін карастырайық. Радиалды қысқа цилиндрлі
Подшипник осьтік бағытта оңай бөлшектенеді және мұнда шығыршықтардың өзара
Үлкен радиалды күштер кезінде ұзын цилиндрлі роликті под-шипникті қолданған
3.3 Домалау подшипниктерін есептеу
Көптеген жағдайда домалау подшипниктерінің істен шығу себептеріне мыналар жатады:
Домалау подшипниктері жұмыс істеу мерзіміне есептеледі, былайша айтқанда, көптеген
(3.1)
L — подшипникте қажу пайда болғанға немесе жұмыс істеу
Подшипниктің динамикалық жүк көтергіш қабілеттілігі ре-тінде олардың 1 миллиондай
(3.2)
ал dш 25,4 мм кезінде:
(3.3)
роликтер үшін:
(3.4)
Мұндағы, i — домалау денелерінің қатар саны; z —
Подшипниктердің жұмыс істеу мерзімі ретінде бір топ под-шипниктердің бірдей
Радиалды және радиалды – сүйеніш подшипниктер үшін келтірілген күш
Шарикті немесе роликті раиалды және радиалды – сүйеніш подшипниктер
(3.5)
кезінде,
(3.6)
Екі қатарлы радиалды – сүйеніш подшипниктер үшін:
(3.7)
Тіректі подшипниктер үшін келтірілген күш есебінде тұрақты орталық осьтің
Айналау коэффициенті Кк шығыршықтардың айналуына байланысты алынады, егер ішкі
8- сурет. е коэффициентін анықтау графигі
3.4 Домалау подшипниктерін орналастыру
Домалау подшипниктері дайындау дәне жинау тазалығы мән дәлдігіне байланысты,
Домалау подшипниктерін орналастыру үшін шамасы мен бағытын жұмыс істеу
5- кесте. Домалау подшипниктерін білік пен корпуска отырғызуда қабылданатын
Шығыршыққа
түсетін күштер Дәлдік шегінің аумағы
Біліктер Тесіктер, корпус
Күштің түсуі
Ішкі
шығыршыққа Сыртқы
шығыршыққа
Жергілікті
Айнымалы
Тербелмелі h6, j6, j5
k6, m6, n6, k5
j6, j5 H7, H8,I6, I7
K7, M7, N7, K6
I7, I6
6- кесте. Подшипниктерді білік пен корпусқа қондыруда қабылданатын дәлдік
Қондыру түрлері Подшипниктердің дәлдік класына байланысты біліктер мен тесіктер
5,4 және 2 0 және 6
Керіп қондыру
Аусыпалы
n5,N6
m5,M6
k5,K6
j5,J6 P7
n6,N7
m6,M7
k6,K7
j6,J7
Саңылаумен қондыру h5,H6
g6,G6
h6,H7
h8,H6
g6,H7
f7,F8
Домалау подшипниктерін орналастыру үшін шамасы мен бағытына жұмыс істеу
Подшипниктерге түсетін күштің өзгеруіне байланысты оларды білік пен корпусқа
Сытрқы шығыршықтың жылжымалы етіп қондырылуы подшипниктердің бірқалыпты тозуына жағдай
3.5 Тербеліс подшипниктеріндегі тірек валдары
Тербеліс подшипниктерінің және қосалқы валдардың жоғарғы жағы мен корпусын
ГОСТ 520 – 71* сәйкесінше тербеліс подшипниктері үшін келесі
Жалпы машина жасауда басым механизмдердің көпшілігінде 0 дәлділікті нормальды
Подшипник түйіндерін жобалау этаптары келесілерден тұрады:
подшипник түйіндерінің эскизді құрастырылымдары, механизмге көрсетілген негізгі талаптарға сай;
ұзындығы мен үлкендігін анықтау және қозғалыстағылардың бағытын тірек валдарын
жүктемелердің бағытына, түйіннің конструкциясына, пожшипниктердің айналымына, эксплуатация талаптарына, монтаж
жүктемелердің бағытына, қажетті ұзақтылығына, айналым жиілігіне және қоршаған орта
айналым дәлділігі талаптарына сай қажетті дәлділіктегі класты табу және
Тербеліс подшипниктерінің түйіндерін талапқа сай жинаумен қамсыздандыру, жобалау кезінде
вал мойыншаларының соңында және корпусты кеулейжонуларға (расточки) фасканы
түйіндердің монтажының кезекті тізбектілікпен қамтамасыз ету
(9-сурет)
(9 – сурет)
Подшипниктерді валдар мен корпусқа бекіту
(10 – сурет). Валға подшипниктердің ішкі сақиналарын бекіту
Валға подшипниктердің ішкі сақиналарын бекітуде (10 – сурет) түрлі
вал кертпештері немесе отырыс керіліспен(уступы вала или посадка с
керіліспен және штифтпен тоқтатқыш сақиналары(б);
пружиналы тоқтатқыш сақиналар(в);
гайкалар және тоқтатқыш шайбалар(г);
өжет гайкалар шетті шайбамен(д);
тайқы (плоской) шетті шайба витпен(е).
Сыртқы сақиналардың тіркелімдері үшін(11 - сурет) қолданылады:
"заплечики" – корпус және стакандағы кертпештер(а);
қақпақтар(б);
корпус және стакандағы кертпештермен қақпақтардың тіркесі(в,г);
өжет бурттар сыртқы сақиналарда орналасқан(д);
разъемды корпустардағы бұралып жабылатын қақпақтар(е);
корпусқа орнықтырылатын пружиналы сақиналар(ж);
сыртқы бұрандасымен гайка(е)
(11 – сурет). Валға подшипниктердің сыртқы сақиналарын бекіту
ҚОРЫТЫНДЫ
Осы курстық жұмысты қорытындылай келе, машина жасау өндірісінде подшипниктердің
Олардың қазіргі кезде кеңінен қарастырылуы соның ішінде подшипниктерді
Сонымен қатар, бұл техникалық құрылғы, тіректің бір бөлігі ретінде,
Және де қазіргі таңда біздің подшипник жасау өнеркәсібіміз домалау
Бірқатар жағдайларда домалау және сырғанау подшипниктерінің өлшемдерін кішірейту үшін
Кейбір машиналдардың өлшемін кішірейту мақсатында сонымен қатар нақтылығы мен
Сепараторсыз дайнындалған тербеліс подшипнигі де болады. Мұндай подшипниктер үлкен
Алайда кейбір сепараторсыз подшипниктер төмен жиілікте айналады, сол себептен
Осы қарастырылып отырған жұмыста аталып кеткен мақсаттарды қамтасыз ете
Жоғарыда айтылып кеткен подшипниктердің мақсаттары мен міндеттерін қамтамсыз
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Смолин А.И. Кинематический расчет привода. Методические указания. Калуга:1989.
2. Дунаев П.Ф., Леликов О.П. Детали машин. Курсовое проектирование.
3. Суворов Н.И. Расчет валов. Методические указания. Калуга, 1987.
4. Дунаев П.Ф., Леликов О.П. Конструирование узлов и детали
5. Часовников Л.Д. Расчет червячной передачи. Методические указания. Калуга,
6. Анурьев В.И. Справочник конструктора-машиностроителя. М.: Машиностроение, 1978.
