Аудармашының кәсіби біліктілігін қалыптастыру мәселесі курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ ...................................................................................................................5
1 АУДАРМА МЕН АУДАРМАШЫНЫНЫҢ МӘДЕНИЕТТАНУЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ .........................................................................................................8
1.1 Аударма туралы түсінік және оның қалыптасу кезеңдері ...........................8
1.2 Аударманың мәдениет тарихында пайда болуы және
оның мәдениеттер сұхбаттастығын қалыптастырудағы рөлі .......................13
2 ҚЫТАЙ-ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ АУДАРМА МӘСЕЛЕЛЕРІ, ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ, ҚИЫНДЫҚТАРЫ ................................................................................................15
2.1 Қытай-қазақ тілі аудармасының ерекшеліктері мен
артықшылықтары .................................................................................................15
2.2 Қытай-қазақ тілі аудармасының қиындықтары мен кемшіліктері ...........21
2.3 Қытай-қазақ тілі аудармасының болашақтағы жағдайы ............................22
ҚОРЫТЫНДЫ ......................................................................................................34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .................................................................37
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 34 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
_____________________________________университеті
______________________________________кафедрасы
Тақырыбы: Аудармашының кәсіби біліктілігін
қалыптастыру мәселесі
Орындаған: ________________
Қабылдаған: ________________
Шымкент 2010
Тақырыбы: Аудармашының кәсіби біліктілігін
қалыптастыру мәселесі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ...................................................................................................................5
1 АУДАРМА МЕН АУДАРМАШЫНЫНЫҢ МӘДЕНИЕТТАНУЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ .........................................................................................................8
1.1 Аударма туралы түсінік және оның қалыптасу
1.2 Аударманың мәдениет тарихында пайда болуы және
оның мәдениеттер сұхбаттастығын қалыптастырудағы
2 ҚЫТАЙ-ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ АУДАРМА МӘСЕЛЕЛЕРІ, ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ,
2.1 Қытай-қазақ тілі аудармасының ерекшеліктері мен
артықшылықтары .................................................................................................15
2.2 Қытай-қазақ тілі аудармасының қиындықтары мен кемшіліктері ...........21
2.3 Қытай-қазақ тілі аудармасының болашақтағы жағдайы ............................22
ҚОРЫТЫНДЫ ......................................................................................................34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .................................................................37
КІРІСПЕ
Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алған күннен бастап рухани бастауларының
Адамзат жазулы тарихта жүргеніне біраз уақыт болғандықтан көптеген
2003 жылы Қазақстан Республикасының 2004-2006 жылдарға арналған “Мәдени
Тәуелсіз Қазақстанның әлемдегі өзіндік бірегей орнының нығаюы мәдени-тілдік
Жер шарын мекендеген мыңдаған халықтардың түрлі тілде сөйлеу
Курстық жұмыстың мақсаты: аудармашының кәсіби біліктілігін қалыптастыру мәселелерін
Курстық жұмыстың міндеттері:
- аударманың пайда болуының алғышарттарын, қазақ қоғамындағы қажеттілік
- жазбаша аударма мен ілеспе аударманы салыстыра талдау
- қазақ тілінен қытай тіліне аударма жасау ережелерін
- аударманы дамыту перспективасын зерделеу, ілеспе аударма жасауды
1 АУДАРМА МЕН АУДАРМАШЫНЫНЫҢ МӘДЕНИЕТТАНУЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Аударма туралы түсінік және оның қалыптасу
Аударманың мәдениеттанулық мәселелеріне не жатпақ деген сұрақ
Аударманың, соның ішінде, әсіресе, көркем-әдеби, поэтикалық аударманың әдебиет,
Аударманың адамзат мәдениеті тарихында көрінуі және де жалпы
Аударма ісінің мәдениеттің мәйегі болып есептелетін тіл мәселесімен
Аударма деген жалпылама ұғым ауқымында жатқан барлық құбылыстар
Сонымен, аударма – мәдени құбылыс. Мәдениетті кең
Адамды адам ретінде ерен етіп тұрған да, оның
Аударма ұғымы мен оның мәнін, әсіресе, мәдениеттанулық ғылым
Кезінде Р. Якобсон “Аударма туралы” деген эссесінде [6,
1) бір тілдің өзінің ішіндегі тілішілік аударма, яғни
2) сөздің төл мағынасындағы аударма, немесе, тіларалық аударма,
3) семиотикааралық аударма, немесе трансмутация, яғни тілдің
Осыдан, былайша айтқанда, аударма болып есептелмейтін “аударманың”
Аударма ұғымының тар және кең мағынасы бар. Тар
Кең мағынасында аударма деп қандай да болмасын мәдени
Бәріміздің білетініміздей, адамзаттың бір тілде ғана емес, бірнеше
Аударма дегеніміз не? Аударманың түп сырына, терең тұңғиығына
Француз аудармашысы және аударма теоретигі Э. Кари аудармаға
Ғылыми терминнің ұтымдылығы оның бірмағыналығы, бірізділігінде болса, онда,
Аударматану ғылымындағы беделді авторлардың анықтамаларын келтірейік. А.В. Федоров:
Біздің зерттеп отырған мәдениеттанулық ғылым аясындағы аударма мәселесі
Осы жоғарыда айтылған аударма түсінігінде “аудару дегеніміз
Аудармаға коммуникациялық теория тұрғысынан берілген анықтама Р.К.
Демек, аударма нәтижесінде екі сөз туындысы мен екі
Біз тілдердің шындықты түрліше бөлшектеп, бірдей құбылыстар
Аударма – құндылықты қайта таныту. Егер кез келген
Аударманың анықтамаларынан аудармашы тұлғасын да жалпы
Осы ізденіс жұмысында аударманы мәдениеттанулық мәселе етіп жаңа
1.2 Аударманың мәдениет тарихында пайда болуы және
Аударма – шындық, бар нәрсе, орын алып отырған
Аталған сұрақтарға жауап беретін аударма тарихынан сөз бастамас
Ендеше, аударма қашан пайда болды деген сұрақ туындайды.
Аудармаға жағдай туғызған тілдердің көп түрлі болуы түсіндіруді,
Тілдердің пайда болуы туралы кең тараған теориялардың бірі
Түрлі тілдердің болған жағдайында бірнеше қоғамдық жүйелердің
2 ҚЫТАЙ-ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ АУДАРМА МӘСЕЛЕЛЕРІ, ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ,
2.1 Қытай-қазақ тілі аудармасының ерекшеліктері мен артықшылықтары
Ертеде, аудармашы кәсібі құрметті де сыйлы болған кезде,
Кейбір зерттеушілердің айтуынша, Ежелгі Римде interpres (аудармашы)
Тілдердің пайда болуы туралы мифологиялық дәйектің баяндалуы осындай.
Вавилондық топыр ненің куәсі? Жаратушы тілден шашу шашты
Әлде бұл Жаратқанның адамдарға жіберген сыны ма екен?!
Егер сын болған жағдайда – адамзат жақсылы-жаманды ол
Содан бері Вавилон көптілділік бейнесі ретінде көзге
Вавилондық тілдік “шашудан” дәм татқан адамзат балалары бұрынғыдай
Әр тілде сөйлейтін адамдар арасында өзара түсіністік тіптен
Аударма мәселесі тілмен тығыз байланысты болғандықтан осы тұста
Сонымен, алдында айтылғандардан ой түйе отырып, аударманы адам
Егер алғашқы адамдардың бірінші алыс-берісі әйел алмасудан басталса,
Бастапқы жазу-сызусыз мәдени кезеңде (әлгі әйелдердің тілмаш қызметін
Ендігі жерде аударманың ел мен елді байланыстырушы сұхбаттылық
Ал қатынастың жанама түрі орталық қосымша буын болуын
Айтып өткеніміздей, “қарым-қатынас” және “коммуникация” ұғымдарын біз
“Диалог” сөзінің шыққан тегі көне грек тілі. Осында
Сұхбаттың болмыс бастауын адам баласының табиғатынан іздестіру керек.
Енді коммуникация және диалог арақатынасына тоқтала кетeйік. Диалог
Диалог коммуникациядан:
1) тепе-теңдік жағдайдағы тұлғалар қарым-қатынасымен;
2) ол екеуінің де адресант әрі адресат бола
3) қарым-қатынас жасау еріктілігімен айырықшаланады.
Жоғарыдағы талаптарға сай келетін диалогқа жету оңай тірлік
ХХІ ғ. мәдениетін қазіргі қалыптасқан дискурсивтілік пен метамәтінділік
Зиялы қауым тарапынан бұл үшін халықаралық деңгейдегі
Қазақ тілінің мемлекеттік тіл мәртебесін нығайта түсуге
Біздің тәжірибемізде халықаралық деңгейдегі жиында негізгі баяндаманың қазақ
Осыдан кейін қазақ тілінен аударма жасау үдерісі дами
Елбасының сөздерінде қазақ тілінің үлесі жылдан жылға молайып
Саясат тілі ауыр, бірден ұғыну қиын
Саяси дискурсты аудару қиындығы саясат тіліндегі көп мағыналылықтан
Елімізде мемлекеттік тілді дамыту ісінде басшылыққа алынатын нормативтік
Аудармадағы баламалылық – осы саламен бірге жасасып келе
1) түпнұсқаны тыңдаған адам алатын ақпаратты алуы;
2) сөйлеген адамның өзі айтып тұрған мәселеге көзқарасы
3) сөйлеген адамның жеке тұлғасы туралы түпнұсқа мәтінді
2.2 Қытай-қазақ тілі аудармасының қиындықтары мен кемшіліктері
Орта ғасырлардағы қытай және жапон поэзиялары қағазға қаріп
Қытай тілінің ежелгі жазба ескерткіштері б.д.д. екінші мыңжылдықтың
Қытай тілі дүниежүзіндегі кеңінен таралған тілдің бірі болып
Қытай – Тибет тобына жатады. Қытай тілінің басты
Тарихшылардың айтуы бойынша, аударманы және аудармашыларды қажет еткен
Аудармашылық қызметтің б.э.д. ІІІ мыңжылдықтан бері келе жатқандығын
Аудармашы тек тілмәш, көшірмеші, қарапайым билингв, түпнұсқаның мәтінінен
Ұлы грек өркениеті өз қоғамының аудармашыларға деген қатынасын
Аударма тарихына қатысты қолда бар (кітапханаларда деп түсініңіз)
2.3 Қытай-қазақ тілі аудармасының болашақтағы жағдайы
Аударма теориясы аударма тәжірибесі, практикасымен тығыз байланыста дамыған
Римнің ұлы шешен ділмары – Марк Тулий Цицерон
Француз Қайта Өрлеуінің өкілі, жазушы, аудармашы, типограф Этьен
Э. Доленің “Бір тілден екіншісіне жақсы аудару тәсілі
Аудармашылық қызметтің аударатын тілге әсер ету сипаты жазулы
Ондай процестер қай тілде болсын кезігіп отырады. Мысалы
Осы мағыналас көзқарастарды тағы да мысалдап келтірер болсақ,
Аударма тарихында Дю Белленің есімі «аудармашылық скептицизм», яғни
Дю Белленің трактаты бүгінгі таңда, Ж. Мунэннің айтуы
Дю Белленің пікірін саралай отырып, біз мына бір
Дю Белленің пікірінше, аудармашы қызметінің ең маңызды сипаты
Шындығында, түпнұсқаға адалдық – аударманың басты қасиеті. Аудармада
Дю Белле үшін сөз таңдау – ең ауыр
Дю Белле үшін тілдік шығарма формасын сол қалпында
XII ғасырдағы жас ақынның мұндай пікірлері көкейкестілігімен таң
Аудармашы өз қызметі барысында түпнұсқа мәтінінен алған әсерін
Дю Белле тілді байытудың көзі – басқа ұлт
Тілдегі еліктеу мәселесі еркін және сөзбе-сөз аударма мен
Шындығында, біраз уақыт өткеннен кейін француз тілі де
XVI ғасырдың екінші жартысында француз әдеби тілі латын
Амионы XVI ғасырда «аудармашылардың ханзадасы» деп атаған
Жоғарыда үстірт атап өткеніміздей, неміс гуманисті Мартин Лютер
1522 ж. Виттенберг қаласында Жаңа өсиеттің неміс тіліне
М. Лютердің өз ұлтының мәдениетіне сіңірген еңбегі Інжілді
М. Лютердің аударма стратегиясы да осы концепция негізінде
М. Лютердің басшылығымен жасалған Інжіл аудармасы тек Германияда
М. Лютер жасаған Інжіл аудармасы жалпынемістік ұлттық тілдің
Аударманың түрлі оқиғаларға бай тарихы бар екендігін жоққа
Дж. Стейнер аударма тарихын төрт негізгі кезеңге бөлген
1) 1791 жылға дейін – аудармашылардың өздерінің эмпирикалық
2) 1946 жыл – аударма теориясының пайда болып,
3) ХХ ғ. 40-шы жылдары – құрылымдық лингвистика,
4) Қазіргі пәнаралық зерттеулер кезеңі.
Стейнер ұсынған кезеңдеме аударма туралы ізденіс жүргізушілерге аса
Бірінші кезең Цицеронның Эсхил мен Демосфен сияқты грек
Екінші кезеңді Стейнер аудармашылық теория мен герменевтикалық ізденістер
Үшінші кезең ХХ ғ. 40-шы жж. машиналық аударма
Төртінші кезеңнің басталуын Стейнер Вальтер Беньяминнің 1923 ж.
Стейнер кезеңдемесінің қисынына сай, соңғы сатыға қатысты аударманың
Ж. Мунэн – танымал француз тілтанушысы. Оның “Аударманың
Ж. Мунэн жоғары ғылыми-теориялық деңгейде тіл туралы заманауи
1. Тілдік белгілердің семантикасының өзіндік ерекшелігінің бар екендігіне
2. Тілден тысқары шындықты көрсетудегі тіл құрайтын “әлем
3. Түрлі тіл иегерлерінің мәдениеті мен өркениетінде кездесетін
Аударманың қиындықтары экология ерекшеліктеріне, материалдық мәдениеттің айырмашылықтарына, діни
Ж. Мунэн өз еңбектерінде “аударылатын/аударылмайтын” деген ұғымдардың салыстырмалылық
Юджин Альберти Найда – әйгілі американ лингвисті.
Ю. Найда аударма барысында түпнұсқаның коммуникативті әсерін жеткізу
Өзінің аудармашылық мектебі бар Ю. Найда солармен біріге
Егер Христос өзін “ Мен – өмір нанымын”
С. Басснетт-Макгайр “Аудармашылық ізденістер” деген кітабында өзінің аудармашылық
С. Басснетт-Макгайр болса өзінің берген кезеңдемесінде мынадай тарихи
Көне Римдегі грекиялық түпнұсқаға қол жеткізу үшін жасалған
Жаңа еуропалық тілдердің пайда болуымен байланысты үрдістер. Ол
Келесі бір үрдістерді С. Басснетт-Макгайр “романтизм” және “постромантизм”
С. Басснетт-Макгайр тарихи шолулармен бірге аудармашы тұлғасының да
А. Нойберт – неміс лингвисті – аударма теориясындағы
Прагматика ұғымын Альберт Нойберт кең ауқымда талқылайды. Бәріміз
А. Нойберттің “Мәтін және аударма” (1985) деген монографиясы
Аударматануда аты қалған, өзіндік орны бар зерттеушілер жеткілікті,
Г. Тури өзінің концепциясының “бісмілләсін” аударма теорияларын сынаудан
Г. Тури аударма концепциясын “сипаттамалық” концепция деп біледі.
ҚОРЫТЫНДЫ
Аудармашы түпнұсқа мәтіннің коммуникативтік-функционалдық белгілерін, жанрлық ерекшеліктерін, аударылатын
аударма – тіліміздің мемлекеттік мәртебе алуына байланысты пайда
( шетелдік зерттеушілердің барлығы да жазбаша және ілеспе
- жазбаша және ілеспе аудармашы әртүрлі жағдайда жұмыс
- жазбаша аудармашының сөздіктер пайдалану, кеңес алу
- жазбаша мәтіннің аудармашыға эмоциялық салмағы көп болмайтыны;
- жазбаша аудармашы жұмыс істеу қарқынын өзі айқындайтыны,
( саяси және ресми дискурсты қазақ тілінен
- аудармашының бойында табиғи және өздігінен ізденіп, үйренуі
- аудармашының тілдік те, тілден тыс та аудармашылық
- лингвистика мен аударма теориясы саласында жеткілікті білімдарлығы
- түпнұсқа тілге тән табиғи бояу мен айшық-өрнекті
- аударма жасау стратегиясын жедел құра алуы;
- ілеспе аударма жасау барысында кездесетін экстремалдық жағдайлардан
- шешеннің сөйлемді сауатты құра білуі, сөйлеу мәдениетін
- жиынды ұйымдастырудың өзіндік талаптары орындалуының маңызы зор.
Сөз сөйлеуші мен ілеспе аудармашы бір коммуникативтік актімен
( басқа елдердегі аударма процесін жеңілдету үшін
Саяси және ресми дискурсты қазақ тілінен орыс тіліне
( Беделді халықаралық жиындарда қазақ тілінде сөз
Қай елде болмасын ілеспе аударманың кәсіптік және академиялық
Ірі халықаралық ұйымдарда аудармашының тек шет тілінен ана
Зерттеудің болашақтағы бағдары. Зерттеу жұмысы елімізде аударманың жаңа
Сонымен бірге ілеспе аударма актісі – тиісті білімі,
Қазақстанда Кәсіптік ауруларды зерттеу жөніндегі республикалық ғылыми орталықта
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Жақыпов Ж. Аударматануды аңдату. – Астана, 2004.
2 Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер.
3 Комиссаров В.Н. Лингвистика перевода.- М.: Межд. отношения,
4 Гофман Е.А. К истории синхронного перевода. «Тетради
5 Әбуов Ж.Ә. Қазақ тілінің халықаралық деңгейде
6 «Егемен Қазақстан» газеті. 23.10.2009 – № 345-347.
7 Қайдаров Ә. Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде
8 Мағыналас мақал-мәтелдердің, қанатты сөздердің қазақша-орысша, орысша-қазақша сөздігі.
9 Ілеспе аударма жасаудың теориялық және практикалық негіздері:
10 Ілеспе аударма: әдістемелік құрал. – Астана,
11 Аударматану: ғылыми-практикалық көмекші құрал. – Алматы, 2008.
12 Ілеспе аударма тәжірибесінен: әдістемелік жинақ. – Қарағанды,
13 Айтазин Қазтай. Кәсіби лексика мәселелері: (Ғылыми мақалалар
14 Аудармашыға көмек. Құраст. Ө.Ақылбек, Г.Тұтқышбаева. – Алматы:
15 Көркем аударма тәжірибесі бойынша хрестоматия. Алматы: Қазақ
16 Абдрахманов С. Төлтума мен телтума. Елорда, Астана,
37
