Дарынды балалардың қабілетінің дамуын эксперименттік зерттеу курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
Кіріспе .................................. 3
1 Дарынды балалардың қабілеттілігіне жалпы сипаттама
1.1 Қабілеттің түрлері мен даралық ерекшеліктері ..................... 7
1.2 Қабілет туралы ғалымдардың теориялары ......... 12
1.3 Дарынды балалардың психологиялық ерекшеліктері ........... 15
Бірінші бөлім тұжырымы
2 Дарынды балалардың қабілетінің дамуын эксперименттік зерттеу .
2.1 Оқушының дарындылық қабілетін анықтау ...... 19
2.2 Кіші мектеп жасындағы балалардың шығармашылық қабілетін дамыту................31
Екінші бөлім тұжырымы
Қорытынды .........................33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .......................... 35
Қосымшалар....................... 36
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 46 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
Кіріспе .................................. 3
1 Дарынды балалардың қабілеттілігіне жалпы сипаттама
1.1 Қабілеттің түрлері мен даралық ерекшеліктері ..................... 7
1.2 Қабілет туралы ғалымдардың теориялары ......... 12
1.3 Дарынды балалардың психологиялық ерекшеліктері ........... 15
Бірінші бөлім тұжырымы
2 Дарынды балалардың қабілетінің дамуын эксперименттік зерттеу .
2.1 Оқушының дарындылық қабілетін анықтау ...... 19
2.2 Кіші мектеп жасындағы балалардың шығармашылық қабілетін дамыту................31
Екінші бөлім тұжырымы
Қорытынды .........................33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .......................... 35
Қосымшалар....................... 36
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі:
Қазақстан Республикасы мемлекеттілігінің және демократиялық, нарықтық экономикасы бар құқықтық
Қойылған міндеттерді шешу үшін республиканың интеллектуалды және шығармашылық мүмкіндіктерін
Балалар дарындылығын зерттеумен және ерекше балаларды оқыту және тәрбиелеудің
Қазақстан ғасырлар тоғысында тәуелсіз елге айналып, саяси, әлеуметтік және
Шығармашылығы жоғары, дарынды балаларға білім беруді, әр ғылымның бүгінгі
Қазіргі кезде мектептердегі білімдер жүйесінен бір дағдарыс кезеңдерін көруге
Дарындылық — "табиғаттан берілген ерекше қабілет" деп түсіндіріледі. Адами
Жас жеткіншектерге тәрбие, білім беру мен шығармашылық кабілетін дамытуда
Жалпы қабілеттілікті дамыту үшін көп жағдайлар керек. Біздің пікірімше
- туа біткен қасиетін дамыту;
- отбасының жагдайы, ата-анасының қолдауы;
- оқушы мен ұстаз арасындағы қарым-қатынас;
- ұстаз біліктілігі;
- мектептегі оқыту мен тәрбиелеу деңгейі.
Міне, осы айтылғандар ұштасқан кезде ғана қабілетті, дарынды, талантты
Сондықтан біз зерттеу жұмысымыздың тақырыбын «Дарынды балалар қабілетінің психологиялық
Зерттеудің мақсаты. Қабілеттің психологиялық ерекшеліктерін анықтау және балалар
Зерттеудің нысанасы: Дарынды балалардың қабілеттін дамыту процесі.
Зерттеу пәні: Дарынды балалардың психологиялық ерекшеліктері.
Зерттеу болжамы: егер мектепте оқушылардың жеке даралық ерекшеліктерін анықтауға
Зерттеу міндеттері:
Қабілет мәселесі, оның белгілері мен түрлеріне сипаттама
Дарындылық пен қабілеттің өзара сабақтастығы мен бірлесітігінің психологиялық ерекшеліктерін
Дарынды балалардың шығармашылық қабілетін анықтау және дамыту жолдарын қарастыру.
Зерттеудің әдіснамалық негізі: қабілет мәселесі және оның тұлғаның қалыптасуындағы
Зерттеу әдістері. әдебиеттерге теориялық талдау әдісі, бақылау әдісі, әңгіме
Зерттеудің теориялық мәнділігі: зерттеудің теориялық жүйесін мақсатты қолдану
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі бөлім, қорытынды және
1 ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫҢ ҚАБІЛЕТТІЛІГІНЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1 Қабілеттің түрлері мен даралық ерекшеліктері
Қолайсыздану жағдай туса, қиыннан қиыстырып мәселе шешуде ізденімпаз болып
Ой-өрістің жоғарылығы;
Шығармашылық және тиімді ойлау, өз ойын айту, пікір айту;
Қатынас пен белсенділік;
Қозғалғыштық;
Дарынды оқушымен жұмыс жасағанда, оқушы жанындағы педагогикалық, психологиялық, әлеуметтік
Баланың жеке ерекшеліктерін анықтап алған соң, оларды дамыту жұмыстары
білім дәрежесі;
мақсаттылығы;
сөйлеу шеберлігі, ой қорыту жоғарылығы;
оқу бағдарламасын қажетіне қарай өзгерте білуі;
ғылыми тілмен сөйлеу мәдениеттілігі;
ата-анамен байланыс жасап, кеңес беру;
Əрқандай iс-əрекетке байланысты адам қандай да қызметтi орындауы қажет
Мұндай дара психологиялық ерекшелiктер мiндеттi түрде, бiр жағынан, өзiндiк
Нақты көрiнетiн бiлiм, ептiлiк жəне дағдылар қатарында қабiлет адамның
Осыдан, қабiлет - бiлiм, ептiлiк жəне дағдыларды игерудiң мүмкiндiк
Бiлiм, ептiлiк жəне дағдылардың игерiлуiмен олардың қабiлетпен тiкелей байланысы
Сонымен, қабiлет бiлiм, ептiлiк жəне дағдылардың өздерiнде көрiнбей, танып
Нақты қабiлеттер қатарына жалпы қызмет бабында iске асатыны ғана
Адам қабiлетiндегi айырмашылық iс-əрекеттiң нəтижесiнен, яғни оның сəттi не
Iс-əрекетпен айналысқанда адамның табысқа жетуi үшiн қабiлет, қызығушылық, бейiмдiлiктен
Адам қабiлетiнiң даралық ерекшелiктерiне дарындылық, шеберлiк, талант, данышпандық, шабыт
Дарынды адамдарға тəн қасиеттер: зейiндiлiк, жинақылық, тұрақтылық, əрқашан қызметке
Өз қызығулары бағытында дарынды адамдар қайтпас қажырлылық таныта алады.
Дарындылық дəрежесiнiң артуы қажеттi бiлiмдер мен ептiлiк, дағдыларды игерiп
1) оқу материалын шəкiрттерге түсiнiктi күйге келтiру;
2) оқушы көңiл-күйiн қалтқысыз тану;
3) жұмыста шығармашыл болу;
4) балаларды өз еркiне көндiре алу;
5) балалар ұжымын бiрiктiруге қабiлеттiлiк;
6) сөз мəнерлiгi мен мазмұндылығы;
7) сөйлеу көркемдiлiгi мен нанымдылығы;
8) педагогикалық əдептiлiк;
9) оқу материалын тұрмыспен байланыстыра алу;
10) шəкiрттерге қаратылған байқағыштық;
11) педагогикалық талапшаңдық (Ф. Н. Гоноболин).
Қабiлеттер өз деңгейлерi мен ауқымы жағынан ажыратылады. Нақты iс-əрекет
Алайда, бұл шеберлiктiң дайын ептiлiктер мен дағдылар бiрлiгiнен туындайтынын
Əрқандай кəсiптегi (мұғалiм, дəрiгер, ұшқыш, спортшы т.б.) шеберлiк кез
Шеберлiк деңгейi - өзгермелi, дамудағы құрылым. Iс-əрекет барысында адамның
Адам қабiлетiнiң ерекше даралық сипатын көрсететiн психологиялық құбылыс -талант.
Таланттың оянуы тiкелей қоғамдық болмысқа тəуелдi. Қай бағыттағы дарындылықтың
Талант - көптеген қабiлеттердiң байланысы, бiртұтастығы. Өте жоғары дамыған,
Қабiлеттердiң даму барысындағы ең жоғары, шыңдалу деңгейi – данышпандық
Адамның шығармашылық iс-əрекетiнiң аса табысты болуына себепшi рухи көтерiңкiлiк
Шабыт пен еңбек - екеуi егiз, бiр-бiрiнсiз асамайды. Осыдан,
1.2. Қабілет туралы ғалымдардың теориялары
Адам қабiлеттерiнiң табиғаты осы күнге дейiн ғалымдар арасында қызған
Кез келген әрекеттің орындалуының табыстылығы қандай да болмасын әр
Қабілеттің екі түрі бар:
1. Жалпы қабілет.
2. Арнайы қабілет.
Арнайы қабілеттер адамның іс-әрекетінің жеке арнайы салаларындағы жетістіктерін анықтайды.
Табиғи қабілет әсіресе жоғарғы, адамдар мен хайуанаттар үшін ортақ
Бұл арнайы адами қабілетті жалпы және арнайы жоғары интеллектуалды
Жалпы, қабілетке сан түрлі әрекеттер түрлерінде адамдардың табыстарын анықтайтындарды
Біз адами қабілет қатарына адамдармен өзара әрекеттесуі қарым-қатынасында айқындалынатын
Қабілетті жалпы және арнайы деп бөлудің сыртында теория-лық
Қабiлеттердiң нəсiлдiкке тəуелдiлiгi туралы ғылыми зерттеулер əр адамның қабiлетiн
Қабiлетiне байланысты нəсiлдiк идея Франц Галльдың "Френология" (phrenos -ақыл,
Арнаулы зерттеулер негiзiнде əрқайсысы белгiлi дара қабiлетке сай келетiн
Солай да болса Ф. Галль ұсынған мидың мекендiк қызметi
Бұл қатарда аса белгiлi болған немiс музыканттарының тобын ұлғайтқан
Осындай ғажайып қабiлет кұбылысын қазақ əн-күй өнерiн дамытуда көзге
Жоғарыда аталған тұқым қуалаушылық идеяларына тiкелей қарсы шыққан ғалымдар
1.3 Дарынды балалардың психологиялық ерекшеліктері
ХХI ғасырда әлемдік өркениет жаңа даму сатысына көтерілді. Қазақстан
Адамзат бойындағы қабілет пен дарындылықты анықтау және оны дамыту
Себебі бұл мәселені мемлекеттің интеллектуалдық және шығармашылық потенциалының стратегиялық
Дарынды баланың интеллектуалдық қуаты - мемлекеттің баға жетпес резерві
Айналамызды қоршаған әлем тез өзгереді. Әсіресе саяси, әлеуметтік және
Дарынды балалардың интеллектуалдық және эмоциялық жағынан дамуындағы алшақтық көп
Қазіргі заманғы мектептің ең бір өзекті мәселесі, қоғамнан және
Әрбір оқушының танымдық іс-әрекеті, эмоциялық өмірі, еркі мен мінез—құлқының
Әлемдік білім беру кеңістігіне енуде дарынды балаларды анықтай отырып,
Оқушылардың шығармашылық өмірінде дарындылықтарын дамытуға барлық жағдайлар жасау;
Бала үшін тиімді, жанына жайлы жеке жолын таңдауға көмек
Балаға ыңғайлы, жарқын, эмоционалды орта құру.
Егер де оқушыларды белсенді интерактивтік формада (тренингтер) терең білімді
Бала бойындағы дарындылық қасиетін ашу,
Дарындылық - адамның ой-өрісінің жоғарғы деңгейі мен өзіндік іс-әрекеттің
Мектептің негізгі тірегі – білімді де білікті, іскер де
Дарынды балалар – жалпы және арнайы дарындылығын (музыкаға, сурет
Дарындылықтың бағалануы тестеуге ғана негізделмеуі керек. Оның дәрежесі мен
Дарындылық баланың қабілетінен көрінеді
Техникалық қабілет:
- алуан түрлі тетіктер мен машиналарға қызығады;
- үлгі, құрал, аппарат құрастырғанды жақсы көреді;
- механизм, аппараттық жұмыс істемеу себептерін анықтайды;
- бұзылған құрал және механизмдерді жөндейді, ескі бөлшектерден жаңа
- тетіктердің сызбасын сала алады;
- техникалық әдебиеттерді оқиды.
Музыкалық талант:
- музыканы және музыкалық жазбаларды жақсы көреді;
- саз әуеніне тез құлақ түріп, оны мұқият тыңдап,
- жан-тәнімен беріліп музыкалық аспапта ойнап, әуен айтады;
- ән жазады;
- бір музыка аспабында ойнайды;
Ғылыми жұмысқа қабілет:
- абстрактілік ұғымдардан ой қорытындыларын тез шығарады;
- басқанық және өзінің ойларын, бақылағандарын жазып алады;
- ғылыми-көпшілік басылымдарды, ғылыми мақала және кітаптарды, ғылыми әдебиеттерді
- әр түрлі оқиғалардың себептерін және мәнін табады;
- өзінің жобаларына, сызбасына уақытты көп бөледі;
- жұмыс істегенде шаршамайды
Актерлік талант:
- сөзі жетпегенде өз сезімін бет қимылы, қимыл-қозғалысы арқылы
- кейіпкерге еліктеп дауысын өзгертеді;
- аудиторияның алдында сөйлегенді, әсіресе үлкендер алдында сөйлегенді жақсы
- сұлулықты жақсы көріп, маңызын түсінеді.
Өзгеге ұқсамайтын интеллект:
- жақсы, анық ойлап, адам ойын тез түсінеді;
- адамдардың іс-қимылының себептерін біледі;
- еске сақтау қабілеті жақсы;
- жаңа оқу материалын тез қабылдап, жадына жаттап алады;
- сұрақтарды көп қояды;
- кітапты көп оқиды;
- өзіне қатысы жоқ мәселелерді көп біледі;
- өте ақылды, өзін құрметтейді.
Спорт:
- күші көп, үнемі қозғалғысы келеді;
- соққыдан қорықпайды;
- спорт жарыстарында жеңеді;
- қай уақытта күреске және басқа спорт түрлеріне үйренгені
- өзінің көп құрбыларына қарағанда денесі жақсы дамығаи, қимыл-қозғалысы
- еш уақытта шаршамайтын әсер туғызады;
- спортшыларға еліктейді.
Әдеби дарындылық:
- жазбаша және ауызша әңгімелерінде кейіпкерлердің көңіл-күйін беру үшін
- әңгіме, өлең, роман жазады.
Көркемөнерге қабілеті:
- сөз таба алмаса, сурет арқылы көңіл-күйін, сезімін білдіреді;
- суреттерінде адамдарды, жануарларды, оқиғаларды бейнелейді;
- өнер шығармаларын талдай алады;
- бос уақытында ермексазбен (пластилин) жұмыс істеп, сурет салады;
- үйді, киімдерді безендіреді;
- классикалық шығармаларды дұрыс бағалайтын кездері болады.
Басқалардан бұрын балалардың көркемдік дарындылығын (музыка саласында, сурет салуда)
Баланың ең үздік жетістіктері болашақ таланттың жеткілікті кепілі бола
Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты – шығармашылық жұмыста өзінің
Дарынды балаларға білім беруді ғылымның бүгінгі даму дәрежесіне сәйкес
Дарынды баланың ерекшеліктері
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Бірінші тарау тұжырымы
Қабілет – адамның табиғи және жүре пайда болатын сомдалып
2 ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫҢ ҚАБІЛЕТІНІҢ ДАМУЫН ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ.
2.1 Оқушының дарындылық қабілетін анықтау
Оқушылардың қабілетін анықтау олардың әр пәннен интелектуалдық, шығармашылық, жеке
Баланың даралық ерекшелігін дамыту , оны қоғамды өмір сүруге
Балалардың кәсіби және жеке даралығын анықтай алуына психологиялық –
Нақты баламен жеке сыйластық және сенімді қарым-қатынас орнату.
Бала қызығушылығы мен бейімдерін анықтау басқа да психходиагностикалық жұмыстар
Кіші жастағы оқушылардың қызығушылық бағыттарын зерттегенде, оқыту мен
Бір жағынан қызығушылық пен бейімділіктер абсолютті сәйкес келмей, екінші
Алынатын ақпарат шындыққа жанасуы үшін осы әдістеме бойынша балалар
Оқу бағдарламасына сай білімді терең меңгерген, жеке шығармашылық қабілеті
Оқушылардың дарындылық қабілетін анықтауға «Дарындылық диагностикасының »
Жауап парағына аты-жөніңізді жазыңыз. Жауаптарынызды ретіне қарай ұяшықтарына түсіріп
Жауап парағы
Парақ ұяшықтарында барлық сұрақтарға жауап жазылады (қосу және алу
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31 32 33 34 35
Сұрақтар бала бейімділігін шартты түрде жеті салаға бөле отырып,
математика және техника ;
рухани ;
бейнелеу өнері ;
дене шынықтыру мен спорт ;
қарым-қатынастық қызығушылықтар ;
табиғат пен жаратылыстану ;
үйдегі міндеттер , өз-өзіне қызмет көрсетудегі қызметтер;
Бұл әдістеме диагностикалық қызметтен бөлек, өзгету енгізу .Алынған
Балаларға нұсқау
Жауап парағының жоғарыдағы оң жақ бұрышына өз аты
Нәтижелерді өңдеу
Қосу және алу таңбаларының санын тігінен санап шығыңыз.
Берілген әдістеме ата-аналармен жүргізілетін жұмысты белсендіре түсуі тиіс. Оларды
Дарындылықты анықтау қорытындысы
5 «Б» сынып
р/с Аты – жөні 1
1 А.Ж. 3 2 4 2 0 2
2 А.Д. 5 4 3 4 1 3 1
3 Ә.Н. 5 4 1 4 2 4
4 Ә.А. 5 4 4 1 3 2
5 Ә. И. 5 4 4 4 1 3
6 Б.А. 2 3 3 4 3 3
7 К.Ә. 5 4 4 4 4 4 4
8 Ж.Ә. 4 6 4 4 0 4
9 Қ. Д. 5 3 4 3 3
10 Қ. М. 5 4 3 4 4
11 Р.Ә. 0 2 1 4 4 3
12 С.М. 4 2 2 4 0 2
13 С.Е. 1 4 0 4 1 4
14 Т.Б. 4 3 4 4 4 3
15 Т. Д. 5 1 2 4 4 3
16 Т.Қ. 3 4 3 4 4 3 0
17 С.А. 4 2 1 4 4 2
Барлығы: 17 оқушы 11 3 2 7 4 1
Барлығы: 17 оқушы
Математика және техника – 11 оқушы
Рухани – 3 оқушы
Бейнелеу – 2 оқушы
Д/ш мен спорт - 7 оқушы
Қарым-қатынас қызығушылықтары - 4 оқушы
Табиғат пен жаратылыстану – 1 оқушы
Үйдегі міндеттер, өз-өзіне қызмет көрсетудегі қызмет - 3 оқушы
Зерттеудің екінші әдістемесі оқушылардың топтағы көшбасшылық қабілетін анықтауға
Зерттеу мақсаты:
Бұл әдістеме адамның көсем болуға деген қабілетін анықтауға арналған.
Сәйкестендірілген келесі кілтпен ұпай саны анықталады:
1а, 2а, 3б, 4а, 5а, 6б, 7а, 8б, 9б,
Кілтпен сәйкес келген әрбір сыналушының жауабы 1 ұпайға ие
Егер 25 ұпайға дейін болса көшбасшылық санасы әлсіз бейнеленген.
2.3.Кіші мектеп жасындағы балалардың шығармашылық қабілетін дамыту
Қажетті құралдар: шығармашылық альбомынан тапсырма үлгілері, түрлі көлемдегі қағаздар,
1 тапсырма. Суретті көргенде сенің нені ұнататыныңды, қай нәрсе
2 тапсырма. Парақта салынған фигураға мұқият қарап алып қызықты
Нұсқау: Мұқият қарашы, әрбір фигура неге ұқсайды? Бірнеше нұсқаларды
Оқушылардың байқағыштығын дамытуға арналған тапсырма. Мұнда, пішіндері мен орналасу
«Суырыпсалма ақын»
Бастауыш сыныптарда шығармашылықтың алғашқы сатысын іс-әрекет және ойын түрінде
«Жаңбыр ойыны»
Іс-әрекет жасаудың маңызы ерекше. «Жаңбыр» ойыны кезінде мұғалімнің айтқан
Мұғалім Оқушы
Жаңбыр жауды далаға
Жаңбыр жауды қалаға
Жаңбыр жауды ауылға
Жаңбыр жауды бауға да
Көктемгі кез, жазғы мезгіл, күзде бәрі, қыста бәрі, көрікті,
Екінші бөлім тұжырымдамасы
Осы жүргізілген әдістемелер бойынша оқушылардың бойындағы әрбір пәнге қабілеттілігін
Баланың ең үздік жетістіктері болашақ таланттың жеткілікті кепілі бола
Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты – шығармашылық жұмыста өзінің
Қорытынды
Жалпы қабілеттілікті дамыту үшін көп жағдайлар керек.
- туа біткен қасиетін дамыту;
- отбасының жагдайы, ата-анасының қолдауы;
- оқушы мен ұстаз арасындағы қарым-қатынас;
- ұстаз біліктілігі;
- мектептегі оқыту мен тәрбиелеу деңгейі.
Міне, осы айтылғандар ұштасқан кезде ғана қабілетті, дарыңды, талантты
Жеке тұлғаға байланысты дамытушы iс-əрекет жайында əңгiме қозғалғанда, алдымен
Өндiрiстiк тапсырыстар мен қызметтiк мiндеттер адам-ның шығармашылық мүмкiндiктерi мен
Iс-əрекет адам қабiлетiн ұдайы дамыта бермейдi, оның себебi -
Осыған орай қабiлеттер нақты жəне мүмкiн болып екiге бөлiнедi.
Мүмкiн болар қабiлеттер нақты iс-əрекеттiң қандай да түрiнде көрiне
Қорыта келгенде, қабілетті, дарынды оқушыларды таба біліп, әрқайсысына жеке
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа
Қазақстан». - Астана, 2007 жыл 28
Аймауытов Ж. Психология (оқу құралы). –А: 1994.
Мұқанов М. М.. Жас және педагогикалық психология. А.1981
Аймауытов Ж. Жан жүйесi жəне өнер таңдау. –М: 1926.
Жарықбаев Қ.Б. Жантану негіздері.- А,
Алдамұратов Ə., Мұқанов М. Психология пəнiнен лабораториялық – практикалық
Жақыпов С.М. Жалпы психологияға кіріспе. А.: Қазақ университеті, 2007.
8. Алдамұратов Ə. Жалпы психология. –А: 1996.
9. Алдамұратов Ə. Қызықты психология. –А: 1992.
10. Сәбет Бап-Баба. Жалпы психология.- А, Дарын 2003.
11. Петровский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелігі
12. Төленияз Г. Оқушының дарындылық қабілетін анықтау // Мектептегі
13. Губаева М. Қабілетті оқушыны дарындыға жеткізейік // Қазақстан
14. Қаңтарбаева Г. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту // Бастауыш
15. Бекболғанов Е. Ойлау қабілетін қалыптастырудың дидактикалық аспектілері //
16. Шілмағамбетов Е. Ойлау қабілетін дамыту // Қазақстан мектебі.
17. Жанатбекова Н. Шәкірттің ойлау қабілетін дамыту – басты
18. Досыбекова Ш. Дарынды балаларды оқыту ерекшелігі // Қазақстан
19. Әбілмәжінова Н. Дарынды оқушымен жұмыс // Қазақстан мектебі.
20. Иманғалиева А. «Дарынды дамыту - ұстаз парызы»
21. Тәжібаев Т . Жалпы психология. -
22. Рубинштейн Р.П. Основы общей психологий.-
23. Немов Р.С. Психология. – М.:
Қосымша 1
Дарындылық диагностикасының әдістемесі
(Савенков бойынша)
Жауап парағына аты-жөніңізді жазыңыз. Жауаптарынызды ретіне қарай ұяшықтарына түсіріп
Сұрақ парағы
Әрбір сұрақ сізге «ұнайды ма?» деген сөздерімен аяқталады.
1 .логикалық және ойлануға арналған тапсырмаларды шешу;
2 .өз бетіңізбен (сізге біреу оқыса) ертегі , әңгіме
3 . ән айту;
4 . дене щынықтырумен шұғылдану;
5 . басқа балалармен бірге ұжымдық топтың ойындар ойнау;
6 . табиғат туралы әңгімелероқу (сізге оқыса);
7 . ас бөлмесінде жұмыс істеу (ыдыс жуу,ас дайындау);
8 . техникалық нобайғышпен ойнауын;
9 . тілді меңгеру , жаңа создерге қызығу мен
10. өз бетімен сурет салу ;
11. спорт,қозғалыс ойындарын ойнай;
12. балалар ойынын басқару;
13. орманға , кең далаға шығу ,өсімдік ,жануар ,жәндіктерді
14. дүкеннен тағамдар сатып алуға бару;
15. техника , машина , ғарыш кемелері және т.б.
16. жасырынған сөздерді табу ойындарын ойнау (жануар, қала атын
17.өз бетімен оқиға, ертегі, әңгіме құрастыру;
18. күн тәртібін сақтап, таңертеңгі жаттығу жасау;
19. бөгде адамдармен әңгімелесу;
20. үй аквариумын, құстар, жануарлар (мысық, ит және т.б.)
21. өзіңнен кейін кітап, дәптер, ойыншықтар және т.б. жинастыру;
22. ұшақ , кеме және т.б. суреттерін салу және
23. тарихпен танысу (тарихи мұражайға бару)
24. үлкендердің нұсқауынсыз өз бетіңмен бейнелеу өнерінің турлерімен айналысу;
25. спорт туралы кітаптар оқу (біреу оқыса, тыңдау), спорт
26. балалар немесе улкендерге бір нәрсе туралы түсіндіру (өз
27. үй өсімдіктеріне қарау;
28. үлкендерге үй жинауға көмектесу шаң сүрту, сыпыру, және
29. өз бетіңмен санау, мектепте математикамен айналысу;
30. қоғамдық құбылыстар мен халықаралық жаңалықтармен танысу;
31. корініс құруға қатысу;
32. секциялар мен үйірмелерде спортпен шұғылдану;
33. өзге адамдарға көмектесу;
34. бақшада жұмыс істеу өсімдіктер өсіру;
35. өз бетіңмен тігу, кесте тігу, жуу немесе көмектесу.
Жауап парағы
Парақ ұяшықтарында барлық сұрақтарға жауап жазылады (қосу және алу
Мерзімі :
Тегі , аты :
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31 32 33 34 35
Қосымша 2
«Көшбасшылық» қабілетін анықтау әдістемесі.
Зерттеу мақсаты:
Бұл әдістеме адамның көсем болуға деген қабілетін анықтауға арналған.
Сұрақтары:
Сіз айналадағы адамдар назарында жиі боласыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Сізді қоршаған адамдардың сізбен салыстырғанда қызмет дәрежесі жоғары деп
А) иә
Б) жоқ
Сіз қызметтес дәрежелері тең адамдармен бірге жиналыста отырған сәтте
А) иә
Б) жоқ
Сіз бала күніңізде өз құрбыларыңыздың ортасында ортасында көшбасшы болуды
А) иә
Б) жоқ
Сіз біреуді бір нәрсеге көзін анық жеткізген сәттен ләззат
А) иә
Б) жоқ
Сізді жасқаншақ адам деп атаған кездер болды ма?
А) иә
Б) жоқ
Сіз мынаған келісесіз бе «әлемдегі барлығы пайдалы нәрселердің көбісі
А) иә
Б) жоқ
Сіз күткен өз нәтижесін ойдағыдай бермесе сіз:
А) бұл іске деген жауапкершіліктің басқа адамда екеніне қуанасыз
Б) өзіңізге жауапкершілікті алып, істі аяғына дейін жеткізесіз
Адамдармен әңгімелескен кезде, сіздің кейде байсалды қалпыңызды жоғалтқан кездер
А) иә
Б) жоқ
Айналадағы адамдар сізден именеді, ол сізді қанағат сезімін тудырады
А) иә
Б) жоқ
Сіз үстел басында (жиналыста, компанияда) отырған адамдардың назарында болып
А) иә
Б) жоқ
Сіз адамдарға сесті әсер қалдырамын деп ойлайсыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Сіз өзіңізді арманшыл адаммын деп ойлайсыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Егер айналадағы адамдардың сізбен келіспейтінін байқасаңыз онда сасып
А) иә
Б) жоқ
Сіз өзіңіздің жеке басатамаңызбен спорттық немесе түрлі топтарды құрумен
А) иә
Б) жоқ
Мына екі көзқарастың қайсысы сізге жақын?
А) нағыз жетекші адамдарды басқара отырып жетекшілік ету керек,
Б) нағыз жетекші өзі басқаратын істі өзі жасауы тиіс
Сіз қандай адаммен жұмыс істегенді ұнатасыз?
А) тәуелді адамдармен
Б) тәуелсіз, дербес адамдармен
Сіз өткір пікір таластардан қашасыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Сізде бала күніңізде әкеңізді билігімен жиі соқтығысатын кездеріңіз болды
А) иә
Б) жоқ
Пікір-таластарда бұрын сіздің пікіріңізбен келіспейтін адамдарды мойындатқыза алған кездеріңіз
А) иә
Б) жоқ
Сіз өзіңізге мынадай көріністерді елестетіңіз: сіз жолдастарыңызбен орманда серуендеп
А) шешім қабылдауда сіз өзіңізге қарағанда қасыңыздағы адамға арқа
Б) ешнәрсе істемейсіз, басқаларға арқа сүйейсіз
Мынадай мәтел бар: «ауылдағылардың біріншісі болғанша қаладағылардың соңы бол».
А) иә
Б) жоқ
Сіз өзіңізді басқаларға әсер ететін адаммын деп ойлайсыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Сізде бастама пайда болған кездегі сәтсіздік бұл істі қайтып
А) иә
Б) жоқ
Сіздің көзқарасыңыз бойынша нағыз көшбасшы кім?
А) ең құрамды адам
Б) кімнің мінезі күшті болса
Сіз адамды әрқашан түсініп, олардың жетістіктерін бағалай аласыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Сіз тәртіптілікті бағалайсыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Төмендегі екі жетекшінің қайсысы ұнайды?
А) барлығын өзі шешетін жетекші
Б) басқалардың пікірімен санасатын, оларды тыңдайтын жетекші
Жетекшіліктің қай стилі сіз жұмыс жасайтын мекемеге лайық?
А) ұжымшыл
Б) авторитарлық (өктем)
Сізде басқалар жиі зиянын тигізеді дейтін ойлар бар ма?
А) иә
Б) жоқ
Берілген екі портреттің қайсысы сізді суреттейді?
А) жуан дауысты, әмірлі сөйлейтін адам
Б) әлсіз дауысты, ұстамды, ойланғыш адам
Сіз өміріңізді жиналыстарда қалай ұстайсыз, егер сіздің пікіріңіз дұрыс,
А) үндемейтін
Б) өз пікірімді айтамын
Сіз өзіңіз қызығатын жұмыстарды басқа біреуге жүктейсіз бе?
А) иә
Б) жоқ
Сізде жауапты бір істі орындалмағанда қапалану сезімі туа ма?
А) иә
Б) жоқ
Сіз қайсысын қалар едіңіз?
А) жақсы адамның жетекшілігінде жұмыс істеу
Б) өз бетімен жетекшісіз жұмыс істеу
Сіз мынадай байламға қалай қарайсыз: отбасы өмірінде жақсы болу
А) келісемін
Б) келіспеймін
Сізде басқа біреудің әсерімен бір нәрсені сатып алушылық бола
А) иә
Б) жоқ
Сіз өзіңіздің ұйымдастырушылық қабілетіңіз жақсы деп санайсыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Сіз қиыншылықтармен соқтығысқанда өзіңізді қалай ұстайсыз?
А) қолдарым төмен түсіп кетеді
Б) менде оны ұзартуға деген тілек туады
Сіз адамдарды қағытуға лайық болса қағытын сөйлейсіз бе?
А) иә
Б) жоқ
Сіздің жүйкеңіз өмірдегі ауыртпалықтарды көтеруге қабілетті деп ойлайсыз ба?
А) иә
Б) жоқ
Егер сізге мекемені қайта құруға ұсыныс жасаса сіз не
А) қажетті өзгерістерді тез арада енгізер едім
Б) барлығын алдымен асықпай ойланып аламын
Сіз тым мылжың әңгімелесушінің әңгімесін қажет болғанда әңгімесін бөле
А) иә
Б) жоқ
Сіз мынамен келісесіз бе: адамдар бақытты өмір сүруі үшін
А) иә
Б) жоқ
Сіз әрбір адам артында қаларлық көрнекті бірнәрсе жасау керек
А) иә
Б) жоқ
Сіз кім болғанды қалайсыз?
А) суретші, ақын, композитор, ғалым
Б) көрнекті жетекші, саясаткер
Сізге қандай музыканы тыңдау жағымырақ?
А) күшті, салтанатты
Б) жай, лирикалы
Маңызды әрі әйгілі адамдармен кездесу кезінде қобалжу тудыра ма?
А) иә
Б) жоқ
Сіз жігерлі-күшті адамдармен жиі кездесесіз бе?
А) иә
Б) жоқ
Сіз өзіңіз қызығатын жұмыстарды басқа біреуге жүктейсіз бе?
А) иә
Б) жоқ
Сәйкестендірілген келесі кілтпен ұпай саны анықталады:
1а, 2а, 3б, 4а, 5а, 6б, 7а, 8б, 9б,
Кілтпен сәйкес келген әрбір сыналушының жауабы 1 ұпайға ие
Егер 25 ұпайға дейін болса көшбасшылық санасы әлсіз бейнеленген.
3
