Акцияға келетін пайданы есептеу әдістері курстық жұмыс
Мазмұны
Кіріспе...................3
І. «Акцияға пайда» стандартына сипаттама.
Акция ұғымы және түрлері..............5
«Акцияға келетін пайда» стандартының мақсаттары мен қолданылу ортасы.............................7
ІІ. Акция келетін пайдасының есептеу әдістері және олар бойынша ақпараттың берілуі мен ашылуы.
2.1. Акцияға келетін негізгі пайда және есебі............10
2.2. Акцияға келетін таратылған пайда және есебі........................13
2.3. Ақпараттың ашылуы мен берілуі..........................18
ІІІ. Жетілдіру жолдары..............................20
Қорытынды мен ұсыныстар.....................23
Пайдаланылған әдебиеттер.......................25
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 24 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе...................3
І. «Акцияға пайда» стандартына сипаттама.
Акция ұғымы және түрлері..............5
«Акцияға келетін пайда» стандартының мақсаттары мен қолданылу ортасы.............................7
ІІ. Акция келетін пайдасының есептеу әдістері және олар бойынша
2.1. Акцияға келетін негізгі пайда және есебі............10
2.2. Акцияға келетін таратылған пайда және есебі........................13
2.3. Ақпараттың ашылуы мен берілуі..........................18
ІІІ. Жетілдіру жолдары..............................20
Қорытынды мен ұсыныстар.....................23
Пайдаланылған әдебиеттер.......................25
КІРІСПЕ
Курстық жұмыс өзектілігі:
2005 жылдан бастап Қазақстан Республикасындағы акционерлік қоғамдар қаржылық есептің
Жалпы алғанда, акция дегеніміз акционерлік қоғам шығаратын және
Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық стандартта көрсетілгендей, стандарттағы негізі қаралатын
Курстық жұмыста қозғалған мәселелер нарықта еркін қозғалатын қарапайым
қаржылық есептің халықаралық стандарттары;
сол стандарттарға Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің жасаған методикалық ұсыныстары.
Тақырыпты зерттеу барысында жоғарыда аталған көздерден басқа еліміздегі беделді
Курстық жұмыс кіріспеден, үш тарау, қорытынды мен пайдаланылған әдебиет
І. «Акцияға пайда» стандартына сипаттама
1.1. Акция ұғымы мен түрлері
Акция, Оразалиннің экономикалық сөздігінде (фр. аction – құнды қағаз)
Сонымен қатар, Кеулімжаевтің айтуынша, акция дегеніміз –акционерлік қоғамда,
Қарапайым акциялар – акционерлік қоғамды басқаруға құқық беретін акция
қарыздық немесе үлестік құралдар, оның ішінде қарапайым акцияларға айналатын
варанттар мен опциондар (варант – эмитенттің белгілі бір кезең
жұмыскерлердің пайда алуға қатысу құқығы;
басқа шарттарға сәйкес құқықтар, мысалы, ұйымдар мен басқа активтерді
Артықшылығы бар акциялар – басқаруға қатысу құқығын бермейді, әйтсе
Акцияның бір акционерден екінші акционерге берілу ережелеріне сәйкес оларды
Атаулы (иелік) акциялар дегеніміз – олардың иелері міндетті түрде
Ұсынбалы акциялар иелерінің аты-жөні, яғни олар туралы деректер мен
Акциялар және облигациялар бағалы қағаздар болып саналады және қаржылық
Акциялар, Топарбаеваның көрсеткеніндей, кәсіпорынның меншік құқығын көрсететіндіктен, ол акционерлік
Бухгалтерлік есепте акциялар қаржылық инвестиция ретінде актив бөлімінде көрсетіледі.
Акциялардың негізгі көрсеткіші яғни, оның рентабельділігі, қасиеттері – оның
«Акцияға пайда» мақсаттары мен стандартының қолданылу ортасы.
«Акцияға пайда» стандартының негізгі мақсаты, Қаржы министрлігіндегі бухгалтерлік есеп
Осы стандарттың мақсаты акцияға келетін пайданы есептеу принциптерін белгілеумен
«Акцияға пайда» стандартты жай акциялары немесе әлуетті жай акциялары
Ал В.Ф. Палийдің көрсетуі бойынша, ҚЕХС -33 «Акцияға келетін
Құнды қағаздар нарығында акциялары немесе қаржылық құралдары еркін айналыста
Бұл стандарт қарапайым акциялары немесе әлеуетті қарапайым акциялары бар
Акцияға келетін пайда қолданылу саласына қарай екіге бөлінеді:
Акциясы рынокта айналатын кәсіпорын. Осы стандартты жай акциялары немесе
Акциясы рынокта айналмайтын кәсіпорын. Рынокта еркін айналатын, бірақ акцияға
«Акцияға пайда» стандарты, Аудиторлы-консалтингтік орталық директоры – Ю.Лесно ваның
бағалы қағаздар нарығындағы айналымда жүретін қарапайым немесе әлеуетті қарапайым
шығару үрдісіндегі қарапайым акциялары мен әлеуетті қарапайым акциялары;
нарықта еркін айналыста жүрмейтін қарапайым акциялар мен әлеуетті қарапайым
Әрине, бұл жоғарыда аталған акция типтері ұйымдардың басым көпшілігінде
Сонымен бірге, бас кәсіпорынның қаржылық есебімен бірге көрсетілген біріктірілген
ІІ. Акция келетін пайдасының есептеу әдістері және олар бойынша
2.1. Акцияға келетін негізгі пайда және есебі
Акцияға келетін негізгі пайда жай акциялардың иелеріне тиесілі кезеңдегі
Акцияға келетін негізгі пайданы есептеу үшін жай акциялардың иелеріне
Кезеңде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптары, оның ішінде
Кезең ішіндегі таза пайдадан азайтылатын артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер
осы кезеңде жарияланған кумулятивті емес артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер
дивидендтер жарияланғанына қарамастан, кезеңдегі кумулятивті артықшылықты акциялар бойынша дивидендтердің
Акцияға келетін негізгі пайданы есептеу үшін жай акциялардың
Қайта сату немесе жою үшін акционерлерден акционерлік қоғам өтеп
Дт- 5210 «Сатып алынған меншікті үлес құралдары» шоты.
Кт - 1010, 1040 «Есеп айырысу мен кассадағы ақшалар»
Кезең ішіндегі айналыстағы жай акциялардың орташа алынған саны акциялардың
Негізгі пайданы анықтау. Мысалы, есептік кезең ішінде ұйым 1000000
Дт
5610
5510
Акцияға келетін пайданы есептегендегі келесі қадам есепті кезеңдегі орташа
Есептеу алгоритмі келесідей болады:
әр айдың 1-ші күнінде айналымдағы қарапайым акциялар санын қосу;
алынған көрсеткішті есепті кезеңдегі акциялар санына бөлеміз.
Мысал 1.
1.01.05 айналымда 2000 қарапайым акциялар болған. Шілде айында және
Күні Акциялар саны Акциялардың орташа саны
1.01 2000
1.02 2000
1.03 2000
1.04 2000
1.05 2000
1.06 2000 2000*6ай=12000
1.07 2200
1.08 2200
1.09 2200
1.10 2200 2200*4ай=8800
1.11 1800
1.12 1800 1800*2ай=3600
(12000+8800+3600)/12=2033
Сонымен, акцияға келетін базалық пайда мөлшері келесідей болады:
650000/2033=319,72 теңге.
Акцияға келетін пайданы есептеудің барлық жағдайларында негіз ретінде есепті
Акциялардың орташа шамасына акциялар, әдетте, дебиторлық берешектің төлеуі бойынша
Жағдайлар Есепке алынуы
Ақша қаражаттарымен төленетін қарапайым акциялар Дебиторлық берешектің оны төлеуі
Акциялармен төленетін дивиденттер Дивиденттерді қайта инвестициялау күнінен бастап
Міндеттемелік құралды жай акцияға ауыстыру Пайыздарды есептеуді тоқтату күнінен
Пайыздарды не басқа қаржылық құралдардың негізгі сомасын төлеу үшін
Міндеттемелерді орындау үшін шығарылған жай акциялар Міндеттемелерді орындау күнінен
Ақшалай емес активтерді сатып алуға жұмсалған соманы төлеу үшін
Қызметтерді төлеуге арналған жай акциялар Көрсетілген қызметтің нақты мойындалуы
Осы және басқа да жағдайларда қарапайым акцияларды есепті кезең
Иеленген кезден бастап қарапайым акциялар бизнесті біріктіру кезінде орташа
2.2 Акцияға келетін таратылған пайда және есебі
Акцияға келетін таратылған пайданы есептеу үшін жай акциялардың иелеріне
Акцияға келетін таратылған пайданың есебі кезең ішіндегі айналыстағы барлық
кезеңдегі жай акцияларға түсетін таза пайда таратылатын әлуетті жай
егер әлуетті жай акцияларды жай акцияларға айырбастауға рұқсат етілетін
Пайданың азаюы оның акцияның бөлінуі (бірігуі) және акцияның әділетті
Таратылатын әсері бар келісім-шарттарды қарапайым акцияларға конвертациялағаннан кейін конвертацияланатын
Меншікті акцияларды акционерлік қоғам сату кезінде екінші тарату процесінде
Дт - 1010, 1040 «Есеп айырысу шоты мен кассадағы
Кт - 5210 «Сатып алынған меншікті үлес құралдары» шоты.
Сонымен, егер меншікті акциялар олардың номиналды кұнынан артық баға
Дт - 3030 «Қатысушылардың дивидентері мен кірістері бойынша қысқа
Кт - 5510 «Есепті жылдың
залалы)» шоты.
Акцияға келетін таратылған пайда есебі келесі формуламен анықталады:
Акцияға келетін = таза пайда
таратылған пайда АОС (таратылған)
Акцияға келетін таратылған пайданы есептеу үшін қарапайым акциялар ұстаушыларына
таратылған әсері бар қарапайым акцияларға конвертацияланатын келісім-шарттарға жататын кез
таратылған әсері бар қарапайым акцияларға конвертацияланатын келісім-шарттарға жататын кезеңде
азайтатын әсері бар келісім-шарттардың қарапайым акцияларға конвертациялануы әсерінен болатын
Мысалы, 3 облигация 1 акцияға есебі бойынша, облигациялар қарапайым
Акцияға келетін пайда көрсеткішін есептегенде есептік кезеңдегі таза табысты,
Қарапайым акцияларға конвертацияланған әлеуетті қарапайым акцияларға жататын дивиденттер, пайыздар
Пайданың белгіленген жолымен жасалған түзетулерге ескеретін жиналым, шегерім және
Дивиденттер, пайыздар және басқа да табыстар мен шығындар сомасы
Кәсіпорын акционерлері меншіктегі акциялар бойынша дивиденттер алуға құқылы. Акционерлерге
Дт - 5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табыс (жабылмаған
Кт – 3030 «Қатысушылардың дивидентері мен кірістері бойынша қысқа
5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған залалы)» шоты кепілдігі
Егер акционерлер ретінде бұл қоғамның кызметкерлері болса онда дивидендтердің
Дт - 5610 «Қорытында пайда (залал)» шоты.
Кт - 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек»
Ал облигациялар қарапайым акцияларға конвертацияланған жағдайда, сол облигациялар бойынша
Акцияға келетін таратылған пайданы есептеу үшін қарапайым акциялар саны
Конвертация коэффициенті немесе шығарылу шарттары немесе келісім-шартпен анықталған опционның
Мысалы, АҚ 2004 жылдың 1-қаңтарынан бастап конвертациялық коэффициенті әрбір
Кезең бойы айналыста жүрген қарапайым акциялар саны айналыстағы барлық
Акцияға келетін таратылған пайданы есептеу үшін кезең бойы айналыста
1) әлеуетті қарапайым акциялар кезең бойы айналыста болған орташа
а) есепке алу мерзімінің бастамасы – не есепті кезең
ә) есептен шығарылу мерзімі – егер есепті кезең бойы
2) конвертациядан кейін қарапайым акциялардың орналастырылатын бағасы, егер
Акциялар өз әділетті құнынан төмен бағада шығарылған кезде, кезең
Ұйым акцияға келетін таратылған пайданы есептеу үшін азайтатын әсері
Опцион келісім-шарты немесе басқа келісім-шарттар екеулі ретінде қарастырылады, егер
Мысалы, опциондағы болжам бойынша, 1 акцияға 250 теңге келетін
Акцияға келетін базалық пайда Акцияға келетін азайтылған пайда
Кезең ішіндегі таза пайда 4520000 42000
Кезең бойы айналыста жүрген орташа алынған акциялар саны 480000
Акцияға келетін базалық пайда 9.42 теңге
Әділетті құнымен шығарылған акциялар саны
(10000)
Акцияға келетін азайтылған пайда
8.71 теңге
Акцияға келетін азайтылған пайданы есептеу үшін керек таза пайда:
4520000-320000 = 4200000 теңге.
Әділетті құнымен шығарылған орташа алынған акциялар саны:
12000 * 250/300 = 10000.
Акцияға келетін азайтылған пайда:
4200000
(492000-10000)
Егер қарапайым акцияларға конвертацияланатын келісім-шарттар немесе қарапайым акциялар саны
Әлеуетті қарапайым акциялар азайтушы ретінде олардың қарапайым акцияларға конвертациясы
Таратылған не тарататынға қарсы және қарапайым акцияға конвертацияланптын келісім-шарттар
2.3. Ақпараттың ашылуы мен берілуі
Ұйым қарапайым акциялардың әрбір тобына акцияға келетін негізгі және
Акцияға келетін пайда бойынша ақпарат пайда мен зиян туралы
Сонымен бірге, қаржылық есепте акцияға келетін пайданы есептеген формуланың
Тоқтатылған операциялар жайлы ақпарат ашатын ұйым пайда мен зиян
Меншікті акцияларды жою кезінде оларды акционерлерден өтеп алу мен
жасалады:
Дт - 5010, 5020 «Артықшылығы және қарапайым акциялар» шоты.
Кт - 5210 «Сатып алынған меншікті үлес құралдары» шоты.
Акциялардың аналитикалық есебі олардың келіп түсу көздерінен тәуелсіз есеп
Акцияларға келетін негізгі және таратылған пайдалар қаржылық есепте теріс
Қаржылық есептегі ақпараттар келесілерді көрсетуі керек:
а) акцияға келетін негізгі және таратылған пайдаларды формуламен есептегенде,
ә) акцияға келетін негізгі және таратылған пайдаларды формуламен есептегенде,
б) әлеуетті түрде болашақта пайданы тарататын қаржылық құралдар туралы
Егер ұйым қарапайым акцияларға келетін, кезең ішіндегі таза пайда
ІІІ. Жетілдіру жолдары.
Акцияға келетін пайда – есеп айырысу акцияларды беру арқылы
Акцияларға белгіленген сома оның номиналдық құнын құрайды. Акцияның номиналдық
Акция бағасы акцияға сұраныс жəне компания жұмыс істеп отырған
Қазақстан қор биржасында орналастырылған акциялар бойынша, эмитент туралы барлық
Осылайша, акциялардың меншік иесі болып табылатын кез келген тұлға
«Акцияға пайда» стандартындағы негізгі көрсеткіш пен қаржылық ортаға керек
Жоғарыда көрсетілгендей акцияға келетін пайда формуламен анықталады және формуладағы
Шығарылған
(сатып
алынған) акциялар Айналыстағы акциялар Күн бойынша есептелген коэффициент
20Х1 жылдың 1-қаңтары Қалдық – 1700 151/365=
=0.414
20Х1 жылдың 31-мамыры Ақшаға жаңа акциялар орналастырылды 800 2500
=0.501
20Х1 жылдың 1-желтоқсаны Ақшаға акциялар сатып алынды 250 2250
=0.082
20Х1 жылдың 31-желтоқсаны Қалдық – 2250 –
Айналыстағы орташа алынған акциялар санының күн бойынша есептелуі:
(1700*0,414) + (2500*0,501) + (2250*0,082) = 2142 акциялар.
Ал егер әдеттегі әдісті қолданғанда, бұл көрсеткіш біршама өзгеретін
Сонымен қатар, акцияға келетін пайданы есептеуге керек акциялардың орташа
Акция құқықтарының
жүзеге асуына дейінгі
айналыстағы қарапайым
акциялар саны
бір акцияның
әділетті құны
Ал нақты акционерлерге тиесілі жаңа акция алу құқығына ие
Құқықтарды жүзеге асыруына
дейінгі акциялардың жалпы
әділетті құны
Акциялардың құқықтарын жүзеге асырғаннан кейінгі айналыстағы акциялар саны
Мысалы, ұйым 2006 жылдың 1-сәуірінде нақты акционерлерге әрбір төрт
EPS (2005 жыл үшін) = 400000/200000=2 АҚШ доллары.
Нақты акционерлер үшін жаңа акция алу құқығына ие акцияның
( 8 АҚШ доллары * 200000
/250000 = 7,4 АҚШ доллары.
Коррекциялық коэффициенттің табылуы:
8 АҚШ доллары / 7,4 АҚШ доллары = 1,08
2006 жылға акцияға келетін базалық пайданы анықтау:
EPS (2006 жыл үшін) = 600000 / ((200000 *
Енді 2005 жыл бойынша акцияға келетін базалық пайда қайта
EPS (2005 жыл үшін) = 400000 / (200000 *
Сонымен, акцияға келетін базалық пайда корреляциялық коэффициент көмегімен нақты
ҚОРЫТЫНДЫ
Бағалы қағаздар нарығы экономиканың кез – келген саласының өз
Акцияға келетін пайда 1-«Қаржы есептілігін ұсыну» ҚЕХС-ның 11-параграфына сәйкес
«Акцияға пайда» ҚЕХС-33 біздің еліміз 2005 жылдан бастап қаржылық
Сонымен, стандарттағы негізі қаралатын жағдай акцияға келетін пайданы есептеудегі
Пайдаланылған әдебиеттер
Акционерлік қоғамдар туралы. 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ
«МСФО. Теория и практика». Э.О. Нүрсеитов, Д.Э. Нүрсеитов. Алматы:
«Международные стандарты финансовой отчетности.2001». Бішкек: 2001 жыл, 681-бет.
«Методические рекомендации по применению международного стандарта бухгалтерского учете (IAS)
«Орысша-қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме сөздігі». К.Ж. Оразалин, М.М.
«Қаржылық есеп. Оқу құралы» Қ.К. Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А.
«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». В.К. Радостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин, В.В. Радостовец,
«Международные стандарты учета и финансовой отчетности». В.Ф. Палий. Мәскеу:
«Прибыль на акцию (EPS) и разводненная прибыль на акцию».
«Раскрытие информации о прибыли на акцию в финансовой отчетности».
«Акционерные общества. Порядок их реорганизации и реобразования в товарищество
Юрист – комплекс правовой информации (законодательство) РК
3
