TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

Мазмұны - www.topreferat.com.kz

:

Кіріспе……………………………………………………………………………………..3

Тарихи мәліметтер ……………………………………………………………….4

Мыс өндірісі……………………………………………………………………..….5

2.1 Мыс өндірісінің жанама өнімдері…………………………………………5

Мыстың химиялық, физикалық, механикалық, кәсіпілімдік қасиеттері ..………………………………………………………………………….7

3.1 Мыстың физикалық қасиеттері…………………………………………...7

3.2 Мыстың химиялық қасиеттері……………………………………………..7

3.3 Мыстың механикалық қасиеттері……………………………………..…8

Мыстың қорытпалары, олардың қасиеттері

және қолдану аймағы…..……..……………………………………………………9

4.1 Мыс қорытпалары………………………………………………………………9

4.2 Жез…..……………………………………………………………………………...10

4.3 Қола………………………………………………………………………………….11

4.4 Мыс рудалары …………………………………………………………………13

4.5 Мыстың басқа элементтермен қорытпасы.………………..……….14

4.6 Қолдану аймағы………………………………………………………………..15

5 Айқындау өлшемдерін есептеу…………………….……………………….16

Қорытынды кесте………………………………………….……………………28

Әдебиеттер тізімі…………………………………………………………………….29

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 26 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

Мазмұны:

Кіріспе……………………………………………………………………………………..3

Тарихи мәліметтер ……………………………………………………………….4

Мыс өндірісі……………………………………………………………………..….5

2.1 Мыс өндірісінің жанама өнімдері…………………………………………5

Мыстың химиялық, физикалық, механикалық, кәсіпілімдік қасиеттері ..………………………………………………………………………….7

3.1 Мыстың физикалық қасиеттері…………………………………………...7

3.2 Мыстың химиялық қасиеттері……………………………………………..7

3.3 Мыстың механикалық қасиеттері……………………………………..…8

Мыстың қорытпалары, олардың қасиеттері

және қолдану аймағы…..……..……………………………………………………9

4.1 Мыс қорытпалары………………………………………………………………9

4.2 Жез…..……………………………………………………………………………...10

4.3 Қола………………………………………………………………………………….11

4.4 Мыс рудалары …………………………………………………………………13

4.5 Мыстың басқа элементтермен қорытпасы.………………..……….14

4.6 Қолдану аймағы………………………………………………………………..15

5 Айқындау өлшемдерін есептеу…………………….……………………….16

Қорытынды кесте………………………………………….……………………28

Әдебиеттер тізімі…………………………………………………………………….29

Кіріспе

Машина жасау саласының жарақтаушы – инженерін дайындауда кәсіпілмдік
Құрылғылық металл жадығаттарымен қатар машина жасауда түсті металл
Металдар табиғатта таза күйінде өте сирек кездеседі. Олар
Мыс табиғатта алтын және күміс сияқты тума металл
Дегенімен адам баласы мысты мыңдаған жылдар бойы қолданып
Тарихи мәліметтер

Мыс ғасыры – немесе энолит дәуірінен қола дәуірінен
Адам баласы мыс металын мыңдаған жылдар бойы пайдаланып
Мыстың адам баласына біздің жыл санағымызға дейін 7-5
Сол ұзақ дәуірде мыс Мысыр жерінде Сынай түбегінде
Европада мыс өндіру ісі ХІІ ғасырдың екінші жартысынан
Америкада мыс өндірісі ХІХ ғасырда ғана пайда болды.
Мыс өндірісі

Мыстың басқа элементтермен (қола) адам баласы ерте заманнан
Кейбір капиталистік мемлекеттердегі мыс өндірісінің жайын мынадай
1913 жылы АҚШ-та дүние жүзі бойынша қорытылған мыстың
АҚШ-та қорытылған мыстың өндірістің түрлі салаларында жұмсалуының мөлшері
а) электр өндірісінде 48-52%;

б) автомобиль өндірісінде 9,6-10,3%;

в) темір жол транспортында 0,5-1,8%;

г) басқа тұтыну салаларында 34-35%.

Басқа мемлекеттерде тұтынатын мыстың мөлшері, шамамен, АҚШ өндірісінің
Мысты минералдардың түрі сан алуан. Бірақ, олардың көпшілігі
2.1 Мыс өндірісінің жанама өнімдері

Түсті металлругия кәсіпорындарның жанама өнімдерінің маңызы өте зор,
Үйінді шлак пен күкірт газдарының жылуды жылыту жүйелернің
Мыстың химиялық, физикалық, механикалық кәсіпілімдік қасиеттері

3.1 Мыстың физикалық қасиеттері

Мыс-қызғылт сары түсті, соғылғыш, созылғыш, жұмсақ металл. Ол
Балқу температурасы 1083(С, қайнау температурасы (600(С-ге тең, аллотропиялық
Мыс жылу мен электр тоғын жақсы өткізеді. Бұл
Мыстың химиялық қасиеттері

Мыс-Менделеевтің периодты жүйесінің І тобындағы химиялық элемент,
Құрғақ ауа мысқа әсер етпейді. Ал ылғал ауада
Азот қышқылымен оның тұз қышқылымен қоспасы мысты жақсы
Екі валентті мыстың хлориді, бромиді, сульфаты, нитраты –
Мыстың механикалық қасиеттері

Оның беріктік шегі (((((((Мн/м (((((( кг/мм), салыстырмалы ұзаруы
Мыстың қорытпалары, олардың қасиеттері және қолдану аймағы

4.1Мыс қорытпалары

Легрлеуіш элементтер ретінде қалайы, мырыш, қорғасын, никель, алюминий,
Сонымен мыстың ең негізгі екі қорытпасы: 1) жез
Қола мне жез үшін сан реті әртүрлі. Деформацияланатын
Құйма жез бен қолада оның атын білдіретін қорытпа
4.2 Жез

Жез-дегеніміз негізгі легрлеуші элементі мырыш болатын екі немесе
Мыс пен мырыш қорытпаларында қатты күйде алты фаза
(-мырыштың мыстағы қатты ерітіндісі, бөлме температурасында мырыштың мыстағы
(-CuZn қосылысымен электрондық типтің (электрон саны/атом саны=3/2) байланысы
(-қатты ерітіндісі Cu5Zn8 қосылысының 21/13 электрондық типі
(-(/( электрондық типінің СuZn8 қосылысы негізіндегі қатты
(-қатты ерітінді, осы қатты ерітіндінің негізіндігі химиялық қосылыс
(-мыстың мырыштағы қатты ерітіндісі.

Технологиялық принцип бойынша жез қысыммен өңделетін және
Қола

Мыстың әртүрлі элементтер (қалайы, алюминий, берилий, қорғасын, кремний,
ХХ ғасырда құрамында қалайы жоқ, бірақ әртүлі сипаттамалары
Кремнилі қола қысыммен кесіп жонып өңдеуге ыңғайлы әрі
Берилилі қоланы қыздыру арқылы өңдегеннен кейін оның төзімділігі
Қорғасынды қолада дейін қорғасын бар. Мұның жылу
Мыс-қалайылы құйма қорытпаларының құрамы тепе-теңдік жағдайдан ауытқиды, сондықтан
14%-ға дейінгі қалайыдан құралған жасытылған қола құрылымы бойынша
Қоланың жоғары құймалық қасиеті қоладағы аз шөгуімен сипатталады.
Қоланың сұйықтай аққыштығы төмен, себебі ликвидус және солидус
Қалайының мыстың механикалық қасиеттеріне әсері мырыштікіне сәйкес келеді,
Құйма қолада эвтектоидтық қаттының болуы қажалуға жоғары қарсылықты
Қоланың жоғары химиялық төзімділігне байланысты одан арматуралар
Мыс рудалары

Мыс рудалары - құрамынан мыс алу экономикалық жағынан
Мыс рудалары сом және сеппелі тарамшалы болып бөлінеді,
Дүние жүзіндегі барланған мыс қорының 40%-тен астамы мысты
Өндірістегі қоланы арзандату үшін 5-10% мырыш қосылады. Мырыш
Подшипниктер жасайтын қорытпа ретінде қорғасынды қолалар пайдаланылады. Олардың
4.5 Мыстың басқа элементтермен қорытпасы.

Мыстың алюминимен, кремнимен, берилимен және басқа да элеметтермен
Бағалы механикалық және технологиялық қасиеттерге алюминилі қола ие.
4.6 Қолдану аймағы

Мыс көптеген комплексті қосылыстар түзеді. Мыс сульфидін өртеп
Мыстың тиімді механикалық қасиеттері мен электр тоғын жақсы
Бүкіл дүние жүзі бойынша өндірілетін мыстың төрттен бірі
Мыстың едәуір шамасы қорытпа түрінде пайдаланылады. Олардың ішінде
5 Айқындау өлшемдерін есептеу

Cu-Tі. Мыс – титан

50 ат. % Cu құрамды қорытпалыр (1-сурет). Бұл
Үлгілер 1200(-қа дейінгі температурада пісірілген кварцтелген құбырда жылумен
Tі2Cu болжанған фазасы Tі3Cu2О (соңғысының құрамы айнымалы болу
(((() аумағының шекарасы алдымен магнетермиялық Ті негізді қорытылған
Кристалдық құрылым. Ті2 Сu фазасының - элементарлық ұяда
Ті3Сu фазасының торы Сu3Аu (құрылымдық тпи L12) бұрмаланған
[1,2] жұмыстардың берілгендері бойынша бұл фаза жоқ. Ол
Сурет 1. Cu-Tі күйжай кестесызбасы

1083(-мыстың балқу температурасы;

885(-бірінші эвтектикалық түрлену;

920(-бірінші перитекикалық түрлену;

955(-екінші эвтектикалық түрлену;

990(-екінші перитектикалық түрлену;

1660(-титанның балқу температурасы.

1-айқындау өлшемін. Ерігіштіктің айқындау өлшемі.

Беріктенудің немесе ерігіштіктің айқындау өлшемі эвтектика, перитектика, монотектика
((cd

мұнда, (-беріктенудің айқындау өлшемі;

c-эвтектикалық, перитектикалық, монотектикалық температурадағы шекті ерігіштікке сәйкес келетін
d-эвтектикалық, перитектикалық температурадағы қос қорытпаның күйжай кестесызбасының шартты
(((((

2-айқындау өлшемі. Үйлесудің немесе кәсіпілімдік сұйықтай ақыштықтың айқындау
((bd=32

3-айқындау өлшемі. Кәсіпілімдік пластикалақтың айқындау өлшемін келесі өрнекпен
((cd:bd=0,18

4-айқындау өлшемі. Термиялық өңдеудің айқындау өлшемі шынықтыру мен
((cf:hg=0,8

5-айқындау өлшемі. Ыстықтай сынғыштықтың айқындау өлшемі келесі өрнекпен
((od:oa=0,8

6-айқындау өлшемі. Кеуектіліктің айқындау өлшемінің шамасы келесі өрнектен
((ad:cd=35

7-айқындау өлшемі. Тәжірибелік сұйықтай аққыштықтың айқындау өлшемінің мәні
(=ad:bd=6,2

Cu –Mg. Мыс –магний

Ерігіштік күй жай кестесызбасы [1] жұмыста аз зерттелген
Cu-Mg жүйесіндегі сипаттмалы құрамдар сал. % (ат. %
Кесте1.

Сипаттамалық нүкте Әдебиеттер

[1] [2] [3]

(((gCu2 эвтектикасы 9,7

(21,9)

725( (9,5

(21,5)

728-730( 9,7

(21,9)

722(

MgCu2 799( 797( 819(

MgCu2­Mg2Cu эвтектикасы 35,0

(58,4)

555( 32,5-33

(55,6-56,1)

555( 34,6

(57,9)

552(

Mg2Cu 570( 570( 568(

Mg2Cu­Mg эвтектикасы 66,6

(83,9)

480( (69

(85,3)

485( 69,3

(85,5)

485(

Магнидің мыстағы қатты күйдегі ерігіштігі әлі толық белгісіз
Барлық зерттеушілер микроскопиялық пен рентгенографиялық әдісті қолданған сияқты
2,3 ат. % Cu қосқанда магнидің қайнау температурасы
Кристалдық құрылым. (-фазасының тор периодының өлшемдері (1,2,3( жұмыстарда
MgCu2 фазасы С15 құрылымының прототипі болды (элементарлық ұяшықта
Сурет 2. Cu-Mg күйжай кестесызбасы

1083(-мыстың балқу температурасы;

722(-бірінші эвтектикалық түрлену;

552(-екінші эвтектикалық түрлену;

568(-(g2Cu химиялық қосылысының балқу темературасы;

485(-үшінші эвтектикалық түрлену;

650(-магнидің балқу температурасы.

1-айқындау өлшемі. (=7

2-айқындау өлщемі. ((21,9

3-айқындау өлшемі. (=0,32

4-айқындау өлшемі. (=0,9

5-айқындау өлшемі. (=0,7

6-айқындау өлшемі. (=51,6

7-айқындау өлшемі. (=16,5

Cu-Fe. Мыс – темір

1900 жылға дейінгі әдебиет [1] жұмыста жүргізілген, ал
Мыс пен темір әртүрлі пропорцияда ери ме әлде
Бұл сәйкеспеушілікті жою үшін фазалар ережесінде сұйық күйдегі
[2] жұмыс негізінде, сондай-ақ [1] жұмыс негізінде араласпаушылық
Ликвидус қисығы [1, 2] жұмыстарда анықталды. Олардың нәтижелері
3-суретте берілген қисық (1( жұмыстың берілгендері бойынша тұрғызылған.
Эвтектоидтық тепе-теңдік үшін (((((Cu) жүргізілетін температуралар жылыту мен
(Cu) фазасының шекарасы [2], [1] және [3] жұмыстарда,
Мыстың (-темірдегі ерітіндісі қазіргі уақытқа дейін нақты анықталмаған,
Сурет 3. Cu-Tі күйжай кестесызбасы

1083(-мыстың балқы температурасы;

1094(-жоғарылайтын перитектика түрленуінің температурасы;

1484(-төмендейтін перитектиканың температурасы;

835(-эвтектоидтық түрлену температурасы;

759(-полиморфиялық түрлену;

1533(-темірдің балқу темепратурасы.

1-айқындау өлшемі. (=95

2-айқындау өлшемі. (=89

3-айқындау өлшемі. (=1,07

4-айқындау өлшемі. (=0,3

5–айқындау өлшем. (=1,4

6-айқындау өлщемі. (=4,2

7-айқында уөлшемі. (=4,5

Cu-Ga. Мыс – галий

Бүкіл жүйенің күй жай кестесызбасы ең бірінші [1]
Солидус пен (-фазасының ерігіштік қисығы микроскопиялық анықталған. Тор
Мсықа бай аралық фаза электрондық қосылыспен электрондық шоғыр
(1, (2 және (3 фазалары (-жез құрылымның модификациясы
Кристалдық құрылым. (-қатты ерітіндісінің тор периодының мәні (-фазасының
Сурет 4. Cu-Ga күйжай кестесызбасы

1083(-мыстың балқу температурасы;

915(-бірінші перитектикалық түрлену;

836(-екінші перитектикалық түрлену;

620(-эвтектиодтық түрлену;

645( -полиморфтық түрлену.

1-айқындау өлшемі. (=16,3

2-айқындау өлшемі. (=21

3-айқындау өлшемі. (=0,8

4-айқындау өлщемі. (=0,06

5-айқындау өлшемі. (=0,9

6-айқындау өлшемі. (=10,3

7-айқындау өлшемі. (=8

Cu-Pb. Мыс-қорғасын

Шоғырдың барлық аралығы үшін кейбір жұмыстарда келтірілгенеріген мыс
Ликвидус сызығының бөлігі монотектикалық температура мен қорғасынның балқу
Сурет 5. Сu-Рb күйжай кесте сызбасы

1083(-мыстың балқу температурасы;

954(-монотектикалық түрлену;

326(-эвтектикалық түрлену.

1-айқындау өлшемі. (=0

2-айқындау өлшемі. (=14,7

3-айқындау өлшемі. (=0

4-айқындау өлшемі. (=0,7

5-айқындау өлшемі. (=0,9

6-айқындау өлшемі. (=-

7-айқындау өлшемі. (=8,8

6 Қорытынды кесте

Кесте 2.

№ Айқындау

өлшемінің атауы Жүйелер Тиімді

легрлеуші құралғыш

Сu-

Ті Сu-

Мg Сu-

Ғе Сu-

Ga Сu-

Рb

1 Ерігіштіктің а.ө. 5,6 7 95 16,3 -
2 Үйлесудің а.ө. 32 21,9 81 21 14,7
3 Кәсіпілімдік пластикалық а. ө. 0,18 0,32 1,07
4 Термиялық

өңдеудің а. ө. 0,8 0,9 0,3 0,06 0,7
5 Ыстықтай

сынғыштықтың

а.ө. 0,8 0,7 1,4 0,9 0,9 Ғе, Gа,
6 Кеуектіліктің

а. ө. 35 51,6 4,2 10,3 - Ғе

7 Тәжірибелік сұйықтай

аққ. а.ө. 6,2 16,5 4,5 8 8,8 Мg

Сонымен қорыта келгенде, мыс үшін тиімді легрлеуші құралғышты
Әдебиеттер тізімі:

Г.Г. Уразов, Ж. Русск. физ.-хим. общ. 39, 1907.

M. Hansen, J. Іnst. Metals, 37, 1927.

А.П. Гуляев Металловедение.- М.: ((Металлургия((, 1986.

Ю.М. Лахтин, В.П. Леонтьева Материаловедение.- М.: «Машиностроение››, 1990

И.А. Оңаев Түсті ауыр металдар.- А., 1976.

Қазақ совет энциклопедиясы 4-том, 1974.

Қазақ совет энциклопедиясы 6-том, 1975.

Қазақ совет энциклопедиясы 8-том, 1976.

26

1

26