Жеке тұлға қасиеттерін қалыптастыруда отбасы мен баланың бірлескен жұмысы курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ............................4
I Тарау. Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастыруда мектеп пен отбасының бірлескен жұмысының педагогикалық-психологиялық негізі...................7
1.1.Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастырудың
теориялық негізі..................7
1.2.Отбасы оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастырудың
негізгі факторы...............17
II Тарау. Жеке тұлға қасиеттерін қалыптастыруда отбасы мен баланың бірлескен жұмысы.................32
2.1. Бала жеке тұлғасының қалыптасуындағы тәрбиенің рөлі...32
2.2. Отбасы өміріндегі ата-ана тәрбиесінің рөлі......34
ҚОРЫТЫНДЫ....................38
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ......................39
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 37 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ............................4
I Тарау. Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастыруда мектеп пен отбасының
1.1.Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастырудың
теориялық негізі..................7
1.2.Отбасы оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастырудың
негізгі факторы...............17
II Тарау. Жеке тұлға қасиеттерін қалыптастыруда отбасы мен
2.1. Бала жеке тұлғасының қалыптасуындағы тәрбиенің рөлі...32
2.2. Отбасы өміріндегі ата-ана тәрбиесінің рөлі......34
ҚОРЫТЫНДЫ....................38
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ......................39
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: XXI ғасырдың басты міндеті - бүкіл тәрбие,
Қазір біздің алдымызда қоғамды жақсартудың ең басты тегершісі -
Шындығында да тәрбиенің бастапқы әліппесін бала отбасында алады. Әрбір
Жоғарыда зерттелген философиялық, әлеуметтанушылық, психоло-гиялық, педагогикалық және деректі құжаттарды
а) баланың жеке басын,
ә) адам құқығын құрметтеу;
б) баланы өз ата-анасын сыйлауға, оның мәдени тұрмыс-салтын, тілі
в) баланы еркін қоғамда ынтымақтастық, түсіністік, ұлтаралық қарым- қатынаста
г) қоршаған ортаға жанашырлыққа тәрбиелеу.
Сондай-ақ, 1996 жылы 30 шідде мен 1 тамыз аралығында
Бұл федерациясының негізгі мақсаты - отбасы дамуына көмектесу. Федерацияның
Отбасы тәрбиесінің мәселелері Қазақстан Республикасында да мемлекеттік тұрғыдан қамқорлыққа
Ата-аналардың балалары алдындағы жауапкершілігін жете сезінуі мен оларды тарбиелеу
Адамның ең негізгі қасиеттерінің бірі оның адамгершілігі. Оқушылар
Зерттеу проблемасы: жеке адамның қалыптасуы өмірге келген сәтінен
Зерттеудің мақсаты: бала тұлғасын қалыптастырудағы;дамытудағы отбасының тигізетін әсерінің маңыздылығын
Зерттеу обьектісі: Жанұядағы ата-ана мен баланың арасындағы
Зерттеу пәні: отбасы тәрбиесінің мәселелері
I. Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастыруда мектеп пен отбасының бірлескен
1.1 Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастырудың
теориялық негізі
«Біз өз өміріміздің басқа салаларында жаңалықтарға кең жол бере
Адамгершілік тұрғыдан жетілуді айқындап беретін тәрбиенің өзегі — балалардың
Бүгінгі танда гуманитарлық білім беру және гумаңдылыққа тәрбиелеу, тәрбиені
Гумандылыққа тәрбиелеу мәселесінің жоғарғы деңгейде қарастырылуы тәрбиенің тарихи сабақтастылық
Отандық, шет елдік және соңғы жылдары жарық көрген философтар,
Ал Қазақстандық философ Р.Н.Нұрғалиев 1996 жылы жарық көрген философиялық
Жоғарыда аталған анықтамаларға сүйене отырып бұл проблеманы зерттегенде. гумандық
Ғалым-педагог А.А.Бейсенбаева өзінің „Пәнаралық байланыс негізінде жоғары сынып окушыларына
1. Гумандық көзқарасты қалыптастырудың негізгі элементтерінің бірі адамдарға деген
2. Гумандық қарым-қатынасты қалыптасіырудың мазмұны.
3. Балалардың мінез-құлқындағы гумаңдылықты
әдіс-тәсілдері мен формалары.
Дегенмен, гумандық қасиеттерді қалыптастырудагы отбасының ықпалы, оның тиімділігін арттыруда
Гуманизмнің анықтамасы кейіннен берілген болса да, гуманизм туралы ойлар
Ұлы ғұлама әл-Фараби өзінің „Мемлекеттік қайраткерлердің нақыл сөздері" деген
Осылайша, ұлы ғұлама адам жанының күйі мен әрекеті арасындағы
Зерттеу барысында бізді ұлы ойшыл, түркі әлеміне танымал ақын
Қ.А.Иассауидің дастанындағы көзқарастары мен өмірдің сан қилы салаларын пайымдауы
Ғаріп, пақыр, жетімдердің басын сипап,
Діні катты халайыкрган каштым міне.
Қайда жүрсең көңілі жүмсак, сыпайы болғыл,
Көре қалсаң мүсәлірді сырлас болгъш.
Жоғарыдағы өлең жолдарынан ақын Қ.А.Иассауи мейірімділік, аяушылық білдіру, жанашырлық
Өмірде қарама-кайшылық қатар жүретіні ақиқат. Ұлы бабамыз да надандықтың
Кіші пейілділік үлылықтың белгісі, - дейді ғұлама Махмут Қашғари.
Жоғарыда айтылғандай „гуманизм" деген термин кейіннен ендірілгенімен. гумандық идеялар
„Жәуанмәртлік" ұғымы парсы халқының „жувонмард" сөзінен аударғанда „жувон -
Жәуанмәртлік туралы түсініктің алғашқы белгілері қазақ халқының тарихында ертеден-ақ
Осы тұста біз „жөуанмөртлж" ұғымының мәнін тереңірек ашып түсіну
„Жәуанмәртлік" ұғымы мәнін анықтайтын түсініктер Ж.Баласа-ғұнның „Құтты білік" дастанында
Жәуанмәртліктің ерте заманда жұрт таныған үш сипаттан тұратыны Кайкаустың
Кезінде ғұлама Абай да „Белгілі жәуанмөртлік үш хислат бірлөн
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз,
— деп талап, еңбек, терең ой, қашғат, рақым -
Үш-ақ нәрсе касиеті
Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек
деген өлеңдер қатарындағы адамның адамдығын сипаттайтын үш негізгі гумандық
Зерттеу барысында Абай шығармаларына жасаган талдау бізге жәуанмөртлік идеясын
Формула (латынның “formula” деген сөзінен аударғаyда бейне деген мағынаны
Жауапкершілік = Нұрлы ақыл + Ыстық қайрат + Жылы
Мұндағы үш ұғымға Абай тарапынан арнайы мән беріле айтылып
Абай жүректі негізінен эмоциялык сезімнің адамгершілік негізіндегі рақым-шафағаттың қайнар
Мәселен, Абай 17-қара сөзінде өз сөзін гылымның атынан айтып,
шешуші орынға көтеріп, оған негізінен гуманистік астар беріп отырады.
Қайрат, ақыл, жүрек үшеуі кездесіп, әрқайсысы адамзат үшін қаншалықты
Сонда ақыл айтыпты: Пайдалыны да, залалды да білетұғын -
Сонда жүрек былай деп тіл қатыпты:
Жүректің Ақылға, Қайратқа,
қызметіне білімге тән І іс-әрекетке
№ Гумандық қасиеттер тән гумандық гумандык; тән
қасиеттер кдсиеттер гумандық
қасиеттер
1. Мейірімділік
2. Қайырымдылык
3. Кешірімділік
4. Қарапайымдылық
5. Ақ көңілдік
6. Кең пейілділік
7. Әділдік
8. Адалдық
1. Білімділік
2. Саналылық
Терең ойлылық
4. Мақсаттылык
5. Байқағыштық, сезгіштік
б. Жоғары талап қоюшылық
7. Жоғары идеялылық
8. Зеректілік
1. Тіл тапқыштық
2. Көпшілдік
3. Еңбекқорлық
4. Жауапкершіліктік
5. Ептілік
б. Тез шешім ққабылдауқабыддағыштық
7. Белсенділік
8. Сабырлылық
Мен - адамның денесінің патшасымын, қан менен тарайды, жан
Сонда ғылым бұл үшеуінің сөзін тыңдап болып, қайрат пен
Ақынның атақты „Әсемпаз
Алдыңғы екеу соңғысыз
Біте калса қазақка,
Алдың жалын, артың мұз,
Барар едің қай жакка, - деген шумақтағы алдыңғы -
Абайдың „жәуанмәртлік" ұғымының мәні М.Әуезов пен М.Мырзахметовтің еңбектерінде жан-жақты
Біз жоғарыда айтылған зерттеулерге сүйене отырып, негізгі гумандық қасиеттерді
Кесте-1
Кесте-1-де көрсетілген мейірімділік, қайырымдылық, кешірімділік, карапайымдылык, ақ көңілдік, кең
Сондықтан бірінші топтағы қасиеттер жетекші қасиеттер болып табылады.
Адамның гумандық көзқарасы мен ниеті онын сезімінен-туындайтыны Ы.Алтынсарин, М.Әуезов
Гумандықтың адам бойындағы көрінісі қазактың даңқты жазушысы, қоғам қайраткері
Гуманист ақыл ізгі ниетті азаматтың қалыптасуын отбасынан, қоршаған ортасынан
"Бүгінге дейін "гумандылық" пен "ізгілік" ұғымдары бір-бірінің баламасы немесе
Сонымен қатар қазақ халқының тарихында ізгілік ұғымы қазақ зиялылары
Бұл анықтаманың құндылығы қазақ халқының психолгиясында жатыр. Қазақ халқы
Гуманизм ұғымының ішкі ерекшеліктерін қазақ философтары берген анықтамалармен салыстыра
Гуманизм мәселесін зерттеуші ғалымдардың қайсы бірі болмасын ізгі адам
Гумандық қасиеттердің қалыптасуы бүгінгі қазақстандық философтар еңбектерінде де көрініс
1. Әрбір адам ең алдымен
нәсілінен, ұлтынан, табынан, жынысынан, туған
2. Әр адамның физиологиялық ерекшелігінен жоғары жүйке жүйесінің қызметінен
3. Адам белгілі бір
материалдық және рухани мәдениет жемістерімен сусыңдап өседі.
Осылардың бәрі қосылып адамның жан-дүниесінде өзінің ізін қалдырады және
Сонымен зерттеу проблемасы саласында жарық көрген еңбектерге, соның ішінде
Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастыруда әсер ететін факторлар: отбасы, мектеп,
Гуманизмнің анықтамалары, құрылымы мен оны зерттеудің тарихы және қазіргі
Ғалым педагогтар Б.Р.Айтмамбетова, Р.К.Төлеубекова, К.Босжанова, және т.б. балаларда ұнамды
Оқушыларда гумандық касиеттерді қалыптастыруда отбасының алатын орны келесі параграфта
1.2 Отбасы оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастырудың
негізгі факторы
Салауатты отбасы-өркениетті қоғамның талабы. Ұрпақтан-ұрпаққа беріліл отыратын дәстүрлер мен
Жеке тұлғаның өсіп жетілуіне ықпалы ерекше болғаңдықтан отбасы тәрбиесіне
некеге негізделген немесе қандас туыстар (әке, ана, бала...) тобы
Осы айтылған анықтамаларға сүйене отырып біз отбасының мынадай белгілерін
Отбасы өзара туысқаңцық қатысы бар, әр түрлі жастағы және
Оларды ерлі-зайыптылық, ата-аналык, балалардың ата-аналарына, ересектердің кішілерге
Ата-аналар мен балалар бір-бірінен бірі отбасын басқарумен, екіншілері сол
Отбасы өмірі әртүрлі материалдық (биологиялық, шаруашылық)
Отбасы - тарихи категория. Оның типтері, формалары және қызметтері
Біздің қоғам үшін әр кезенде, өр отбасында өсіп келе
тілек, ең биік мақсат болып келген. Оның қуат алатын
"Отбасы тәрбиесі" ұғымының өзі "отбасы" мен "тәрбие" категория-ларының жиынтығы
Отбасы баланың жеке басының қалыптасуына екі жақты әсер етеді:
Бірітиіден, отбасының материялдық жағдайын сипаттайтын өзіндік өмір сүру дәстүрі
Екішиіден, әлеуметтік және белгілі бір мақсатқа бағытталған әсер арқылы.
Қазақ педагогикалық энциклопедия сөздігндде отбасы тәрбиесі ұғымы былайша түсіндіріледі:
Демек, тәрбие - бұл, қоғам талабына сай адамды қалыптастыруда
Кейде „тәрбиелеу" ұғымы „әлеуметтендіру" ұғымымен сәйкестен-діріліп түсіндіріледі.
Әлеуметтендіру (социализация) - латынның „социалус" деген сөзінен аударғанда „қоғамдық"
Соңғы жылдары жарық көрген философиялық әдебиеттерде: „Әлеуметтендіру - индивидті
Кеңестің гуманист педагогы В.А.Сухомлинский өзінің „Коллективтің құдіретті күші" деген
Әлеуметтендіру тәрбие жүйесінде жеке тұлғаны белгілі бір мақсатта әрекетке
1 теңценция. Отбасы тәрбиесінің әлеуметтік тенденциясы.
Нарықтық қатынас жағдайында жеке тұлғаның қалыптасуында отбасының жаңа
Келесі ұгым күнелту, күнкөріс. Ол күн көру деңгейінің ең
Өзіндік еңбек әрекетінен түсетін табыс - бұл, өз еңбек
2 тенденция. Тәрбиенің индустриялылығы теңденциясы яғни бүгінгі
қоғам өміріндегі өндірістік қатынастардың жан-жақгы дамып, мектеп пен отбасы
Қоғамның мәдени даму деңгейіне байланысты мектеп пен отбасы тәрбиесі
3 теңденция. Отбасы тәрбиесіңдегі баланың субъектілік ролі.
Бүгінде қазақ балаларының психологиясы мен мінез-құлқында, жүріс тұрысында өзгерістер
4 тенденция. Мектеп пен отбасының ынтымақтастығы теңденциясы.
Бүгінде отбасы мектеппен ынтымақ аса әрекет етуге өте ынталы
Бұл отбасының даму теңденциялары бүгінгі нарықтық қатынас ыппалынан туындап
- оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастыруда қоғам, мектеп
отбасы және басқа да арнаулы институттардың тәрбиелік мүмкіндікте-рін
- тәрбиені гуманизациялау. Оқушылар бойында
лектуалдық, материалдық азаматтық қасиеттерді қалыптастыруда
- мектеп, әсіресе отбасында педагогикалық ұжыммен тығыз байла-ныс жасай
- мұғалімдер мен окушылардың және ата-аналардың
бастамашылдығы мен шығармашылдыгын арттыруды демократияландыру.
Отбасы тәрбиесінің дамуы, оның қоғаммен, ортамен байланысы келелі мәселе
Отбасындағы гумандылық, өзара түсіністік пен сүйіспеншілік шығыстың ұлы ғұламалары
Ұлы ғұлама әл-Фараби отбасын басқару,ондағы адамдардың міндеттер: туралы былай
Шығыс ғұламаларының бірі болып саналған Жүсіп Баласағұнның дастандарында да
Ж.Баласағұн мемлекеттің біріктігі тек ел билеуші қайраткерлерге, әділ заңға,
Жар таңдауға жеңілдікпен қарау, күнделікгі күйбің тірішіліктегі ұрыс-керіс, үй
Ж.Баласағұн әке тәрбиесіне аса көңіл бөліп:
„Бейбастық қып өсірсе үлдың қылығын
Кінәлі әке, жазығы жоқ ұлының"
(1227 бәйіт), -
деп ұл бала үшін әке тәрбиесінің орнын ешкім толтыра
Ж.Баласағұнның ерекше көңіл аударуға тұратын, бүгінгі педагогика қағидаларымен терезесі
„Ақ маңайлы ұл-қыз туса алдында, Үйде өсір, бөтен жерде
(4504, 1220-бәйіттер) -
деген жүрек жарды өлең жолдары адамзат өркениеттілігінің даму барысында
Ұлы ойшылдың салиқалы педагогикалық пайымдаулары ұрпақ тәрбиелеуді әркез есте
Әл-Фараби мен Ж.Баласағұн және т.б. бабалар ұсынған отбасы тәрбиесі
Ана мектебінде баланың табиғи ерекшелігі ескеріле отырып, оған 6
Я.А.Коменский отбасын тәрбиенің белгілі бір мақсатқа бағытталган және ұйымдастырылған
Отбасы тәрбиесінің мәселелері кеңес педагогтары А.С.Макаренко, А.В.Сухомлинский, Н.К.Крупская және
А.С.Макаренко отбасындағы тәрбиенің негізі еңбекте екенін айта келіп, балаларды
Оның "Ата-аналар кітабы", "Тәрбиенің жаңа жолдары", "Балаларды тәрбиелеу туралы
В.А.Сухомлинский: "Рухани қозғау дегеніміз - "мәпелеу" деп, балғын шағында
Қазақ ағартушылары да отбасы тәрбиесін назардан тыс қалдырған емес.
Ата-анаға көз куаныш -
алдына алған еркесі,
көкірегіне көпжұбаныш,
Гүлденіп ой өлкесі.
Еркелік кетті,
Ер жетті,
Не бітті ?, -
— деген өлең жолдарында ата-аналарға бала тәрбиесінде кеңес берген.
Абай отбасында баланы тәрбиелегенде оның жас және психологиялық ерекшелігін
Абай өмірдің мәні дүниде байлық пен мансапта емес, мәдениет
Қазақтың аты әлемге әйгілі жазушысы, қоғам қайраткері, зерттеуші М.О.Әуезов
Отбасы тәрбиесін жақсарту мәселелерін қарастырған қазақ әдебиетінің көрнекті өкілдерінің
Ол ата-анасы баласын әдепті де өнегелі етіп тәрбиелеуі үшін
Отбасында балаларды тәрбиелеу мәселелері мен оның педагогикалык жолдарын көрсетуде
М.Жұмабаев бұл еңбекте баланың жан-жақгы жетілуінің психо-логиялық мәселелеріне кеңінен
М.Жұмабаев баланың дүниеге келген күнінен бастап, ересек болғанына дейінгі
Отбасы тәрбиесінің мәселелері соңғы жылдары көптеген ғалым-педагогтарды ойландырып келді.
Тіпті баланың мінез-кұлқы да отбасында ата-ана ықпалымен, отбасындағы психологиялық
Бала тәрбиесі-отбасының жүйелі түрде жүргізген жұмысының нәтижесі. Өйткені, баланың
Ата-ананың тәрбие әрекетінің әсерлі болуына қажетті жағдайдың бірі -
Отбасының ықпалы мен педагогикалық мүмкіндіктері көптеген педагог-ғалымдардың еңбектерінде көрініс
Жеке бастың рухани жөне эмоциялық негізін қалау -отбасы тәрбие-сінің
Ал Ж.Қоянбаев кейбір отбасыларындағы тәрбиенің ұиындығы мынада деп түсіңдіреді:
Отбасында баланың жан-жақгы өсіп дамуы үшін қажетті жағдай— еңбек.
Көптеген зерттеу жүмыстардың нәтижесін қорытындай келе, көп балалы қазақ
1. Балаларды отбасында ерте кезден үлкенді сыйлауға үйретеді. Олар
2. Отбасындағы балаларга жүйелі түрде өз бауырларына қамқоршы да
көмекші болу керектігін, олардың болашағына жауапкершілікпен қарау-ды түсіндіріп, сендіріп
Балаларды өз бетінше
үнемі көмектесуге дайын болуға тәрбиелеп, адамдық қасиеттер негізін
Жастайынан өнерге баулып, шыгармашылық
Кейбір отбасыларында тәрбиелік маңызы бар өзінше қалыптасқан салтты байқауга
Отбасының бала тәрбиесіндегі маңыздылығы қазақтың танымал ақын-жазушысы Мұхтар Шахановтың
"Ең негізгі кінә, әрине өзімде
Бұл баланы жаңа туған кезіңде
Перзент үні тұсаган жан мұратын
Афрасиабтың бауырына басқанды.
Қателігім осы арадан басталды', —
деп тәрбиеде қателікке жол беріл, баланың Отанына опасыздық жасауында
"Әр нәресте қашан есі кіргенше, Жер қадірін,
Ер қадірін білгенше,
Алғашқы әнтек қылығына
Өзі ұялып күлгенше,
Қинаса да қиқар соқпақ, қиыс жол,
Өзің туған қасиетті өлкенің
Ауасымен дем алуға тиісті ол" /158/.
Жоғарыда келтірілген әдебиеттерге талдау отбасы оқушылар бойында гумандық қасиеттерді
Кесте-2 Оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастыруда әсер ететін
Факторлар Мазмұны
Биологиялық
Қоғамдық
Әлеуметтік
Психологиялық
Педагогикалық Ата-ана не ата-бабаларынан ауысқан баланың
жеке басының ерекшілігін білдіретін қасиеттері
Қоғамда болып жатқан өзгерістер мен сұраныстардың отбасына тигізетін әсері.
Материалдық жағдайдың мүмкіндіктері, денсау- лық күйі,
Отбасында бала тәрбиесі үшін қолайлы психологяялық ахуалдың болуы, ондағы
Отбасы тәрбиесінде ата-аналардың балалардың
жас ерекшеліктері бойынша психологиялық,
және даму ерекшілігі бойынша педагогикалық
білімдерінің болуы.
Дегенмен, аталған бұл факторлардың отбасы тәрбиесіне ықпал етуіне кері
II. Оқушыларда гумандық касиеттерді калыптастыруда мектеп пен отбасының бірлескен
2.1 Бала жеке тұлғасының қалыптасуындағы тәрбиенің рөлі
Тәрбие - қоғамның негізгі қызметтерінің бірі, жеке адамды мақсатты,
Тәрбие материалдық игіліктерді өндіруге қабілетті, іскер адамдарды дайындауға бағытталуы
Педагогика баланы оқыту, тәрбиелеу тәжірибелерін қорытып, тәрбие және даму
Қорыта айтқанда, тәрбие - қоғамның тарихи әлеуметтік-экономикалық жағдайларынан туатын
Тәрбие процесінде бала өзінің дамуына қажетті жағдайларды пайдалануға тиіс.
Мақсат дегеніміз - бір нерсеге ұмтылу, іске асыру.
Тәрбиенің мақсаты мен жүйесі мемлекеттің саясаты мен экономикасына тәуелді.
Әрбір мемлекетте балаларға білім беру мен тәрбиені ұйымдастырудық нақтылы
Я.А. Коменский "Тәрбие мақсаты және міндеттері, маңызы, жүзеге асыру
"Тәрбие - адамды қалыптастыратын және жетілдіретін үйлесімді процесс" -
• адамға барлық заттарды білгізу - "ғылыми білім";
• заттардың және өзінің қожасы ету - "адамгершілік";
• құдайға, заттарға құлшылық ету - "діни тәрбие";
• тән саулығы - "дене тәрбиесі".
И.Г. Песталоцци тәрбиенің мақсаты балаға бастауыш білім, еңбек,
Неміс педагогы А. Дистервег педагогикалық мәселелерді шешудегі сословиелік және
К.Д. Ушинский тәрбиенің мақсаты қоғамға пайдалы, адамшылығы бар адамды
П.П.Блонский тәрбие мақсаты балаға жалпы адамзаттың және ұлттың мәдениетті
1941-1990 жылдардағы педагогикалық әдебиеттерде "жан-жақты даму" ұғымына ақыл-ой, политехникалық
А.С.Макаренко тәрбиенің мемлекеттік міндеті негізінде педагогикалық міндет қойып, педагогтардың
Тәрбие мақсаты қазақ тәлім-тәрбие тағылымына да қойылды. Ұлы ұстаз
Ы.Алтынсарин "өмірдің негізгі мәні — еңбек, ол адамның адамгершілік
Абай Құнанбаев талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым сынды
М.Жұмабаев "Көркем денелі, түзу ойлайтын, дәл пішетін, дәл табатын
Мәтжан Мақсымұлы Тілеужанов өзінің "Қазақ тағылымы" атты монографиясында (1994)
Сонымен дәстүрлі педагогикада жас ұрпақты тәрбиелеудің негізгі мақсаты "жан-жақты
2.2 Отбасы өміріндегі ата-ана тәрбиесінің рөлі
Тәрбие отбасынан басталады, сондықтан бала тәрбиесін дұрыс жолға қоюды
Отбасы – баланың өмір тәжірибесін жинақтайтын қайнар бұлақтың бастауы.
Тізесін бүгіп отырған әйел көрікті;
Самай шашы ағарған баба көрікті;
Ақ сүтіне тойғыза емізген ана көрікті;
Жанашыр ағайын-туған көрікті;
Үлкен шаңырақ үйдің жанына тігілген келіннің отау үйі көрікті;
Өнегелі бала көрікті.
«Отбасы» деген терминнің өзіндік мағынасы бар. Бұлай дейін себебіміз,
Отбасының басты қызығы, алтын тіреу діңгегі – бала. Балаға
Отбасындағы тәлім-тәрбиенің мақсаты – баланың жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық
Отбасында баланың денсаулығына қамқорлық жасау, тазалыққа үйрету;
Еңбекке деген сүйіспеншілігін баулу;
Отбасы мүшелерімен дұрыс қарым-қатынас жасауға үйрету;
Үлкендерді сыйлап, құрмет тұтуға, кішіге қамқор болуға тәрбиелеу;
Адамгершілікке, әдептілікке, инабатты болуға тәрбиелеу;
Әдебиет пен өнерге, мәдениеттілікке тәрбиелеу.
«Тәрбие тал бесіктен» дегендей бұл мақсаттардың барлығын жүзеге асыру
«Баланың бас ұстазы – ата-ана», «Балапан ұяда не көрсе,
Бұл жағдайлардың алдын алу үшін мектептегі сынып жетекшісі, мұғалімі
Мысалы, ата-анасымен бірге оқушыны, ұстазын қатыстыра отырып «Ұстаз –
Бұл сайысқа 3 топ қатысты. Әр топтың көңіліне жақын
Сайыс 8 кезеңнен тұрды:
Кейіпкердің образына ену;
Халық әнін орындау;
Кездейсоқ жағдайлардан шығу. Ата-ана мұғалім рөліне ену;
Әрбір топқа тақырып беріліп, осы тақырып бойынша ата-аналар өз
Балаларына сұрақтар;
Жұмбақтар;
Балалар іс-қимылын жасырады, анасы не екенін табу;
Анасы мен ұстаз баланың жақсы қасиеттерін жазу. Оқушы бала
Бұл сайыстағы қол жеткен нәтиже ата-ана, ұстаз, оқушы арасында
Салт-дәстүрге қатысты «Ата салтың – ардақтың» атты сайыс өтілді.
Ата-ана мен мектептегі сынып жетекшісі бірігіп жұмыс істеп, тығыз
Отбасы – тұлға қалыптастырушы бесік. Осыдан «Азамат қалыптастырамын десең
Отбасындағы тәрбие мазмұны демократиялық қоғамның өзекті мүдде-мұраттарына орайластырады. Болашақтағы
Сонымен қатар бала тәрбиесінде отбасы ішіндегі кикілжің, ата-анасының ажырасуы
Қорыта айтқанда, бүгінгі күн талабына жастарды саналы, әдепті етіп
ҚОРЫТЫНДЫ
Өнегелі отбасында ғана тәрбиелі ұрпақ өсіп жетілетіндіктен, бүгінгі қоғамның
Бұл мәселені шешуде бүгінге дейінгі зерттелінген еңбектерді саралап, сұрыптағанымызда
Мектеп тәжірибелерінде де әріптестеріміздің ата-аналармен отбасы тәрбиесі бойынша жүмыс
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
А.С.Макаренко. Тәрбие туралы лекциялары. - Алматы, 1968.
В.А. Сухомлинский. Балаға жүрек жылуы. - Алматы, 1976.
Караковский В.А. О подростках. - М.: Педагогика, 1970.
Божович Е.И. Личность и ее формирование в детском воз-расте.-М.,1968.
А.Г.Хрипкова, Д.В.Колесов. "Жаманнан жирен", "Зиянды әдебиеттер және одан алдын
Ильин Е.Н. Пугь к ученику. - Москва: Просвещение, 1988.
Дубровский А.А. Открытое письмо врача учителю. - М.: Просвещение,
Фридман Е.М. Изучение личности учащегося и учени-ческих коллективов. -М.:
Т.Сабыров. Балаларға ақыл-ой тәрбиесін берудің кейбір мәселелері. - Алматы,
Ө.А.Уманов, В.А.Парфенов. Бала бақыты. - Алматы, 1979.
Никитин Б.А., Никитина А.П.. Мы и наши дети. -
А.Г.Хрипкова. Үл есейсе, қыз өссе. - Алматы, 1988.
Хрипкова А.Г. Биологическое и социальное в развитии, формировании и
ХарламовИ.П. Педагогика. - М.,1990.
Р.Қоянбаев. Тәрбиетеориясы. - Алматы, 1991.
Ж.Қоянбаев, Р.Қоянбаев. Педагогика. - Астана, 1998.
Е.Сағындықұлы. Педагогика. - А, 1999.
Бастауыш мектеп журналы, 2006 ж. №4
Ш.Алтынбай «Отбасында ата-ана қарым-қатынасының бала тәрбиесіне ықпалы». Түркістан 2008
Бабаев С.Б. Оразов Ш.Б. Бабаева К.С. «Педагогика: жалпы негіздері
Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы 1 том. Алматы. Рауан. 1999.
Бабаев С.Б. Педагогика – А, 2003
Қазақстан-Zaman / 2009 - №3
Ш.Алтынбай «Ерте жастан бастап тәрбиелеу тағылымдары» Ақтөбе: Актино 2003,
2
