Жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу курстық жұмыс
Жоспар
Кіріспе 3
І. Ұжымның педагогикалық- психологиялық құбылыс ретінде зерттелуі 5
1.1 Ұжым туралы түсінік. 5
1.2 Ұжым тәрбие объектісі және субъектісі, ұжымның мәні 7
1.3 Балалар ұжымын қалыптастарудың кезеңдері, қызметі және заңдары. 10
1.4 Ұжымның түрлері. Ұжымды басқару мүшелері. 14
І бөлім бойынша тұжырым: 17
ІІ. Жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу 18
2.1 Ұжым және тұлға 18
2.2 А.С.Макаренконың жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу туралы ілімі. 22
ІІ бөлім бойынша тұжырым: 25
Қорытынды 26
Пайдаланылған әдебиеттер 28
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 27 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
Кіріспе 3
І. Ұжымның педагогикалық- психологиялық құбылыс ретінде зерттелуі 5
1.1 Ұжым туралы түсінік. 5
1.2 Ұжым тәрбие объектісі және субъектісі, ұжымның мәні 7
1.3 Балалар ұжымын қалыптастарудың кезеңдері, қызметі және заңдары. 10
1.4 Ұжымның түрлері. Ұжымды басқару мүшелері. 14
І бөлім бойынша тұжырым: 17
ІІ. Жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу 18
2.1 Ұжым және тұлға 18
2.2 А.С.Макаренконың жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу туралы ілімі. 22
ІІ бөлім бойынша тұжырым: 25
Қорытынды 26
Пайдаланылған әдебиеттер 28
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Тәрбие формасы - бұл тәрбие үдерісінің
Тәрбие үдерісінің мазмұны жан-жақты және үйлесімді дамыған тұлғаның
Тәжірибе жүзінде бұл мазмұн өзіне барынша сәйкес келген ұжымға
Педагогика тарихы тәрбие үдерісін ұйымдастырудың әртүрлі формаларын басынан
Курстық жұмыстың мақсаты: жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеуге қойылатын талаптарын
Міндеттері:
-Ұжымға псхологиялық-педагогикалық құбылыс ретінде ғылыми
және әдістемелік әдебиеттерде әртүрлі трактовкалардың
зерттелуі;
Балалар ұжымын қалыптастарудың кезеңдері, қызметі және заңдары қарастыру;
А.С.Макаренконың жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу туралы ілімін талқылау.
І. Ұжымның педагогикалық- психологиялық құбылыс ретінде зерттелуі
1.1 Ұжым туралы түсінік.
Ұжым (collectives –лат. «жинақтық») қоғамдық маңызды мақсаттар, ортақ құндылықты
Ұжымға педагогикалық-психологиялық құбылыс ретінде ғылыми және әдістемелік әдебиеттерде
Ұжым жеке индивидтің де жалпы қоғамның да немесе
Ұжымның негізгі белгілері - қоғамның маңызды мақсаттардың болуы,
Ұжымның дамуына ең үлкен маңызы бар нәрселер қалыпты дәстүр
Профессионалды білім алу саласында ұжымдық бірлестік үшін маңызды
Оқушылар ұжымына деген жоғарғы талап – бұл тек қана
Біріккен талаптардың жүзеге асу маңыздылығы білім орындарының педагогикалық
Әрбір педагог оқушылар ұжымына немесе оның бір мүшесіне
Ең мақсаты деп табылатын талаптар қатарына мыналар жатады:
жалпы талаптар
теориялық оқу сабағындағы оқушылардың өзін - өзі ұстауына қойылатын
шығармашылық оқудағы оқушыларға қойылатын талаптар.
Жатаханадағы жүріс- тұрысына қойылатын талаптар.
Аталмыш талаптарды орындау оқушыларға оның мән-мағынасын, мазмұнын, жүйелік дайындығы
Оқушының бұл талаптарды орындау маңыздылығы мен педагогтың қатаң талабын
Қойылар талаптардың орындалуына оқушылардың еркін араласуы, яғни оқу орнындағы
Барлық талаптарды орындау жұмыстары тек оларды жүйелі
1.2 Ұжым тәрбие объектісі және субъектісі, ұжымның мәні
Педагогика ұжымды құру және жан-жақты дамыған тұлға қалыптастырудағы оның
Ұжым проблемасын педагогика ғалымының қайраткерлері және халық ағарту ісінің
А.В.Луначарский жаңа адамды қалыптастырудың негізгі жағдайы ұжым болады деді.
Н.К.Крупская тұлғаның дамуы мен қалыптасу ортасы ұжым деп атады.
С.Т.Шацкий коммуна-мектептер негізінде мектеп ұжымын құру мүмкіндігін дәлелдеді және
А.С.Макаренко алғашқылардың бірі болып тәрбиелеуші ұжым тұжырымдамасын негіздеді.
В.А.Сухомлинский мектептің міндеті - ұжымда оқушы тұлғасының шығармашылық өзін
А.В.Луначарский тұлғаның адамдық ерекшеліктерінің қалыптасуы тек ұжымның негізінде ғана
Қазіргі заманғы тәрбилеуші ұжымның тұжырымдамасына (Т.А.Куракин, Л.И.Новикова, А.В.Мудрик)
Ұжым бұл көзделген мақсатқа жетудегі
Тұлға жан-жақты даму мүмкіншілігін
Ұжым - бір мақсатқа бағытталған мекемелерде
Әр бір ұжым – бұл топ, бірақ
· Контактылы ұжым - бұл ұжым белгілері бар
· Негізгі ұжым – бұл контактылы ұжымдардың бірлестігі.
Мысалы, контактылы ұжым - бұл студенттер тобы,
Қоғамда ұжымдарды ортақ іс-әрекеттерінің түрлеріне
-Кәсіпшіл ұжымдар (өндіріс, шығармашылық, әскери,
- Қоғамдық ұйымдар (партиялар, бірлестіктер, кәсіподақтар)
- Ерікті қоғамдар, өз әрекетімен ерекшеленетін
( көркемөнерпаздар, коллекционерлер)
Балалар ұжымы – бұл әлеуметтік маңызды ортақ мақсаттары бар
Балалар ұжымы – тұлғаны мақсатбағдарлы әлеуметтендіру және тәрбиелеу факторлары.
Ұжымшылдық – ұжыммен ынтымақтастық, өзін оның бір мүшесі деп
ынтымақтастық пен өзара көмекті ұйымдастыру, мәдени –жаппай және спорттық
Ұжым дамуының қозғаушы күші – перспектива болып табылады.
Жақын перспектива – күнделікті туындайтын тұлғаны әр түрлі іс-әректке
Орта перспектива – орта аралық мерзімге (апта, ай)арналған ұжымдық
Алыс перспектива – ұзақ уақыт талап ететін, маңызды және
1.3 Балалар ұжымын қалыптастарудың кезеңдері, қызметі және заңдары.
Ұжымның функциялары:
Ұйымдастырушы – балалар ұжымы өзінің қоғамдық пайдалы іс-әрекеттерін басқарудың
Тәрбиелеуші – балалар ұжымы белгілі бір идеялық- адамгершілік көзқарастарды
Ынталандырушы – балалар ұжымы барлық қоғамдық пайдалы істердің адамгершілік
Балалар ұжымының іс-әректін ұйымдастыру принциптері мен заңдары:
- Ұжымның даму (қозғалыс) заңы - «Еркін адамзат
- Параллельді әсер ету заңы - педагог тұлғаға ұжым
- Перспективті линиялар принципі - суть этого принципа по
- Педагогикалық мақсатқа сәйкестілік принципі – ұжымның өмірі, іс-әректі,
- Тәрбие процесінің біртұтастық принципі целостности – «Адам
- Жауапкершілікті байланыстылық принципі – ұжымда дұрыс қарым-қатынас стилі
- Белсенді мақсатқа бағыттылық принципі– А.С.Макаренко даму перспективаларының мақсатына
Ұжымның дамуы принциптер мен заңдарды дұрыс пайдалануға байланысты. Ұжым
Бірінші кезеңде оқушылар ұжымы жеткіліксіз ұйымдастырылған топ. Сондықтан мұғалім
Бұл кезеңде ұжым іс-әрекетінде белсеңді, ынталы, оқушыларға сүйену керек.
Бұл кезең аяқталу үшін мына мәселелерді еске алған
· ұжымды нығайтуға бағытталған мақсаттарды анықтау;
· ұжым іс-әрекетінің дамуы;
· жеке адам арасындағы қарым-қатынас іскерлік және
гуманистік қатынастардың пайда болуы;
· барлық ұжым мүшелері қолдайтын белсенділер тобының
бөлінуі.
Бұл кезеңде мұғалімнің негізгі қызметі - оқушылардың ұжымдық іс-әрекетін
Екінші кезеңде ұжым өзін-өзі басқаруға, яғни сынып жетекшісінің ұйымдастырушылық
Мұғалімнің қызметі - коммуникативті, яғни балалармен байланыс жасау, ұжымның
Үшінші кезең - бұдан былай белсенді топтың және ұжым
Ұжымның дамуның негізігі жағдайларына жатады: педагогикалық талаптар, ұжымдағы қоғамдық
Педагогикалық талаптар – ұжымның қалыптасуының маңызды факторы:
- мектепте тәртіп орнатуға ықпал етеді;
- оқушыларды басқару және басшылық құралы болып
- тәрбиеленушілердің іс- әректіне ұйымдастырушылық сипат
Ұжымдағы қоғамдық пікір – ұжымдық өмір мен әр түрлі
Перспективті алға жылжушылықты ұйымдастыру - оқушылар ұжымын нығайту
Өзін - өзі басқаруды ұйымдастыру. Оны қалыптастыру төмендегідей алгоритмді
Дәстүрлер- барлығына ортақ қалыптасқан салттар. Дәстүрлер – ұжымдық қарым
1.4 Ұжымның түрлері. Ұжымды басқару мүшелері.
Кәсіптік мектептегі жұмыстар үшін ұжым және ұжым мүшелерінің құрылымы
Алғаш ұжым – мұнда тәрбиеленушілер үнемі іскерлік және
Сәтті функцияланған оқушылар ұжымы оларды ортақ мақсаттарына қарай бағыттап
Старостаны жиналыста жақсы оқитын оқушылар қатарынан сайлап, оны оқу
Топ старостасы (топ жетекшісі): мұғалімдерге сабақ өткізуді
Белсенді топтардың қарастыратын мәселелері төмендегілер: үлгерімді жоғарылату,
Белсенді топтардың жұмыстары әр түрлі формада келеді. Олар: индивидуалды
Белсенді ұйымдастыру – бұл тұтасқан, мықты оқушылар ұжымының ұйымдасуына
Ұжымды қалыптастыруда, ұжым мүшелеріне тапсырмалардың дұрыс бөлінуі де маңызды
Ұжым уақытша, оқушылық, тәрбиелік бщлып бөлінед.
Уақытша ұжым - шектеулі уақытта құрылып,
Бұл ұжым өзінің уақытша екеніне қарамастан тұлғааралық қарым-қатынас пен
Профессионалды оқу орнының ұжымы басқа ұжымдардан өзінің оқыту
Ұжым құрылымының нәтижесінің көрсеткішіне: ортақ пікір білдіру мен
Тәрбиелік ұжым оның мүшелерінің өзін-өзі тануына,
Оқыту ұйымы басқа әлеуметтік ұйымдарда оқитындарға тәрбие әсерін ескере
( формалды емес ұйымдар) , кәсіпкерлік мазмұнымен (
І бөлім бойынша тұжырым:
Ұжым -қоғамдық маңызды мақсаттар, ортақ құндылықты бағалау және бірігіп
Ұжымның негізгі белгілері - қоғамның маңызды мақсаттардың болуы,
Ұжымның функциялары:
Ұйымдастырушы – балалар ұжымы өзінің қоғамдық пайдалы іс-әрекеттерін басқарудың
Тәрбиелеуші – балалар ұжымы белгілі бір идеялық- адамгершілік көзқарастарды
Ынталандырушы – балалар ұжымы барлық қоғамдық пайдалы істердің адамгершілік
Ұжым құрылымының нәтижесінің көрсеткішіне: ортақ пікір білдіру мен
ІІ. Жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу
2.1 Ұжым және тұлға
Ұжым мен тұлға арасындағы байланыс - тәрбиені демократияландыру жағдайындағы,
Оқушыны ұжымдық қатынас процесіне енгізу қиын әрі күрделі шаруа.
Ең алдымен баланың жекелей мәнді екенін ескеру керек. Оқушыларды
Тұлға мен ұжым арасындағы қатынас тек тұлға сапасына ғана
Әрбір адам аз немесе көп күш жұмсау арқылы ұжымдағы
Ғылыми зерттеулер нәтижесінде тұлға мен ұжым арасындағы қатынас дамуының
Бірінші түрі бойынша тұлға ұжым талаптарына өз еркімен бағынады,
Екінші түрі бойынша жағдай әртүрлі жолмен дамуы мүмкін: 1)
Тұлға мен ұжым арасындағы қатынастың қазіргі мектепке сай типі
Үшінші модельде тұлға ұжымды бағындырады, бірақ бұл сирек кездесетін
Психологтар мен педагогтар жекелік қасиеттердің жасырын түрде дамитын мектеп
Ұжымға педагогикалық жетекшілік
Ұжым үнемі өзгеріп отырады, себебі оны құрайтын адамдар ауысады.
Мұндай әсердің маңызды шарты - үзді ксіз болып келетін,
Ұжымға болар педагогикалық әсерлерді бірлікті (комплексті) пайдалану;
Күнделікті өмірде ұжым мүшелерінің бір-біріне үнемі және жан-жақты көмегі;
Ұжым өміріне және оның жеке мүшелеріне жағымды әсер ететін
Оқушылардың өзін-өзі басқару ісін кеңейту;
Ұжыммен жұмыс істейтін барлық ұйымдардың талпыныстарын біріктіру.
Мектеп ұжымын басқарудың педагогикалық тәжіри-бесінде келесі маңызды ережелерді сақтау
1. Педагогикалық жетекшілікті оқушының өз қызығушы-лығына, ынтасына, тәуелсіздігіне райластыру,
2. Ұжым - динамикалық жүйе болғандықтан, ол үнемі өзгеріп,
міндетті.
3.Сынып жетекшісі ұжым тәрбиесінде мұғалімдер тобына, сынып ұйымына сүйеніп,
Формализм - тәрбиенің қас жауы;
Жетекшіліктің жақсы көрсеткіші - сынып өміріндегі маңызды мәселелерге ортақ
Ұжым мүшелерінің өз міндеттерін орындауын дұрыс қадағалау негізінде тәрбиені
Тәрбиені ұжымдағы қарым-қатынас құрылымының көп деңгейлігін ескере жүргізу:
Жекеше қарым-қатынас жасау;
Бірлескен іс-әрекет қатынастарын дамыту;
Әлеуметтік мәні бар ұжым іс-әрекетіне байланысты қатынас жасау;
Ұжым мүшелерінің атқарып жүрген рөлдері мен олардың шын мәніндегі
Ұжымдағы қатынастың өтіп жатқан жағдайына белсене араласу;
Уақытша ұжымдар құру, нашар оқушыларды жоғары мүмкіндіктерге жеткізе алатын
Ұжымдағы оқушыларды жаңаша қатынасқа кірістіретін ұжымдық іс-әрекет түрлерімен олардың
2.2 А.С.Макаренконың жеке тұлғаны ұжымда тәрбиелеу туралы ілімі.
Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу – Макаренконың жүйесінде ең
“Біздің тәрбиенің міндеті ұжымшылдықты тәрбиелеу болып табылады”,-деп жазды А.С.Макаренко
Макаренконың айтуынша, ұжым дегеніміз адамдардың жай ғана жиынтығы, немесе
Макаренконың түсіндіруінше, әрбір жеке тұлғаға әсер ету үшін ұжымға
Ұжымның негізгі заңдарының бірі “ұжымның қозғалыс заңы” деп атады
Осыған сәйкес Макаренко алғаш рет “Болашақ жолдар жүйесі” қағидасы
“Алдында ешқандай қуанышы болмаса, адам жарық дүниеде тіршілік етіп
Балалар ұжымының дамуы, Макаренко бойынша, әруақытта да жүріп отыруға
Ұжымның өмір сүруінің ең негізгі заңын Макаренко ұжымның қозғалысы,
Макаренко балалар ұжымы өмірінде берік ұйымдасқан активке ерекше мән
Колонистер өздерін тең құқылы колонияның иегерлері ретінде сезінді. Олар
Балалар ұжымын құруды, оны тәрбиелеуде Макаренко жетекші рольді педагогтар
Макаренконың педагогикалық жүйесінде тәрбиенің қажеті факторы еңбек болып табылады.
Горький атындағы колонияда ауылшаруашылығы еңбегінің ең қрапайым түрлерінен бастап,
Макаренко еңбек тәрбиесі туралы мәселелер бойынша құнды ұсыныстар береді.
Коммуна жағдайында оқытуды өнімді еңбекпен ұштастырудың нәтижелі тәжірибесін А.С.Макаренко
ІІ бөлім бойынша тұжырым:
Ұжым мен тұлға арасындағы байланыс - тәрбиені демократияландыру жағдайындағы,
Тұлға мен ұжым арасындағы қатынас тек тұлға сапасына ғана
Ғылыми зерттеулер нәтижесінде тұлға мен ұжым арасындағы қатынас дамуының
1) Тұлға ұжымға бағынады (конформизм);
2) Тұлға мен ұжым бір-бірімен үйлесімді қатынаста (гармония) болады.
Макаренконың түсіндіруінше, әрбір жеке тұлғаға әсер ету үшін ұжымға
Қорытынды
Қортынынды шығару, ұжымдық рефлекция ұжым мүшелерінің кезең-кезеңімен
Өзін-өзі басқару оқушылардың кез-келген қызметтері түрінде дамыды. Тез
Өзін-өзі басқарудың спецфикалық қызметтерін мақсатты түрде бөлу Соларға
Өзін-өзі активациялау - әртүрлі сферадағы істердің жүйелі
Ұйымдастырудың өзін-өзі реттеу - ұжымның өзінің құралын
Ұжымдық өзін-өзі бақылау – жеке ұйымдастырушы мен өзін-өзі басқару
Өзін-өзі басқарудың дамуында өндірістік оқыту шеберінің ролі
Ұжымдағы өзін-өзі басқарудың дамуындағы жетекші факторлардың бірі -
Барлық оқу орындарындағы ұжымындағы оқушылардың өзін-өзі басқарудағы дамуы
Педагог оқу орындарындағы өзін-өзі басқару қалай жүзеге асыратылатындығын қадағалап
Пайдаланылған әдебиеттер
Ақпанбек Г. Қазақтардың дүниетанымы. -Алматы, Қазақ университеті, 1989.
Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. -А., 1991.
Айтмамбетова Б., Бозжанова К., т. б. Балаларды семьяда адамгершілікке
Айтмамбетова, Бейсенбаева. Тәрбиенің жалпы әдістері. -А., 1991.
Айғабылова Н. Бала мінезінің қалыптасуы және оны тәрбиелеу жолдары.
Ахметов Ж. Балаларды мәдениеттілікке тәрбиелеу жолдары. //Қазақстан мұғалімі, 18
Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие беру.
Ақназарова Б. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1973.
Әбенбаев С. Оқушы жастарға эстетикалық тәрбие беруді жетілдіру. -А.,
Әбенбаев С. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. -А., 1999.
Әбдіразақов Е. Адамгершілік, имандылық тәрбиесі. -Шымкент 1994.
Әбиев Ж. Жаңа адамды қалыптастыру. -Алматы, 1988.
Әбиев Ж. Еңбек тәрбиесінің педагогикалық негіздері. -Алматы, 1997.
Сәдуақасұлы Ә. Халықтық педагогика дәстүрлері арқылы қазақ мектептерінің оқу-тәрбие
Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейiнгi бiлiм берудi дамыту тұжырымдамасының
16.Қ.Сейталиев «Педагогиканың жалпы негіздері» Алматы 2007 ж
3
