Мағжан Жұмабаевтың лирикасы курстық жұмыс
Мазмұны
Кіріспе ....................1 – 3
I тарау
Мағжанның лирикасы .................4 –9
II тарау
Мағжанның әдеби-танымдық эстетикасы...
2.1. «Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе жоқ» ....... 10 – 14
2.2. «Күңіреніп ойлағанда алаш жайын» .... 15 – 20
2.3. Мағжантану жүріп өткен жол .... 21 – 27
2.4 Мағжан Жұмабаев туралы .......... 28 – 31
Қорытынды .............. 32 – 33
Пайдаланған әдебиет тертізімі...... 34
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 34 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе ....................1 – 3
I тарау
Мағжанның лирикасы .................4 –9
II тарау
Мағжанның әдеби-танымдық эстетикасы...
2.1. «Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе жоқ» ....... 10 –
2.2. «Күңіреніп ойлағанда алаш жайын» .... 15 – 20
2.3. Мағжантану жүріп өткен жол .... 21 – 27
2.4 Мағжан Жұмабаев туралы .......... 28 – 31
Қорытынды .............. 32 – 33
Пайдаланған әдебиет тертізімі...... 34
Кіріспе
Әдетте Абайды философ ақын,
Мағжанды лирик ақын дейміз.
Абай ақылдың ақыны да,
Мағжан сезімнің ақыны
(С.Мұқанов).
Ұлылар ешкімге ұқсамайды, олардың әрқайсысы өзінше өзгеше. Қахақтың екі
Махаббат - әлем поэзиясында мәңгілік тақырыптардың бірі болса, қазақ
«Махаббат – ьір тікенек,
Жүрекке барып қадалар.
Бақытсыз ғой бұл жүрек,
Тамшылап одан қан ағар.
Тез жазылмақ бүл жара,
Бал тілімен сүйсы жар.
Сүймесе жүрек, дариға,
Өлер жүрек, қансырар.
Махаббат – бір тәтті у,
Ішер жүрек, болар мас.
Дүниедегі у мен шу,
Мас жүректі оятпас» (сонда, 144-бет)
Деген шумақтарын оқып отырып жазған сияқты. Содан соң «Суйген
«Алдағаным жоқ,
Арбағаным жоқ,
Сен сөзіме, сұлу қыз!
Тап сол сағат Сүйгенім хақ,
Куә мынау көп жұлдыз!» -
деген жолдарды меңзеп отырғандай.
Махаббат – деп жырлаған ақын үшін махаббаттан қүшті нәрсе
«Сүй, жан сәулем, тағы да сүй, тағы да!
Жылы, тәтті у тарады қаныма.
Бұл ләзаттың бір минутын бермеймін
Патша тағы, бүкіл дүние малына», -
Деп жырлайды. Сезімді бұлайша асқақтата жырлау бұрын-соңды қазақ поэзиясында
«Жалындап күйіп,
Бір ғана сүйіп,
Өлсең де болмай ма?» -
Деп, сауал тастай жырлайды. Өйткені адамды адам қып тұрған
Сүйіспеншілік – Мағжан поэзиясының өзегі, қаны, жаны, бүлкілдеп соғып
І тарау
Мағжанның лирикасы
Мағжанның балғын поэзиясы екі ғасырдың жалғасқан жалдарына тура келеді.
Елімен бетпе-бет сөйлескен Ахмет Байтұрсынов ағарту, үгітші жырларымен қатар:
Бар пайдаң өз басыңнан артылмаса,
Мал құрлы мағына жоқ тұрысыңда, –
деп жұртты намысқа, кісілікке шақырды. Бұл XX ғасырдың алғашқы
Кең дала, көресің ғой, ана жатқан,
Жібектей жасыл шөптер бетін жапқан.
Асқар тау, тәтті сулары бар
Әне сол анам еді мені тапқан, –
деп оқырман қауымына өзінің жырымен жазылған ұлттық паспортын ұсынды.
Мағжанның ұлттық санасы сол халықтың Россиядағы революцияя толқынымен ояна
Жаңа ғана мақтан боп айтылған жасыл дала енді оның
Жүрегім, мен зарлымын, жаралыға
Сұм өмір абақты ғой саналыға.
Қызыл тіл, қолым емес, кісендеулі
Сондықтан жаным күйіп-жанады да, -
деді.
Барлық даусымен, шынғырған жан даусымен ең ащы сөздерін айтты.
Ой сезімдерін ерекше құдіретпен жеткізе білетін Мағжан, тағы да
Азамат! Анау қаза қаным десең,
Ұжмақтың суын апар, жаным десең.
Болмаса, ібіліс бол да у алып бер,
Тоқтатам тұншықтырып қаным десең.
Оқырман қауым еріксіз сілкініп бойын жазып, басын көтерді. Тіпті
Осы азаматтық лирикаға жататын күшті жырлар Мағжанда өте мол.
Ұзын орал – күн мен түн шекарасы,
Бір жағы – күн, бір жағы – түн баласы.
Арғы жағы – көк көзді жын ұясы,
Бергі жағы – түріктің сары даласы, –
дейтін шумақ дәлел. Орал, Азия мен Еуропа шекарасы екенін
Қала, рас, өнер-білім қайнаған жер,
Тұтқын ғып надандықты байлыған жер –
деген ақын даланы қалаға қарсы қоя берудің сыңаржақтылығын аңғарған
Мағжан жүрегіндегі халқына деген махаббат оның поэзиясынан ерекше орын
...Құшам Мұса аяғын,
Өлеңім ізгі таяғым.
Көкшеге мен де шығамын.
Аяқ басып арсыға,
Жүгініп барып қарсына
Тәңірімнің тілін ұғамын, –
(«Көкшетаудан»)
дейді ақын. Қайда барса асасымен жол ашқан аққан дарияны
Мағжан Жұмабаевтың адамның жастық сезіміне жақын ақын екені әр
«Бесік жыры», «Туған жер», «Бала мен құс», «Жұмбақ» сияқты
Қазақ поэзиясының атасы Абайды сүйетіндігін айта келіп Мұхтар Әуезов
Әдебиет халық үшін екенін Мұхаңның да біледі. Әйтпесе өлгенше
Осы тұрғыдан келгенде Мағжан культурасының биіктігі бүгін де оқшау
Сылдыр, сылдыр, сылдырлап,
Бірінің сырын бірі ұрлап,
Толқынды толқын қуады,
Жарын бад береді,
Береді де өледі,
Өледі толқын, тынады.
Аққан өзен, тұнған теңіз дүниесі де ақын өмірінің бір
Ақынның «Шолпы» өлеңін оқығанда ұшы- қиыры жоқ қазақтың кең
«Сылдыр, сылдыр, сылдыр...
Қанымды қайнатты құрғыр.
Шық- шық жүрекке тиеді,
Құлпара талқан боп сылғыр!»
Дыбыс пен сөз қайталау шебер қолданылған өлеңді оқып шыққында,
Сұлулық – шартты ұғым. Олай дейтініміз, эстетиканың заңдылықтарына сай,
«Жарқ етпес қара көңілім не қылса да,
Аспанда ай менен күн шағылса да.
Дүниеде, сірә, сендей маған жар жоқ,
Саған жар менен артық табылса да» -
Деп жырлаған. Сол сияқты Мағжанның да өз сұлуы
«шаңқай тусте өткір алтын күн» , «жымыңдаған жұлдыздармен түн»
«Толып жатыр турлі сұлу дүниеде,
Бәрінен де маған, сәулем, сен сұлу!»
Тағы бірде ол:
«Көзінде көк нұры жоқ,
Ауызында жұмақ жыры жоқ,
Жалынсыз, усыз құшағы.
Иірілмейді жалындай,
Сөзі де жоқ құрандай,
Білгені – қазан- ошағы.
Жабайы ғана жарым бар,
Неге екенін білмеймін –
Сол жарымды сүйемін.» -
(« Сүйемін ») –
деп, ағынан жарылады. Асыл жардың сырты сұлу болуы аз,
Ананы жырламаған ақын кемде- кем. Адам үшін өмірден қымбат
«Күлдей күңгірт шашы бар,
Тоқсан бесте жасы бар,
Көз дегенің сұп- сұр көр.
Тасбиық санап бүгіліп,
Жереге қарап үңіліп,
Көрсе ауыр күрсінер,
Менің бір қарт анам бар,
Неге екенін білмеймін –
Сол анамды сүйемін»
«Анама» деген өлеңінде нәзік жанды ақын ананың балаға деген
«Жаным анам – жібек тілді ақ көңіл,
Жазу болып, шегер болсам ұзын жол,
Шет жерлерде теріс жолдан сақтарға,
Жан балаңа ақ батаңды бере көр!»
(« Алаш » деген елім бар»)
ІІ тарау
Мағжанның әдеби – танымдық әстетикасы
2.1 «Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе жоқ»
Өмірге ғашық ақын ана сүтімен бойына дарыған ана тілін
«Күш кеміді, айбынды ту құлады;
Кеше батыр – бүгін қорқақ бұғады.
Ерікке ұмтылған ұшқыр жаны кісенде,
Қан суынған, жүрек солғын тартады.»
Тілдің кемуі салдарынан
«Қыран құстың қос қанаты қырқылды,
Күндей күшті, күркіреген ел тыңды.
Асқар Алтай – алтын ана есте жоқ,
Батыр, хандар – асқан жандар ұмтылды!» -
деп күңіренеді. Білімнен айырылған халық бәрін де жоғалтады, ең
«Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың
Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың...»
Ұлт үшін тілден артық нәрсе жоқ;
«Алтын Күннен бағасыз бір белгі боп,
Нұрлы жұлдыз, бабам тілі, сен қалдың!»
Тіл мен ұлт – ажырамас ұғым. Ұлттық асыл қасиетіміздің
«Жарық көрмей жатсаң да ұзақ, кен- тілім,
Таза, терең, өткір күшті, кең тілім.
Тарап кеткен балаларыңды бауырыңа
Ақ қолымен тарта аларсың сен, тілім!...»
Мағжанның осы бір көрегендік ойлары егемендік алған Қазақстанда бүгінгі
Ақында ақын қылатын – сүйіспеншілік сезімдері. Ата - анасын,
«Сағымы сайран құрады,
Бораны ұлып тұрады,
Қыс – ақ кебін, жаз – сары.
Орманы жоқ, шуы жоқ,
Тауы да жоқ, суы жоқ,
Мәңгі өлік сахарасы.
Сарыарқа деген жерім бар,
Неге екенін білмеймін
Сол Арқамды сүйемін.» -
( « Сүйемін » )
деп жырлайды ақын. Туған жердің табиғаты көркем бе, болмаса
«Айдын көл, ата қоныс, құт болған көл.
Сусын боп, сұрағанға от болған көл.
Кешще бірлік, ынтымақ түгел шақта
Бейне бір сенің басың сүт болған көл», -
деп жырлаған туған жерінің ертеңі ақын жүрегін мазалап, тыныштық
«Білмеймін не боларын, қайран көлім,
Жарайды тең болмаса күн мен түнің.
Итиіп қарашекпен келіп қонса,
Басыңнан құсың ұшып кетер сенің».
Ақынның «қарашекпен» деп жақтырмай отырғаны – отаршылдық саясаттың барысында
Шын мәнінде елін, жерін сүйген адам ғана халқының патриоты
«Мінеки, қазақ солай бітіп жатыр,
Күн сайын артқа қазақ кетіп жатыр.
Сезінбей өзгенікін, өзінікін,
Аты шүкір оқығандар нетіп жатыр?»-
деп налиды ақын алғашқы өлеңдерінің бірі «Жатырда» «Шын сорлы»,
«Қазағым, таянды ғой қылта мойын,
Жер, мал кетіп, бос қалды біздің қойын...
Бар жерді күннен – күнге алып жатыр,
Хохолдар алып қала салып жатыр»,
(«Қазағым»)
«Ойламай отқа түскен неткен жанбыз,
Сөз ұқпас мылқау, меңіреу, жүрген жалғыз...
Тақаулы тамағына өткір пышақ,
Тек жатыр тұяқ серппей сонда да аңсыз...
Жер кетті, жаның кетті, қам жемедің,
Құл болдың қара табан енді малсыз.
Ортаға қамап алып қырып жатыр.
Қара жүрек «надандық» қолмен сансыз»
(«Осы күнгі ой»)
«Сар дала, бейне өлік сұлап жатқан,
Кебіндей ақ сәулелер бетін жапқан.
Тау да жоқ, орман да жоқ, өзен де жоқ,
Сәуле емес, қан шашып тұр күн батқан».
(«Жаралы жан»)
Бұл өлең жолдарында отаршылдықтың бұғауындағы қазақ даласының қайғысы мен
«Сорлы қазақ» деген өлеңінде қазақтардың еш нәрседен хабарсыз пыр-пыр
«Өнер алып, басқалармен қатар бол,
Қосыл бірдей адамзаттың тобына»-
деп қазағын өнер-білімге шақырады.
«Балалық шақ» өлеңінде білімсізді есекке теңейді. Ол адам құсап
«Білген жан – көсем!
Сөйлесе – шешен.
Жұртты аузына қаратар!
Білімдінің сөзі ем,
Мейірімі көп, өзі кең!»
«Өнерден кеш қалмайық, ойланайық», «Заман түлкі болғанда, тазы болмайды»,
«Қор болдық, өнер қумай қайран елім!
Күш кетіп, талай жаннан көрдік керім»-
деп, ел басындағы ауыр жағдайдың барлық себебін білімсіздіктен, сауатсыздықтан
«Өнер-білім қайтсе табылар», «Қарағым» деген өлеңдерінде жастарды оқу-білімге шақырады.
2.2. Күңіреніп ойланғанда алаш жайын
Мағжан – басынан бақайшағына дейін ұлттық ақын. Надандықтан құтылудың
«Өткен күнді ойласам,
Ойға терең бойласам,
Кешегі қайран қазақтың
Сәулеті мен дәулеті
Көз алдыма келеді»-
деп өзінің қазағын, оның өткен тарихын шабыттана жырлайды. Осындай
Жалпы, Мағжан – қазақтың ұлттық тұрмыс-тіршілігін, өткенің жан-тәнімен сүйген
Азаттықты аңсаған Мағжан отаршылдарды барынша жақтырмаған. Бір кездерде еркін
«Оралдай ата-мекен жерлеріне,
Қасиетті атаның көрлеріне
Аузы түкті шет елдер ие болып,
Көрсетіп тұр қысымды ерлеріне
(«Орал тауы»)
«Пайғамбар» өлеңі:
«Күнбатысты қараңғылық қаптаған,
Күні батып, жаңы таңы атпаған.
Түнеріп жүр түннен туған перілер,
Тәңірісін табанына таптаған», -
деген жолдарымен басталған. Бұл өлеңінде отаршылдық саясатқа ғана емес,
«Қап-қара түн. Толқындаған қара қан,
Қара түнде өңшең соқыр шұбырған.
Сол шұбырған сансыз соқыр алдында
Ентелеген кәдімгі Иван есалаң».
«Пайғамбар» өлеңінен алынған бұл шумақ Мағжанның жарық көрген жинақтарында
Қап- қараңғы түн басып, «қанды шуда» қалаған күнбатыс «күншығыстан
«Қайғыланба, соқыр сорлы, шекпе зар,
Мен – Күн ұлы, көзімде күн нұры бар.
Мен келемін, мен келемін, мен келем.
Күннен туған, Гуннен туған пайғамбар.»
«Күншығыс өлеңіндегі»:
«Күнбатысты шаң басқан,
Шаң емес, қара қан басқан.
Тарсыл- гүрсіл, қанды атыс.
Көп білем деп бөлуге,
Көп күлем деп өлуге
Жақын қалды Күнбатыс»,-
деген жолдар «Пайғамбардағы» негізгі ойды ары қарай жалғастыра түскен.
«Қысық көзді Күншығыс,
Бұл тұруың қай тұрыс?
Серпіл енді, алыбым!»
Сөйтіп батыс елдерінде бастау алған қырқыс-шабысты тоқтатуға үндейді. Адамзаттың
«Күл қылайық қаласын,
Құл қылайық баласын», -
деп өзінің істегенін өзіне істеп, кек қайтаруға шақырады да,
«Жоқ, жоқ! Ашу басалық!
Гул қылайық қаласын,
Ұл қылайық баласын,
Мейірім есігін ашалық», -
деп, сабырлық, парасаттылық танытады. «Қанға қан, жанға жан» демей,
«Жаралы жан» өлеңінде сол батыста қаптаған жандар қазақ даласына
«Сауықшыл есіл елім- ай,
Сарыарқа сайран жерім- ай!
Күмістей таза суы бар,
Айдын шалқар көлім- ай!» -
деп, елінің бұрынғы берекелі кезін аңсайды.
«Тұлпарға мініп бір шапсам,
Болмас еді басқа арман!» -
деп, армандайды. Ақын қазақты «Қайғылы сар даланы күңіренткен, Зарына
«Азамат! Анау қазақ қаным десең,
Жұмақтың суын апар, жаным десең.
Болмаса, ібіліс бол да у алып бар,
Тоқтатам тұншықтырып зарын десең!..» -
деп қатты- қатты сөздер айтуға дейін барады. «Жаралы жанды»
«Жалқау жел өзін-өзі зорға сүйреп,
Жан- жақта жүргендей-ақ жындар билеп.
Ың - жың дауыс келеді құлағыма,
Перілер ән салысып, тұр ма күйлеп» -
күйінде көрген ақын осы халді тәңірге жылап тұрып жеткізсе,
«Бақытсыз қаңғып жүрген қазақ сорлы,
Әркімге күні кетіп мазақ сорды.
Бір елші жібермедің, санға алмадың,
Жалаңаш түйе баққан арба құрлы», -
деп, мұңын шағады. Өзіңе «ащы таяқ тұщы етке» тиген
Халқымды жақсылыққа жеткізе гөр деп, тәңіріге жалбарынған ақын енді
«Қалың елім, қалың қара ағашым,
Қайраты мол айбынды ер, алашым!
Өзі- ақ құлар, сырың берме, сабыр қыл,
Ақымақтар байқамаған шамасын» -
( « Сағындым » )
деп, көрегендік танытады. Шындағында да біз азаттықты қолымызға қару
«Не көрсем де алаш үшін көргенім,
Маған атақ ұлтым үшін өлгенім!
Мен өлсем де, алаш өлмес, көркейер,
Істей берсін қолдарынан келгенін!» -
деп, өмірін халқына қызмет етуге арнаған ақын: «Мен қазақтың
«Тұлпар мініп, туды қолға алайын,
Суырып қылыш қан майданға барайын.
Жердің жүзі кім екенін танысын,
Жас бөрідей біраз ойын салайын.
Тірілтейін алып атам аруағын,
Тазартайын Сарыарқаның топырағын,
Жан- жағына тегіс билік жүргізіп,
Кемеліне келсін кейінгі ұрпағым» -
( « Тез барам » )
деп, атқа мініп, атой салады; осы жолда өзін құрбан
«Бесік жыры», «Мен жастарға сенемін» өлеңдерінде болашаққа деген зор
«Алаш айбынды ұраны,
Алаштың олар құрбаны,
Мен жастарға сенемін.
Алаш атын аспанға
Шығарар олар бір таңда,
Мен жастарға сенемін!»
2.3. Мағжантану жүріп өткен жол
Қазақстанда көптен күткен азаттықтың ақ таңы атып, тәуелсіздік алғанда,
«Алыста ауыр азап шеккен бауырым,
Қуарған бәйшешектей кепкен бауырым.
Қамаған қалың жаудың ортасында,
Көл қылып көздің жасын төккен бауырым.
Алдыңды ауыр қайғы жапқан бауырым,
Өміріңше жапа шеккен жаттан бауырым.»
Сен сол жаққа кеткенде, бұл жақта мен «жас балапан
«Қорғасын жас жүрекке оғы батты,
Күнәсіз таза қаным судай ақты.
Қансырап, әлім құрып, естен тандым,
Қараңғы абақтыға берік жапты...
Көрмеймін кеше жүрген қыр- сайды да,
Күндіз – Күн, түнде күміс нұрлы айды да...»
Ақын жүрегі кешегі күндей күркіреген ғұндардың бүгінгі күйін көріп,
«Япырмай, айрылдық па қалың топтан,
Шабылып қайтпайтұғын жауған оқтан?!
Түріктің жолбарыстай жүрегінен,
Шынымен қорқақ құл боп жаудан бұққан?!»
Өлең:
«Бауырым! Сен о жақта, мен бұ жақта,
Қайғыдан қан жұтамыз. Біздің атқа
Лайық па құл боп тұру. Жүр кетелік
Алтайға, ата мирас алтын таққа» -
деп, алыста қиналып жатқан бауырын бүйтіп жеке- жеке қор
Мағжанның бұл өлеңін кезінде жат жұрттықтарға қарсы азаттық үшін
Мағжан Жұмабаевтың “Күншығыс», «Пайғамбар», «Тез барам», «Жер жүзінде...», «Мен
«Түркістан – екі дүние есігі ғой,
Түркістан – ер түріктің бесігі ғой.
Тамаша Түркістандай жерде туған
Түріктің тәңірі берген несібі ғой.», -
деген жолдармен басталған ұзақ өлең түркі халықтарынаң гимні іспеттес.
«Тұрған жер жүзінде жер жеткен бе?
Түрікке адамзатта ел жеткен бе?
Кең ақыл, отты қайрат, жүйрік қиял,
Ұранның ерлеріне ер жеткен бе?!» -
деп, Отанын сүйген ақын көк түріктерді өзгелерден өзгеше көреді:
Ақын Тұраннан щыққан тарихи қайраткерлерді мақтаныш тұтады. Африсиябың, Кей-
Осы жерде тағы бір жағдайға назар аудара кеткен жөн.
«Тумайды адамзатта Шыңғыстай ер,
Данышпан, тұңғыйық ой, болат жігер.
Шыңғыстай арыстанның құр аты ды
Адамның жүрегіне жігер берер.»
Бұл жолдарға түсініктеме беріп жатудың өзі артық.
Мағжанның ойынша, қазақтар – түріктердің қара шаңырағына ие болып
«Көп түрік енші алысып тарасқанда,
Қазақта қара шаңырақ қалған жоқ па?!»
М. Жұмабаев сөзбен сурет салуға өте шебер. Ол өмірде
«Толқыннан толқын туады,
Толқынды толқын қуады,
Толқынмен толқын жарысад.
Кұңіреніп кеңеспен,
Бітпейтін бір егеспен
Жарысып жарға барысад...»
Ал енді осы өлеңнің айтар ойын өзіңше топшылай бер.
Ең алдымен, Мағжан отаршылдармен бірге келіп, қала тұрмысында орын
Мағжан батыстан тамыр жайып, тарап келе жатқан осы бір
Бұл айтып отырғанымыз рухани экология мәселесі болса, «Айда атыңды,
«Айналасы – тұман, түн
Демалысы – от, түтін.
Жарқ-жұрқ етер көздері.
Сөзі у-шу, ың да жың,
Сасық иіс тым ауыр.»
Бұл – қазақ даласына келе жатқан экологиялық апаттың алғашқы
«Атасы ақындарының – ақын Қорқытты» Мағжан тектен- текке жырлап
«Ол күндер көз жетпейтін ерте күн ғой,
Ерте күн – ертегідей ерке күн ғой...
Өткен күн – ұстатпайтын сұлу сағым,
Жалғыз- ақ желден жүйрік жетеді ғой», -
деген жолдардан басталған сегіз шумақ түгелімен Мағжанның заман туралы
«Өмірде арманым жоқ – Қорқытқа ерсем,
Қорқыттай жанды жаспен жуа білсем.
Жас төгіп, сұм өмірде зарлай- сарнап,
Құшақтап қобызымды көрге көрсем», -
деген шумақтың философиялық ойы терең. ХХғасырдың ақыны Мағжан мен
Жұмабаевтың шығармашылығында тарихи тақырып ерекше орын алады. Қазақтың тарихындағы
Кенесары – қазақ халқының ұлт-азаттық тарихындағы бірегей кесек тұлғалардың
«Оқжетпестің қиясында» алдымен оқиға өтетің жерді суреттеумен басталады:
«Арқада Бурабайға жер жетпейді,
Басқа жер ойды ондай тербетпейді».
Ақын үшін Бурабайдай жер жәннаты жоқ.
«Арқада Бурабайға жер жетпесе,
Алашта Кәнекеме ер жетпейді.
Көкшеде күңіренген Кенем қайда?!
Дариға, жүрегімді дерт ертпейді».
Қазақ поэзиясы Философиялық билікке ХІХ ғасырдың соңына қарай Абай
Ал қазақ әдебиетіндегі Абай салған, Мағжан жүрген қандай жол
Бұл жол ұлттық даму даңғылы болатын. Ұлыларымыз қандай да
М. Жұмабаев - әлемдік деңгейге көтерілген күшті ақын. Оны
Мағжан өткенді қазақ ақындарының ішінен әсіресе Мұрат, Махамбет, Базар
«Ұшы-қиыры жоқ сары дариядай Сарыарқаның ортасында аралдай көгерген Көкшетау,
Мағжан аңызға айналған Ақанның өмірбаянымен таныстыруды ғана мақсат етпеген,
Бүкіл ғұмыры сұлулыққа табынып, сұлулыққа ұмтылумен өткен Ақанның серілік
2.4.Мағжан Жұмабаев туралы
...Мағжан сыршылдығымен , суретшілігімен, сөзге еркіндігімен, тапқыштылығымен, күшті маржандай
Мағжан – алдымен, сыршыл ақын. Мағжан сөзіндей «тілге жұмсақ,
Жүсіпбек АЙМАУЫТОВ
...Мағжан – мәдениеті зор ақын. Сыртқы кестесінің келісімі мен
Мұхтар ӘУЕЗОВ
...Ақындық жағына келгенде Мағжан қазақтың күшті ақындарынан саналады. Қазақтың
Абай ақылдың ақыны болса, Мағжан – сезімнің ақыны.
Сәбит МҰҚАНОВ
М.Жұмабайұлының өлеңдері қазақ әдебиетінде үлкен орын алған деп
М.Жұмабайұлының өлеідерімен оқушылар бұрыннан таныс. Әдебиеті жаңа аяқтанып, әдебиет
Сұлтанбек ҚОЖАНҰЛЫ
...Адам ретінде, ақын ретінде М.Жұмабаев қандай болған? Ол ешкімге
поэзиясы А. Ахметов, Б.Пастернак, А. Блок творчествосын еске салады
Сәйфи ҚҰДАШ
...Мағжансұлу еді: орта бойлы, толық денелі, бұйра қара шашты,
Мағжан ғалым, тәірибелі, шебер оқытушы, асқан методист – педпгог
Мейлі, лекциялық сабақта болсын, мейлі практикалық сабақта болсын, ол
Беймембай КЕНЖЕБАЕВ
...Көптеген өлеңдеодің алтын желісі халықтың азаттыққа жетуін аңсау болып
Мағжан қазақ халқының бақытқа жетер жолы тек ұлттық тәуелзіздікке,
Разманқұл БЕРДІБАЙ
Мағжан өлеңдерінің жоғарыда аталған революцияшыл, солшыл ақындардан елеулі айырмасы
Мағжанның махаббат жырлары – қазақ лирикасының ең бір жарқын
Серік ҚИРАБАЕВ
Лирикаға ойысар болсақ, Мағжан бұл салада қол жетпес биікте
Мағжан лириканың сезім жағын күйлесе, Сәкен заман ыңғаймен саяси
Тұрсынбек КӘКІШЕВ
Мағжан Жұмабаев – қазақ ұлтының қайткенде азаттыққа қолы жетеді
Шериаздан ЕЛЕУКЕНОВ
Ақын шыққан аса биік эстетикалық тұғырдың бірі – пейзаж
Рымғали НҰРҒАЛИ
Мағжан Жұмабаев романтизмі дегенде, ерекше сиптты лирикалық қаһарманды мүсіндеу
Қуандық Мәшһүр-Жүсіп
Мағжан – қазақ өлеңінде Абайдан кейін түбірлі өзгеріс әкелген
Мағжан – тез етпе сезімнің емес, бауыры кең кұлпардай
Бақыт КӘРІБАЕВ
Қорытынды
Қазақтың ұлттық ақыны А. Құнанбаевтың ұлылығын алғашқылардың бірі болып
Ақын ақындығымен өлшенеді. Сонымен бірге ол белгілі «бір елдің,
Әдебиетте ақындық та, азаматтық та тең түсіп жатуы керек.
Тағы да Мағжанды тыңдайық: «Дұрысы бір таптың ақыны екінші
Мағжан әдебиетті домбыраға теңейді: «әдебиет домбырасында бір ғана ішек
Мағжан әдебиеттің мәселелерін сөз еткенде батыстың теориясын қазақ әдебиетіне
Ұлылар – қашан да ұлы. Ұлы ақын М. Жұмабаев
Қолданылған әдебиеттер тізімі
2
