Жастардың этникалық ерекшеліктерін талдау курстық жұмыс
Жоспар
бет
Кіріспе..................................................................................................
3
І тарау Жастардың этностық мәдениетінің теориялық негізі.... 4
1.1 Этностық мәдениеттің қалыптасу тарихы................................. 4
1.2 Жастардың этникалық ерекшеліктеріне әсер ететін факторлар....................................................................................
6
ІІ тарау Жастардың этникалық ерекшеліктерін талдау.............. 9
2.1 Қазақ отбасындағы тәрбие берудің маңызы мен мәні.............. 9
2.2 Жастар тәрбиесіндегі қазақ халқының салт-дәстүрлерінің рөлі...............................................................................................
12
2.3 Студент жастардың этникалық сәйкестігі................................. 16
ІІІ тарау Жастар арасында ұлттық құндылықтарды дамыту жолдары ..............................................................................................
19
3.1 Жастардың ұлттық келбетін қалыптастыру мәселесі............... 19
3.2 Қазақ халқының ұлттық құнды мұралары және оларды жастардың бойына сіңдірудің маңызы......................................
22
Қорытынды........................................................................................
27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.....................................................
29
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 29 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
бет
Кіріспе..................................................................................................
3
І тарау Жастардың этностық мәдениетінің теориялық
1.1 Этностық мәдениеттің қалыптасу тарихы................................. 4
1.2 Жастардың этникалық ерекшеліктеріне әсер ететін факторлар....................................................................................
6
ІІ тарау Жастардың этникалық ерекшеліктерін талдау.............. 9
2.1 Қазақ отбасындағы тәрбие берудің маңызы мен мәні..............
2.2 Жастар тәрбиесіндегі қазақ халқының салт-дәстүрлерінің рөлі...............................................................................................
12
2.3 Студент жастардың этникалық сәйкестігі................................. 16
ІІІ тарау Жастар арасында ұлттық құндылықтарды дамыту
19
3.1 Жастардың ұлттық келбетін қалыптастыру мәселесі............... 19
3.2 Қазақ халқының ұлттық құнды мұралары және оларды
22
Қорытынды........................................................................................
27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.....................................................
29
Кіріспе
Тақырыбымның өзектілігі: қай халық болмасын олардың өздеріне тән
Жастарымыздың бойында елжандылық, азаматтық, жоғары ізгілік пен адамгершілік
Жас ұрпаққа ұлттық тәрбие берудің бағдарлы идеялары жөнінде
Мақсаты: қазақ халқының ұлттық ерекшеліктерін негізге ала отырып,
Міндеті: қазақ этно мәдениетінің қалыптасуын қарастыру және жастарды
Курстық жұмысым 29 бет, құрылымы: кіріспе, негізгі бөлім,
І. Жастардың этностық мәдениетінің теориялық негізі
1.1 Этностық мәдениеттің қалыптасу тарихы
Этнология гректің «этнос» – халық, «графия» – жазу,
Тұрмыс дегеніміз әрбір халықтың ғасырлар бойы қалыптастырған сан
Этнографиның зерттейтін проблемаларының бірі – мәдениет. Мәдениет –
Әр адам өзінің ұлттық тамырын, әдет-ғұрпын, мәдениетін түсіне
Қазіргі заманда басты назар аударатын мәселе қазақ мәдениетінің
Зерттеушілер үшін әртүрлі халықтың мәдениетін салыстару немесе мәнді
Дамыған әр елдің мәдениетінің даму жолдарын қарастырып, халықтың
Бұл жерде «халық» деген атау екі мәнде қарастырылатынын
Арутюнов пен Чебоксаровтың сөзімен айтар болсақ, әр ұлттың
Ұлт дегеніміз – адамдардың тарихи қалыптасқан әлеуметтік этникалық
Ұлттық сезім дегеніміз – адамдардың туған жерге, өскен
Ұлт келесі белгілермен сипатталады. Біріншіден, бұл аумақ орталығы.
Екіншіден, ұлт туралы айту үшін аумақтың орталығына тілдің
Ұлттың үшінші негізгі белгісі экономикалық өмірдің ортақтығы болып
Мекен еткен аумақтың, тілдің, экономикалық өмірдің тарихи ұзақтыңһғы
Эренбургтің пікірі бойынша: «Ұлттың психологиялық тұрпаты халықтың тұрмысының,
Этникалық құрылымдардың пайда болуын кейінгі палеолит дәуіріне жатқызуға
Мұндай мәдени компоненттерге дін, тіл, шаруашылық түрі, жөн-жора
Бүгінгі таңда өркениеттің шыңында тұрған халықтардың да этникалық
1.2 Жастардың этникалық ерекшеліктеріне әсер ететін факторлар
ҚР сияқты көп ұлтты мемлекет жағдайында жастардың әлеуметтік
Тарихи, әлеуметтік-саяси және басқа да себептеріне қарай Қазақстан
Елімізде шығыс этносының (қазақ, өзбек, татар) балалар, жасөспірімдер
Республика халқының жалпы құрылымындағы балалар, жасөспірімдер мен жастар
Көп ұлтты жастармен жұмыс жасайтын соционом үшін ұлттық
Кез келген қоғамда әрбір жаңа ұрпақ белгілі әлеуметтік
Ұлттық тәрбие деп жеке тұлғаның ұлттық сана сезімі
Ұлттық мәдени құндылықтар дегеніміз не? Қарапайым тілмен айтқанда
Адамдардың бойында қалыптасқан имандылық қадір-қасиеттер рухани құндылықтарға, ал
Өзімізді-өзіміз бағалай білуге бет бұру – ұлттық байлығымызды
Өз ұлтын қадірлеп-қастерлеген, ұлт қадірін білген азаматтың бірі
Қазақ жастарының ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, этно мәдениеті арқылы қалыптасқан
Әлеуметтік қызметкердің этно мәдениеттік ерекшеліктерді білу керектігіне мысал
«Қазақстан-2000» социологиялық зерттеуінің нәтижесі республика этностарының арасындағы өзара
Этнос аралық қарым-қатынастың сипатына әсер ететін факторға жас
Қазақстан жастарының әртүрлі этникалық топтарының ұлттық этно мәдениеттік
ІІ. Жастардың этникалық ерекшеліктерін талдау
2.1 Қазақ отбасындағы тәрбие берудің маңызы мен мәні
Адам баласы үшін – отбасы мейірімділіктің қайнар көзі.
Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында қалыптасқан ұлттық тәрбиені, озық
Тәлім-тәрбие тұжырымдамасында тәрбиедегі басты бағыт делінген: “Әрбір адам
Қазіргі кезеңдегі саяси, экономикалық жағдайдың тұрақсыздығы, тұрмыстағы күйзеліс,
Көне заманнан келе жатқан таным-түсінік, әдеп-тағылымдарын ұғыну, білу
Қазақ табиғатында отбасы иелері балаларының алдында өздерінің тіршілік
Қазақ отбасында дене, еңбек, ақыл-ой, адамгершілік, экономикалық, экологиялық,
Қазақ отбасында балаға тілі шығып, анық сөйлей бастаған
Сонымен, қазақ отбасы тәрбиесіндегі мәдени құндылықтары деп төмендегілерді
1. Жетілген адам, яғни «Сегіз қырлы, бір сырлы
2. Отанды, халқын, жерін, елін сүю. «Атаның ұлы
тәрбиелеу.
3. Адал, арлы азамат тәрбиелеу, яғни «Малым жанымның
арымның садағасы».
4. Жеті атасын білуге тәрбиелеу. «Жеті атасын білмеген
5. Отбасы шежіресі және мұрагерлік (туыстық қарым-қатынас,
«Ата – балаға сыншы» дейді қазақ мақалы. Әке
Ата-бабаларымыздың, даналарымыздың, ақын-жырауларымыздың ақыл-өсиеттері, ауыз әдебиеті үлгілерінде сақталған
Қазақ отбасы тәрбиесінде өзінің ғасырлар бойы саяси экономикалық,
Қазіргі кезде көп ата-ана баламыз компьютерді, ағылшын тілін
2.2 Жастар тәрбиесіндегі қазақ халқының салт-дәстүрлерінің рөлі
Әр ұлттың өзіне тән ерекшелігі бар. Оны музыка
Қазақ халқының салт-дәстүрлері осы ұлттың мінез-құлқын, қасиеттерін көрсетеді.
Жас отаудың пайдасына асатын әдет-ғұрыптар келешегін, нәсілінің болашағын
Қазіргі таңда көп қолданылатын құдалықтың бір түрі қыз
Соңғы кезде қазақ халқының табиғатына тән, ана сүтімен
Атам заманнан жалғасып ар ұжданымызға ұялаған қанымызға сіңген
Дәстүрге арқа сүйемегеннің көсегесі көгермейді деген атамыз. Яғни
Қазақ халқының салт-дәстүрлері тіршілік кәсібіне, наным-сеніміне, өмірге деген
Қазақта “үйлену оңай, үй болу қиын” дегендей үйленіп,
«Қыз қашар» дәстүрі. «Былайша қыз қашар дәстүрін өткізетін
«Қынаменде» дәстүрі. «Қынаменде, жар-жар мен беташар бар, өлеңсіз
Әрине «ұрын келудің де кәде жоралары аз емес.
Шаңырақ көтеру салты. Жас отаудың алғаш рет шаңырағын
Сыңсу салты. «Халқымызда тұрмыс салт жырларының ең көп
Қыз ұзату» салт, той. «Ұлын ұяға, қызын қияға
Қызды алуға құда (тақ санмен) бес не жеті
Ұзатылатын қызды дәстүр бойынша таң ата, күн шыға
Отау көтеру салты. Ұлтымыздың мәдениетінде «отау көтердің» деген
Жас отау әке үйінің оң жағына тігіледі. Бұл
Келін түсіру салты. Біздің халқымыз үшін де дүниедегі
Қазақ салты бойынша келінді ауылға көлікпен әкелмейді. Бір
Неке қию. «Үйлену – оңай, үй болу –
Әрине, екі жастың жарасты өмір сүріп, жақсы тұрмыс
Үйлену тойы үстіндегі ең жауапты кезең – ол
Некелесудің ең бір әсерлі тұсы – неке суын
2.3 Студент жастардың этникалық сәйкестігі
«Қазақстан халықтары Ассамблеясы институтын нығайту туралы» Қазақстан Республикасы
Осығае сәйкес Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінде студенттердің этникалық
Еліміздің 46 мемлекеттік және 134 мемлекеттік емес жоғары
Н.Лебедеваның пікірінше, этностық сәйкестік – бұл субъектінің бір
2008-2009 жылдары орыс бөліміндегі студенттердің этникалық сәйкестік типін
Этнониглизм (өз ұлтының адамдарымен қиын тіл табысады);
Этностық енжарлық (ұлттық мәселелерге үлкен мән бермеген);
Норма (кез-келген халықтың өкілімен іскер болуға даяр);
Этноэгоизм (басқа ұлттың адамдарымен қиын қарым-қатынаста болады);
Этностық оқшаулану (ұлтаралық некелер ұлтты шайып кетеді деген
Ұлттық фанатизм (өз халқының амандығын сақтауда кез-келген құралдар
Жүргізген зерттеуде индикатор ретінде «аралас некеге сіздің қатынасыңыз
Оң, этностар арасындағы қатынастарды бекітеді 13,8
Оң, әдемі балалар дүниеге келеді 20
Оң, егер де мұның мағае және менің балаларыма
Жайбарақат, алаңдамай 46
Теріс, екі жақта да балаларды қабылдамайды 2,9
Теріс, мәдениеттердің араласуы қатынастардың бұзылуына әкеліп соқтыруы мүмкін
Аса теріс 4,6
Жауап бере алмаймын 2,9
Алынған нәтиже студенттердің жалпы алғанда этникалық сәйкестігінің нормада
Этникалық сәйкестіктің маңызды факторы ұлттық тіл болып табылады.
Енді орыс бөлімдерінде оқитвһын студенттердің жауаптарын талдап көрелік.
Осы сұрақтарға қала мектептерініңжоғары сынып оқушыларынан да жауап
Зерттеу мынадай қорытынды жасатты. Студенттердің этникалық сәйкестігінің жағдайы
Зерттеу орыс тілді студенттердің Қазақстандағы орыс диаспорасының сақталып
Зерттеу барысында зерттеушілер орыс тілді студенттердің мемлекеттік тілді
ІІІ. Жастар арасында ұлттық құндылықтарды дамыту жолдары
3.1 Жастардың ұлттық келбетін қалыптастыру мәселесі
Адам тәрбиелеу, ұрпақ өсіру – ең жауапты мәселе.
1) Байыпты азаматтық ынтымақтастық пен қатыстылық пен этносаралық
2) Қазақстандық патриотизм, төзімділікті, адам құқықтары мен жөніндегі
Өркениетті азаматтық және тұлға аралық қатынастардың қалыптасуына жағдайлар
Патриоттық қасиет – бұл адамгершілік тәрбиесінің негізгі бір
Ғылыми деректерге зер салатын болсақ, патриотизм ұғымы XV
Өмір ағымы талап етіп отырған жаңа қоғамға лайықты
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың “Қазақстан –2030” жолдауында: “Жастарды Қазақстандық
Отан сүю, патриотизм деген ұғымдар мектепке, үйге, жақынына,
“Елдің елдігін оның тарихы, әдебиеті, салт-дәстүрі сақтайды” деген
- тілді құрметтеу;
- ұлттық салт-дәстүрді зерделеу;
- елдің тарихы мен мәдениетін оқып зерттеу;
- ата-бабалар өсиетін орындау;
- жер байлығы мен табиғатты қасиеттеу.
Қазақстан ғаламдық гуманистік ойлау жүйесіне енді. Сондықтан, ондағы
2. Жастардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін білуін қамтамасыз
3. Қазақ халқының озық гуманистік құндылықтарын басшылыққа ала
4. Жастарды, яғни болашақ мамандарды өз пікірлерін ашық
Патриоттық сезімнің нысаны мен азаматтық парыздың өтелер өлшемі
Адам бойына патриоттық сезімнің қалыптасуына отбасы тәрбиесі әсер
“Ел болсам десең, бесігіңді түзе” – дейді ұлы
Қандай мемлекеттің де ертеңі еңселі, бала-шағаның баянды болуы
Олай болса, қазіргі кезеңде мектеп табалдырығынан бастап білім
Осыған орай мұғалім, тәрбиеші, ата-ана қазақ жастарының келбетін
- өзгеріп жатқан өмір жағдайларына бейімделе білу;
- әлеуметтік-саяси жағдайда, өз көзқарасы мен сеніміне, идеалына
- ұлттық санасы, азаматтылық отангерлік қасиеттері болып елінің
- заңды сыйлап және әлеуметтік жауапкершілікті болуы қажет,
- өзін объективті бағалайтын және өзін дамытатын қабілеті
- өмірде бар жағынан жоғары әлеуметтік белсенді болуы
- жанашыр, өнегелі, парасатты, басқа ұлтты, басқа діндегі,
- өз денсаулыған қалпына келмейтін өмірлік ресурс ретінде
әлемдік және ұлттық мәдениет байлықтарын бағалай білуі керек.
Жан-жақты жарасымды дамыған, көркіне ақылы сай, адамгершілігі
Қазақ жастарының келбетін тәрбиелеу дегеніміз – бұл мұғалім
Жастардың бойына ұлттық құндылықтарды құрметтеуге, сақтауды тәрбиелеуде белгілі
Белгілі педагог К.Ушинский “Халықтың (этностың) тәжірбиесінде педагог та
Жастар бойында ұлттық патриотизмді дамыту әр мектептегі, ЖОО-дағы
Бұл арқылы жастарды өзін-өзі тәрбиелеуде алға қойған мақсатын
Өткен ғасырдағы көрнекті ағартушы-педагогтарының, соның ішінде Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев,Ы.Алтынсаринның,
Енді қазақ жастарының ұлттық келбетін қалыптастыру моделіy ұсынамыз:
Отандық ғалымдарымыздың бірі Қ.Жарықбаев “Еліміз бен жеріміздің түпкілікті
Әрбір мәдениетті, білімді адам өзінің кәсіптік, дүниетанымдық деңгейін
Жас ұрпақты рухани-адамгершілікке, салауаттылыққа тәрбиелеуде адамгершіліктің ақ жолынан
3.2 Қазақ халқының ұлттық құнды мұралары және оларды
Ұлттық мәдениет, ұлттық мүдде, ұлттық сана-сезім, ұрпақты руханилыққа
Ұлт тағдыры – ұрпақ қолында екенiн жақсы түсiнген
Халық мұраларында рухани-адамгершiлiк қасиеттердi, әсiресе, ар-ожданды қастерлеу тәрбиенiң
Рухани-адамгершілік пен салауаттылыққа баулитын халқымыздың сан ғасырлық тәлім-тәжірибесін,
Қазақ ұлтының болашақ ұрпағының санасына туған халқына деген
Қазақ халқының осындай дәріптеуге, қастерлеуге, дамытуға тұрарлық ұлттық
Қоғамдағы адамдар жасаған рухани, материалдық, мәдени құндылықтардың алмасуы
Жеке тұлғаны ұлттық тәрбие арқылы дамыта отырып, нақты
- белсенді қарым-қатынас: оқушы мен мұғалімнің әрбір
- индивидтік: мұғалімнің әр жеке оқушының ерекшелігін дамытуы,
- өзіндік тәртіп: өзіндік бақылау мен бағалауды, шешім
- шыдамдылық: әр түрлі пікірлерді қабылдай алу, бір-бірінің
Бүгінгі таңда біздің ең кезек күттірмейтін проблемамыздың бірі
Біздің ұлттық құндылықтарымыз қте көп, мен ішінен ана
Тіл барша ғылымдардың анасы. Тіл өнері дүниенің небір
Ол үшін намыс керек. Және оны қолдан беруге
Қазақ халқының тағы бір ұлттық құндылықтарының бірі –
Ғасырлар қойнауында қалыптасқан музыкалық-эстетикалық асыл мұраларды домбыра аспабы
Бәйтерек ағаш киелi домбыра аспабы арқылы адамдарға музыкалық-эстетикалық
Астана қаласында зәулiм бәйтерек ағаш, жаңа дизайндық үлгiмен
«Бәйтерек» ағаштан пайда болған әуендер домбыра арқылы құрастырылып,
Домбыра аспабында да үш құрылым бар: бас, мойын,
Үш әлемдi байланыстырған «Бәйтерек», одан пайда болған «Домбыра»,
Жерден өскен ағаш адамға пайдасын (жемiс, жапырақ) бередi.
Ұлттық ойындар. «Этнограф-ғалымдардың зерттеулеріне жүгінсек, қазақтың ұлттық
Жалпы, қазақтың ұлттық ойындарының қай-қайсысының да қоғамдық және
Жастардың ұлттық сана-сезімінің дамуында қазақтың ұлттық ойындарының алатын
Қорытынды
Ойымның түйініне тоқталсам, Қазақстанның тәуелсіздікке қол жеткізіп, төбесінде
«Егеулі найза қолға алып, еңку-еңку жер шалып», тіршіліктен
Қоғамның белгілі қайраткері, ақын М.Шахановтың «халықта ең бірінші
Қазақтың айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай былай дейді:
Елдің туын көтеріп, тәуелсіздік талаптарын орындау ісіне батыл
Ұлттық тәрбие – біздің ұрпақтан-ұрпаққа жеткізетін асыл қазынамыз.
Өмірден қымбат нәрсе бар ма адамда,
Орындыға жұмсасаң өлмес дәрі.
Қасиетін өмірдің білу керек,
Басында ми бар болса, бетінде ары, - деп
Қазақ ұлтының болашақ ұрпағының санасына туған халқына деген
Пайдаланылған әдебиеттер
Этнология У.Х. Шәлекенов, М.У. Шәлекенов (6-9 беттер).
Қайнар университетінің хабаршысы 2009 ж. №2/2 (14-16 беттер).
Жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстар А.Н. Агафонов, Қ.Н. Меңлібаев,
4. Дала мен қала 2007 ж. №19
5. Ана тілі. №5 2008 ж 13
6. Интернет жүйесі
www-bala-kkk.kz fi lead minuser-upload...sprow-npo-
rus.doc.
qazaqtili.narod.rusprav2.htm.
Kazakh.sutalkmmess.phtmldt.
7. Қазақстан мектебі №7 2006 ж. 22 қараша
8. Астана ақшамы №44 2001 ж. 15 қаңтар
9. Педагогика 2008ж. №5 (14-16 беттер).
10. С.Ғ.Тәжібаева. Жоғары оқу орындарында тәрбие жұмысын ұйымдастыру
әдістемесі. – Алматы: “Ғылым” баспасы, 2004.
11. Ембергенова Ж. Жастарды салауатты өмір салтына халықтың
педагогикалық құндылықтары негізінде ұрпақ сабақтастығымен
ұштастыра тәрбиелеу. Автореф.канд. дис. Қарағанды, 2000.
12. Наурызбаев Ж. Ұлттық мектептің ұлы мұраты. Жастарға
этникалық білім беру туралы, Алматы, Ана тілі, 1995.
13. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы, Рауан, 1992.
14. Кенжеахметов С. Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. Алматы,
Ана тілі, 2001ж.
15. Қазақ халқының салт-дәстүрлері Б.Ж. Жүсіпова – Алматы:
баспасы 2007 (3-4 беттер).
16. С.Әбішқызы, Ж.Сарманов. «БАҚ және Ұлттық тәрбие». 2004
17. М.С.Керімбаева. «Ұлттық мәдениетті қалыптастырудағы мектептің
қызметі». Астана, 2008 ж.
18. М.С.Керімбаева. «Ұлттық құндылықтарды қалыптастырудағы мектептің
рөлі». Астана, 2007 ж.
19. Парасат 2009ж. 26 желтоқсан №2 (57-58 беттер).
20. Ұлағат 2006 ж. 19 ақпан №3-4 (12-15
21. «Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық өрлеу –
Жаңа мүмкіндіктері» Елбасының 2010 ж. Жолдауы.
22. Қазақстан жоғары мектебі 2009 ж. 17 қыркүйек
23. С.Әбішқызы, Ж.Сарманов. «Ұлттық тәрбие – құндылығы мол
2008 ж.
24. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан
халқына жолдауы. 2005 жыл 18 ақпан.
25. Қоғам және дәуір 2009 ж. 25 мамыр
2
