Валюталық бағам өзгерісінің әсері ХҚЕС курстық жұмыс
Жоспар
Кіріспе 5
1 Шетел валютасындағы операциялар және оларды есепке алудың теориялық негіздері 7
1.1 Валюталық бағам түсінігі мен түрлері 7
1.2 Валюта бағамының белгіленуі және бағамды болжау 9
1.3 Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялары реттеу нормативтері 13
2 «Валюталық бағам өзгерісінің әсері» ХҚЕС қолданылу тәжірибесі 18
2.1 Валюталық шоттарды ашу тәртібі 18
2.2 Валюталық операциялардың түрлері және олардың есебі 21
2.3 Шетелдік валютамен операцияларды қолданыстағы валютамен көрсету 25
3 Қазақстан Республикасындағы валюталық режимді ырықтандыру тұжырымдамалары 29
3.1 Қазақстанда валюталық режимді ырықтандыру мəселелері 29
3.2 Валюталық режимді ырықтандыру бойынша іс-əрекеттердің бір ізділігі 33
Қорытынды 35
Пайдаланылған ақпарат көздері 38
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 34 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
Кіріспе 5
1 Шетел валютасындағы операциялар және оларды есепке алудың теориялық
1.1 Валюталық бағам түсінігі мен түрлері 7
1.2 Валюта бағамының белгіленуі және бағамды болжау 9
1.3 Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялары реттеу нормативтері 13
2 «Валюталық бағам өзгерісінің әсері» ХҚЕС қолданылу тәжірибесі 18
2.1 Валюталық шоттарды ашу тәртібі 18
2.2 Валюталық операциялардың түрлері және олардың есебі 21
2.3 Шетелдік валютамен операцияларды қолданыстағы валютамен көрсету 25
3 Қазақстан Республикасындағы валюталық режимді ырықтандыру тұжырымдамалары 29
3.1 Қазақстанда валюталық режимді ырықтандыру мəселелері 29
3.2 Валюталық режимді ырықтандыру бойынша іс-əрекеттердің бір ізділігі 33
Қорытынды 35
Пайдаланылған ақпарат көздері 38
Кіріспе
Қазақстан Республикасы халықаралық сауда саласында және ел ішіндегі макроэкономикалық
Қазақстандағы нарықтық реформалардың ерекшелігі болып валюталық саясат мәселесі, негізінен
Валюта саясаты мәселесі, ұлттық валютаның айырбас бағамын қалыптастыру және
Валюта бағамы үшiн қажеттi:
• тауарлармен, қызметпен сауданың жанында валюталардың ауыс-түйiсi, капиталдар және
• әлемдiк бағалар және ұлттық немесе шетелдiк валюта бейнеленген
• фирмалар және банктердiң шетелдiк валютасындағы есептердiң периодты қайта
Валюталық бағамның өзгеру перспективасы бойынша мәселеге ғалымдар және көптеген
Курстық жұмысты жазудағы мақсатым – осы жоғарыда аталған маңызды
1 Шетел валютасындағы операциялар және оларды есепке алудың теориялық
1.1 Валюталық бағам түсінігі мен түрлері
Әрбір елдің валюталық жүйесінің негізгі элементі – оның ұлттық
Іс жүзінде экономикалық даму қарқыны мен экономикалық бағдарламаларды бағалау
Номиналды валюталық бағам – екі валюта арасындағы бағам, яғни
Нақты валюталық бағам – өз елінде немесе ұлттық валюта
Нарық түрлеріне байланысты валюта бағамының келесі түрлері ажыратылады:
Спот-бағам – бағам жөніндегі келісімге қол жеткізілгеннен кейін 2
Форвардтық бағам – бағам жөніндегі келісімге қол жеткізілгеннен 3
Фьючерстік бағам – мәміле шартында белгіленген күні активтің орындалу
Нарықтық бағам – Қазақстан Қор Биржасындағы немесе Ұлттық Банк
Халықаралық экономикада негізінен валюталық бағам ретінде спот-бағам қабылданады.
Валюта бағамының бірлігі дегеніміз – барлық валюталық операциялар үшін
Валюталық бағамның белгіленуіне (реттелуіне) байланысты 3 түрі болуы мүмкін:
белгіленген (фиксированный) валюталық бағам;
тұрақсыз валюталық бағам, белгілі коридор шегінде тербеліп тұрады;
сұраныс пен ұсынысқа қатысты еркін қалқымалы валюталық бағам.[7]
Баға кесу (котировка, франц. coter – баға белгілеу, баға
а) ұлттық валютаның басқа валютаға қатынасы бойынша айқындалған тіркеулі
ә) валюта бағамын осы валютаға сұраным мен ұсынымның арасындағы
б) бағамның аралас белгіленуі, мұнда қатысушылар еркін сауда-саттықты бағамдардың
1.2 Валюта бағамының белгіленуі және бағамды болжау
Валюталық баға кесу (котировка валюты) – бұл бір валюта
Валюталық баға кесу сандық және графиктік формада ұсынылады. Техникалық
Ереже бойынша, валюта нарығында баға кесу екі бағадан тұрады:
Бұл валютаны сатушылар оны сатуға дайын валюталық баға кесу
Бұл валютаны сатушылар оны сатып алуға дайын валюталық баға
Біріншісі – Bid бағасы, екінші баға Ask немесе Offer
Әрбір валюталық мәміле құрамына екі валютамен жасалатын операциялар кіреді,
Валюталық баға кесудің, бір валютаның басқа валюта бірлігіндегі бағасы
1) тікелей котировка - ұлттық валюта бірлігінің шетелдік
2) жанама котировка – шетел валюта бірлігінің белгілі бір
3) кросс-котировка – екі валюта бірлігінің бір-біріне қатынасы олардың
Валютаны белгілеу үшін 3 әріпті код қолданылады. Алғашқы 2
Ең жиі қолданылатыны – тікелей котировка.
Рынокта шет елдік валютаға сұраныс пен ұсынысты салыстыру процесінде
Кейде «американдық шарттар» (сол секілді «еуропалық шарттар») терминін кездестіруге
Валюта бағамын ресми түрде Орталық Банк белгілейді, бейресми
Валюталық баға кесу әрдайым өзгеріп отырады, олар ағымдағы сұраныс
Валюта бағамы, бұл ақпарат кәсіпорынның экономикалық қызметі мен қаржылық
Жинақтар қай валютада жұмсалатын болсаң, сол валютада сақталу керек
Сондай-ақ көптеген саяси шешімдер мен процестер валюта бағамын болжау
Қазіргі заманғы экономикалық ғылымда болжам жасаудың негізгі екі әдісі
Болжаудың фундаменталды әдісі.
Айырбас бағамына әсер ететін факторлар:
Айырбас бағамдарының өзгерісін болжау барысында көптеген факторларды ескеру керек,
Экономикалық факторлар:
Салыстырмалы пайыздық мөлшерлемелер. Пайыздық мөлшерлемелер инвестицияларды түрлі валютада бағалау
Сатып алу қабілетінің паритеті. Бұл көрсеткіш әр түрлі валюталардың
Экономикалық жағдайлар. Экономикалық жағдайлар ұзақ мерзімді жоспарда айырбас бағамына
Төлем балансы
Экономикалық өсу
Инфляция деңгейі
Ақша ұсынысы
Жұмыссыздық
Салық ставкалары
Капитал сұранысы мен ұсынысы. Капитал нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың
Саяси факторлар. Валюта нарығына ұзақ мерзімді, қысқа мерзімді перспективада
Экономикалық саясат
Елдегі саяси жағдайдың тұрақсыздық деңгейі
Қаржы биліктерінің, әсіресе Орталық Банк саясаты
Орталық Банктің ел валютасын қатайту немесе босату мақсатында валюта
Нарықтың көңіл-күйі. Бұл фактор айырбас бағамының қысқа мерзімді өзгерісіне
Техникалық талдау
Техникалық талдауды жақтаушылар өз болжамдарын алдыңғы уақыт периодтарындағы нарық
Техникалық талдау негізгі үш қағида негізінде жасалады:
Нарық қозғалысы барлығын ескереді. Бұл тұжырымның мәні, айырбас бағамына
Бағалар бағыт бойынша қозғалады. Тренд – бұл бағам қозғалысының
Бұқа (Bullish) – бағаның жоғары қозғалысы
Аю (Bearish) – бағаның төменге қозғалысы
Боковой (Sideways, Flat) – баға жоғары немесе төменге
ауытқумен бір деңгейде болады.
Техникалық талдаудың барлық теориялары мен әдістемелері тренд қайта айналым
Тарих қайталанады. Техникалық аналитиктер бұны ғасырдан ғасырға адамның психологиясының
1.3 Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялары реттеу нормативтері
Коммерциялық банктердің сыртқы экономикалық қызметі тауарлар мен әрекеттерді экспорттау-импорттау,
Әрбір егеменді мемлекетте заңды төлем құралы ретінде сол елдің
Валюталық нарықтар – шетел валюталарын, сұраныс пен ұсыныс негізінде
Валютаны айырбастау операциялары ежелде «ауыстыру ісі нысанында» ерте заманда
Байланыстың электронды құралын кеңінен қолдану және олар бойынша есеп
Операциялар барлық елдерде түкпірінде тәулік ішінде үздіксіз жасалынады;
Валюталық операциялар техникасы сәйкестендірілген, есеп айырысулар банктің корреспонденттік есепшоты
Валюталық және несиелік тәуекелді сақтандыру мақсатында валюталық операциялардың кең
Алып-сатарлық және төрелік операциялар коммерциялық мәмілелермен байланысты валюталық операциялардан
Тұрақты экономикалық жағдайларға тәуелсіз өздерінің биржалық тауарларына байланысты тенденциясы
Атқарымдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық келесілерді қамтиды:
Халықаралықесеп айырысулардың уақытылы жүзеге асырылуы;
Валюталық және несиелік тәуекелді сақтандыру;
Әлемдік валюталық несиелік және қаржылық нарықтардың өзара байланысы;
Банк, кәсіпорын, мемлекеттің валюталық резервтерінің әртараптандырылуы (диверсификациясы);
Валюталық бағамды реттеу;
Қатысушылардың валюталық бағам айырмасы ретінде алатын алып-сатарлық пайдасы;
Экономиканы мемлекеттік реттеуге бағытталған валюталық саясатты жүргізу.
Институционалдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық – бұл банктердің, брокерлік
Валюталық қатынастың субъектілеріне Қазақстан Республикасының резидент және бейрезидент тұлғалары
Валюталық реттеудің объектілері валюталық құндылықтар мен жүргізілетін операциялар болып
Валюталық құндылықтармен жүргізілетін операциялар екі түрге бөлінеді: ағымдағы валюталық
Шетел валютасында банктік операциялар жүргізуге лицензияларды Ұлттық банк шексіз
Шетел валютасындағы қаражаттарды заңды және жеке тұлғалардың шотына және
Банктер мен ұйымдарға шетел валютасында несие және қарыздарды тарту
Заңды және жеке тұлғалардан шетел валютасындағы төлем құжаттарын сатып
Валюталарды сатып алу және сатуды жүргізу;
Шетел мемлекеттерінің банктерімен корреспонденттік қатынастарды белгілеу;
Өз клиенттеріне шетел валютасында кассалық қызмет көрсету;
Шетел валютасында саудалық және саудалық емес операциялар бойынша есеп
Халықаралық банктік тәжірибеге сәйкес басқа да операцияларды жүзеге асыру.
Валюталық операцияларды жүзеге асыруға құқық берілген банктер уәкілетті деп
2000 жылдың сәуірінен бастап Ұлттық банк теңгенің еркін қалқымалы
Қазақстан Республикасының аумағында жүргізілетін валюталық операциялардың жүргізілу тәртібі мен
Валюта заңдылықтарының орындалуын бақылау (валюталық бақылау);
Валюталық нарық, жүргізілген валюталық операциялар көлемін және құрылымының жағдайын
Валюталық реттеу мәселелерін шешу үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі
Валюталық операциялар объектілері мен субъектілерін, валюталық операциялар субъектілерінің құқықтары
Сипатына, субъектісіне, объектісіне, көлеміне байланысты белгілі валюталық операцияларды жүргізуге
Шетел валютасын пайдаланатын қызметтерді лицензиялау;
Валюталық операцияларды тіркеу;
Валюталық операциялар туралы есептемені жинау және талдау;
Валюталық заңдылықтардың орындалуын бақылау;
Валюталық реттеу мәселері бойынша халықаралық байланыс. (Қазақстан 1992 жылдың
Валюталық реттеудің негізін құраушы жүйе валюталық бақылау болып табылады.
Заңдылықтарға сәйкес жүргізілетін валюталық операциялардың сәйкестігін анықтау және оларды
Шетел валютасындағы төлемдердің шарт жағдайына сәйкестігін тексеру;
Валюталық операциялар бойынша есеп жүргізу және есеп берудің толықтығын
Валюталық қатынастарды реттеу кезінде негізгі рөлді арнайы валюталық заңдылықтар
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында келесідей валюталық шектеулер қолданылады:
Резиденттер арасында жүргізілетін операциялар бойынша барлық төлемдер тек қазақстандық
Шетел валютасын сатып алуға, сатуға және айырбастау өкілетті банктер
Қызмет және тауар үшін төлем ретінде және несие ретінде
Сонымен қатар, Қазастан Республикасының Президенті халықаралық міндеттемелердң орындау мақсатында
2 «Валюталық бағам өзгерісінің әсері» ХҚЕС қолданылу тәжірибесі
2.1 Валюталық шоттарды ашу тәртібі
Шетел серіктестігімен есеп айырысуды жүзеге асыру үшін валюталық шот
Нотариалдық куәландырылған құрылтай құжаттарының көшірмесі;
Заңды тұлғаның валюталық шоташу туралы арызы;
Уәкілетті тұлғалардың қол мен мөр үлгілері;
Салық төлеуші ретінде есепке тұрғаны туралы анықтама;
ҚР-ның уәкілетті органына тіркелгені туралы куәлік;
Банкте төлемдерді жүргізу үшін өзара шарттар, келісімдер, мәмілелер көшірмесі
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар банкте валюталық шот ашу
Шот ашу үшін арыз;
Жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмеі;
Клиенттің салық есебіне тіркелгендігін растайтын салық қызметінің органы берген
Мемлекеттік тіркеуден өткендігін растайтын уәкілетті орган берген құжаттың көшірмесі
Шотқа келіп түскен валюталық қаражаттар заңды болуы қажет: уәкілетті
Тауарды импорттау (жұмыстар мен қызметтер) бойынша келісімшарттардың көлемі алдын
(1)
Мұндағы: 1 – валютаның коды;
2 – шоттың баланстық нөмірі;
3 – клиенттің нөмірі (жеке).
Онда шоттың ашылған күні, клиенттің атауы, нөмірі және қосымша
Жоғарыда айтылғандай, банктер шетел валютасында операция жүргізу үшін лицензия
Кейбір шетел валютасындағы операциялар Ұлттық банкке тіркелуі қажет, мысалы,
180 күннен асатын мерзімге дейінгі алынатын несие;
180 күннен асатын мерзімге резиденттердің экспорттық мәмілелерін бейрезиденттердің несиелеуіне
180 күннен асатын мерзімге резиденттердің импорттық мәмілелерін бейрезиденттердің несиелеуіне
ҚР-дағы бейрезиденттердің инвестициясы;
Жылжымайтын мүліктерге мүліктік және басқа да құқықтық төлемдеріне аударымдар;
Бейрезиденттердің 180күннен асатын мерзімге резиденттердің экспорттық мәмілелерін несиелеумен байланысты
Валюталық операциялар бойынша есеп және есеп беру тәртібі және
Республикадағы барлық заңды және жеке тұлғалар ҚР Ұлттық банк
Жекелеген валюталардың ұзақ немесе қысқа позицияларында бірінші кезекте мүмкіндігі
Валюталық позиция банктің шетел валютасындағы талаптар мен міндеттерінің ара
Жабық валюталық позиция кезінде банк шетел валютасын сатып алу
Валюталық бағам банк үшін жағымсыз бағытта өзгеруі мүмкін болғандықтан,
Егер сатылған валюта бойынша міндеттемелер оған деген талаптардан жоғары
Ашық валюталық позициясының шегі қатаң валютадағы банктің жарғылық капиталының
Ашық валюталық позициясының шегі қатаң валютадағы банктің жарғылық капиталының
Банктік валюталық операциялардың жіктелуі жалпы банктік критерийлері бойынша, сондай-ақ
ҚР аумағында жасалатын;
Қазақстанның валюталық құндылықтарының шекарадан өтеуіне байланысты;
Республикадан тыс жерде банктер жасайтын.[9]
2.2 Валюталық операциялардың түрлері және олардың есебі
ІІ дүние жүзілік соғыстан кейін валюталық операциялардың түрлері кеңінен
«Свифт» электрондық байланыс құралының, банкаралық электронды аударымдар жүйесінің, мысалы,
Жедел ұсынумен байланысты валюталық операциялар валюталық позицияның ең мерзімді
Шетел валютасындағы мерзімді мәмілелер (форвардтық, фъючерстік) – шарт жасаған
Шарт жасау уақыты мен мәмілені орындау арасында интервал бар,
Операция белгілі мерзімнен кейін жасалса да, валюта бағамы мәміле
«Спот» және «форвард» мәмілесі бойынша валюта бағамының арасындағы айырма
Шетел валютасында жасалатын мерзімді мәмілелер келесі мақсаттарға жүргізіледі:
Коммерциялық мақсаттағы валюталық айырбасталымы, валюталық түсімдерді валюталық тәуекелді сақтандыру
Валюталық бағамының төмендеуіне байланысты болатын шығындардан шекарадан тыс жерде,
Бағам айырмасы есебінен алып-сатарлық пайда алу.
Валюталық опцион сатып алу сату (лат. opito, options –
70 жылдардан бастап батыс елдерінде қалқымалы валюталық бағамға өту
Валюталық фъючерс – мәмілеге отыру кезінде алдын ала белгіленген
Қолма-қол және мерзімді операцияларға сәйкес валюталық мәміленің әр түрлі
Валюталық операциялармен байланысты нарықтық қызметтің белгілі бір түрі
«Спот» немесе «форвард» жағдайында шетел валюталарын немесе бағалы металдарды
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу – сату
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция».
Және бір уақытта осы өткізбеден теңге эквивалентінде келесі өткізбе
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция»
Кт 6905 «Шетел валютасын сатып алу – сату бойынша
«Спот» және «форвард» жағдайында шетел валюталарын бағалы металдарды сату
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция»
Кт 6905 «Шетел валютасын сатып алу – сату бойынша
Және бір уақытта теңгеде:
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу – сату
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция».
Одан әрі әрбір валюта бойынша дербес шот ашылады. Валюталау
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу – сату
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция».
Шығын балған кезде:
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция»
Кт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу – сату
Баланстық шотта бір уақытта қайта бағалау сомасына келесідей өткізбелер
Пайда сомасына
Дт 3581 «Шетел валютасын қайта бағалау бойынша өткен жылғы
Кт 4570 «Шетел валютасы бойынша форвард операцияларды қайта бағалау
Шығын сомасына:
Дт 5570 «Шетел валютасындағы форвард операцияларын қайта бағалаудан іске
Кт 3581 «Шетел валютасын қайта бағалау бойынша өткен жылғы
Келісімшарттың күші жойылған кезде немесе сатып алу бойынша есеп
Сату валютасы бойынша
Дт 6905 «Шетел валютасын сатып алу – сату бойынша
Кт6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция».
Сатып алу валютасы бойынша
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша позиция»
Кт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу – сату
Баланстық шот бойынша есеп айырысуды жүзеге асыру кезінде келесідей
Сатып алынатын валютада
Дт 1010 «Кассадағы қолма-қол ақша»
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
Кт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы»
2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы»
3581 «Шетел валютасын қайта бағалау бойынша өткен жылғы резерв»
Дт 1010 «Кассадағы қолма-қол ақша»
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
3581 «Шетел валютасын қайта бағалау бойынша өткен жылғы резерв»
Кт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы»
2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы».
Сатылатын валютада:
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы»
2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы»
Кт 1010 «Кассадағы қолма-қол ақша»
3581 «Шетел валютасын қайта бағалау бойынша өткен жылғы резерв»
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы»
2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы»
Кт 3581 «Шетел валютасын қайта бағалау бойынша өткен жылғы
1010 «Кассадағы қолма-қол ақша».[3]
2.3 Шетелдік валютамен операцияларды қолданыстағы валютамен көрсету
Еліміздегі үрдіс пен нарықтық қатынастар жүйесі жылдан жылға дамып
ХҚЕС – бухгалтерлік және қаржылық қорытынды есеп жүргізудің жалпы
Есеп стандарттары бірнеше типтік бағыттардан тұрады. Олар:
1. Мақсаты. Есеп өрісіндегі мәселелер мазмұнына қысқаша түсініктеме беру
2. Қолдану аясы. Мұнда стандарт объектісі мен стандартты қолданудың
3. Анықтау. Стандарт мәтінінде қолданылған негізгі терминдерге түсінік беру
4. Баяндау. Мұнда есеп принципі, бағалау әдісі, шаруашылық фактілер
5. Ақпараттар маңызын ашу. Ақпараттар мазмұны, есеп саясатын жасаудағы
6. Орындалуға жіберілген күн (өз күшіне енетін күн). Мұнда
стандарттың іске асырыла бастаған күні немесе күшіне енетін күні
көрсетіледі. [1]
Осы бағыттар бойынша № 21 ХҚЕС «Валюталық бағам өзгерісінің
Негізгі мәселелер қандай айырбас бағамын (бағамдарын) белгілеу және айырбас
Қолдану аясы:
шетелдік валюталармен операцияларды және қалдықтарды, 39 IAS «Қаржы құралдары
шетелдік қызметтің шоғырландыру, тепе-тең шоғырландыру немесе үлесті қатысуды есепке
ұйымның нәтижелері мен қаржы көрсеткіштерін ұсыну валютасына қайта есептеу
Сонымен қатар, осы Стандарт туынды құралдарға жататын сомаларды ұйым
Осы Стандартта төменде көрсетілген мәндерде мынадай терминдер пайдаланылады:
Жабу бағамы – валюталардың баланс күнгі ағымдағы айырбас бағамы.
Бағам айырмашылығы – шетелдік валюталар бірлігінің бірдей санын қайта
Валюта бағамы – бір валютаны басқасына айырбастау коэффициенті.
Әділ құн – жақсы хабардар, осындай операция жасағысы келетін,
Шетелдік валюта – ұйымның қолданыстағы валютасынан өзгеше валюта.
Шетелдік қызмет - өз қызметі есеп беруші ұйым елінен
Қолданыстағы валюта – ұйым өз қызметін жүзеге асыратын негізгі
Ақша баптары – қолда бар валюта бірліктері, активтер және
Шетелдік қызметке таза инвестициялар – осы қызметтің таза активтеріндегі
Ұсыну валютасы - қаржы есептілігі берілетін валюта.
Ағымдағы валюталық бағам – дереу есеп айырысуға арналған айырбас
Стандарттың маңызы – шетелдік валютамен операцияларды қолданыстағы валютамен көрсетуде
бағалары шетелдік валютамен көрсетілген тауарларды немесе қызметтерді сатып алатын
өтелетін немесе алынатын сома шетелдік валютамен көрсетілген қаражатты қарызға
активтерді әлдебір басқа жолмен сатып алатын не сататын, немесе
Бастапқы мойындау кезінде қолданыстағы валютада шетелдік валютамен жасалатын операция
Операция жасалған күн – Халықаралық қаржы есептілігінің стандартында көзделген
Ұйым осы Стандартты 2005 жылғы 1 қаңтардан немесе сол
2005 жылғы желтоқсанда шығарылған Шетелдік бөлімшеге таза инвестицияларға (IAS
3 Қазақстан Республикасындағы валюталық режимді ырықтандыру тұжырымдамалары
3.1 Қазақстанда валюталық режимді ырықтандыру мəселелері
Валюталық режимді ырықтандыруға арналған алғы шарттар
Соңғы жеті жыл ішінде Қазақстанда мұнай мен ыңғайлас газды
Айырбас бағамының еркін өзгермелі саясатын сақтаған кезде шетел валютасының
Экономиканың шикізат емес секторының бəсекелестік қабілетінің нашарлауы экономиканың салалық
Теңгенің тұрақты нақты бағамын сақтаған кезде Ұлттық Банктің ішкі
Соның нəтижесінде, егер ақша ұсынысының ұлғаюы оларға нақты сұраныстың
Орташа алғандағы болашақта төлем балансының тұрақтылығына қол жету валюталық
1. Оптимальды табыстылыққа қол жету мақсатында инвестициялық портфельді түрлендіру
2. Республиканың экономикалық потенциалын шетелдік коммерциялық кəсіпорындарға тікелей инвестициялар
3. Ішкі қор рыногын дамыту жəне инвестициялудың жаңа,
4. Қаржы емес секторының валюталық қаражатты тартуы тек заем
5. Қаржы емес ұйымдары - валюталық рыноктың ірі қатысушылары
6. Резиденттердің сыртқы сауда операцияларына қатысты əкімшілік шектеулер мен
Валюталық режимді бір ізді ырықтандыру экономика жағынан маңызды операцияларды
Ырықтандырудың ұзақ мерзімді мақсаты валюталық режимнің қолданылып жүрген шектеулерін
Валюталық режимді ырықтандыруға байланысты тəуекелдер
Валюталық режимді ырықтандыру процесі барысында мынадай сыртқы жəне ішкі
1. Əлемдік тауар рыноктарының бағалары, атап айтқанда мұнайдың бағасы
2. Капиталдық жасалатын операцияларды ырықтандыру ішкі жəне əлемдік проценттік
3. Тəжірибе көрсетіп отырғандай валюта бағамына спекулятивті бас салу
4. Қаржылық емес сектор кəсіпорындарының төлем қабілетсіздігі тəуекелі айырбас
5. "Регулятивті арбитраж" тəуекелі, яғни валюталық реттеу жəне бақылау
Қазақстанда валюталық реттеу режимін ырықтандыру мынадай негізгі принциптерге негізделеді:
1. Бірізділік принципі. Жеңілдік жасалатын операцияларға қойылатын талаптар алдымен
Лицензия ⇒ тіркеу ⇒ шектеусіз жүргізу тəртібі.
2. Экономикалық қажеттілік принципі. Жеңілдеті осымен байланысты тəуекелдің ауыртпалығын
3. Басымдылық принципі. Елдің экономикалық қауіпсіздігі үшін қысқа мерзімді
капиталдың кенеттен кетуіне кедергі келтіретін шектеулерді қою өте маңызды,
4. Симметрия принципі. Қазіргі кезде шетелге инвестиция беру жағындағы
5. Тең жағдайлар принципі. Ішкі рынокта резидент еместер мен
6. Сəйкестілік принципі. Қаржы ұйымдары жүргізетін операцияларды жеңілдету, оларға
7. Қаржы тұрақтылығы принципі. Қаржылық емес кəсіпорындардың төлем қайтару
8. Статистикалық мониторинг принципі. Төлем балансына қажет деректер жинау
9. Анықтық принципі. Қойылатын талаптар валюталық операциялар жүргізушілерге түсінікті
10. Айрықша жағдайлар принципі. Ұлттық Банк кейбір алдын ала
Аса жеңілдетілген режимді пайдаланатын операцияларды айқындау критерийлері:
1. Мəміленің сипаты: ұзақ мерзімді / қысқа мерзімді. Экономиканың
2. Мəміленің объектісі. Біріншіден, кірістілік жəне тəуекел балансы тұрғысынан
3. Мəміленің субъектісі.
(а). Уəкілетті банктер, зейнетақы активтерін басқарушы компаниялар, зейнетақы қорлары
(б). Қаржы емес сектор кəсіпорындарының төлем қабілетсіздігі тəуекелінің жоғары
(в). Сапалық деңгейдің рейтингісіне ие, ақшаны бақылаудың жəне оны
3.2 Валюталық режимді ырықтандыру бойынша іс-əрекеттердің бір ізділігі
Сатылардың уақытша шеңберін жəне басымдық берілген операциялар тізбесін айқындаған
Валюталық реттеу жəне бақылау мақсаттары үшін капиталдық операциялар жəне
а. операция Ұлттық Банктің лицензиясын - рұқсатын алуды талап
б. операция тіркеуді талап етеді - мəмілеге қатысушы Ұлттық
операция туралы (белгіленген уақыт ішінде келісім-шартқа қол қойған немесе
в. операция одан əрі хабардар етуді талап етеді -
кəсіби қатысушылары, уəкілетті банктер, кеден органдары, не мəмілеге тікелей
қатысушылар ҚҰБ жасалынған мəміленің сипаты туралы (жасалған сəттен бастап
г. операция лицензия, тіркеу куəлігін, хабарлама алуды талап етпейді.
Рұқсатты берген кезде негізгі критериилер экономикалық қажеттілік жəне өтініш
Валюталық реттеудің əкімшілік шектеулерін ала отырып, ішкі валюталық рыноктағы
Валюталық режим талаптарын жеңілдету артық көрінетін капиталдық операциялар жəне
Төлем балансы жəне Ұлттық Банктің өкілеттігі үшін статистикалық ақпаратты
Қорытынды
Қорытындылай келгенде, біз валюталық жүйенiң басты элементi-валюталық бағам болып
Валюталық бағам-басқа елдiң ақша бiрлiгiне қатысты сол елдiң ақша
Валюталардың баға белгiленiмi айырбас үшiн ұсынылған екi ақша бiрлiгiнiң
Шетел валютасы халықаралық төлем айналымында ең бастысы банктiк және
Валюталық нарықтарды валюталық операцияларды жүргiзудiң негiзiнде халықаралық сауда, сонымен
Валюталық нарықтардың қатысушыларын екi басты топқа бөледi:пассивтi, валюталық операцияларды
Сауда-өнеркәсiптiк клиенттер үшiн валюталар баға белгiлеу кросс-бағам негiзiнде бекiтiледi,
Мемлекеттiң валюта бағамына әсер ету шаралары валюталық интервенция, диконттық
Әсер етудiң ең тиiмдi әдiсi-валюталық интервенция. Орталық банктердiң әлемнiң
Валюта бағамымен манипуляция жасау елдiң сыртқы сауда операцияларына
Қ.Р Ұлттық Банкi валюталық реттеу функцияларын жүзеге асыратын негiзгi
Бұдан басқа, халықаралық мiндеттемелердiң орындауы мақсаттары және төтенше жағдайлардың
Лицензиялау: Қазақстан ұлттық бангi дәл қазiр келесi операцияларды лицензия
• банктiк операциялардың шетелдiк валютасындағы өткiзу, соның iшiнде шетелдiк
• қызмет, жүзеге асыруға қатысты бөлшек саудасы және нақты
• шетелдiк банктер және қаржы институттарындағы (ұлттық валютадағы есептi
Валюталық операциялардың тiркеуi:
Қазақстан ұлттық бангi капитал резиденттердiң пайдаларына резидент еместерiнiң 100
• мерзiмге қарыздарының алуы 180 күннен астам;
• мерзiмге резиденттердiң экспорттық мәмiлелерiнiң резидент еместерiмен 180 күннен
• Қазақстан республикасына резидент еместерiнiң инвестициялары;
• төлеуге аудармалар мүлiктiк және басқа жылжымайтын мүлiкке дұрыс
• сонымен бiрге мерзiмге резидент еместердiң резиденттерiмен 180 күннен
Пайдаланылған ақпарат көздері
ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңы. 28
21 «Валюталық бағам өзгерісінің әсері» ХҚЕС
Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары
Кеулімжаев Қ.Қ., Әжібаев З.М. т.б. «Қаржылық есеп». Алматы 2001
Міржақыпова С.Т. «Банктегі бухгалтерлік есеп» Экономика, 2006ж
Марченко Г. «Қазақстан Республикасында валюталық режимді ырықтандыру тұжырымдамасы» ҚР
Құлпыбаев С. «Қаржы» экономика, 2007 ж
Сейтқасымов Г.С. «Банковское дело» Қаржы-Қаражат, 1998 ж
Мадиева Қ.С. Өндіріс саласындағы бухгалтерлік есеп – оқулық Қарағанды,
Ақша, несие, банктер: Оқулық / Жалпы редакциясын басқарған
Әбдіқалықов Т.Ә. «Бухгалтерлік есеп және аудит». Алматы 2000ж.
Баймұханова С.Б., Балапанова
Тасмағамбетов Т.А., Омаров А.Ш. т.б. «Қаржы есебі» Алматы 1998ж
5
