Алгоритмдеу негіздері және құру технологиясы курстық жұмыс
Мазмұны:
Кіріспе................................................................................................................3
1.1.Паскаль – программалау тілі......................................................................4
1.2.Паскаль тілінің негізгі элементтері...........................................................5
1.3.Алгоритм программа ұғымдары................................................................8
1.4.Алгоритмдердің орындалуы.....................................................................10
1.5.Алгоритм қасиеттері.................................................................................13
1.6.Алгоритм жазу жолдары...........................................................................16
1.7.Алгоритмнің график түрінде кескінделуі...............................................17
1.8.Алгоритмдік тіл және программалау тілі ұғымы...................................20
Алгоритмдік тілдің жалпы ережесі...............................................................22
2.1.Алгоритм командалары.............................................................................24
2.2.Алгоритм құрылымы.................................................................................25
2.3.Паскальға бір есеп беру.............................................................................32
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 32 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны:
Кіріспе................................................................................................................3
1.1.Паскаль – программалау тілі......................................................................4
1.2.Паскаль тілінің негізгі элементтері...........................................................5
1.3.Алгоритм программа ұғымдары................................................................8
1.4.Алгоритмдердің орындалуы.....................................................................10
1.5.Алгоритм қасиеттері.................................................................................13
1.6.Алгоритм жазу жолдары...........................................................................16
1.7.Алгоритмнің график түрінде кескінделуі...............................................17
1.8.Алгоритмдік тіл және программалау тілі ұғымы...................................20
Алгоритмдік тілдің жалпы ережесі...............................................................22
2.1.Алгоритм командалары.............................................................................24
2.2.Алгоритм құрылымы.................................................................................25
2.3.Паскальға бір есеп беру.............................................................................32
Кіріспе.
Бұл курстық жұмыста компьютер
экранға, қағазға басып шығару, Паскаль тілінде жазылған программаны
Информатика терминдері ағылшын тілінде қалыптасып, одан кейін басқа
«Информатика және есептеуіш техника негіздері» пән ретінде қалыптасқан
Информатика пәні, негізінен, тақырыптарды қамтиды:
«Алгоритм», «программа» ұғымы «типтері».
Алгоритмдерді қарапайым тілде, блок – схема түрінде жазу.
Паскаль тілінде мәліметтерді сипаттау, программалар құру, оларды компьютерде
Әртүрлі операторларды жазу, функциялар мен процедураларды пайдалану жолдары
Паскаль тілі программалармен қатар, күрделі өндірістік мәселелерді шеше
1.1.Паскаль – программалау тілі.
Паскаль тілін 1968 – 1971 жылдары швейцарлық ғалым
Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу барысында алдымен
Қазіргі кезде паскаль кез келген күрделі есептерді шығара
1.2.Паскаль тілінің негізгі элементтері.
Программалар белгілі бір мәселені, есепті шешуге арналған. Есеп
Паскаль тілінде программа жеке – жеке жолдардан тұрады.
Паскаль тілінде программа үш бөліктен тұрады: тақырып, сипаттау
Кез келген программаның алғашқы жолы PROGRAM сөзінен
Программаның соңғы және негізгі
бөлімі операторлар бөлімі болып табылады.
Орындалатын іс-әрекеттер, командалар осы бөлімде
Орналасады. Ол begin түйінді сөзінен басталып, бірақ
Атқарылатын операторлар тізбегі жеке – жеке жолдарға
Жазылып біткен соң end түйінді сөзімен аяқталады
Операторлар бөлімінде командалар ретімен орналасады. Олардың кейбірі шартқа
Деректер – сан мәндері мен мәтін түріндегі сөз
Деректер енгізу – бастапқы деректерді пернетақтадан, дискіден немесе
Операциялар немесе амалдар – берілген және есептелген мәндерді
Шартты түрде атқарылу – белгілі бір көрсетілген шарттың
Цикл – белгілі бір шарттар орындалған жағдайда көрсетілген
Көмекші программа – алдын ала қандай да бір
Түсініктеме – программа жолдары соңында немесе оның түйінді
Тілдің негізгі анықтамаларын беру алдында Паскаль тілінде құрылған
1 – мысал: Берілген төрт санның цифрларының көбейтіндісін
Program kod;
var x, p ,d:
begin
writeln ( төрт орынды сан еңгізіндер:);
readln (x);
p:=1;
d:=x div 10;
p:=p*(x-d*10);
x:=d;
d:=x div 10;
p:=p*(x-d*10);
x:=d;
d:=x div 10;
p:=p(x-d*10);
p:=p*d;
write (нәтиже =,p)
end.
Мұнда прогррамма мәтіні қарайтылған қаріппен терілген, ал оң
Әрине, бұл программасыз да шеңбер ұзындығын есептеуге болады,
тиімді әрі нәтижесі тез. Ол үшін жоғарыдағы
жазса жеткілікті.
Күрделі есеп программасын құру үшін алдымен осындай қарапайым
Жоғарыдағы программаның алғашқы жолы - оның тақырыбы,
Программаның сөздік элементтері ағылшын тілінде. Оны қазақшаға (орысшаға)
1.3. Алгоритм, программа ұғымдары.
«Алгоритм» ұғымы информатикада ақпарат сияқты іргелі ұғымдар қатарына
Алгоритм дегеніміз не? Бұл сұраққа жауап бермес бұрын
Оған дейін де арифметикалық амалдарды орындаудың көптеген ережелері
бірқатар ұғымы бар ережелер жүйесі деп атаған.
Қазіргі кезде «алгоритм» ұғымы тек математикалық есеп шешу
Программа компьютерге түсінікті командалардан тұрады. Осы командалар тізбегін
Компьютердің жұмысы программалық принципке негізделген, яғни ол өзінің
Кез келген компьютер жадында берілген мәліметтермен қоса, оны
1.4. Алгоритмдердің орындалуы.
Алгоритмді орындаушының рөлін, негізінен, адам немесе автоматтандырылған құрылғы,
а-ны х-ке көбейту, оны R 1 деп белгілеу;
оған b-ны қосу, оны R 2
с-ны х-ке көбейту, оны R 3 деп
одан d–ны азайту, оны R 4 деп
R2 –ні R4 -ке көбейту, оны у
Алгоритмді енгізу үшін оны белгілі бір заңдылықпен мәтін
Алгорит мен программаға байланысты компьютердің мынадай жұмыс ерекшеліктері
есеп шығару жолы алгоритм түрінде өрнектелуі қажет;
алгоритм программа түрінде жазылуы тиіс;
программа компьютер жадында енгізіліп, ретімен орындалуы керек.
Күнделікті тұрмыстан алгоритмге бір мысал келтірейік. Студент болу
мектепті тамамдау.
бірыңғай ұлттық тестілеуден өту.
керекті құжаттарды, аттестаттың түпнұсқасын емтихан қортындысымен бірге белгілі
конкурстан өту.
таңдаған мамандығы бойынша оқитын жоғары оқу орнын анықтау.
Бұл көрсетілген пунктердің орнын ауыстыруға болмайды.
Олар көрсетілген ретпен кезегімен орындалуы тиіс. Сонда ғана
Алгоритм – информатика мен есептеу техникасының іргелі ұғымдарының
Қазіргі кездегі өңделетін ақпарат көлемінің тез өсуі көптеген
Сонымен алгоритм атқарушы – көрсетілген іс - әрекеттер
Техникалық құрылғыларды дұрыс пайдалану үшін есеп шешу жолы,
Берілген мәселенің шешу жолының түсініктілігін оынң алгоритмінің түсініктілігі
Алға қойған мақсатқа жету немесе берілген есепті шешу
көрсететін нұсқаулар ретін алгоритм деп атайды.
Бұл да шын мағынасында алгоритмнің анықтамасын толық сипаттай
Баяғы бір заманда тоғайға бір қазына жасырылған екен.
Картада сол елді мекеннің орны мен оның айналасындағы
Қолжазбада былай деп жазылған. Бұлақ көзі іздеудің басы
1 – мысал: Қазынаны іздеу алгоритмі.
Бұлақ көзі – іздеу басы (1 – қадам
Оңтүстікке 2 қадам жүру;
шығысқа 5 қадам жүру;
солтүстікке 8 қадам жүру;
Тоқтаған жерді қазу.
Осы 4 әрекеттен тұратын жазба – қазынаны іздеу
1.5. Алгоритм қасиеттері.
«Алгоритм» ұғымының мәнін ашатын негізгі қасиеттерінен немесе оған
Компьютерде орындалуға тиіс алгоритмдерге мынадай талаптар қойылады:
алгоритм анық әрі дәл өрнектелуі тиіс;
оның модульдік қасиеті, яғни алгоритмді кішкене бөліктерге бөлу
алгоритм шектеулі уақытта нәтиже беруі тиіс, яғни алгоритм
бір тектес есептерге жалпы бір ғана алгоритм қолданылуы
1.Алгоритмнің айқын,дәл өрнектелу қасиеті.Алгоритмде келтірілген барлық іс-әрекеттердін мағынасы
2.Алгоритмнің үзіктілік қасиеті.Алгоритмнің үзік модульдерге бөлінуі, яғни үлкен
әрекетке көшә алмайды және алгоритмнің әрбір қадамын жеке
3. Алгоритмнің нәтижелік қасиеті. Кез келген алгоритмнің нәтижесі
4. Алгоритмнің жалпылық немесе ортақтық қасиеті. Алгоритм құрғанда
Біз бұдан былай орындалатын іс - әрекеттер тізбегін
Енді алгоритм қасиеттерін ашатын бірнеше мысал қарастырайық:
1 – мысал. y=ax + b/ cx –
У- тің мәнің есептеу алгоритмі:
1. а – ны х – ке көбейтіп,
2. R 1 –ге -ны қосып,
3. с – ны х – ке көбейтіп,
4. R 3 – тен d –
5. R 2 – ні R
Осы алгоритмдегі a, b, c, d, x сандары
Алгоритмде бес бұйрық – команда бар, әрбір команда
Демек, бұл алгоритмнің әмбебаптық қасиеті бар.
5. Алгоритмнің формальды орындалуы. Алгоритмді орындағанда орындаушы оның
Сөйтіп, орындаушы өзі атқарып отырған әрекеттердің мағынасын түсінбесе
алады, яғни орындаушы формальды әрекет етеді. Алгоритмнің бұл
Атқарушыға орындалатын алгоритмнің қандай принцип бойынша құрылғандығын
Көрсетілген әрекеттердің кейбіреулерінің бірнеше рет қайталану мүмкіндігі –
Сонымен, әрекеттер тізбегінің орындалуы алгоритмдік процесс, оның әрбір
1.6. Алгоритм жазу жолдары.
Алгоритдерді компьютерде орындау үшін оларды алдын ала жазып
табиғи тілдегі жазылуы;
белгілі бір түйінді сөздер – терминдер (псевдокодтар –
Графиктік жолмен (блок – схема арқылы) жазу;
Программалау тілдеріндегі жазылуы.
Бірақ табиғи тілде жазылған алгоритм компьютерде орындалмайды, өйткені
Алгоритмдерді графиктік жолмен жазу, кейіннен оны программалау тіліндегі
1.7. Алгоритмнің график түрінде кескінделуі.
Алгоритмнің графиктік түрде кескінделуі – кең таралған әдіс.
Алгоритм блоктарының ішіне орындалатын іс - әрекеттің мазмұны
Іс әрекеттің аталуы Блок – схема түрі Негізгі
Процесс Математикалық өрнектерді есептеу
Таңдау Есеп шығару жолын
Модификация Цикл басы
(қайталау)
Құжат Нәтижені шығару, қағазға
Енгізу, шығару Мәлімет енгізу
(шығару)
Бастау, аяқтау Алгоритмдердің басы,
Қосалқы программа
Түсініктеме Схеманың, формуланың түсініктемесі
– сурет. Алгоритм блоктарының кескінделуі.
Сонымен алгоритмнің блок – схемасын сызу үшін мағынасы
Блок – схема құрудың төмендегідей ережесі бар:
блок – схеманың басын және соның міндетті түрде
блок – схемада бірімен – бірі қосылмай қалған
блок – схемада блоктар орындалу реті бойынша тізбектеле
арифметикалық амалдарды орындайтын блоктардың бірі ғана ену, бір
Орындайтын міндетіне қарай блоктар негізгі және көмекші болып
(логикалық), енгізу және шығару блоктары жатады. Көмекші блоктарға
1.8. Алгоритмдік тіл және программалау тілі ұғымы.
Мектепке оқып – үйренуге арналған алгоритмдік тіл деп
Кез келген тілдің алфавиті болатыны тәрізді алгоритмдік тілдің
Алгоритмдерді және алгоритмдік тілде құрылған амалдар тізбегін компьютерге
болады, ол командалар тілі
компьютер тек өз тілінде ғана амал орындайды, сондықтан
бірнеше кезеңнен тұрады. (1.2. – сурет). Бірақ машина
Осы айтылғандарға байланысты қазіргі кезде барлық компьютерде орындалатын
Интерпретатор – берілген программаның әрбір жолын жеке –
Компилятор – бірден барлық программа мәтінін толық аударып
Ассемблер – тек автокод түрінде, яғни ассемблер тілінде
Қазіргі кездегі кең таралған программалау тілдері: Бейсик, Си,
– сурет. Программаны орындау кезеңдері.
2. Алгоритмдік тілдің жалпы ережесі.
Программалау тілінің негізі болып табылатын, алгоритмдік тілде қолданылатын
Алгоритмдік тілде өрнектелген әрбір алгоритмнің мазмұндық сипатын ашатын
Алгоритмнің бірінен кейін бірі орындалатын, белгілі бір нәтиже
Алгоритм тақырыбынан кейінгі бөлігі алгоритм тұлғасы деп
алг алгоритмнің атауы (типтері көрсетілген шамалардың атаулары).
арг A, B, C, D, X.
нәт Y, R 1,R 2.
басы
алгоритм командалары (серия)
●●●
соңы
Мұнда басы және соңы түйінді сөздері арасындағы командалар
ығыстыру көбінесе компьютердің tab пернесін басу арқылы
Кез келген шаманың мәнін есептеу өрнекпен беріледі. Алгоритмдік
Айнымалы: = өрнек немесе у=ах – в
Мұндағы айнымалы шамаға өрнек мәні меншіктеледі немесе у
Ал Y:=5 командасы Y айнымалысына 5 мәні меншіктеліп
2.1. Алгоритм командалары.
Алгоритм командалары есеп шартына байланысты жай және құрама
Жай командада. Кез келген алгоритмнің қарапайым бір қадамамы
Сол сияқты алгоритмді атқару барысында айнымалы шамаға жаңа
Мысалы: (х,у) енгізу командасы есеп шығаруүшін сыртқы ақпарат
білдіреді
Жай команда алгоритмнің блок – схемасында есептеу, енгізу
Құрама командалар. Жай командалардан құрылымы күрделі құрама командалар
а) ә)
1.3. – сурет. а) Меншіктеу; ә) пернетақтадан енгізу;
2.2. Алгоритм құрылымы.
1. Сызықтық немесе тізбекті алгоритм. Сызықтық алгоритм тізбектеле
Мысалы:
алг үй тапсырмасын орындау
басы
күнделікті алу
тиісті бетін ашу, үй тапсырмасын анықтау
үй тапсырмасын орындау
күнделікті орнына қою
соңы
Сызықтық алгоритм командалары осында көрсетілген рет бойынша орындалатын
Z = ax 2 +b+cos(ax 2 +b) –
Бұл функцияның мәнін табу үшін алдымен жақшаға алынған
алг Z функциясын есептеу
(нақ a, b, x, Z)
арг a, b, x
нәт Z
басы
a, b, x енгізу
t: = ax 2 +b
Z: =t + cost – tgt
x, Z шығару
соңы
1.4.– сурет. Сызықтық алгоритм.
Сонымен қарастырылған алгоритм қарапайым сызықтық алгоритмнің (1.4. –
Тармақталу алгоритмдері. Күнделікті өмірде жиі кездесетін алгоритмдердің бір
Күрделі тармақталу. Кейбір есепте үш және одан да
Егер мүмкіндік саны үштен артық болса, онда көбінесе
Егер х>0
онда 1 – серия
әйтпесе егер х = 0
онда 2 – серия
әйтпесе 3 – серия
бітті
1.5. Үш шығу сызығы бар тармақталу құру.
«Таңдау» түріндегі тарма0талу
1 – шарт орындалса: 1 – серия:
2 – шарт орындалса: 2 – серия.
●●●
N – шарт орындалса: N – серия
Әйтпесе N + 1 – серия
Бітті
Соңы
күрделі шарттарды пайдалану. Қатынас таңбалары (>, орындалса, АҚИҚАТ мәніне ие болады, ал ол орындалмаса
Көптеген есеп алгоритмдердің күрделі, құрама шарттары ықшам түрде
Циклдік алгоритмдер. Көптеген алгоритмдерде белгілі бір әрекеттер тізбегі
1.6. – суретте қайталану командасы алгоритмдік тілде және
1.6. – сурет. Циклдік алгоритм сипаттамасы.
Қайталану санының алдын ала белгілі және белгісіз болуына
6.Арифметикалық цикл. Арифметиалық цикл ең қарапайым цикл болып
Цикл орындалуы алдында оның аргументі – параметрінің бастапқы
7.Интерациялық цикл. Цикл орындалмас бұрын, оның қайталану саны
2.3. Паскальға бір есеп шығару.
Герон формуласын пайдаланып, үшбұрыштың S – ауд мен
Авторы: 11-122 топ студенті Қуатов Рамазан
Program M1;
Var s, a, b, c, p: real;
Begin
Write (' a engiz '); readln (a);
Write (' b engiz '); readln
S: =sgrt (p* (p-a) * (p-b) *
Writeln ('Үш бұрыштың периметрі'2*р);
Writeln ('Үш бұрыштың ауданы', s);
Еnd.
Енгізу операторы: a, b, c – ға кез
Есептің шығу шарты: Р – 1.2000000000Е+01
S – 6.00000000000Е+00
Блок – схемада көрсетілген.
Program BASTAU
Сипаттау бөлімі
begin
операторлар бөлімі
end
шарт
Программалау тіліндегі алгоритм
Транслятор (аудармашы)
Машина тіліне аударылған программа
Алгоритмді орындау
у: =5
х,y енгізу
х,у шығару
х,у
басы
а, b, x енгізу
t = ax2 + b
Z: =t + cost – tgt
x, Z
соңы
шарт
3 серия
2 серия
1 серия
х = 0
Х > 0
серия
Басы
а, в, с.
R = (a+b+c)/2
Р = a+b+c
S= r(r-a) (r-b) (r-c)
S,P
Соңы
