TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар



МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 2

1 КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ өндірістік ҚОРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ 4

1.1 Негізгі өндірістік қордың экономикалық мәні мен құрамы 4

1.2 Айналым қорларының негізгі қорлардан айырмашылығы 7

1.3 Кәсіпорынның негізгі қорының қозғалысын бағалау көрсеткіштері мен негізгі қорды қолданудың тиімділік көрсеткіштері 10

2 ҚАЗАҚМЫС КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ «БАЛҚАШТҮСТІМЕТАЛ» өндірістік бірлестігінің құрылымдық бөлімшесінің НЕГІЗГІ ҚОРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУЫН ТАЛДАУ 16

2.1 Қазақмыс Корпорациясының өндірістік бірлестігінің құрылымдық бөлімшесі «Балқаштүстіметал» жауапкершілігі шекетулі серіктестігінің негізгі өндірістік қорын пайдалану тиімділігін, құрамы мен құрылымын талдау 16

2.2 Кәсіпорындағы қорлардың тиімді пайдалануын жоспарлау және бөлу 23

3. ИНДУСТРИАЛДЫ - ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ ҚОРЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ 28

ҚОРЫТЫНДЫ 34

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 36

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 38 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар

-----------------------------------------------------------------------------------

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ


МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 2

1 КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ өндірістік ҚОРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ 4
1.1 Негізгі өндірістік қордың экономикалық мәні мен құрамы 4
1.2 Айналым қорларының негізгі қорлардан айырмашылығы 7

1.3 Кәсіпорынның негізгі қорының қозғалысын бағалау көрсеткіштері мен негізгі
2 ҚАЗАҚМЫС КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ «БАЛҚАШТҮСТІМЕТАЛ» өндірістік бірлестігінің құрылымдық бөлімшесінің НЕГІЗГІ
2.1 Қазақмыс Корпорациясының өндірістік бірлестігінің құрылымдық бөлімшесі «Балқаштүстіметал» жауапкершілігі
2.2 Кәсіпорындағы қорлардың тиімді пайдалануын жоспарлау және бөлу 23
3. ИНДУСТРИАЛДЫ - ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ ҚОРЫН
ҚОРЫТЫНДЫ 34

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 36

КІРІСПЕ

Нарықтық қатынастар, нарықтық экономика жағдайында қол жеткізілген ғылыми-техникалық прогресті,
Бұл міндетті жүзеге асырудағы маңызды рөлді шаруашылық субъектілердің қызметін
«Болашақтың экономикасы» секторларына жеке тоқталғым келеді. Нәтижелі де тиімді
Бізде қазірдің өзінде бұл бағыттағы әзірліктер бар. Біз одан
Өмір туралы ғылымдар орталығы органдарды көшіру, жасанды жүрек және
Энергетикалық зерттеулер орталығы қайталанба энергетика, жоғары энергиялар физикасы мен
Тақырыпаралық аспаптық орталық инжиниринг орталығы, зертханалық база және конструкторлық
Барлық үш орталық биылғы жылы құрылатын болады.

Үкіметке біздің индустрияның 2010 жылғы басымдықтарын ескере отырып, елдің
Сондай-ақ, “Ғылым туралы” жаңа заңның әзірленуін жеделдету қажет.

Бұл біздің болашақ дамуымыз үшін маңызды»- деген болатын ел
Негізгі өндірістік қорлар – қандай да бір өндірістің бірден
Тақырыптың өзектілігі өндірістің барлық факторларын пайдалану тиімділігін жоғарылату резервтерін
Аталмыш жұмыстың мақсаты – Кәсіпорын қорларын және оларды жоспарлау
Кәсіпорындағы негізгі капиталдың жағдайы мен оны тиімді пайдалануды талдау
негізгі өндірістік қордың құрамы мен құрылымын өзгерту;

негізгі қорды пайдалану деңгейі және оны анықтайтын факторлар;

айналым қорларының негізгі қорлардан айырмашылығын анықтау;

Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» Өндірістік Бірлестігінің құрылымдық бөлімшесінің (ӨБ ҚБ)
Талдамалық зерттеу жүргізу үшін Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» ЖШС Өндірістік
1 КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ өндірістік ҚОРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ

1.1 Негізгі өндірістік қордың экономикалық мәні мен құрамы

Кәсіпкерліктің ең белсенді түрі - өндіріс: өнім, тауар, жұмысты
Өндірістік кәсіпорынның тиімді қызмет етуі көбінесе өндірістік факторларды, оның
Негізгі қор (құндық бағада негізгі капитал) – бұл еңбек
Кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметі тек қана материалды, еңбек және қаржы
Еңбек құралдары – станоктар, жұмыс машиналары, беріліс құралдары, құрал-саймандар
Негізгі қор дегеніміз материалдық өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес
Негізгі қорға өнім өндіру, жұмыс орындау немесе қызмет көрсету
Есептеу және статистика тәжірибесінде негізгі қорға еңбек құралын пайдалану
Негізгі қордың кеңейтілген ұдайы өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты
Негізгі өндірістік қор – материалдық өндіріс саласында тікелей қызмет
Негізгі өндірістік емес қор – кәсіпорын балансындағы тұрғын үйлер,
Өндірістік емес қор өндіріс көлеміне және еңбек өнімділігіне тікелей
Еңбек процесінде негізгі қордың рөлі мынандай жағдайда анықталады яғни,
Қоғамның материалдық ресурстарының ең көп маңызды бөлігі негізгі қорда
Негізгі өндірістік қор жүйелі түрде жаңартылуы тиіс. Негізгі қордың,
Негізгі қордың жеке бөлшектері өндірістік процесте пайдалану мақсатына және
кәсіпорын меншігіндегі жер телімдері және табиғатты пайдалану объектілері;

ғимараттар;

құрылғылар;

таратушы құрылғылар;

машиналар мен жабдықтар;

өлшеуіш және реттеуіш құралдар, қосалқы және лабораториялық жабдықтар;

есептеуіш техникалар;

транспорттық құралдар;

пайдалану мерзімі 12 айдан асатын құрал-саймандар;

өндірістік - шаруашылық инвентарь;

ішкі шаруашылық жолдар;

негізгі қорға қатысты жабдықтарды, кеңселерді, жалға берілетін ғимараттарды, жер
Өндірістік негізгі қордың құрылымы қордың әрбір тобының өнеркәсіптегі жалпы
Негізгі қорды өндіріс процесіне қатысуына байланысты екі топқа жіктейміз:
Меншік иесі үшін негізгі қордың топтарына қаржы салу маңызды
Негізгі өндірістік қордың активті бөлігінің үлес салмағы неғұрлым жоғары
Негізгі өндірістік қордың құрылымын жақсарту мыналарға мүмкіндік береді:

жабдықты жаңарту және жаңғырту;

жабдықтың құрылымын машина мен станоктың, әсіресе соңғы операцияларды атқаратын
ғимараттар мен құрылғыларды тиімді пайдалану, бос алаңдарға қосымша жабдықтар
құрылыс жобасын дұрыс өңдеу және кәсіпорын құрылысының жоспарын жоғары
артық және аз қолданылатын құралдарды жою және оның басқа
Негізгі қорды тиімді басқаруда оның негізделген бағасы көп мағынаны
Негізгі қордың ақшалай немесе құндық бағасы негізгі қордың кеңейтілген
Негізгі қордың өндірістік процесте ұзақ қатысуы мен тозуы және
Негізгі өндірістік қордың бастапқы құны,

Негізгі өндірістік қордың қалпына келтіру құны

Негізгі өндірістік қордың қалдық құны.

Негізгі өндірістік қордың бастапқы құны – қорды дайындауға немесе
Негізгі қордың ликвидтік құны – бұл негізгі қордың өндірістен
Экономикалық көрсеткіштерді есептеуде негізгі қордың орташа жылдық құны анықталады.
НҚор.жыл. = НҚб.қ. + (НҚен. * n1 )
мұндағы, НҚор.жыл. – негізгі қордың орташа жылдық құны;

НҚб.қ. - негізгі қордың жыл басындағы (баланстық) құны;

НҚен. – негізгі қордың енгізілген құны;

НҚшек. – қордың ликвидтік құны;

n1 – негізгі қорды енгізген бастап ай саны;

n2 – негізгі қордың шығуынан бастап ай саны.

Негізгі қорды тиімді пайдаланудың ұлттық экономика үшін маңызы зор.
1.2 Айналым қорларының негізгі қорлардан айырмашылығы

Кәсіпорынның тұрақты жұмысын қамтамасыз ету үшін негізгі құралдармен бірге
Кәсіпорынның айналым қоры бұл өндірістік негізгі қордың бір бөлімі.
Айналым өндірістік қорлары дегеніміз - еңбек үдерісінде негізгі өндірістік
Айналым қорларының жеке элементтерінің проценттер немесе олардың құрамдас бөлшектері
1. Айналым қаражаттары

2. Айналым қорлары

Айналым қорлары дегеніміз - өндірісте бірақ рет қатысып өздерінің
Айналымға арналған қорлар - ол кәсіпорынның дайын өнім қорларына
Жоспарлау, есеп және талдау тәжірибесінде айналым қаражаты келесі белгілер
- өндіріс процесінде функционалдық роліне байланысты: өндірістік айналым қорлары
- бақылау, жоспарлау және басқару тәжірибесіне байланысты: нормаланатын айналым
- айналым қаражаттарының қалыптасу көздеріне байланысты: жеке меншік айналым
- өтімділікке байланысты: абсолютті өтімді айналым капиталы: тез өтімді
- капитал салымының тәуекел деңгейіне байланысты: салымның минималды деңгейімен
- кәсіпорынның балансындағы көрінісі мен есеп стандарттарына байланысты: қорлардағы
- материалды-заттық мазмұнына байланысты: еңбек заттары (шикізат, материалдар, аяқталмаған
Функционалдық белгісі бойынша айналым капиталдарын айналым қорлары мен айналыс
Басқару деңгейіне қарай айналым капиталдары нормаланатын және нормаланбайтын болып
Нормаланбайтын айналым қорларында айналыс қорының қалған элементтері жатады, яғни
Айналым капиталының жеке меншік қарыздық болып бөлінуі олардың қалыптасу
Кәсіпорынның меншік айналым капиталына қажеттілігі жоспарлау объектісі болып табылады
Қарыздық айналым капиталдарының қалыптасу көздеріндегі маңызды және негізгі мән-мағынаға
Негізгі өндірістік құралдар мен айналым құралдары тығыз байланысты. Бухгалтерлік
Кәсіпорынның іс- әрекеттерін қамтамасыз етудегі міндетті шарт - қолда
Сонымен, айналым қорының заттық мазмұны - еңбек заттары. Негізгі
1.3 Кәсіпорынның негізгі қорының қозғалысын бағалау көрсеткіштері мен негізгі
Негізгі қордың ерекшелігі - өндірістік процесте көпреттік қолданылуы болып
Негізгі өндірістік қордың қазіргі техникалық деңгейі мен құрылымында өнім
Негізгі қорды пайдалану көрсеткіштері үш топқа біріктіріледі:

негізгі қорды пайдалану уақытының деңгейін көрсететін экстенсивті көрсеткіш;

негізгі қорды қуаттылығы бойынша пайдалану деңгейін көрсететін интенсивті (өнімділік)
негізгі қорға әсер ететін барлық факторлардың (экстенсивті және интенсивті)
Экстенсивті пайдалану көрсеткіші. Оған жататындар: құрал-жабдықты экстенсивті пайдалану коэффициенті,
Жабдықты экстенсивті пайдалану коэффициенті Кэкст. жабдықтың жоспар бойынша
Кэкст. = tжаб.н. / tжаб.жос.
мұндағы, tжаб.н. - жабдық жұмысының нақты уақыты,
tжаб.жос. - жабдық жұмысының жоспарланған уақыты, сағ.

Жабдықты экстенсивті пайдалану оның қызмет етуінің ауысымдық коэффициентімен де
Интенсивті пайдалану көрсеткіші. Негізгі қорды интенсивті пайдалану оларды қуаты
Жабдықты интенсивті пайдалану коэффициенті негізгі технологиялық жабдықтың нормативті өнімділігінің
Кинт. = Ө нақты / Өнорм.
мұндағы Ө нақты - уақыттың бір өлшемінде
Өнорм - уақыттың бір өлшемінде жабдықтың техникалық
Интегральды пайдалану көрсеткіштері. Оған жабдықты интегральды пайдалану коэффициенті, қор
Жабдықты интегральды пайдалану коэффициенті жабдықты пайдаланудың экстенсивті және интенсивті
Кинтегр = Кэкст. * Кинт.
Бұл көрсеткіштің нәтижесі алдыңғы көрсеткіштерге қарағанда салыстырмалы төмен болады,
Негізгі өндірістік қорды қолдану тиімділігі жалпы және жеке көрсеткіштердің
1) Қор қайтарымы - бұл жыл ішіндегі негізгі өндірістік
Ққ = V / Қорт
Мұндағы V – жыл ішінде өндірілген өнімнің құны, заттай
Қорт – негізгі өндірістік қордың орташа жылдық құны.

Қор қайтарымы – қорды пайдаланудың негізгі жалпылама көрсеткіші. Бұл
Сурет 1. Қор қайтарымын арттыру жолдары

2) Қор сыйымдылығы – бұл қор қайтарымының кері көрсеткіші,
Қс = Қорт / V
3) Қор қарулануы – бұл кәсіпорын жұмыскерлер санының (N)
Ққар = Қорт / N
Негізгі қордың қозғалыс процесін бағалау және олардың қозғалысын сипаттау
Олардың бірі негізгі қорды жаңарту интенсивтілігін көрсетеді. Ол үшін
Кжаң = Қенг / Қ ж.аяғ
мұндағы Кжаң – жаңарту коэффициенті;

Қенг – белгілі кезең ішінде қайтадан енгізілген (жаңадан түскен)
Қж.аяғ – негізгі қор талданып жатқан кезеңнің жыл аяғына
Негізгі қорды жаңарту процесі олардың шығуын да зерттеуді талап
Кшығ = Қшығ / Қ ж. бас
мұндағы Кшығ – шығу коэффициенті;

Қшығ – белгілі кезең ішінде өндірістен шығарылған негізгі қор
Қж. басы – сол кезеңнің жыл басына негізгі қор
Негізгі қордың жаңартылуы мен шығуы өзара бағалануы қажет. Ол
Көсім = (Қенг - Қшығ) : Қ ж. бас
мұндағы Көсім – негізгі қордың өсім коэффициенті;

Қж. басы – сол кезеңнің жыл басына негізгі қор
Негізгі қордың жаңартылу, шығу және өсім коэффициенттеріне талдау жасағанда
Негізгі қордың техникалық жағдайының жалпылама көрсеткіші болып жарамдылық және
Тозу коэффициентінің көлемі негізгі қордың әр түрлері немесе топтары
Ктозу = Тқ / Қ бас.қ
мұндағы Ктозу – негізгі қордың тозу коэффициенті;

Тқ – белгілі кезең ішіндегі негізгі қордың тозу құны;
Қ бас.қ - сол негізгі қордың бастапқы құны.

Жарамдылық коэффициенті негізгі қордың бастапқы құнының қалдық құнына қатынасы
Кжар = Ққалд.қ / Қ бас.қ = 1 -
мұндағы Кжар – негізгі қордың жарамдылық коэффициенті;

Ққалд.қ - негізгі қордың қалдық құны;

Қ бас.қ - негізгі қордың бастапқы құны.

Негізгі қордың жарамдылық және тозу коэффициентін кезеңнің басына және
Кәсіпорында негізгі қорды тиімді пайдалануды арттыру мына жолдармен жүзеге
техникалық жетілдіру және құралдардың модернизациясы;

өндіріс біркелкілігін арттыру;

құрал – жабдықты жөндеу ұйымын жетілдіру;

әртүрлі себептерге байланысты жабдықтардың бос тұрып қалуларын кемтіу;

қызмет ету персоналының біліктілік деңгейін арттыру;

жоғары сапалы және жоғары өнімділікті негізгі қорды пайдалануға енгізу.
Негізгі қорды тиімді пайдалану жолын таңдау көрсеткіштерге талдау жасаумен
Негізгі қорды тиімді қолдануын арттырудың басты жолы жабдықтар қалдық
Негізгі қорды интенсивті қолдану мына жолдармен жүзеге асырылады: еңбек
Негізгі қорды тиімді қолдану жолдарының ішіндегі негізгісі – экономикалық
Бір күндік бос тұрып қалуды қысқарту бір жыл ішіндегі
2 ҚАЗАҚМЫС КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ «БАЛҚАШТҮСТІМЕТАЛ» өндірістік бірлестігінің құрылымдық бөлімшесінің НЕГІЗГІ
2.1 Қазақмыс Корпорациясының өндірістік бірлестігінің құрылымдық бөлімшесі «Балқаштүстіметал» жауапкершілігі
Нарықтық қатынастар құру, нарыққа көшу шарттары еңбек ұжымын өндірістің
ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» Өндірістік Бірлестігінің құрылымдық бөлімшесі (ӨБ
Балқаш маңында мыс өнеркәсібінің даму тарихы 1926 жылдардан басталды,
Бұл кезеңде Қоңырат кен орынында кен қоры бойынша бағдарлық
Фабриканың шикізат базасы Қоңырат және Саяқ кен орындарындағы мыс-молибден
Қазіргі уақытта фабрика ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» Өндірістік Бірлестігінің
1) Ұсақтау цехі;

2) Мыс кендерін байыту цехі;

3) Шағын байыту участогы;

Негізгі өндірістік қорды пайдалануды талдауды кәсіпорынның негізгі қормен қамтылуын
1 және 2 кесте деректерінің негізінде 2009 және 2010
1-кесте деректері бойынша 2009 жылы негізгі өндірістік қор құны
2010 жылдың басында негізгі қордың құрылымындағы айтарлықтай үлес салмақты
Кесте 1 - 2009 жылға ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал»
Негізгі қордың тобы 2009 жыл басына 2009 жыл соңына
мың теңге үлес салмағы, % мың теңге үлес салмағы,
1 Негізгі өндірістік қор 1 497 130,3 100,0 1
1.1 Ғимараттар мен құрылғылар 322 771,1 21,6 327 717,2
1.2 Машина мен жабдықтар 889 456,0 59,4 894 323,0
1.3 Көлік құралдары 151 247,2 10,1 168 451,2 11,0

1.4 Беріліс қондырғы-лары 92 005,0 6,1 98 008,0 6,4

1.5 Өлшеу аспаптары 18 454,0 1,2 19 905,0 1,3

1.6 Есептеуіш техника 6 102,3 0,4 6 125,6 0,4

1.7 Құрал-саймандар, өндірістік және шаруашылық құрылғылар 4 875,2 0,3
1.8 Өзге негізгі қор 12 219,5 0,8 12 251,0
1-кесте деректері 2010 жылдың соңында да негізгі өндірістік қордың
Кесте 2 - 2010 жылға ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал»
Негізгі қор тобы 2010 жыл басына 2010 жыл соңына
мың теңге үлес сал-мағы, % мың теңге үлес сал-мағы,
1 Негізгі өндірістік қор 1 531 375,0 100,0 1
1.1 Ғимараттар мен құрылғылар 327 717,2 21,4 367 845,3
1.2 Машина мен жабдықтар 894 323,0 58,4 887 524,5
1.3 Көлік құралдары 168 451,2 11,0 173 748,2 5,9

1-кестенің жалғасы

1.4 Беріліс қондырғылары 98 008,0 6,4 92 353,6 1,4

1.5 Өлшеу аспаптары 19 905,0 1,3 21 913,5 11,1

1.6 Есептеуіш техника 6 125,6 0,4 6 261,2 0,4

1.7 Құрал-сайман, өндірістік және шаруашылық құрылғы 4 594,1 0,3
1.8 Өзге негізгі қор 12 251,0 0,8 10 957,0
Әдетте негізгі құралдар өндіріс процесіне әсер ету деңгейіне байланысты
Өндіріс процесіне қатысатын негізгі өндірістік қор (ғимарат, құрылғы, жабдықтар
Кесте 3 - Негізгі қорды жіктеу

пайызбен, %

Жіктеу белгісі Жіктеу белгісі бойынша бөлу Мәні және қысқаша
2009 жыл 2010 жыл

Жыл басына Жыл соңына Жыл басына Жыл соңына

Өндіріс процесіне қатысуы 1) Өндіріс-тік

2) Өндіріс-тік емес Өндіріс процесіне қатысады (ғимарат, құрылғы,
Жұмыс жасайтындар-дың мәдени-тұрмыс-тық қажеттілігін қанағаттандырады (тұрғын үйлер, емхана, клуб)
1,02 98,96

1,04 98,96

1,04 98,87

1,13

Еңбек құралдарына әсер ету дәрежесі 1) Активті

2)Пассивті

Еңбек құралдарының пішіні мен қасиетінің өзгеруіне тікелей әсер етеді
Кәсіпорынның өндірістік қызметіне жағдай туғызады 72,9

27,7 72,2

27,8 72,2

27,8 70,6

29,4

Негізгі өндірістік қор құрылымындағы айтарлықтай үлес салмақты 2009 жылы,
Кәсіпорынның өндіріс процесіне қатысуына байланысты кәсіпорынның негізгі өндірістік қорының
Кәсіпорынның 2010 жылғы негізгі құралдардың құрамы, құрылымы талданған, яғни
Кәсіпорынның еңбек заттарына әсер ету дәрежесіне байланысты кәсіпорынның негізгі
Пассив бөлігі 425 725,2 мың теңге, үлес салмағы 27,8%
2009-2010 жылдарға бұл көрсеткіштерді жалпылау үшін келесі 4-5 кестелерін
Кесте 4 - Кәсіпорынның негізгі өндірістік қор қозғалысының 2009
Негізгі қор

тобы 2009 жыл басына Түскені Істен шыққаны 2009 жыл
мың

теңге мың

теңге мың

теңге мың теңге Жаңарту Істен шығу

1. Негізгі өндірістік қор 1497130,3 41675,2 7 430,5 1531
1.1 Ғимарат пен құрылғы 322 771,1 4946,1 -
1.2 Машина мен жабдық 889 456,0 5561,2 694,2 894323,0
1.3 Көлік құралдары 151247,2 19204,1 2 000,0 168 451,2
1.4 Беріліс қондырғылары 92 005,0 10010,0 4 007,0 98
1.5Өлшеу аспабы 18 454, 1753,0 302,0 19 905,0 8,8
1.6 Есептеуіш техника 61 02,3 48,2 24,9 6 125,6
1.7 Құрал-сай-мандар, өндіріс-тік және шаруа-шылық құрылғы 4 875,2 100,0
1.8 Өзге де негізгі қор 12 219,5 52,6 21,1
Кесте 5 - Кәсіпорынның негізгі өндірістік қор қозғалысының 2010
Негізгі қор тобы 2010 жыл басына Түскені Істен шыққаны
тер

мың теңге мың теңге мың теңге мың теңге Жаңарту
1 Негізгі өнді-рістік қорлар 1531375,0 54254,8 20330,8 1565299,0 3,5
1.1 Ғимарат пен қондырғы 327 717,2 40128,0

367 845,3 10,9 -

1.2 Машина мен жабдық 894 323,0 2 012,0 8
1.3 Көлік құралдары 168 451,2 6 496,9 1 200,0
1.4 Беріліс қондырғысы 98 008,0 845,0 6 499,4 92
1.5 Өлшеу аспаптары 19 905,0 2 886,4 877,9 21
1.6 Есептеуіш техника 6 125,6 345,6 210,0 6 261,2
1.7 Құрал-сайман, өнді-рістік және шаруашылық құрылғы 4 594,1 135,9
1.8 Өзге де негізгі қор 12 251,0 1
Жоғарыда берілген формулалармен есептелінген негізгі қор қозғалысы көрсеткіштерінің мәні
Кесте 6 - Негізгі қор қозғалысының көрсеткіштері

Көрсеткіштер атауы 2009 жыл 2010 жыл

Жаңарту коэффициенті

Істен шығару коэффициенті

Тозу коэффициенті

Жарамдылық коэффициенті

Өсім коэффициенті 2,7

0,5

5,7

94,3

2,3 3,5

1,3

5,6

94,4

2,2

Машина мен жабдықтар паркін жаңарту – қажетті процесс, өйткені
6-кесте деректері бойынша негізгі қордың қозғалысын түзететін барлық көрсеткіштер
Негізгі қордың тозуы, егер 2010 жылы 88151,0 мың теңгені
Жарамдылық коэффициенті 94,3%-дан 94,4%-ға дейін артты.

Жаңару коэффициенті тек 3,5%-ды құрады, ал бұл кездегі істен
Негізгі қорды пайдалану тиімділігін бағалау үшін көрсеткіштер жүйесі қолданылады.
Аталмыш өнеркәсіпте өнім көлемі қор қайтарымын анықтау кезінде нақты,
Қор қайтарымын анықтаудан өзге негізгі қорлар бойынша оның актив
Қор қайтарымының ақшалай көрінісі тау-кен кәсіпорын өнімінің барлық көлемін,
Негізгі қорды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштерін есептеу үшін келесі 7
7 кесте деректері бойынша тұтас кәсіпорындағы негізгі қорды пайдалану
7 кесте деректері негізгі өндірістік қордың қор қайтарымының ағымды
Қор қайтарымына факторлық талдау жасап, қордың актив бөлігінің қор
2009–2010 жылға ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» ӨБ ҚБ қор
Қор рентабель көрсеткіші мың теңге таза пайданың 1000 теңге
Кесте 7 - Негізгі қорды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері

Көрсеткіштер Мақсаты Мәні Өзгерісі

2009 ж. 2010 ж.

Қор қайтарымы Өндірілген немесе өткізілген өнім құнының негізгі қорлардың
2,7

2,9

+0,2

Қор сыйымдылығы Өндірілген өнімнің 1 ш.б. келетін негізгі қорлар
0,4

0,3

-0,1

Қормен жарақтану Негізгі қорлардың қандай шамасы ӨПП-дың 1 жұмыскеріне
1884,8

1845,8

-38,9

Техникалық жарақтану ӨПП-дың 1 жұмыскеріне келетін НҚ актив бөлігінің
1332,5

1303,5

-29,0

Қор рентабельдігі Таза пайданың негізгі қорлардың орташа құнына қатынасы
29,2

34,4

+5,2

Кәсіпорынның 2009 жылғы нақты көрсеткіші бойынша таза пайда
2010 жылы қор рентабельдігі таза пайданың негізгі қордың
Қор рентабель көрсеткіші өндірістік кәсіпорынның белгілі бір кезеңге негізгі
Біздің жағдайда 2009-2010 жылдардың болымды қор рентабелінің динамика көрсеткіші,
2.2 Кәсіпорындағы қорлардың тиімді пайдалануын жоспарлау және бөлу

Қор қайтарымы – негізгі қорларды пайдалану тиімділігінің маңызды жалпылама
Қор қайтарым көрсеткіштерін есептеу кезінде бастапқы деректер салыстырмалы түрге
НӨҚ қор қайтарымына факторлардың әсер етуін анықтау үшін келесі
(13)

мұндағы ү – НӨҚ актив бөлігінің үлес салмағы;

F – бірлік жабдық жұмысының іс әрекеттегі жылдық жұмыс
К – іс әрекеттегі жабдықтардың орташа жылдық саны

СҚ – бірлік жабдықтың орташа сағаттық қазуы, теңге.

Қор қайтарымға әр фактордың әсер етуін есептейік:

өндіріс көлемінің өсуінің әсері

2) негізгі қорлардың орташа жылдық құны өсуінің әсері

Бұл факторлардың қосынды әсері:

Қ= 0,3+(-0,1) = 0,2 мың теңге

немесе

Ққайт06-Ққайт05= 2,9-2,7=0,2 мың теңге

Есептеулер көрсеткендей, қор қайтарымының өсуі негізгі қорлардың орташа жылдық
Сонымен, факторлық талдау нәтижесін негізге алып, 2010 жылы негізгі
Бұдан әрі қормен жарақтану көрсеткішін талдайық. Қормен жарақтану 38,9
Бұл факторлардың қормен жарақтанудың өзгеруіне әсер етуін анықтайық:

1) негізгі өндірістік қордың орташа жылдық құнының артуы есебінен

2) ӨПП орташа тізімдік санының төмендеу есебінен

Жалпы өзгеру:

21,7+(-60,7) = -38,9 мың теңге/адам.

Есептеулер қормен жарақтану деңгейінің кемуі көбіне ӨПП орташа жылдық
Дипломдық жұмыстың аталмыш бөлігінде негізгі өндірістік қорлардың құрамы, құрылымы,
Негізгі қорларды пайдалануды жақсарту өнім шығару көлемін көбейту,өзіндік құнды
Негізгі қорды тиімді пайдалануды жоғарлатуға әсер ететін факторларды толық
Негізгі қорды уақытылы, сапалы жоспарлы – алдын ала
Жоғары сапалы негізгі қорларды сатып алу;

Қызмет атқаратын жұмыскерлердің біліктілігін жоғарлату

Негізгі қордың әсіресе қарқынды бөлігінің тым моральдік және физикалық
Жоғары технологиялы негізгі қорларды сатып алу;

Кәсіпорынды артық жабдықтар,машина және басқа да негізгі қорлардан
Негізгі қорды тиімді пайдалануды жоғарлатуға әсер ететін, жобалық көрсеткіштерді
ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» ӨБ ҚБ жоғарыда көрсетілгендей
Негізгі қорды тиімді қолдануының өзгеруіне әр бір фактордың
1) Негізгі қорды уақытылы, сапалы жоспарлы – алдын
Бұл шара негізгі қорларды уақытылы жоспарлы-алдын ала және
Әсіресе негізгі қорлардың жүйеден тыс болмау себебінен, олардың жылдық
2) Жоғары сапалы негізгі қорларды сатып алу:

Қарастырып отырған шара да, жоғары сапалы негізгі қорларды
3) Қызмет атқаратын жұмыскерлердің біліктілігін жоғарлату:

ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстімет» ӨБ ҚБ практикасы көрсеткендей қызмет
Осыған байланысты келтірілген шара негізгі қорлардың
Кесте 8 - Негізгі қорды тиімді пайдалануды жақсартуға әсер
Шаралар

атауы Негізгі қордың 1 жылғы жалпы уақыты, сағ. Өндірілген
1 машина-сағат, мың. теңге Шараны қолд-нан кейінгі өнім көлемінің
дейін кейін дейін кейін

Негізгі қор-ды уақытылы, сапалы, күрделі жөндеуден өткізу 6600 7320
2. Жоғары са-палы негізгі қорды сатып алу; 6600 7
3. Қызмет ат-қаратын жұмыс-кердің білікті-лігін жоғарлату 6 600 7
4. Негізгі қор-дың әсіресе қар-қынды бөлігінің тым моральдік және
5. Жоғары техно-логиялы негізгі қорды сатып алу 6600 6600
6. Кәсіпорынды артық жабдық,, машина, негізгі
4) Негізгі қорлардың әсіресе қарқынды бөлігінің тым моральдік және
Кез келген кәсіпорын пайда табу мақсатымен, сонымен қатар кәсіпорын
Егер де, кәсіпорында моральдық және физикалық тозған негізгі қордың
Сонымен, келтірілген есепке сәйкес, шараның мәліметтері негізгі құралдардың жалпы
Осыған байланысты, ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» ӨБ ҚБ кәсіпорынына
Сонымен қатар, қарастырылған шара осындай мақсатқа байланысты негізгі
5) Жоғары өндірісімен жоғары технологиялы негізгі қорларды сатып алу:

Бұл шара «Балқаштүстіметал ӨБ ҚБ-тің негізгі қорды тиімді қолдануының
Қарастырылып отырған шара жоғарғы шаралармен айырмашылығы өндірілген дайын өнімнің
6) Кәсіпорынды артық жабдықтар,машина және басқа да негізгі
Қарастырылған барлық шаралар жүзеге асырылғаннан кейін іс
3. ИНДУСТРИАЛДЫ - ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫННЫҢ НЕГІЗГІ ҚОРЫН
Қазақстан үшін ғылыми-техникалық саясатты дамыту – дағдарыстан шығудың тиімді
Ғылыми-техникалық саясат көпқырлы кешенді процесс, ол қоғамдағы барлық саяси-әлеуметтік,
1777 жылы жарық көрген И.Беккманның «Технология бойынша жетекшілік немесе
Ғылымды – өндіргіш күш ретінде танып, зерттеудің негізгі ХVII-XVIII
Жалпы «ғылыми-техникалық саясат» түсінігінің ғылыми айналымға енуі ХХ ғасырдың
«Қазақстандағы ғылыми-техникалық саясатты дамытудағы жаңа бағыттар (нанотехнология, биотехнология және
Жаңа басым бағыттардың бірі нанотехнология саласына қысқаша тоқталатын болсақ,
Нанотехнологияның басты жетістіктерінің бірі атомның ішіндегіні көруге болатын микроскоптардың
Қазақстандағы перспективалы ғылыми-техникалық басым бағыттар

биотехнология

нанотехнология

ғарыштық қызмет

көмірсутекті және тау-кен металлургиялық өнеркәсіп үшін қажетті технологиялар

ақпарттық-коммуникациялық технологиялар

Сурет 2. Қазақстандағы ғылыми-техникалық саясатты дамытудағы жаңа бағыттар

Нанотехнологияның Қазақстанда қалыптасуы мен болашағы туралы Президентіміз Н.Ә.Назарбаев Жаңа
Келесі ғылыми-техникалық дамудың жаңа бағыттарының бірі биотехнология болып табылады.
Ғылыми потенциалдың бәсекеге қабілеттілігін қалыптастырудың негізгі бағыттары

Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

Стратегиялық мақсаттарды дамыту

Ұзақ мерзімді экономикалық бағыттар Ғылымның жетістігін өндірісте
Жоғарғы ғылымға қажеттілік пен әдістемелікті қатар дамыту
Сурет 3. Ғылыми потенциалдың бәсекеге қабілеттілігін қалыптастырудың негізгі бағыттары

Қазақстанда ғылыми-техникалық дамудың жаңа бағыттарының бірі ғарышты бейбіт мақсатқа
Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриалдық-инновациялық даму стратегиясы, инновациялық
Индустриалдық-инновациялық дамудағы ғылыми-техникалық саясатты өркендетудің саяси стратегиялық маңыздылығы жоғары.
Қазақстанның индустриалдық-инновациялық стратегиясын қабылдауы кемел келешекке ұмтылғанның белгісі.

Қазақстанның технологиялық дамуда артта қалуының басты себептері:

1.Экономиканың шикізаттық бағыттылығы.

2.Әлемдік экономикаға ықпалдасудың әлсіздігі.

3.Ғылыммен өндірістің арасында ұтымды байланыстың болмауы.

4.Өндірістік және әлеуметтік инфроқұрылымның белсенділігінің төмен болуы. Осы олқылықтардың
Инновация жаңа ғылыми идеялар мен озық технологиялардың қоғамға енуі.
Дүниежүзілік ғылыми-техникалық инновациялық үрдіске ілесу, еңбек өнімділігін арттыру, ғылымды
Соңғы жылдары қалыптасқан жаңа ғылыми-өндірістік орталықтардың бірі мұнайды өңдеумен
1. Отандық технологиялық кеңістікті қалыптастырудың мемлекеттік бағдарламасы қабылдануы керек.

2. Жоғары басшылық тарапынан ғылыми-өндірістік технологиялық парктердің құрылуын қадағалайтын
3. Ғалымдарымыз технологиялық парктерді құрудың тұжырым- дамасын жасап үкіметке
4. Қазақстанда ғылыми өнеркәсіпті басқаратын және реттеп отыратын технологиялық
Технопарктерді құру мен қалыптастыру ғылыми техникалық саясатты дамыту арқылы
ҚОРЫТЫНДЫ

Негізгі өндірістік қордың өндірістік құрылымының маңызды көрсеткіші олардың жалпы
Негізгі қорларды тиімді қолдануының өзгеруіне әр бір
1) Негізгі қорларды уақытылы, сапалы жоспарлы – алдын
Бұл шара негізгі қорларды уақытылы жоспарлы-алдын ала
Әсіресе негізгі қорлардың жүйеден тыс болмау себебінен, олардың
2) Жоғары сапалы негізгі қорларды сатып алу:

Қарастырып отырған шара да, жоғары сапалы негізгі қорларды
3) Қызмет атқаратын жұмыскерлердің біліктілігін жоғарлату:

ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» ӨБ ҚБ практикасы көрсеткендей қызмет
Осыған байланысты келтірілген шара негізгі қорлардың жұмыс уақытының саны
4) Негізгі қордың әсіресе қарқынды бөлігінің тым моральдік және
Кез келген кәсіпорын пайда табу мақсатымен, сонымен қатар кәсіпорынның
Егер де, кәсіпорында моральдық және физикалық тозған
Сонымен, келтірілген есепке сәйкес, шараның мәліметтері негізгі құралдардың
Осыған байланысты, ЖШС Қазақмыс Корпорациясының «Балқаштүстіметал» ӨБ ҚБ кәсіпорынына
Сонымен қатар, қарастырылған шара осындай мақсатқа байланысты негізгі қорлардың
5) Жоғары өндірісімен жоғары технологиялы негізгі қорларды сатып алу:

Бұл шара «Балқаштүстіметал» ӨБ ҚБ-тің негізгі қорды тиімді қолдануының
Қарастырылып отырған шара жоғарғы шаралармен айырмашылығы өндірілген дайын өнімнің
6) Кәсіпорынды артық жабдықтар,машина және басқа да негізгі
Қарастырылған барлық шаралар жүзеге асырылғаннан кейін іс жүзіндегі
Өркениетті елдерде бұл процесс ондаған жылдар аралығында эволюциялық
Ғылыми-техникалық саланы басқару мен ұйымдастыруда демократиялық принциптерге негізделген реформалар
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

«Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – қазақстанның жаңа
Таубаев А.А. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы. – Қарағанды: Қазақтұтынуодағы
Мұхамбетова З.С. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы. – Қарағанды: Қазақтұтынуодағы
Кажмуратов К., Кошанов К. Научно-техническая политика суверенного Казахстана.Свободная мысль
Жұрынов М. Болашағымыз болжаулы Егемен Қазақстан 25 сәуір
Сулейменов Е.З. О состоянии развития науки в Республике Казахстан.
Кульевская Ю.Г. Состояние исследований в Казахстане по приоритетам научно-технологического
Волков О.И., Поздняков В.Я. Экономика предприятия: Практикум. – М.:
Волков О.И. Экономика предприятия. Учебник. – М.: ИНФРА-М, 1998.
Ворст И., Ревентлоу П. Экономика фирмы: Учебник. – М.:
Грузинов В.П. Экономика предприятия: Учебник для ВУЗов. – М.:
Горфинкель В.Я., Швандар В.А. Экономика предприятия: Учебник для ВУЗов.
Укрепление научно-технической инфраструктуры Республики Казахстан. Отчет о мировых
Түймебаев Ж.Қ. Ғылым мен білімдегі біліктілік – ел болашағы.
Қазақстан Республикасының «Инвестициялар туралы» Заңы. 2004.08.01

Иманбекова Б.И. Қоғамдағы инновациялық саясат. Саясат 2005,
Сулейменов Е.З., Васильева Н.В. Динамика научно-технического потенциала Республики Казахстан
Сулейменов Е.З., Кульевская Ю.Г. Состояние и тенденции развития научно-технического
Н.Ә.Назарбаев жас ғалымдармен болған кездесуінде сөйлеген сөзі: «Шашылып кеткен
Инновационно-технологическое развитие Казахстана. Наука и власть: проблема коммуникаций:
Қазақстанда ғылымды дамыту – стратегиялық басымдықтардың бірі. -/Ақиқат.-2009. -
Инновациялық үрдіс ғылыми - технологиялық дамудың негізі. Гуманитарные
Технологиялық парктер – ғылым мен өндірісті ұштастырудың басты
Қоғамдағы инновациялық саясат /Саясат. – 2005. - №3. -
Қазақстандағы ғылыми-техникалық саясат//Саясат.-2005.№9.-53-57бб.

Инвестициялық саясат / Ізденіс. Поиск.- 2005. - №5. 72-77бб.

Қоғамның саяси жүйесіндегі ғылыми-техникалық саясаттың рөлі / Абай атындағы
Орысша-қазақша қазіргі экономикалық терминдердің түсіндірме сөздігі/ Н.Қ. Мамыров, А.О.
Гохберг Л, Кузнецова И . Инновационные процессы: тенденции, проблемы
Суша Г.З. Экономика предприятия: Учебное пособие. – Мн.: Новое
Научно-техническая деятельность в Республике Казахстан за 2007г. Стат.бюл.
Инновационно-технологическое развитие Казахстана. Наука и власть: проблема коммуникаций:
Қосымша

Кәсіпорынның айналым капиталының өндіріс процесінде функционалдық роліне байланысты жіктелуі

Айналым капиталы Айналым капиталына кіретін құралдар

1. Өндірістік айналым капиталы (өндіріс сферасындағы және өндіріс процесіндегі
- шикізат

- негізгі материалдар

- сатып алынатын жартылай фабрикаттар

- қосымша материалдар

- аз құнды және тез тозатын заттар (қалдық
1.2. Өндіріс процесіндегі құралдар:

- аяқталмаған өндіріс

- өзіндік жартылай фабрикаттар

- болашақ кезең шығындары

2. Айналыс қорлары (айналыстағы айналым қорлары) 2.1. Өткізілген өнім

- кәсіпорынның қоймасындағы дайын өнім

- тиелген, бірақ әлі төленбеген өнім

- қайта сатуға арналған тауарлар

2.2. Ақша қаражаттары

- касса

- есеп айырысу шоты

- басқа да ақша қаражаты

- басқа да кәсіпорындармен және ұйымдармен есеп айырысу

3. Айналым капиталының жалпы сомасы Өндірістік айналым капиталы+ Айналыс
Е с к е р т у - [5,
2

Қор қайтарымын арттыру факторлары

Әрекет етушілерді техникалық қайта жабдықтау және реконструк-циялау және жаңа
Жабдық жұмысының ауысымдық коэффициентін арттыру

Уақыт пен қуаттылықты пайдалануды жақсарту

Жаңадан енгізілген қуаттылықтарды игеруді жылдамдату

Жаңадан енгізілген, реконструкцияланған және қайта жабдықтал-ған кәсіпорынның қуаттылық бірлігінің