Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер курстық жұмыс
Кіріспе
Жоспар
Кіріспе 3-4
І. Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер
1.1. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің түсінігі 5-9
1.2. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің маңызы 10-13
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің пайда болу шарттары 14-24
2.2. Зиян келтірудің жекелеген жағдайлары үшін туындайтын жауапкершілік 25-36
2.3. Адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян үшін және моральдық зиян келтіргені үшін жауапкершілік 37-39
Қорытынды 40-41
Қосымша 42-43
Пайдаланылған әдебиет 44-45
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 44 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе
Жоспар
Кіріспе 3-4
І. Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер
1.1. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің түсінігі 5-9
1.2. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің маңызы 10-13
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің пайда болу шарттары 14-24
2.2. Зиян келтірудің жекелеген жағдайлары үшін туындайтын жауапкершілік 25-36
2.3. Адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян үшін және
Қорытынды 40-41
Қосымша 42-43
Пайдаланылған әдебиет 44-45
Курстық жұмыстың тақырыбы «Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттер». Тақырыптың
Зиян келтіру өндіріс аясында орын алады, ол автокөліктер мен
Тұлғалардың бұзылған құқықтары меп мүдделерін бірдей қалпына келтіруге, аталған
Зиян келтіруден туындайтын міндеттеме - бұл зиян келтірушінің немесе
ҚР АҚ 917-бабының 2-тармағында зиян келтірушінің егер зиян өзінің
Сонымен зиян келтіргені үшін жауапкершіліктің жалпы негіздері (шарттары) болып
1)құқыққа кайшы іс-әрекет (әрекетсіздік);
2) зияннның болуы:
3) тұлғаның іс-әрекеті (әрекетсіздігі) мен туындаған құқыққа қайшы салдардың
4) кінә.
Зиян келтірудің жекелеген жағдайларындагы жауапкершілікті карастыра отырып біз өзгеше
Мұндай жауапкершілік туындайтын жағдайлардың бірі болып өзінің еңбек (қызметтік,
Азаматтың өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян жалпы негіздерде етеледі.
Адам өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян жоғарыда атап еткеніміздей,
І. Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер
1.1. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің түсінігі
Адамардың өзара қарым-катынасында бір тұлғаның екіншісіне зиян келтіруге алып
Ол басқа азаматтар мен заңды тұлғалардың әртүрлі іс-әрекеттерінің салдарынан
Зиян келтіру өндіріс аясында орын алады, ол автокөліктер мен
Жоғарыда аталған субьектілердің іс-әрекеттері зиян келтіре отырып, бірқатар жағдайларда,
Бұдан ары біз осыған қажетті шарттарды (талаптарды) сондай-ақ зиян
Азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарына және заңмен қорғалатын мүдделеріне
Тұлғалардың бұзылған құқықтары меп мүдделерін бірдей қалпына келтіруге, аталған
Азаматтық-құқыктық жауапкершіліктің қырлары шарттық міндеттемелерді қарастыру кезінде зерделенген болатын.
Сонымен қатар белсенді қолданысқа деликтілік жауапкершілік те ие. Оны
Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің аталған түрлерінің ортақтығына қарамастан олардың айырмашылықтарын да
Азаматтық-құқықтық жауапкершілік - заңдық (құқыктық) жауапкершіліктің бір түрі болып
1) мемлекеттік мәжбүрлену мен ажырағысыз байланыс;
2) іс-жүзіндегі негіздеме - құқык бұзушылық болуы;
3) құқық бұзушы тәртібінің мемлекеттік және қоғамдық айыптаумен байланысы.
Алайда азаматтық-құқықтық жауапкершілік спецификалық өзіне тән ішкі белгілерге ие.
Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің басқа да заңдық (құқықтық) жауапкершіліктерден тағы бір
Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктен деликт жасаған құқық бұзушыға әсер ету шарасы
Азаматтық-құқықтық жауапкершілік жеке сипатқа ие. Яғни оның қолданылуы құқықтары
Азаматтық –құқықтық жауапкершіліктің жеке сипаттылығының тағы бір қыры –
Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің жеке-құқықтық сипаты зиян келтіруден туындайтын міндеттемелер құрылымын
Міндеттеменің аталған түрі заңнамаға сәйкес туындайды. Ол тараптардың келісімі
Оны іс жүзінде жүзеге асыру, алдында атам өткеніміздей, жәбірленуші
Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелермен реттеу аясы туралы осы айтылған
Зиян келтіруден туындайтын міндеттеме, басым жағдайларда субъектілердің абсолюттік құқықтарын
1.2. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің манызы
ҚР АК 917-бабының тармағына сәйкес азаматтар мен заңды тұлғалардың
Сондай-ақ заң актілерінде зиянды өтеу міндеті зиян келтіруші болып
Зиян келтіруден туындайтын міндеттеме - бұл зиян келтірушінің немесе
Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелерді жүзеге асырумен азаматтық-құқықтык жауапкершілік және
Оларға азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің санкпияларын қолдану салдарынан және сот процестеріне
Зиян келтіруден туындайтын міндеттеменің элементтерін қарастырайық.
Міндеттеме субъектісі болып кредитор (жәбірленуші) және борышқор (зиян келтіруші
Жәбірленуші ретінде кез келген жеке және заңды тұлғалар, мемлекет
Борышқорлар ретінде де, құқыққа қайшы іс-әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) салдарынан зиян
Борышқор үшін зиянды өтеген тұлға (мысалы, солидарлы борышқорлардың бірі)
Міндеттеме түрі болыл ол бойынша тиесілі өтем табылады. Өзге
Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндетеме бір жақтың міндеттеме болып
Жәбірленуші зиянды өтеу жөніндегі міндетті оның алдында іс жүзінде
Жоғарыда атап өткеніміздей, көптеген қатысушылары бар міндеттеме туындауы мүмкін.
Зиянды бірлесе отырып келтіру ретінде зиян келтіру сол үшін
Ол заңнамаға сәйкес солидарлы (немесе ортақ) жауапкершіліккі алып келеді.
ІІ. Негізгі бөлім.
2.1. Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің пайда болу шарттары
Жоғарыда бір зиян келтіруден туындайтып міндеттемелердің пайда болуының негізгі
Сондай-ақ ҚР АҚ 917-бабының 2-тармағында зиян келтірушінің егер зиян
Сонымен зиян келтіргені үшін жауапкершіліктің жалпы негіздері (шарттары) болып
1)құқыққа кайшы іс-әрекет (әрекетсіздік);
2) зияннның болуы:
3) тұлғаның іс-әрекеті (әрекетсіздігі) мен туындаған құқыққа қайшы салдардың
4) кінә.
Аталған төрт шарттар бір-бірінен ажырағысыз орын алады. Олар азаматтық
Құқыққа қайшылық түсінігі азаматтық құқықта көп қырлы болып табылады.
Сонымен катар, бірқатар басқа мемлекеттердің құқықтарында сияқты, Қазақстан Ресгпбликасының
Соның салдарынан, егер зиян келтіруші оған заң актілерімен уәкілденген
Бірқатар жағдайларда іс-әрекеттердін құқыққа қайшылығы олардың мораль, саналылык, адамгершілік
Әрекетсіздіктін құқыққа қайшылығын анықтау кезінде біршама өзгеше белгілер қолданылады.
Зиян келтіру барлық жағдайларда дерлік сол немесе өзге бір
Мұндай анализді біз ауытқушылық ретінде жасадық, оның себебі, мынада.
Аталған норманы қабылдау деликтілік құқықтың кеңейетіндігінін нышаны болып
Егер адамдардың іс-әрекеттері болашақта зиян келтіру қаупін тудыратын болса.
Әрине, мұндай талап-арызды кою кезінде іс-әрекетпен (әрекетсіз-дікпен) зиян келтірілу
Бұл талап келтірілген зиянды өтеу туралы талап-арызбен бірге қойылуы
Кейбір жағдайларда тұлғаның тиым салуға арызданып отырған қызметтің әлеуметгік
Талап-арызын қанағаттандырудан бас тартылған субъект өзіне келтірілген зиянды өтеуді
Зиян азаматтық құқықта материалдық немесе материалдық емес игілікті (адам
Кейбір жағдайда жеке мүліктік емес игілікгі кеміту тікелей құқық
Осындай мүмкіндікті ескере отырып автор зиян туралы өз анықтамасын
Зиян азаматты құқықта мүліктік және мүліктік емес деп бөлінеді.
Сондай-ақ зиян кұрамына жәбірленушінін дағдылы айналым жағдайында алуына болатын,
Басым жағдайда нақты залал тікелей бастапқы зиян бола отырып
Зиян адам өмірі, оның денсаулығы, ар-намысы, іскерлік беделі, жеке
Денсаулықты зақымдаумен, адам өмірін айырумен келтірілген зиян еңбек ақыны,
Сонымен денсаулықты зақымдаумен келтірілген зиян белгілі бір бөлігінде нақты
Мүмкін емес зиян деп қол сұғылатын объектіге қарамастан мүліктік
Себепті байланыс - бұл азаматтық құқық бұзушылыктың элементі. Соған
Себепті байланыс объективті категория. Бірақ ол белгілі бір материалдық
Себепті байланыс, біздің ойымызша, екі түрлі маңызға ие. Біріншіден,
Қойылған міндеттердін екіншісін шешу үшін себепті байланысты ескеру кезіеде
Өкінішке карай. біздің соттарымыздың тәжірибесінде және жұмыстардың соңғы жылдарында
Қазіргі уакытта себеп-сал байланысының екі теориясында қолдану орынды болып
Аталған теория кеңестік азаматтық құқык теориясында кажетті себеп-сал байланысы
Идеологиялык ықпал етуден басталғаннан кейінгі қазіргі таңда бізге эквивалентті
Аталған теорияда айтылған себеп-сал байланысын айкын көрсететін бір мысалды
Себеп-сал байланысын анықтау барлык жағдайларда онай емес. Осыған орай
Азаматтық құқық бұзушылық кұрамының соңғы элементі - кінә. Қылмыстық
Қазіргі таңда азаматтық құқықта кінә түсінігі біршама өзгерген. Қазір
Азаматтық-құкықтық жауапкершілік жүктелгеи кезде жәбірленген тараптық кінәлігі ескеріледі. Жәбірленушінің
Егер жәбірленушінің өзінің өрескел абайсыздығы зиянның пайда болуына немесе
Жәбірленуші өрескел абайсыздық жасап, зиян келтірушінің кінәсі болмаған жағдайда,
Жәбірленушінің денсаулығына келтірілген зиянды өтеу кезінде жәбірленушінің кінәсі ҚР
Кінәні (оның нысанын) ескерудің тағы бір жағдайын атап өтейік
Біз зиян келтіргені үшін туындайтын жауапкершіліктің жалпы шарттары болып
Жалпы негіздермен (шарттарымен) қатар жауапкершіліктің арнайы негіздері (шарттары) да
Басқа адамдардың іс-әрекеттерімен келтірілген зиянды өтеу міндетін жүктеу жауапкершілік
Енді деликтілік құқық аясында зиянды өтеу жөніндегі мімдеттемелердін ерекше
Егер зиян қажетті қорғану жағдайында келтірілсе, субъектілер оны өтеуден
Сондай-ақ назарға қажетті қорғанысқа деген құқықты қамтамасыз етудің әлеуметтік
Заңға сәйкес азаматтар оларды қашып құтылу немесе шабуыллы болдырмайтын
Аса кажеттілік кезіиде бұл мәселе басқаша шешіледі. Аса кажеттілік
Бұл орайда орын алып отырған қауіпті өзге құралдармен жою
ҚР АК 920-бабының нормасына сәйкес аса қажеттілік жағдайындағы зиян,
Бірақ, сот бұл жағдайда да, осы құқықтық қатынастар субъектілерінің
Кейбір жағдайларда, тағы да тұлғалардың мүдделерін ескере отырып, зиян
2.2. Зиян келтірудің жекелеген жағдайлары үшін туындайтын жауапкершілік
Зиян келтірудің жекелеген жағдайларындагы жауапкершілікті қарастыра отырып біз өзгеше
Мұндай жауапкершілік туындайтын жағдайлардың бірі болып өзінің еңбек (қызметтік,
Зиянды өтеу міндеті жүктелуі мүмкін болатын субъектілер болып азаматтармен
Зиян еңбек шартының шарттарымен немесе заңнамамен жұмыс уақыты ретінде
Жаңа азаматтық заңнамамен аталған тұлғаларға зиянды өтеу жөніндегі міндетті
Шаруашылық серіктестіктер, акционерлік қоғамдар мен өндірістік кооперативтер өздерінің қатысушылары
Мемлекеттік орғандардың заң актілеріне сәйкес келмейтін актілерді шығарғаны үшін
Заңға сәйкес келмейтін актілерді шығару нәтижесінде азаматтар мен заңды
Аталған актілерді шығару нәтижесінде келтірілген зиян сот шешімінін негізінде
Жергілікті өзін-өзі басқару органдары мен лауазымды адамдар кез- келген
Зиян заң актілеріне сәйкес келмейтін актілерді шығару мен ғана
Жауапкершіліктің арнайы негіздерінің бірі болып анықтау алдын-ала тергеу, прокуратура
Яғни мұнда сот тергеу, қателіктері туралы сөз болып отыр.
Атап айтканда субъект заңсыз іс әрекетті, заңсыз қылмыстык жауапкершілікке
Егер зиян азаматқа немесе заңды тұлғаға соттың прокуратура, алдын
Аталған органдармен заңсыздығы айқын болатын өзге де іс-әрекеттер жасалу
Осындай іс-әрекеттерді жасау, анықтау, алдын ала тергеу прокуратура және
Егер азамат жала жасаса, оған келтірілген зиян өтелуге жатпайды.
Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандырған кезде сақтандыру жағдайы туындағанда, жауапкершіліктің негізгі
Кәмелетке толмағандар мен келтірілген зиян үшін көзделетін жауапкершіліктің ерекшеліктерін
14 жаска дейінгі кәмелетке толмағандар жауапкершіліктің дербес субъектілері болып
Ата-аналардың камкоршылардың кінәсі деп балаларды тәрбиелеуге кеткен олқылықтар түсініледі.
Егер қорғаншылыққа мұқтаж жас бала тиісті тәрбиелеу, емдеу мекемесінде
Аталған субъектілерден басқа, жас балалардың іс-әрекеттері үшін оларды асырауға
Заңсыз іс-әрекеттермен зиян келтіргені үшін жауапты болатын барлық тұлғалардың
Егер ата-аналары (асырам алушылар), қорғаншылары кайтыс болса, бала тәрбиелесе
Сот жәбірленуші мен зиян келтірушінін мүдіктік жағдайын сондай-ақ
14 жастан 18 жаска дейінгі кәмелетке толмағандар өздері келтірілген
14 жастан 18-жаска дейінгі кәмелетке толмағандардың зиянды өтеу үшін
Егер 14 жастан 18--жаска дейінгі кәмелетке толмаған адам тиісті
Ата-аналардың (асырап алушылардың) қамқоршынын және тиісті мекеменің зиянды өтеу
Жоғарыда қарастылып өткен жағдайларда негізінен өз балаларымен отбасылық құқықтық
1) ата-ана құқықтарынан айырылған сәттен бастап үш жылдан артық
2) зиян келтірілуге әкеп соктырған баланың тәртібі ата-ананың баланы
Сотпен әрекетке кабілетсіз деп танылған тұлғалар өздері келтірілген зиян
Қорғаншының немесе ұйымнын сот пен әрекетке кабілетсіз деп танылған
Қоғамда калыптасқан жағдайды ескере отырып, заң шығарушылар жәбірденуші тараптың
Әрекетке қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтың спирттік ішімдіктерді немесе
Өз іс-әрекетінің мәнін түсінуге қабілетсіз болған азаматтың келтірген зияны
Өз іс-әрекетінін мәнін түсіне алмағаны немесе өзіне өзі ие
Егер спиртті ішімдіктерді, есірткі заттарды пайдаланып немесе өзге әдіспен
Шынайылыкты қабылдаудың бұзылуы кыска мерзімді емес, ал денсаулыктың қалпы
Жоғары қауіптілік көздерімен келтірілген зияны үшін жауапкершілік мәселелерін қарастырайық.
Әдебиет пен сот тәжірибесінде айналасындағыларға жоғары қауіп туғызатын кызмет
ҚР АК 931-бабында қызметі айналасындағылар үшін жоғары қауіптілікпен байланысты
931-баптың тікелей нұсқауына орай кызметі жоғары қауіптілікпен байланысты субъектілер
Олардың жауапкершілігі кінәсіз сипатка ие. Аталған және соған ұқсас
Әрекет етуші заңнамамен түлғаның жоғары қауіптілік кезінің иесі болып
Енді жоғары качіптілік көздерінің иелері ретінде жоғары кауіптілік көзін
Жоғары кауіптілік көзінің иесімен еңбек қатынастарында тұрған және тікелей
Зиян жоғары кауіптілік көздерінін бірнеше иелерімен келтірілуі мүмкін. Әдетте
Жоғары қауіптілік көздерінің өзара іс-кимылы салдарынан олардың иелеріне келтіріліен
2.3. Адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян үшін және
Азаматтың өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян жалпы негіздерде етеледі.
Адам өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян жоғарыда атап өткеніміздей,
Еңбек жағдайында немесе басқа да жағдайларда зан зақымданумен келтірілген
Бұл төлемдер, олардың біржолғы сипатқа ие болуына байланысты зақым
ҚР Азаматтық кодексінде аталғандай, өтелуге жататын табыстардың құрамына еңбек
Өтеуге жататын жоғалтылған табыстың (кірістің) мөлшері жарақаттануына немесе денсаулығының
Егер жәбірленуші зиян келтірілген кеше жұмыс істемеген болса, оның
Тараптардың келісімі бойынша адам өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян
Жасы 14-ке жетпеген және табысы жоқ кәмелетке толмаған адам
Жәбірленушінің 14 жаска толғаннан кейін, сондай-ақ табысы (кірісі) жоқ
Егер денсаулығы зақымданған кезде кәмелетке толмаған адамның табысы болса,
Егер артынан жәбірленушінің еңбек қабілеттілігі төмендесе, оның өмірі мен
Зиян келтірушінің талабы бойынша, егер жәбірлеыушінің еңбек қабілеттілігі артынан
Жоғалтылған табысты (кірісті) өтеу жүйелі және кезеңдік (ай сайынғы)
Азаматтарға денсаулығының зақымдануына немесе жәбірленушінің кайтыс болуына байланысты төленген
Қорытынды
Курстық жұмысты қорыта келе, азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарына
Азаматтық-құқықтық жауапкершілік - заңдық (құқыктық) жауапкершіліктің бір түрі болып
1) мемлекеттік мәжбүрлену мен ажырағысыз байланыс;
2) іс-жүзіндегі негіздеме - құқык бұзушылық болуы;
3) құқық бұзушы тәртібінің мемлекеттік және қоғамдық айыптаумен байланысы.
Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндетеме бір жақтың міндеттеме болып
Жәбірленуші зиянды өтеу жөніндегі міндетті оның алдында іс жүзінде
Жоғарыда атап өткеніміздей, көптеген қатысушылары бар міндеттеме туындауы мүмкін.
Зиянды өтеу міндеті жүктелуі мүмкін болатын субъектілер болып азаматтармен
Зиян еңбек шартының шарттарымен немесе заңнамамен жұмыс уақыты ретінде
Адам өмірі мен денсаулығына келтірілген зиян жоғарыда атап өткеніміздей,
Еңбек жағдайында немесе басқа да жағдайларда зан зақымданумен келтірілген
Бұл төлемдер, олардың біржолғы сипатқа ие болуына байланысты зақым
Қосымша 1
Қосымша 2
Пайдаланылған әдебиеттер:
Ғ.А.Жайлин – Азаматтық құқық (Ерекше бөлім) - 2 том
Теория государства и права/ Под.ред. С.С.Алексеева. – М.: Юрид.лит.
Басин Ю.Г. Ответственность за нарушение гражданско-правового обязательствоа. Учеб.пособие –
Ғ.Төлеуғалиев «Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы» 178-182бет.
Әбиев. Азаматтық құқық. Жалпы бөлім, Алматы, 1999 ж.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы бөлімі), 1994 жылдың 27
Гражданское право и торговое право капиталистических государств: Учебник. Под.ред.
Хамзин Ұ.М.. Азаматтық- құқықтық шарттардың жекелеген Қарағанды. Болашақ-Баспа 2006
Советское гражданское право. Учебник – М.:Юрид.лит..1980. – 1.2 –
Ашеулов А.Б., Жайлин Г.А. – Гражданско-правовая ответственность за вред.
Ашеулов А.Б., Жайлин Г.А. Аталған жұм. – 105 бет.
Тархов В.А. Ответственность по советскому гражданскому праву – Саратов:
Ащеулов А.Т., Жайлин Г.А. Аталған жұм. – 107 бет.
Комаров А.С. Ответственность в коммерческом обороте. – М.:Юрид.лит. 1991
Гражданский кодекс Республики Казахстан. Толкование и комментирование. Общая часть.
Қазақстан республикасының азаматтық кодексi. Қазақстан Республикасы Парламент Үйi, 1994
Абдыкадыров Б. К. Гражданское право (Общая часть): учебное пособие
ҚР азаматтық кодексі 1994жылы 27 желтоқсан (Жалпы бөлім) (Қ
Қазақстан республикасының азаматтық кодексi. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесi Жаршысының
Гражданский кодекс Республикик Казахстан (Особенная часть)ү Коментарий Отв.ред. М.К.Сулейменов,
Ғ.А.Жайлин – Азаматтық құқық (Ерекше бөлім) - 2 том
4
Азаматтық-құқықтық жауапкершілік –заңдық жауапкершіліктің белгілері
1) мемлекеттік мәжбүрлену мен ажырағысыз байланыс;
2) іс-жүзіндегі негіздеме - құқык бұзушылық болуы;
3) құқық бұзушы тәртібінің мемлекеттік және қоғамдық айыптаумен байланысы.
Зиян келтіргені үшін жауапкершіліктің жалпы негіздері (шарттары)
1)құқыққа кайшы іс-әрекет (әрекетсіздік);
2) зияннның болуы:
3) тұлғаның іс-әрекеті мен туындаған құқыққа қайшы салдардың арасындағы
4) кінә.
