Металлургия өнеркәсібі курстық жұмыс
Жоспар
Кіріспе 3
1.Металлургия өнеркәсібі туралы түсінік 4
1.1 Қара металлургия өнеркәсібінің құрылымы 4
1.2 Түсті металлургияның салалық құрамы 8
1.3 Қазақстанда сирек металлургияның таралуы 14
2. Қазақстанда металлургия өнеркәсібінің дамуы 18
2.1 Шығыс Қазақстан облысының металлургия кен орталықтары 18
2.2 Металлургия комплексінің инновациялық дамуы 22
Қорытынды 25
Пайдаланылған әдебиеттер 26
Қосымша 1 28
Қосымша 2 29
Қосымша 3 30
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 28 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
Кіріспе 3
1.Металлургия өнеркәсібі туралы түсінік 4
1.1 Қара металлургия өнеркәсібінің құрылымы 4
1.2 Түсті металлургияның салалық құрамы 8
1.3 Қазақстанда сирек металлургияның таралуы 14
2. Қазақстанда металлургия өнеркәсібінің дамуы 18
2.1 Шығыс Қазақстан облысының металлургия кен орталықтары 18
2.2 Металлургия комплексінің инновациялық дамуы 22
Қорытынды 25
Пайдаланылған әдебиеттер 26
Қосымша 1 28
Қосымша 2 29
Қосымша 3 30
Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі: Металлургия (грек. metallurgeo – металды өңдеймін)
Еліміздегі түсті металлургия өнеркісібі Алтайда түсті металл кендері
Полиметалл кендері дегеніміз - құрамындағы басты компонент қорғасын мен
Қара металлургия өнеркәсібі 1938 жылдан бастап дами бастады. Қара
Қара металлургияны дамытуда Қазақстанның алдында тұрған басты бағыты, жаңа
Курстық жұмыстың мақсаты: Металлургия өнеркәсібінің салалық құрамымен танысу
Курстық жұмыстың міндеті :
Металлургия өнеркәсібімен танысу;
Металлургия өнеркәсібінің басқа салалармен байланысын анықтау;
Металлургия өнеркәсібінің түрлерімен танысу;
Металлургия кешендерінің орналасу факторларын анықтау;
Қазақстан Республикасының қара және түсті металлургия орталықтарымен танысу;
Қара және түсті металлургияның шикізат көздерімен танысу
Металлургия салаларының орналасуының экономикалық маңыздылығын анықтау.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды,
1.Металлургия өнеркәсібі туралы түсінік
1.1 Қара металлургия өнеркәсібінің құрылымы
Металлургия (грек. metallurgeo – металды өңдеймін) өнеркәсібінде кен қазбаларынан
Металлургия саласы, соның ішінде қара металлургия еліміздің стратегиялық ресурстарының
Қара металлургия – Қазақстанның ауыр өнеркәсібі салаларының бірі болып
Металдар қазіргі заманда конструкцияға қажетті таптырмайтын құрылыс материалы. Олар
Болат және шойын – темір мен көміртегі қорытпасы. Шойын
Темір кен қоры жағынан Қазақстан әлемде 8-ші орында. ТМД
Темір қорының шамамен 73%- ы онай игеріледі және құрамында
52%-темір бар. Қазақстанның темір кені мол ауданы –Торғай ойысы.
Республика аймағында кешенді кен қазбаларынан тұратын темір кен орындары
Темір кені басқа компоненттермен бірлесе отырып, болат балқыту, шойын
Марганец. Өзін кейбір белгілерінің ұқсастығы жағынан темірге жақын элемент,
Қазақстан марганец кені жөнінен ОАР мен Украинадан кейінгі 3-
Марганец кенінің ірі барланған кен орындарының біріне: Батыс Қаражал
Хром. Қара металл, ауада және суда тотықпайды. Өндірістік маңыздылығы-
Толық циклді металлургия дегеніміз – металлургия зауыттарындағы домна пештерінде
Толық металлургиялық циклмен жұмыс істейтін кәсіпорынға «Металл Стил Теміртау»
Темір кені және прокат өнімдері ТМД және шет елдерге
Дүниежүзілік нарықта Қазақстанның хром кені мен ферроқорытпасы үлкен сұранысқа
Павлодар облысы – жаңадан құрылған сапалы металлургия орталығы. Ақсу
Хром кен өндірісіндегі жағдайды жақсарту мақсатында республика аумағындағы Дон
Қара металлургияны дамытуда Қазақстанның алдында тұрған басты бағыты, жаңа
Сондықтан да елімізде жаңа технология негізінде кіші, орта кәсіпорындар–
1.2 Түсті металлургияның салалық құрамы
Дүние жүзінде 70-тен астам түсті металл балқытылады. Оларды
Түсті металдардың көп бөлігі аз уақыттан бері ғана пайдаланыла
Қазақстанда түсті металлургия XIX ғасырда пайда болып, 1928 жылдан
Республикада алғашқы салынған ірі кәсіпорындардың бірі – Риддер полиметалл
Қазақстанда шығатын түсті металдар өзінің құрамының тазалығымен, техникалық жағынан
Қорғасын , никель және қалайы жемірілмейді (коррозия), титан
Қазақстан Республикасы дүние жүзі бойынша мыс өндіруші елдер ішінде
Қазақстандағы ірі мыс кен орындары: Жезқазған, Балқаш, Балқаш мыс
Алюминий өнеркәсібінің орналастыруда ескеретін жағдайда арзан электр энергиясын өндіретін
Алюминий өндірісі «Қазақстан Алюминийі» акционерлік қоғамының үлесінде. Бұл корпорация
«Қазақстан Алюминийі» жыл сайын 4 млн т боксит,
Полиметалл кендері- құрамындағы басты компонент қорғасын мен мырыш болып
Қорғасын және мырыш өнеркәсібінің ортақ шикізат базасы -
Біздің еліміздегі полиметалл ендірісінің басты ауданы - Кенді Алтай.
Полиметалл кен орындары шоғырланған таулар: Кенді Алтай (Риддер, Зырян
Бокситтің негізгі кен орындары- Ақмола және Торғай ойысы( Арқалық
Қазақстанның дамыған түсті металл өндірісі салаларына – қорғасын, мырыш
Шымкент қорғасын зауыты негізінде құрылған «Оңтүстік полиметалл» корпорациясы ірі
Шығыс Қазақстан облысында орналасқан Ертіс химия-металлургия зауыты бұрынырақта 45
Титан-магний өндірісі түсті металлургияның жаңа саласы болып саналады.
Өскемен титан-магний комбинаты жоғары сапалы титан губкасы мен тауарлы
Қазақстанның металлургия өнеркәсібі негізінен кәсіпорындардан, құрамында кеніш және карьер,
Минералды ресурстар ішінде түсті металлургияда ең кең тарағаны мыс,
Қазақстан аумағы түсті металлдардың коммерциялық қорының 29 түрін өндіреді.
Мыс. Физикалық сапасы жағынан электр, жылу өткізгіштігімен( алтын мен
Боксит. Алюминий алуға қолданылатын боксит өндіруде Қазақстан дүние жүзінде
Республикада алюминий өте мықты сегіз минералды- шикізат базасы бар.
Қорғасын. Қорғасын аккумулятор өндірісінде және құрамында бояулар қоса
Орталық және Шығыс Қазақстан өнірлерінде қорғасын, мырыш және сирек
Мырыш. Мырышты жабын материалы ретінде қолданылады. Болат өнімдерін мырыштау,
Болжау деректеріне қарағанда, 2030 жылға дейінгі қорғасын- мырыш өнеркәсібінің
Алтын- адамға өте ежелгі заманнан бері белгілі металдардың бірі.
Алтын табиғи таза күйінде өте сирек кездеседі. Алтын
Шығыс Қазақстандағы Риддер кен орнында XVII-XIX ғасырларда құрамында алтын
Алтынның барланған қоры жағынан Қазақстан дүние жүзінде жетінші орында.
Алтынның негізгі қоры (96,5% ) Солтүстік, Орталық, Шығыс және
Қазақстанда бұрын түсті металлургияның дәстүрлі салаларына мыс және қорғасын
Титан – жеңіл, иілгіш, мықты, сыртқы көрінісі болатқа ұқсас
Титаннан реактивті ұшақтардың двигательдері, кемелер мен сүңгуір қайықтардың
Титанды магниймен тотықсыздандырады . Сондықтан осы металдар өндірісін бір
Қазақстан аумағында 10 титан барланған. Солтүстік Қазақстанда – Обухов,
Қазіргі өндіріс пен техника салалары титан өнімдерінің 3 түрін
1) таза металл күйіндегі титан жұқа табақты прокат, таспа,
2) қос топтық титан ( ақ титан пигменті) ең
3) ферротитан (титан қоспасы ) қара металлургияда болат пен
1.3 Қазақстанда сирек металлургияның таралуы
Сирек металдар Қазақстан жерінде кеңінен таралған. XIX ғасырда Қазақстан
Ғылым мен жаңа технологияның дамуы жаңадан құрылған кәсіпорындарда жоғарыдағы
Қазақстанда сирек металл және сирек жер металлдары түсті металлургия
Вольфрам мен молибденнің өнеркісіптік кен орындары Сарыарқада (Байназар,
Вольфрам қоры жөнінен Қазақстан әлемде бірінші орын
Молибден қоры жөнінен республика әлемде төртінші, Азия елдері арасында
Тантал-ниобий- кендері Қалба мен Мұғалжарда таралған. Комплексті ниобий кендері
Цирконий – Сарыарқаның батысы мен солтүстігінде, Торғай ойпатында, Арал
Висмут- қорғасынды, мырышты және мыс кендерінде кездеседі.
Сурьма- оның кен орны (Торғай) Ақмола облысында орналасқан.
Сынап- Шара ауданында, Шу, Іле және Жоңғар Алатауында таралған.
Мышьяк- негізгі қоры алтын кен орындарында орналасқан.
Кадмий- Кенді Алтайда, Сарыарқа мен Қаратауда таралған. Оның қоры
Галий – Амангелді және Торғай бокситінде, Алтайдың полиметалл кендерінде
Индий – Мырғалымсай, Текелі, Майқайынның полиметалл кендерінен алынады.
Рений-Жезқазғанның мыс кендерінен табылған.
Талий- Алтай кендерінен ( Лениногорск, Зыряновск, Ертіс маңы), Сарыарқа
Селен мен теллур Кенді Алтай, Майқайыңның, Шыңғыс тауының полиметалл
Уран- Қазақстанның үлесіне дүниежүзілік қорының 25,7% үлесі тиеді
Сирек металдардың қасиеттері мен алыну технологияларын меңгеруде үлкен
Қазақстан дүние жүзінде :
Вольфрамның қоры жөніне 1-ші орында.;
Хром мен фосфор қоры жөнінен 2-ші орында;
Марганец қоры жөніне 3-ші орында;
Қорғасын мен молибден қоры жөнінен 4-ші орында.
Қазақстанның тау-кен өндіру саласын дамытудың негізгі бағытының бірі геологиялық
Сонымен қатар өндірістің техникалық деңгейінің жақсаруы
Жер қыртысы қабатынан шығарылған кен орнында жер бедерінің
Қарағанды облысындағы «Металл Стил Теміртау» АҚ металлургия комбинаты және
2. Қазақстанда металлургия өнеркәсібінің дамуы
2.1 Шығыс Қазақстан облысының металлургия кен орталықтары
Қазақстан металлургиясының дамуы үшін қарастырылатын бір мәселе ол шикізат
Шығыс Қазақстанның түсті металлургиясының республика шаруашылығында алатын орны
Түсті металл рудаларының кен орындары күрделі комплекске айналған.
Шығыс Қазақстанның түсті металлургиясының ең ірі кәсіпорындары
Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты – қорғасын мен мырыш концентратын Зырян,
Лениногор полиметалл комбинаты - оның құрамына Лениногор, Тишин
Лениногор қорғасын заводы ТМД елдеріндегі ең байырғы кәсіпорындардың бірі.
Қорғасын деген бағаның күрт төмендеп кетуі және металды
1997 жылы қазан айында завод қайтадан іске қосылып, 250
Зырян қорғасын комбинатында металлургиялық процестер жүргізілмегендіктен, барлық өңдірілген
Ертіс мыс балқыту заводы- Глубокий поселкесінде орналасқан. Ертіс
Түсті металлургия ғылыми – зерттеу институтының ғалымдарымен
50 жыл жұмыс істеген Үлбі металлургиялық заводы, бүгінгі таңда
Жезкент кен байыту комбинаты - 1950-60 жылдары құрамында мысы
Өскемен титан – магний комбинаты – Оралдан тасып әкелінетін
Арзан электр көзіне өте жақын болуы, бұл өндірістердің
Соңғы кездерде өнеркәсіптің жекелеген салаларының дамуында әсіресе,
Тек соңғы кезде ғана Тишин, Орлов, Николаев кен
Облыстың жұмыс істеп тұрған заводтарының қорғасын шикізатымен
Шикізатты комплекті пайдаланудың одан әрі жақсарту, облыс түсті
Алтай өңірі минералдық ресурстар қорының молдығы жағынан республикамызда бірінші
Қазақстандық Алтайда республикамыздың басқа аудандарымен салыстарғанда минералдық отын
Алғаш рет алтын ілеспелі металл түрінде Кенді Алтайдың
Сондай-ақ, қазақстандық Алтай сирек кездесетін қалайы, тантал, ниобий және
Шығыс Қазақстан облысы республикамыздағы өнеркісібі жоғары дамыған аймақ болып
Өндіріске жаңа технологияның енуі, металл өндірудің озық тәжірибелерінің кеңінен
Қазір техник мамандықтарына тапшылық байқалады. Маман кадрлар жаңа технологияны
2.2 Металлургия комплексінің инновациялық дамуы
Қазақстанның металлургия кешені отандық экономиканың үлкен секторы болып табылады.
Бұл өнеркәсіптер бірегей шаруашылық - өндіріс комплексін құрады. Ол
Саладағы өндіру көлемінің өсуі және тұрақтануы мемлекеттің саланы нарық
Металлургияның кешенінің инвоациялық объекті ретінде ерекшелігі капиталдық, материалдық, иновацияның
Қазақстан металлургиясының артықшылығы өзіндік минерал – шикізат базасының болуы
Қазақстандық рудаларыының яғни оның ішінде түсті металлургия комплексі болып
Қазақстанның шикізат қоры әрине көп екенін айтуымыз қажет, бірақ
Қазақстандағы түсті және сирек металдарды өндірудегі қалыптасқан технологиялар қазіргі
Сондықтанда, дәстүрлі технологияны тиімділігі жоғары, экологиялық таза және қалдықсыз,
Қазақстан Республикасында 2003-2005 жылдарға арналған металургиялық кешеніндегі төртінші және
Бағдарлама материалында қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы металлургиялық кешенінің өндірістік
елімізде қазіргі кездегі өндірісті дамыту үшін ғылымды қажетсінетін, жоғары
машина жасау, мұнай газ, таулы-металлургиялық, жеңіл, тамақ және өнеркәсіптің
ең озық технология негізіндегі – ұнтақты металлургия, электрометаллургия, гальванотехника,
балансы аяғына дейін есептелмеген, металлдардың екінші ресурстары жеткіліксіз тиімді
Мұндай мақсаттар сервистік-технологиялық экономикасының ұзақ мерзімді жоспарына өту үшін
ХХ және ХХІ ғасырларда шетелдегі халықаралық экономикалық қатынастарды дамытудың
дүние жүзілік нарығында ірі біріктірілген компаниялардың рөлін көтеруге;
өнімнің нарығында жоғары қосылған құн бәсекелестігінің шиеленісуіне және ішкі
металл өнімдерін өндіру шығындарының төмендеуі бойынша жұмыстарын активизациялау, осы
Қорытынды
Қорытындылай келетін болсақ, металлургия өнеркәсібі-ауыр өнеркәсіптің кен өндіру, байыту
Металлургия табиғат кешендерінің барлық құрамдас бөліктеріне әсерін тигізеді. Тау-кен
Ортақ шикізат немесе отын қорларын пайдаланатын зауыттар тобын металлургиялық
Ең «көнесі» - Шығыс базасы. Ол үшін кәсіпорындарды шикізатпен
Ең жас, жаңадан қалыптасып келе жатқан Солтүстік металлургия базасының
Металлургия зиянды заттардың көп мөлшерін атмосфераға шығарады. Әсіресе,
Пайдаланылған әдебиеттер
Есназаров Ұ. Металлургия өнеркәсібінің даму жағдайы// География және
К.Б. Ахметова «Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы» Алматы, «Рауан».-1994,
М.Ш Ярмухаметов «Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы», Алматы «Рауан».-1997,
Қ.РНұрғалиев. Қазақстан экономикасы: Оқу құралы.-Алматы: Қазақ университеті, 2005 жыл
Кәкімжанов З.Х. Қазақстанның әлеуметтік және экономикалық географиясы. Алматы.- 2007,
Көніспеков Т.Е. Металлургияның салалық құрамы // Егемен Қазақстан, 2011жыл,
Жапаров Е.Е. Қазақстанның металлургия өнеркәсібі // Қоғам және дәуір,
Туркебаева Е.А. Рыночная экономика , алматы.-1998 жыл
Шакенова Ш.Б. Қара металлургия өнеркәсібі// Атамекен, 2012, 23 қаңтар
Нурбаева Қ.Ш. Түсті металлургия өнеркәсібі // География және табиғат,
Қожахметов С.А Экономикалық география. Алматы.-2003, 104 бет
Семирбаев А.Е. Кенді Алтай металлургиясы // Егемен Қазақстан, 2009
Ахмедсафин А.Д. Жеңіл металлургия саласы // География және табиғат
Күмісбекова Т.К. Сирек металлургияның таралуы //Қоғам және дала, №
Шайхынов К.К Металлургия кешені. Алматы.-1997, 28 бет
Балғабаев Б.Х. Экономикалық және әлеуметтік география. Алматы.- 1999, 103
Тлеубергенов А.Ш. Металлургия өнеркәсібінің дамуы // Экономикалық және әлеуметтік
Ердаулетов С.Р. Экономическая и социальная география Казахстана.Алматы,.- 1998, 208
Құсайынов А.Е. Шығыс Қазақстан облысының металлургиялық кешені // Атамекен,
Смагулов Н.Н. Шығыс Қазақстан облысының географиясы.Семей.-2000, 91 бет
Туркебаева Е.А. Рыночная экономика.Алматы.-1998, 102 бет
Кайырханов С.С. Металлургия өнеркәсібінің даму жағдайы // География және
Сатыбалдин Е.Ш. Қазақстан металлургиясынның инновациялық дамуы // География және
Күнғожаев Н.К. Қазіргі Қазақстанның экономикалық жағдайы мен болашағы.Алматы.-1998, 102
Ахметов Е.А. Экономическая и социальная география Казахстан.Алматы.- 2001, 123
Қосымша 1. Металл кендерін өндірудің құрылымы
Темір-30%
Мыс-46%
Қорғасын-мырыш- 9%
Алюминий-7%
Хром-5%
Марганец- 3%
Қосымша 2. Түсті металл топтары:
Жеңіл металдар Алюминий, магний, титан
Ауыр металдар Қорғасын, мырыш, мыс, никель, қалайы
Бағалы металдар Алтын, күміс, платина
Сирек кездесетін металдар Германий, уран, галий, сынап
Баяу балқыйтын металдар Вольфрам, молибден
Қосымша 3. Қазақстан мен ШҚО-да өнеркәсіп өнімдерінің маңызды түрлерін
Өндіріс 2009 2010 2011
Барлығы Оның ішінде ШҚО Барлығы Оның ішінде ШҚО
Болат мың т. 6753,5 75,3 4557,5 25 2968,5 17,3
Магний 44533 44533 13293 13293 2927 2927
Мыс мың т. 365 - 317,5 - 287,5 2,4
Мырыш мың т. 314,9 314,9 238,5 238,5 172,5 172,5
Қорғасын мың т. 290,3 141,6 255,1 118,0 137,7 57,2
Титан мың т. 38222 28222 8354 8354 3809 3809
Афинажды алтын кг. - - 8648 7620 10444 9500
3
