Метрология курстық жұмыс
Кіріспе .......................................................................................................................3
1. Метрологияның теориялық негізі........................................................................5
1.1 Қазақстан Республикасындағы метрологияның даму тарихы........................5
1.2 Метрологияның ғылым мен өндірістегі рөлі....................................................8
1.3 Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүесінің қазіргі жағдайы.......11
2. Қазақстан Республикасының метрология саласындағы заң шығарушы базаға талдау жасау..............................................................................................................17
2.1 Метрологиялық қамтамасыз етудің құқықтық негізі......................................17
2.2 Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің нормативтік негізі...................................20
2.3 Қазақстанның заңды базасын қамтамасыз етуді ұйымдастыру......................23
3. Қазақстан Республикасының метрология саласындағы заң шығарушы базасын жетілдіру.....................................................................................................................26
Қортынды....................................................................................................................30
Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................................................32
Қосымшалар................................................................................................................33
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 32 бет
Пәні: Сертификаттау, стандарттау
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе .......................................................................................................................3
1. Метрологияның теориялық негізі........................................................................5
1.1 Қазақстан Республикасындағы метрологияның даму тарихы........................5
1.2 Метрологияның ғылым мен өндірістегі рөлі....................................................8
1.3 Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүесінің қазіргі
2. Қазақстан Республикасының метрология саласындағы заң шығарушы базаға
2.1 Метрологиялық қамтамасыз етудің құқықтық негізі......................................17
2.2 Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің нормативтік негізі...................................20
2.3 Қазақстанның заңды базасын қамтамасыз етуді ұйымдастыру......................23
3. Қазақстан Республикасының метрология саласындағы заң шығарушы базасын
Қортынды....................................................................................................................30
Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................................................32
Қосымшалар................................................................................................................33
ҚР МӨЖ-сі өлшем бірлігін қамтамасыз ету негізінде
ҚР МӨЖ объектілері мен құрлымы 2 Қосымшада
ҚР МӨЖ-ң негізгі міндеттеріне мыналар жатады
өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөнінде оптималды басқару принціптер
шама бірліктер эталонды базасын құру мен жетілдіру;
метрология саласындағы негізгі терминдер мен анықтамаларды бекіту;
өлшем бірлігін қамтамасыз етудің нормативтік базасын құру мен
метрология саласындағы ережелер, талаптар мен нормалармен бірге, халықаралық,
өлшеу саласындағы информациялық қамтамасыз етілу.
ҚР МӨЖ-ң негізгі ұстанымдары:
ҚР-ң териториясында қолдануға рұқсат етілген заңды шама
берілген ықтималдықпен орнатылған шекараларында орналасқан, қателігі бар өлшемді
өлшеу құралдарының шама бірлік эталондарынан өлшем бірлік мөлшеріне
заңды және нормативті құжаттарға сәйкес өлшем бірліктерін қамтамасыз
ҚР МӨЖ объектілері мыналар:
шама бірліктері;
шама бірлік эталондары;
өлшеу құралдары (ӨҚ);
өлшеу нәтижелері мен әдістерінің және өлшеу құралдарына талап
өлшемді орындау әдістемесі (ӨОӘ);
нормативтік құжаттар (НҚ).
Келесі бөлімдерде МӨЖ-ң объектілерін анығырақ қарастырамыз. Бұнда
Шама бірліктерінің мемлекеттік эталоны. ҚР МӨЖ-ң техникалық
Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген шама бірлікті анықтау
Өлшеулерді орындау әдістері, салаларда қолданылатын мемлекеттік метрологиялық қадағалаумен
ҚР-ң териториясындағы міндетті түрде қолданылатын ҚР МӨЖ
ҚР МӨЖ Қазақстан Республикасына қойылған талаптар бойынша
ҚР МӨЖ-ні ұйымдастыру негізі ҚР-ң қызметі
Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік басқарылуы,
Қақастан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемстандарты:
ҚР-ң метрологиялық қызметінің жұмыс координациясын жүзеге асырады;
метрология саласындағы іргелі зерттеулер жүргізуді ұйымдастырады;
өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтік құжаттарды бекіту
өлшеу құралдарын жөндеу, қолдану және жасау тәртібін анықтайды;
өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесінің реестірін жүргізеді;
метрология жөніндегі халықаралық және аймақтық ұжымдарда Қазақстан Республикасының
өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы кадрлерді дайындау мен
Қазақстан Республикасы метрологиясының техникалық негізін мыналар құрайды:
Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметімен қолданылатын шама бірліктерінің мемлекеттік
өлшеу құралдары, соның ішінде мемлекет териториясында қолданылатын заттар
заттар мен материалдардың қасиеті мен физикалық константалар жөнінде
ҚР МӨЖ-ң нормативтік негізі мыналарды регламенттейді:
шама бірліктері;
мемлекеттін салыстырып тексеру сызбалары мен мемлекетін шама эталондары;
өлшеу құралдарын калибрлеу мен тексерудің әдістері мен құралдары;
өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларының нөмірленген номенклатурасы;
өлшеу дәлдігінің нормалары;
өлшеу дәлдігінің көрсеткіші мен өлшеу нәтижелерін көрсету формаларының
өлшеуді орындау әдістемесі;
заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілеріне
жобалау, құрлымдық және техналогиялық құжаттарды, нормативтік құжаттардың метрологиялық
метрология саласындағы терминдер мен анықтамалар.
ҚР МӨЖ номативтік құжаттары мыналарға бөлінеді:
номалар мен ережелерді және жалпы талаптарды орнататын, негізін
өлшемнің қандай да бір түріне нормалар мен ережелерді
ҚР МӨЖ-дегі өлшем бірлігін қамтамасыз ету үшін
ҚР МӨЖ-ң нормативті құжаттарды жасау мен жетілдіру;
Қазақстан Республикасының шама бірліктерінің мемлекеттік эталондарын жасау,
шама бірліктері, мемлекеттік эталоннан өлшеу құралдарына шама бірліктерінің
Гигиенада ағзаға қоршаған ортаның (су, ауа және т.б.)
Оператор алынған өлшеу нәтижелерінде күмәні болмауы керек.
Өлшеу кезіндегі әдіс, метрологиялық аттестация мен регистрациядан өтуі
Барлық бағыттағы объектілерде заң шығарушы метрологияның негізін
алатын мамандар болуы керк (басты метролог,өлшеу
Өлшемді өткізу шығындары, өндірілетін өнімді жасау үшін жалпы
Өлшеу кез-келген өндіріс бұйымы үшін қадағалау, сынау, дайындау
Өлшеу техникасының даму деңгейіне байланысты (өлшеу құралдары мен
1.3 Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің
Өлшем бірлігі – бұл берілген ықтималдықтың бекітілген
Яғни бұл өлшем бірлігін қайталап өткізуге қажетті
Өлшеу қателігі «өлшеудің қатесі» деп атауға бола ма?
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету (ӨБҚ) дегеніміз –
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің негізгі мақсаты –
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің басқа мақсаттары (1 Қосымша):
қызмет пен процесстердің, мемлекеттік және импорттық өнім сапасының
ғылыми жұмыстар мен іргелі зерттеулер кезіндегі өлшемдердің дұрыстығы
материалды және энергетикалық ресурстар есебінің дұрыстығы;
қоршаған ортаны қорғау, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адамдардың
ӨБҚ – заттардың құрамы мен қасиеттері, табиғи құбылыстардың
мен көлік жұмыстарының сапасы туралы, өлшеудің дұрыс
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қамтамасыз ету жүесі (ҚР МӨЖ)
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі әрекеттер және
біріншіден, өлшеу адам әрекетімен жасалған жаппай өнім болып
екіншіден, өлшем адам әрекетінің ең негізгісі болып табылады,
үшіншіден, халықаралық ынтымақтастықтың дамуы (сату, ғарышты танып білу
Өлшеу мәліметтерінің дұрыстығы мен нақтылығын жоғарлату мәселесін метрология
«Өлшеудің мәліметі» ұғымы – техникалық құралдарды қолдануымен, тәжіребиелі
Өлшеу жолымен алынған мәлімет, халық шаруашылығының барлық
кезіндегі өлшеу мәліметі (өлшеу нәтижесі) оның дәлдік көрсеткіш
Осының нәтижесінде өлшеу мәліметінің анықтау, қамтамасыз
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесін еңгізер
ҚР МӨЖ-ні жасау мен еңгізу, метрология дамуындағы
Өлшем бірлігін қолдауына бағытталған, талаптар мен нормалардың ережелерін
Сондықтан қазіргі кезде МӨЖ-ні өлшем бірлігін қамтамасыз етудің
Осының нәтижесінде Республиканың Мемстандарт алдында қиын
Жоғарыда айтылған мақсаттарға жету үшін 1993 жылы
Республика үкімімен «Өлшем бірлігінін мемлекеттік жүйесін
1.2 Метрологияның ғылым мен өндірістегі рөлі
Метрология – бұл қажетті дәлдікті алу амалдары
Метрология үш бөлімнен тұрады: теориялық, заң
Теориялық метрология – метрология дамудың іргелі негізін,
Заң шығарушы метрология – мемлекетте қолданылатын өлшеу лабараториялары,
Қолданбалы метрология - әртүрлі саладағы теориялық
Практикалық жұмыста өлешмді қолданбайтын ешқандай облыс жоқ, егер
Қандай да болсын реттеу, бақылау, жоспарлау, болжау
Бұндай мәліметтерді олар параметралері мен көрсеткіштердің, әр
Қажетті нақты алынған өлшеу мәліметтері, дұрыс шешімді қабылдауды
Өлшемге бірдей көзқарас келісуші мәліметпен алмасуды, өлшеу құралдары
Барлық мамандарылған метрологтардың өлшемдері кезінде (техникалық
Н.И. Тюриннің «Метрологияға кіріспе» кітабында «өлшеу қандай
Егер де біз өлшем туралы нақты және
Көп жағдайларда қиын мәселелерді, әр түрлі жердегі,
Мәселенің неғұрлым қиындығы, метрология мәндері соғұрлым көп
Метрологияны қамтамасыз етудегі үлкен мәнді, энергетикалық, материалдық және
Қазіргі таразы құралдарының қателігі мынандай: өлшеу процесінде өндірістің
Мұнай, газ, жанар майдың көп мөлшері ескерілмейді.
Егер дәлдік есебі екі есе ғана болса,
Метрологиялық қызметтін жоқ болуы, өлшем бірлігін қамтамасыз ету
Өнімді өндіру кезінде тек қана дайын
Жаңа бұйымды жасамас бұрын, техналогиялық процесстегі
Медицинадағы метрологияның мәні өте үлкен. Медициналық өлшеу
Биалогиялық объект параметрлерінің өлшеу көрсеткіштері бойынша адамның
1929 жылы 1 қазанда Семипалатинсктін өлшем және таразы
Қазақ КСМ-ң Халық Комисарлар Кеңесінің шешімі бойынша
Бұл кезде Қазақстанда тек қарапайым приборлар: таразы,
Қазақстандағы өндіріс пен мәдени-эканомикалық өмірдің дамуы, салыстырып тексеру
1931 жылы Қазақстанның Аймақты салыстырып тексеру палатасының
1933 жылы Қазақстанның аймақты стандартизация бюросының аты
Басқару құрлымы орталық аппараттан және өлшеу құралдары мен
Соғыс жылдарынан кейін халық шаруашылығы қалпына келіп,
1995 жылы бірінші разрядты иеленген Алма-Аты мемлекеттік
Қазақстанда метрологияның қарқынды дамуы 60-шы жылдарда басталды. Осы
Алма-Атының мемлекетік қадағалау лабараториясында, механикалық, бұрышты-сызықтық, теплотехникалық, электрлік
1971 жылы ақпан айында КСРО-ң Қазақтың республикалық
КСРО-ң Мемстандарттың негізгі мақсаттарының бірі, мемлекеттегі
70-ші жылдарда Алма-Атыда физикалық шама бірліктерді
1974 жылы құрлыстың аяқталуы мен мекемелерді салыстырып
1972 жылы Қапчағай қаласында радиоциондық қадағалау құрылғыларын
ерекше құрылғылармен қамтамасыз етіліп, изатоптарды сақтауға
1996 жылға дейін ол дозиметриялық және радиометриялық
70-шы жылдардың басында Өскемен, Целиноград, Шымкент, Жамдыл
1975 жылы өлшеу техникасы мен стандарттар бойынша Қазақ
1971 жылы Қазақ КСМ мен бүкіл КСРО
Республикадағы өндірістермен шығарылатын және жасалынатын өлшеу құралдары
1977 жылы КСРО-ң Мемстандарт тапсырысы бойынша Алма-Атының
Республикада 8 млн. астам өлшеу құралдарының эксплуатациясы болды.
1992 жылы Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін алғаннан кейін,
Рессей Федерациясы мен Украинада орналасқан метрологиялық институттар
Өлшеу құралдарының бірдейлігін қамтамасыз ету келесі жолдармен жүргізіледі:
бекітілген типке сәйкестігі мен типтің бекіту мақсатымен өлшеу
өлшеу құралдарының метрологиялық аттестациялауы;
өлшеу құралдарын калибрлеу мен салыстырып тексеру;
өлшеуді орындау әдістемесінің метрологиялық аттестациясы:
өлшем бірлігін қамтамасыз ету бойынша әрекеттерді лицензиялау;
мемлекеттік метралогиялық бақылау мен метрологиялық қадағалау;
МӨЖ-ң эксперт-аудиторларын дайындау мен атестациялау;
өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы мамандылығын жетілдіру;
ақпараттық қамтамасыздандыру;
Қазақстан Республикасымен жасалған халықаралық келісім шарт негізінде, шет
метрология бойынша халықаралық және аймақтық ұжымдардың жұмыстарына қатысу.
2. Қазақстан Республикасының метрология саласындағы заң
2.1 Метрологиялық қамтамасыз етудің құқықтық негізі.
Еліміздегі эканомикалық саясатты жүргізу кезіндегі прогресстің
Өнімнің сапасы мен қызметін жоғарлату, мемлекеттік міндет болып
Өлшеу нәтижесіндегі тұтынушыларды қанағаттандыру кезінде, өлшем бірлігі қоғамның
Елімізде және халықаралық деңгейдегі өлшем бірлігін
Жоғарыда айтылып кеткен мәселелерді жүзеге асыру үшін
өлшеу құралдарының мемлекеттік сынаулар мен типтерін бекітеді;
өлшеу құралдарының мемлекеттік метрологиялық аттестациялауын;
өлшеу құралдарын мемлекеттік салыстырып тексеру;
өлшеу құралдарын прокаттау, сату, жөндеу, салыстырып тексеру, жасау
бөліп орау және сату кезінде түрлі қораптағы бөліп
метрологиялық нормалар мен ережелерін сақтауын, өлшеуді орындау әдістемелерін,
Халықаралық таразы және өлшем бюросы мен Халықаралық заң
қатынасты реттеу мен дұрыс емес және қате өлшеу
өлшем бірлігін қамтамасыз етудің заңды негізінің жиынтығы
2000 жылы 7 маусымда Қақастан Республикасының президенті
Бұл заң Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің
Заң әрекетінің таралу салаларына мемлекеттік басқару органдары
ҚР-ң «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы»
І тарау. Жалпы ережелер.
1 Бап. Осы заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар.
2 Бап. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы
3 Бап. Осы заңның қолданылу аясы
4 Бап. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мақсаттары.
5 Бап. Өлшем бірлігін қамтамасыз етуді мемлекеттік
ІІ тарау. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік
6 Бап. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік
7 Бап. Өлшем бірлігін қаматмасыз етудің мемлекеттік
8 Бап. Өлшем бірлігін қаматамасыз ету жөніндегі
9 Бап. Шама бірліктері.
10 Бап. Шама бірліктерінің мемлекеттік эталондары.
11 Бап. Өлшем құралдары.
12 Бап. Өлшемдерді орындау әдістемелері.
ІІІ тарау. Метрологиялық қызмет.
13 Бап. Метрологиялық қызметтін құрлымы.
14 Бап. Мемлекеттік метрологиялық қызмет.
15 Бап. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік қызметтері.
16 Бап. Мемлекеттік басқару органдарының, жеке және заңды
ІV тарау. Өлшем құралдарының түрін бекіту, оларды өндіру,
17 Бап. Өлшем құралдарының түрін бекіту және оларды
18 Бап. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында
19 Бап. Өлшем құралдарын салыстырып тексеру.
20 Бап. Өлшем құралдарын калибрлеу.
V тарау. Мемлекеттік метрологиялық қадағалау.
21 Бап. Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың мақсаты.
22 Бап. Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың объектілері.
23 Бап. Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың аясы.
24 Бап. Мемлекеттік метрологиялық қадағалау түрлері.
25 Бап. Өлшем құралдарын шығарылуын, жай-күйін және қолдануын,
26 Бап. Сауда опперацияларын жасу кезінде иеліктен
27 Бап. Кез-келген түрдегі бума тауарларды ашу,
28 Бап. Мемлекеттік метрологиялық қадағалауды жүзеге асыратын
VІ тарау. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы
29 Бап. Қақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз
30 Бап. Осы заң нормалардың бұзылуына қатысты дауларды
VІІ тарау. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі
31 Бап. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету және
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету бойынша заң шығару Қақақстан
калибрлеуді өткізу тәртібі, Қазақстан Республикасында рұқсат етілген
жасауға қойылған талаптар және т.б.) нормативтік құқықтық
2.2 Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің нормативтік негізі
Қақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесінің
Қазақсатн Республикаының нормативтік құжаттары мыналарды регламенттейді (6
шама бірліктерін;
мемлекеттік салыстырып тексеру сызбалары мен шама бірліктерінің мемлекеттік
өлшеу құралдарын тексеру құралдары мен әдістерін және калибрлеуін;
өлшеу құралдарының нормаланған метрологиялық сипаттамаларының номенклатураларын;
өлшеу дәлдігінің нормаларын;
өлшем дәлдігінің көрсеткіштері мен өлшеу нәтижелерінің берілу формалары
өлшеуді орындау әдістемелерін;
материалдар мен заттардың қасиеті жөнінде мәліметтердің берілуі мен
материалдар мен заттардың құрамы мен қасиетінің стандартты үлгілеріне
материалдар мен заттардың қасиеттері бойынша мәліметтерді сараптау және
метрология саласындағы терминдер мен анықтамаларды
ҚР-ң нормативтік құжаттары мыналарға бөлінеді:
негізгі, яғни нормалар мен ережелерді және жалпы талаптарды
қандай да болсын түрдегі өлшемдердің нормалар мен ережелерді
ҚР-ң МӨЖ нормативтік құжаттарына бекітілген тәртіпті қолданылатын
бірлігін қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды өткізу тәртібі
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтік құжаттар
Қазақстан Республикасының териториясында қолдануға міндетті ҚР-ң МӨЖ
Төменде ҚР МӨЖ-ң қолданылатын нормативтік құжаттары көрсетілген:
ҚР СТ 2.0-2000 «ҚР МӨЖ. Негізгі ережелері».
ҚР СТ 2.1-2000 «ҚР МӨЖ. Терминдері мен анықтамалары».
ҚР СТ 2.2-97 «ҚР МӨЖ. Метрологиялық ережелерді сақтау,
ҚР СТ 2.3-97 «ҚР МӨЖ. Физикалық шама бірліктерінің
ҚР СТ 2.4-2000 «ҚР МӨЖ. Өлшеу құралдарын салыстырып
ҚР СТ 2.5-98 «ҚР МӨЖ. Эксперт-аудиторларға қойылатын талаптар
ҚР СТ 2.6-99 «ҚР МӨЖ. Өлшеу құралдарының түрлерін
ҚР СТ 2.7-99 «ҚР МӨЖ. Аккредитацияның объектілері мен
ҚР СТ 2.8-99 «ҚР МӨЖ. Өлшеу құралдарын индикатор
ҚР СТ 2.9-2000 «ҚР МӨЖ. Өлшеу құралраны өндіру,
ҚР СТ 2.10-2000 «ҚР МӨЖ. Аттестацияланған қоспалар. Аттестациялауды
ҚР СТ 2.11-2000 «ҚР МӨЖ. Қазақстан Республикасының калибрлеу
ҚР СТ 2.12-2000 «ҚР МӨЖ. Қазақстан Республикасының калибрлеу
ҚР СТ 2.13-2000 «ҚР МӨЖ. Тұрмыстық газ счетчиктері.
ҚР СТ 2.14-2000 «ҚР МӨЖ. Сауда опперациялары
16. ҚР СТ 2.15-2000 «ҚР МӨЖ. Мемлекеттік
17.ҚР СТ 2.18-2001 «ҚР МӨЖ. Өлшеуді орындау
18.ҚР СТ 2.20-2001 «ҚР МӨЖ. Салыстырып тексеру
19.ҚР СТ 2.21-2000 «ҚР МӨЖ. Өлшеу құралдарының
20.ҚР СТ 2.30-2001 «ҚР МӨЖ. Өлшеу
21.ҚР СТ 2.38-2002 «ҚР МӨЖ. Салыстырып
22.ҚР СТ 2.39-2002 «ҚР МӨЖ. Салыстырып тексеру
23.ҚР ПР 50.24-96 «Метрология бойынша ережелер. Метрологиялық
24.ҚР ПР 50.2.26-96 «Метрология бойынша ережелер. ҚР
25.ҚР ПР 50.2.27-96 «Метрология бойынша ережелер. Стандартты
26.ҚР СТ 7.0-99 «Қазақстан Республикасының аккредитациялау
27.ҚР СТ 7.2-2000 «Қазақстан Республикасының аккредитациялау жүйесі.
28.ҚР СТ 7.3-2000 «Қазақстан Республикасының аккредитациялау
29.ҚР СТ 7.4-2000 «Қазақстан Республикасының аккредитациялау
30.ҚР СТ 7.5-2000 «Қазақстан Республикасының аккредитациялау
31.ҚР СТ 7.8-2002 «Қазақстан Республикасының аккредитациялау
32.МЕМСТ 8.009-84 «ҚР МӨЖ. Нормаланған метрологиялық
33.МЕМСТ 8.010-99 «ҚР МӨЖ. Өлшеуді орындау
34.МЕМСТ 8.207-79 «ҚР МӨЖ. Көп ретті бақылаумен
35.МЕМСТ 8.395-80 «ҚР МӨЖ. Салыстырып тексеру
36.МЕМСТ 8.401-80 «ҚР МӨЖ. Өлшеу құралдарының
37.МЕМСТ 8.417-81 «ҚР МӨЖ. Физикалық шама
38.МИ 1317-86 «ҚР МӨЖ. Өлшем қателіктерінің сипаттамалары
39.МИ 1552-86 «ҚР МӨЖ. Көп ретті және тура
40.МЕМСТ 24555-81 «ҚР МӨЖ. Сынау құрылғыларының
41.ҚР Р 50.2.3-2001 «ҚР МӨЖ. Калибрлеу
42.ҚР Р 50.2.4-2002 «ҚР МӨЖ. Заңды тұлғалар
2.3 Қазақстанның заң шығарушы базасын қамтамасыз
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің ұйымдастыру негізі Қазақстан
мемлекеттік метрологиялық қызмет;
сағат және жиілік бойынша мемлекеттік қызметі;
материалдар мен заттардын құрамы мен қасиетінің стандартық үлгілерінің
материалдар мен заттардың қасиеті және физикалық константалар туралы
жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік бақылау органдарының метралогиялық
Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметін құрайтын координаталау ретінде
стандартизация, метрология және сертификация бойынша өкілетті орган;
мемлекеттік ғылыми метрологиялық орталық.
Өкілетті орган Қазақстан Республикасындағы өлшем бірлігін
Өкілетті органның негізгі мәні мен мақсаты
өлшем бірлігін қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік саясатты қалыптастыру
Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметінің әрекетін координациялау;
мемлекетте қолдануға рұқсат етілген шама бірліктерінің жүесін бекіту;
шама бірліктерінің мемлекеттік эталондарын қолдау, сақтау, бекіту, жасау
Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесін
Мемлекеттік ғылыми метрологиялық орталық (МҒМО). МҒМО-ң негізгі мәні
метрология салысындағы әдістемелік-ұйымдастыру, практикалық, ғылыми-зерттеу жұмыстарды, іргелі зерттеулерді
Қазақстан Республикасының шама бірліктерінің эталон базасын құру және
шама бірліктерінің өлшемін беру жүйесін құру;
халықаралық талаптарға сай өлшем бірліктерін қамтамасыз ету бойынша
өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында мемлекеттік саясатты жүргізу
Мемлкеттік метрологиялық қадағалау мен метрологиялық бақылау.
Мемлекеттік метрологиялық қадағалау бұл – мемлекеттік инспекторлардың
Мемлекеттік бақылау бұл – метрологиялық ережелер мен
Мемлекеттік метрологиялық қадағалау мен метрологиялық бақылау жоспарлы,
Мемлкеттік метрологиялық қадағалау негізінде:
салыстырып тексеру графигі бойынша жоспарлы салыстырып тексеру үш
жоспарсыз салыстырып тексерулер мемлекеттік басқару органларының арыздары мен
қайталанатын салыстырып тексерулер алдынала жазуды орындау мақсаты
Метрологиялық бақылау кезіндегі салыстырып тексеру тәртібі заңды
Метрологиялық қадағалау. Метрологиялық бақылау кезіндегі салыстырып тексерузаңды
Метрологиялық объектілеріне жататындар:
а) шама бірліктерінің эталондары;
ә) өлшеу құралдары;
б) өлшеуді орындау методикасы;
в) өлшеу құралдарын юстировкалау, жасау, өндіру, калибрлеу және
А. Эталондарды метрологиялық бақылау кезінде, мемлекеттік метрологиялық қадағалау
қолда бар бастапқы эталондардың салыстырып тексеруін жүргізуге арналған
эталондарды эксплуатациялау мен сақтау шарттары.
Ә. Өлшеу құралдарының күйі мен метрологиялық бақылауды
салыстырып тексеруге жататын өлшеу құралдарын анықтау дұрыстығы;
өлшеу құралдарын салыстырып тексеру мен калибрлеудің қазіргі заманға
өлшеу құралдарының калибрлеуі мен салыстырып тексеру процедураларының сәйкестігі.
Б. Өлшемді орындау әдістемесінің метрологиялық бақылауды жүзеге
Метрологиялық бақылауға келесі объектілер мен әрекет түрлері жатқызылу
нормативтік құжаттарды амтамасыз ету мен актуализациялау, шама бірліктері
өлшеуді орындау әдістерін қолдану;
өлшеу әдістері мен құралдарын дұрыс таңдау.
Бұзышулық кезінде қолданылатын өлшем мен бақылау нәтижелерін хаттау
3. Қазақстан Республикасының метрология саласындағы заң шығарушы
Саясатты жүргізу кезінде прогресстің алғышарты мемлекетіміздегі
Өнімнің сапасы мен қызметін жоғарлату мемлкеттін міндеті болып
Өлшеу нәтижелері тұтынуды қанағаттандыру кезіндегі өлшем бірлігі,
Мемлекет және халықаралық деңгейде өлшем бірлігін
Жоғарыда айтылып кеткен мәселелерді жүзеге асыру үшін
өлшеу құралдарының мемлекеттік сынаулар мен типтерін бекітеді;
өлшеу құралдарының мемлекеттік метрологиялық аттестациялауын;
өлшеу құралдарын мемлекеттік салыстырып тексеру;
өлшеу құралдарын прокаттау, сату, жөндеу, салыстырып тексеру, жасау
бөліп орау және сату кезінде түрлі қораптағы бөліп
метрологиялық нормалар мен ережелерін сақтауын, өлшеуді орындау әдістемелерін,
Халықаралық таразы және өлшем бюросы мен Халықаралық
тұлғалардың мүдделерін қорғау мақсатымен, барлық мемлекеттер одағындағы өлшем
растау құжаты ретінде «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету
2000 жылы 7 маусымда Қақастан Республикасының президенті
Бұл заң Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз
Заң әрекетінің таралу салаларына мемлекеттік басқару органдары
Қақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесінің
tify"> Қазақстан Республикасының мемлекет-мүшелері арасында
Жоғарыда айтылған келісімнен басқа да құжаттар қабылданған:
өлшеу құралдарын калибрлеу, салыстырып тексеру, метрологиялық аттестацияны бекіту
материалдар мен заттардың қасиеттері мен физикалық константалар туралы
материалдар мен заттардың құрамы мен қасиетінің стандарттық үлгілерін
Жұмыс координациясы үшін стандартизация, метрология және сертификация бойынша
Комиссияның негізгі функциялары:
мемлекеттік-қатысушылар келісілген өлшем құралдарын қамтамасыз ету сұрақтарына жататын,
МГС-ты қабылдау жөніндегі кепілдемелерді жасау және өлшем бірлігін
ұсыныстарды қалыптастыру бойынша материалдар мен заттардың қасиеттері мен
өлшеу құралдарын салыстырып тексеру мен халықаралық бастапқы эталондарды
Қазақстан Республикасының Мемлекетаралық кеңесінің салалы жұмыс комиссиясының МГС-ң
Қазақстанның қатысуы туралы да бір-екі сөз
Қазақстан Республикасының астарлы комиттетері мен техникалық комиттетері
МОЗМ жұмыстардағы Қазақстанның қатысуы мыналарды қамтамасыз
ғылыми-техникалық жоспарларда – ірі шетелдік метрологиялық орталықтар мен
мәліметті алу. Бұл НИОКР-ң жоғары дәлдікті өлшем өнірісінде
Халықаралық сауда мен эканомика саласында – дайын бұйымдар
саяси жоспарда – Қазақсанның жалпы авторитетін жоғарлатуына және
Метрология саласында басқа да халықаралық ұжымдар
Қортынды
Отандық және шет елдер авторларының әдебиеттерін оқып-біліп, метрология
Отандық стандартизация, метрология және сертификацияның ережелері мен халықаралық
Сапа мәселесін шешуге жетістіктің негізгі шарты, практикалық
Қазақстанда «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңын
Сонымен бірге бұл халықаралық практика мен Қазақстандық өлшеу
Қазіргі өлшем бірлігін қамтамасыз ету жүйесіне қарамастан, болашақта
Бұндай жүйенің құрылуы мемлекетте әлуіметті-эканомикалық шарттардың дамуы,
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
«Стандартизация туралы» ҚР заңы.
«Сертификация туралы» ҚР заңы.
«Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы, Алматы, 2005ж.
Асташенков А.И., Машков Х.О. «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету
Исаев Л.К., Малинский В.Д. Метрология және стандартизация. –
Крылова Г.Д. Стандартизация, сертификация, метрология негіздері: жоғарғы оқу
Кузнецов В.А., Ялунин Г.В. Метрология негіздері. М.: ИПК
Лифиц И.М. Стандартизация, метрология, сертификация негіздері: Оқулық –
Нысанбаева С.Н. және т.б. Сапаны басқару: Оқу құралы.
Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің негіздері. Оқу
Сергеев А.Г., Латышев М.В., Терегеря В.В. Метрология, стандартизация,
Метрология пәні бойынша дистационды оқыту үшін оқу әдістемелік
Храменков В.Н. және т.б. Сапаны басқару жүйесі мен
