Оқушылардың зейіні курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
Кіріспе............................3
І
Оқушылардың бойында зейін процесінің дамуы ......5
ІІ.
2.1 Оқушыларда көрініс беретін зейін оның түрлері мен қасиеттері......9
2.2 Оқушылардағы зейіннің физиологиялық негізі және зейіннің
дамуы мен оны тәрбиелеу.........16
2.3 Оқушыларда көрініс беретін зейін ерекшеліктері.............19
2.4 Практикалық жұмыстар
ІІІ. Қорытынды.............23
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...............24
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 27 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
Кіріспе............................3
І
Оқушылардың бойында зейін процесінің дамуы ......5
ІІ.
2.1 Оқушыларда көрініс беретін зейін оның түрлері мен
2.2 Оқушылардағы зейіннің физиологиялық негізі және зейіннің
дамуы мен оны тәрбиелеу.........16
2.3 Оқушыларда көрініс беретін зейін ерекшеліктері.............19
2.4 Практикалық жұмыстар
ІІІ. Қорытынды.............23
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...............24
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Мектепке келген балалардың әлі мақсатқа бағытталған зейіні
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, ырықты зейінді қалыптастыруда баланың іс-әрекетін сырттан
Зерттеудің мақсаты. Баланың өзін-өзі ұйымдастыруы алдымен үлкендердің, әсіресе мұғалімнің
Бірінші сынып оқушыларының ырықты зейіні олар әлі өздерін- өздері
Зерттеу міндеттері. Зейінді дамыту, сондай-ақ оның көлемін кеңейтумен және
Психикалық іс-әрекеттің мақсат бағдарлы және нәтижелі болуы үшін оқушы
Келтірілген мысал оқушының бір мезгілде әрқандай заттар туралы ойлап,
Оқушылардың бойында зейін процесінің дамуы
Адамның зейiнi бiр объектiге немесе бiр жұмысқа ұзағырақ тұрақтай
Зейiндi бiр жерге тұрақтатып, жинақтап алу арқасында адам iстеп
Зейiннiң осы қасиетiнiң оқу процесiнде маңызы зор. Сабақ үстiнде
Ересек адамдар жұмыс үстiнде зейiнiн 40 минуттай бiр объектiге
Зейiндi ұзақ уақыт бойы iс-әрекетке жеткiлiктi жұмылдыру үшiн, әсiресе,
Адам санасының бiрмезгiлде бiрнеше әрекеттi атқара бiлу мүмкiншiлiгiн зейiннiң
Зейiндi бiр уақытта түрлi объектiге бөлуге болатындығын арнаулы зерттеулер
Зейiннiң көлемi деп бiр уақыттың iшiнде оның қамтитын, объектiлерiнiң
Зейiн көлемiн арттыру үшiн мұғалiм балаларды комплекс заттарды байқай
Алаң болушылық деп белгiлi бiр объектiге саналы түрде зейiндi
Мектеп жасына дейiнгi балаларда алаңдаушылық жиi ұшырайды. Өйткенi, олар
Алаң болушылыққа ұқсас көрiнiстер адамның бiр жұмысқа қатты берiлiп
Балаларда тiлдiң шығуына байланысты ырықты зейiннiң саңылауы байқала бастайды.
Мектеп жасына дейiнгi балалардың зейiнiнiң қалыптасуында ойын әрекетi ерекше
Мектеп — оқушылардың зейiнiн оқу-тәрбие процесiнiң талаптарына байланысты жүйелi
1. Бiрiншi сыныптан бастап оқушыларды зейiндiлiкке әдеттендiру, оларда зейiннiң
2. Бүкiл сыныпқа не жеке оқушыларға берiлетiн тапсырмалар дәл,
3. Бала қайда жүрсе де (мектепте, үйде, далада) байқағыштыққа
4. Зейiндi күштi және тұрақты ететiн құбылыстың бiрi —
5. Төменгi сынып оқушыларының жүйке жүйесiнiң әлде де болса,
Оқушылардың зейiнiн дұрыс қалыптастыруға мұғалiмнiң жеке басының үлгi-өнегесiнiң де
Мұғалiм балаларға сабақ үстiнде зейiнiн дұрыстап аудара алмаса, iске
2.1 Оқушыларда көрініс беретін зейін оның түрлері мен қасиеттері
Зейін деп - оқушы санасының белгілі бір затқа бағыттала
Оқушыға тән әрекеттін кез келген түрінде зейін орын
Ой-сананың бағытталуы деп ең алдымен психикалық әрекеттің таңдамалылық сипатын,
Балаларда тілдің шығуына байланысты ырықты зейіннің саңылауы байқала бастайды.
Мектеп жасына дейінгі балалардың зейінінің қалыптасуында ойын әрекеті ерекше
Мектеп — оқушылардың зейінін оқу-тәрбие процесінің талаптарына байланысты жүйелі
Бірінші сыныптан бастап оқушыларды зейінділікке әдеттендіру, оларда зейіннің жоғары
Бүкіл сынып, не жеке оқушыларға берілетін тапсырмалар дәл, анық,
Бала қайда жүрсе де (мектепте, үйде, далада) байқағыштыққа тәрбиеленуі
Зейінді күшті және тұрақты ететін құбылыстың бірі — ерік.
Төменгі сынып оқушыларының нерв жүйесінің әлде де болса, «қатая»
Мұғалім балаларға сабақ үстінде зейінін дұрыстап аудара алмаса, іске
Оқушылар зейіннің физиологиялық негіздерін И. П. Павлов ашқан
И. П. Павлов, егер ми қабығынын бір алабында қозу
Зейіннің физиологиялық негіздерін орыс физиологы, академик А. А. Ушинскийдің
Ырықсыз зейін физиологиялық тұрғыдан барлау (ориентиро-вочный) рефлексінің жемісі болып
а) күшті тітіркендіргіштер (көзді аштырмайтын жарық, қанық бояулы заттар,
ә) оқушылардың сыртқы дүниедегі объектілерге катынас жасауының дәрежесі (қызығу,
Оқушылардың ырықты зейіні әрекетті саналы түрде белгілі ерік
Қандай болмасын бір әрекеттің талабына сай зейінді бағындыра алу
Үйреншікті жұмыс жағдайын жасап,алаңдататын нәрселерден бойды аулақтатқан жөн.
Орындалатын істің мәнісін, маңызын түсіну үшін білімге шын ықыласпен
Түрлі қолайсыз жағдайларда да жұмыс істеуге машықтану. Мәселен, көңілді
Зейінді болуды өзіңе үнемі ескертіп отыру керек. Бір сөзбен
Зейіннің екі түрі де бір-бірінен ешқашан қалмай ілесіп отырады.
Зейіннің үйреншікті деп аталатын түрі де бар. Үйреншікті зейін
Зейін жөнінде әңгіме болғанда оның мына төмендегі қасиеттерін еске
А. Зейіннің тұрақтылығы және жинақтылығы оқушының зейіні бір
Зейінді бір жерге тұрақтандырып, жинақтай алу арқасында оқушы істеп
Ерсек адамдар жұмыс үстінде зейінін 40 минттай бір объектіге
Зейінді ұзақ уақыт бойы іс-әрекетке жеткілікті жұмылдыру үшін, әсіресе
Ә. Зейіннің аударылуы. Зейіннің аударылуы деп бір объектіден екінші
Б. Зейіннің бөлінушілігі. Оқушы санасының бірмезгілде бірнеше әрекетті атқара
В. Зейіннің көлемі. 3ейіннің көлемі деп бір уақыттың ішінде
Зейін көлемін арттыру үшін мұғалім балаларды комплекс заттарды байқай
Г. Алаң болушылық. Алаң болушылық деп белгілі бір объектіге
2.2. Оқушылардағы зейіннің физиологиялық негізі және
зейіннің дамуы мен оны тәрбиелеу
Мектеп жасына дейінгі балаларда алаңдаушылық жиі ұшырайды. Өйткені, олар
Алаң болушылыққа ұқсас көріністер адамның бір жұмысқа қатты беріліп
Мектеп жасына дейінгі балалардың зейінінің қалыптасуында ойын әрекеті ерекше
Мектеп — оқушылардың зейінін оку-тәрбие процесінің талаптарына байланысты жүйелі
1. Бірінші сыныптан бастап оқушыларды зейінділікке әдеттендіру, оларда зейіннің
тапсырмаларды да бұлжытпай орындауды талап ету керек, бұл жұмысты
Бүкіл сыныпқа не жеке окушыларға берілетін тапсырмалар дәл, анық,
Бала кайда жүрсе де (мектепте, үйде, далада) байқағыштыққа тәрбиеленуі
Зейінді күшті және тұрақты ететін кұбылыстың бірі ерік. Сондықтан
Төменгі сынып оқушыларының нерв жүйесінің әлде де болса, «қатая»
Оқушылардың зейінін дұрыс қалыптастыруға мұғалімнің жеке басының үлгі өнегесінін
Мұғалім балаларға сабақ үстінде зейінін дұрыстап аудара алмаса, іске
Зейіннің физиологиялық механизмі өте күрделі. Оның негізі — жүйке
Зейін механизмі мидың рефлекторлық қызметіне, жануарлардың И.П. Павлов
Әйгілі физиолог ғалым А. А. Ушинский (1875— 1942 ж.)
2.3 Оқушыларда көрініс беретін зейін ерекшеліктері
Зейінділік, сондай-ақ оқушының сырт пішінінен де байқалады. Мысалы, адам
Оқушыны мінез сипатына қарай зейінді, зейінсіз, алаңасар деп
Бұл жағдайда зейіннің ауысу шабандығы, бөлінуінің нашарлығы сияқты кемшіліктер
Зейінсіздік - бір нәрсеге ден қоя алмай, үстірт пікір
Осы ерекшеліктері мен сипаттарына орай зейін оқушының психологиялық құрылымында
Алаң болушылық деп белгілі бір объектіге саналы түрде зейінді
Зейінсіздік - бір нәрсеге ден қоя алмай, үстірт пікір
Зейін аударудың физиологиялық негізі —жүріп жатқан қозудың онтималдық ошағының
Зейіннің аударылуы объектілер сипатына тәуелді болады.
Сыртқы дүниенің көптеген тітіркендіргіштерінің ішінде біреуі миға көбірек әсер
И. П. Павловтың оптимальдық қозу алабы теориясы ырықты зейіннің
Бір нәрсеге зейін аудару оқушының сыртқы кейпінен де
Зейіннің екі түрі де бір-бірінен ешқашан қалмай ілесіп отырады.
Зейіннің үйреншікті деп аталатын түрі де бар. Үйреншікті зейін
Зейінді бір жерге тұрақтатып, жинақтай алу арқасында оқушы істеп
Зейіннің осы қасиетінің оқу процесінде маңызы зор. Сабақ үстінде
Оқушылар жұмыс үстінде зейінін 40 минуттай бір объектіге
2.4 Практикалық жұмыстар
1.1.Балалар зейінінің бөліну ерекшеліктерін байқау үшін мынадай зерттеу жұмысын
Оқылатын сөйлемдер:
Жақсы сөйлесе аузынан гүл төгіледі,
Жаман сөйлесе аузынан жын төгіледі.
Ақылды бол, арлы бол.
Бақытты бол, малды бол.
Өз қатарыңның алды бол.
Қортынды баға
Тапсырма Баға Балл
Түгел есінде сақтап, дұрыс есептеген жоғары 10
Екі-үш қате жіберген орташа 7
Жартысын есінде
сақтаған, дұрыс
есептемеген төмен 5
Есіне сақтай алмаған дұрыс есептемеген өте төмен 3
1.2 . « Әңгіме Құра».
Балаға кім, немесе не туралы болсын, әңгіме құруға тапсырма
( мысалы, ертегі тс.с.) Ойланып, әңгіме құрауға бір минут,
Қортынды баға
Бұл әдісте баланың қиялының даму дәрежесі төмендегі параметрлер бойынша
Әңгіменің жиынтығы;
Әңгіменің өзіндік құрылымы, ерекшелігі;
Әңгіме пайдаланған бейнені түрлендіру;
Әңгімеде алынған бейнені анықтауы және талдауы;
Әңгімеде алынған бейненің сезімділігі әсерлігі;
Әрбір параметр бойынша төмендегі тәртіппен 0,1 не 2 балл
Параметр бойынша:
а) Егер бала әңгіме құрауаға 30 секунд уақыт жұмсаса
ә) 30 секундтан 1минутқа дейін жұмсаса -1балл.
б) 1-минут ішінде әңгіме құрап таба алмаса – 0
2- параметр бойынша:
а) Егер бала бұрын көргенін не істегенін жай жаттанды
ә) Бұрын көргеніне, не істегеніне өз ойын қосса-1балл.
б) Әңгіменің құрылымы мен ерекшеліктерін түгел өзі ойлап тапса-2балл
3-параметр бойынша:
а) Егер бала басынан аяғына дейін бір кейіпкердің
ә) Әңгімеде әр түрлі бейне қолданса, 2-3 кейіпкер кездессе
б) Әңгімеде 4 және одан да көп кейіпкерлер болса
4 –параметр бойынша:
а) Егер бала әңгімеде кейіпкерді тек атап қойып, оған
ә) Әңгімеде кейіпкерді атаса және басқа бір екі белгі
б) Әңгімеде айытылған зат 3 және одан да көп
а) Егер әгімедегі бейне тыңдаушыға ешқандай әсер қалдырмаса, әңгімелеуші
ә) Әңгімеші өз есімін жеткізе алмаса, тыңдаушы оны әсерсіз
б) Әңгімелеуші әңгімесін үлкен сезіммен, мәнерлеп жеткізсе және тыңдаушыларға
1.3. « Бір нәрсенің суретін сал»
Балаға қағаз, түрлі- түсті қарындаштар беріп және ойланып бір
Қорытынды баға
10- балл берілген уақытта ерекше бір нәрсені ойлап, суретін
8-9 балл – бала ойланып, жеткілікті ерекше бір нәрсенің
5-7 балл – бала ойланып, өзгеше бірақ жаңа емес,
3-4 балл- бала жай бір нәрсенің суретін салса, ерекше
0-2 балл- берілген уақытта бала ешнәрсе ойлап таппаса және
Даму деңгейінің қортындысы
10 балл- өте жақсы.
8-9 балл- жоғары
5-7 балл-орташа
3-4 балл-төмен
0-2 балл өте төмен
Зейінді тұрақтандыруға арналған ойындар
Мен жеңімпазбын
Орындықтарды ортаға қойып, музыка әуені ойнағанда балалар шеңбермен айналып
Құлақ-мұрын
Балалар шеңбермен тұрады. Жүргізуші: құлақ –деп мұрнын ұстайды. Ал
3.Өз орныңды тап
Балалар қатармен тұрады. Әр баланың қолында әр түрлі сандар.
4.Дайын бол
Балалар шеңбермен жүреді. Жүргізуші бір сөз айтады, ал балалар
5.Зейінді бол
Балалар шеңберде тұрады. Жүргізуші әр түрлі қимыл- қозғалысты көрсетеді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтқанда оқушыларда көрініс көретін зейٖн ерекшеліктері яғни
Зейінсіздік — бір нәрсеге ден қоя алмай, үстірт пікір
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Әбдірахманов А., Жарықбаев Қ. Психологиялық орысша-
қазақша сөздік. Алматы, «Мектеп», 1976.
Жарықбаев Қ. «Психология» Алматы, 1993жыл.
Жарықбаев Қ. «Психология» Алматы, 1970ж.
Алдамұратов Ә. Оқушылардың грамматикалык ұғымдарды
меңгеру психологиясы. Алматы. «Мектеп», 1983.
Жарықбаев «Жантану негіздері» Алматы, 2002 жыл.
Жалпы психология. В.В. Богословский т.б.редакциясымен.
А, «1980.
Мұқанов М. Бақылау және ойлау. ҚМБ, Алматы, 1959.
Тәжібаев Т. «Жалпы психология» Оқулық – Алматы, 1993жыл.
Сәбет Бап – Баба «Жантану негіздері» Алматы,
2001жыл.
Жақыпов С.М, Бизақова Ф.Ә Білім беру жүйесінде қолданылатын
психодиогностикалық жаттығулар. Тараз.: Сенім, 2006
Жабаева Н.О. Бала дамуының диагностикасы. «Психология
Қазақстан мектебінде», № 1, Алматы: 2007.
Жарықбаев Қ. Жалпы психология. Алматы: 2004.
Қалиев С, Жарықбаев Қ. Қазақтың тәлім-тәрбиесі. Алматы: 1993.
Макаренко А.С. Ұстаздық дастан. Алма-Ата: 1976. Мектеп оқушыларының психологиялық
арналған психодиагностикалық қызмет. Алматы: 2004.
15. Мұқанов М.М. Жас және педагогикалык психология Алматы:2002.
16. Немов Р.С. Психология. В 3 т. т.З. М.:
17. НұрмұхамбетоваТ.Р. Тәжірибелік психология. 3 томдық. Шымкент: 2006-2008.
18. Петровский А.В. Педагогикалық жэне жас ерекшелігі психологиясы. Алматы:
19.Ш. Мамашбаева Н. Байтелиева. С. Момынова Мектеп психологіне көмекші
20 .Ж.Пиаже. Речь и мышление ребенка. МЛ 998.
21. Психология и педагогика /Под ред А.А. Реан М.,
Психодиагностика/ под ред. Гуревича Г.М. и др. М., 2002.
.Психологический словарь /Под ред. В. Копорулиной - М., 2003.
.Рубинштейн С. Л. Основы общей психологии - СПб.: Питер,
24.Ребер Л. Большой толковый психологический словарь Т.1.2.-М., 2003.
25.Свинницкий А. Социальная психология - М. 2002.
26.Столяренко Л.Д. Педагогическая психология. - Ростов-на-Дону, 2004.
27.Солдатова Е.Л., Лаврова
психология. - Феникс, 2004.
28.Тестовые задания по психологии. КазНПУ им.Абая Алматы, 2005
3
