TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

SamLab.ws

комп

Ќазіргі Халыќаралыќ ќатынастардаѓы Иран Факторы (ХХІ ѓ. басы)

Жоспар - www.topreferat.com.kz

Кіріспе ...................................................................................................2 - 6 бб

I Тарау. XX – XXI ѓѓ. басындаѓы жања геосаясат жєне Иран.

1.1 Биполярлыќ ж‰йеніњ ыдырауынан кейінгі жања єлемдік тєртіп жєне Иран саясаты......................................................................................................7 – 11 бб

1.2. ИИР – ныњ жања сыртќы саяси концепциясы.............................. 12 – 22 бб

1.3. Иран жєне АЌШ ќатнастары....................................................... .. 23 – 26 бб

II Тарау. Аймаќтыќ ќауіпсіздік ж‰йесі жєне ИИР

2.1 Таяу Шыѓыс мєселесі жєне Иран саясаты/ Ирак мєселесіне байланысты жєне Израйль – Палестина/

2.2. Иранныњ ќазіргі кездегі ядролыќ саясаты жєне халыќаралыќ ќатнастар

2.3.Каспий м±найы жєне Иранныњ аймаќтыќ саясаты .............27 – 39 бб

Ќорытынды .......................................................................................55 – 58 бб

Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі ........................................................59 – 60 бб

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 63 бет
Пәні: Саясаттану

-----------------------------------------------------------------------------------

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

SamLab.ws

комп

Ќазіргі Халыќаралыќ ќатынастардаѓы Иран Факторы (ХХІ ѓ. басы)

Жоспар

Кіріспе ...................................................................................................2 -
I Тарау. XX – XXI ѓѓ. басындаѓы жања
1.1 Биполярлыќ ж‰йеніњ ыдырауынан кейінгі жања єлемдік тєртіп
1.2. ИИР – ныњ жања сыртќы саяси концепциясы..............................
1.3. Иран жєне АЌШ ќатнастары....................................................... .. 23
II Тарау. Аймаќтыќ ќауіпсіздік ж‰йесі жєне ИИР

2.1 Таяу Шыѓыс мєселесі жєне Иран саясаты/ Ирак
2.2. Иранныњ ќазіргі кездегі ядролыќ саясаты жєне халыќаралыќ
2.3.Каспий м±найы жєне Иранныњ аймаќтыќ саясаты
Ќорытынды .......................................................................................55 – 58 бб

Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі ........................................................59 – 60
Кіріспе

Диплом ж±мысыныњ µзектілігі. XX ѓасырдыњ тоќсаныншы
Иран – Оњт‰стік Батыс Азиядаѓы аса
Таяу, Ќиыр Шыѓыс, Кавказ, Каспий тењізініњ зонасы, Орталыќ
ИИР-діњ ќазіргі басќарып отырѓан єскери-саяси биігі (саяси ориентацияѓа
Біраќ соњѓы кезекте Иран идеологтары мен саясаткерлерініњ
Ќазіргі уаќытта ИИР-діњ аймаќтыќ саясатыныњ негізгі баѓыттары болып
1) Ирак

2) Ауѓанстан

3) Кавказ аймаѓы

4) Каспий мєселесі

5) Орталыќ Азия мемлекеттері (б±рынѓы КСРО ќ±рамындаѓы елдер)

6) Палестиндік-израильдік басќарма

7) Парсы шыѓанаѓы.

Диплом ж±мысыныњ маќсаты. ИИРњ жирмасыншы ѓасырдыњ тоќсаныншы жылдарындаѓы
1 ИИРњ ссњ даму эволюциясын зерттеу;

2 ИИРњ ссњ негізгі баѓыттарын аныќтау;

3 ИИРњ Орталыќ Азия мемлекеттерімен ќарымќатынасыныњ µзекті мєселелерн
4 Ќазаќстан Республикасвмен ИИРњ арасындаѓы ќарым ќатынастарды сараптау;

Диплом ж±мысыныњ деректік негіздері. Атлмыш диплом ж±мысыныњ деректік
Жирмысыншы ѓасырдыњ тоќсаныншы жылдарындаѓа ИИРњ сыртќы саясатыныњ ќалыптасыу
Деректердіњ екінші тобын белгілі мемлекет басшылары мен дмпломаттардыњ
Деректердіњ ‰шінші тобын мемуарлар мен естеліктер ќ±райды.Б±л деректердіњ
Деректердіњ тµртінші тобын Ирандыќ жєне шет елдік информациялыќ
Тарихнама. ИИР ныњ ХХ ѓ. таќсаныншы жылдары сыртќы
Отандыќ зерттеулер ішінде ИИР сыртќы саясатыныњ дамуы, стратегиясы
Ресейлік авторларды ресейлік жєне кењестік зерттеушілер деп еіге
Шет елдік авторлар зерттеулерін шартты т‰рде англосаксондыќ, европпалыќ
1 ИИР-ѓы исламдыќ фактор;

2 Дін мєселесі;

3 ИИР-ыњ сыртќы саясатыныњ µзекті мєселелері;

4 Каспи мєсєлєсі;

5 АЌШ- Иран ќатынастары

6 Иран- Ресей ќатынастары

7 Ќазаќстан-Иран ќатынастары

ИИР сыртќы саясатыныњ µзекті мєселелеріне байланысты жарыќ кµрген
Диплом ж±мысыныњ теориялыќ єдістемелік негіздері. Аталмыш диплом ж±мысыныњ
Тарихи салымтырмалы єдіс ИРИ ыњ сыртќы саясатыныњ эволюциясын
Дипломдыќ ж±мыстыњ ќ±рылымы.Дипломдыќ ж±мыс кріспеден, екі тараудан, ќорытынды
I Тарау .Иранныњ сыртќы саясатыныњ ќалыптасуы мен дамуы.

1.1.Биполярлыќ ж‰еніњ ыдырауынан кейінгі жањаєлемдік тєртіп жєне Иран
Екінші д‰ниеж‰зілік соѓыстыњ аяѓында Иран µндірісі нашар дамыѓан,
40- шы жылдардыњ ортасында Иранда феодалдылыќтыњ ќалдыќтары мен
Экономикалыќ зерттеулердіњ нєтижелеріне ќарайтын болсаќ, Иранныњ Исфахан, Мазендеран,Лурестан,Хузестан
Баѓаныњ тоќтаусыз µсу ќарќынында халыќтыњ кµп бµлігі аштыќ
Екінші д‰ниеж‰зілік соѓыстан кейін Таяу жєне орта Шыѓыс
Импералиттік державалармен жаќындасу жолына т‰скен Иран ‰кіметі бірте-бірте
Соѓыстан кейінгі жылдары Иранныњ билік µкілдері ел экономикасын
Біраќ ел экономикасын ќ±лдыраудан алыпшыѓарудаѓы шах режимініњ єрекеттері
Бірінші жеті жылдыќ жоспардыњ нєтижесіз болѓанына ќарамастан Иран
Жеті жылдыќ жоспардыњ ж‰зеге асырылу кезењінде импералисттік державалар
Екінші жеті жылдыќ жоспар ресурстарды мобилизайиялауды, шетел капиталын
Кµптеген Ирандыќ авторлардыњ сµзіне ќарасаќ та екінші жеті
Жартылай феодалдыќ ќатынастар аграрлыќ саладаѓы технологиялардыњ ескі болуы,
¤ндіріс саласыныњ да даму ќарќыны тµмен болды. Ел
Екінші д‰ниеж‰зілік соѓыстыѓ аяќталуымен Таяу жєне Орта Шыѓыс
КСРО-мен бейбіт ќатынас орнатќысы келгендей болып, Иран ќоѓамындаѓы,
Кейіннен екі жаќ жоѓары дєрежедегі келіссµздер
Біраќ кейінгі оќиѓалар желісі кµрсеткендей, Эгбаль ‰кіметініњ ниеттерініњ
Иран - американдыќ келісімшарт µз сипаты бойынша, иран
Сонымен ќатар ішкі істер министрлігініњ аса ‰лкен аппаратыныњ
Шаруалар µз м‰дделері ‰шін кµтеріле бастады. Сол сєттен
АЌШ-пен жасалѓан єскери келісімнен кейін Иран КСРО-мен келіссµз
Эгбаллдыњ ішкі жєне сыртќы агрессивті саясатын жасырып, халыќтыњ
Иранныњ капиталистік дамыѓан елдердіњ технико-экономикалыќ кµмегіне с‰йеніп, т±йыќтан
«Позитивті ±лтшылдыќ» атты Иранныњ 50-жылдардыњ ортасымен 60 жылдар
1.2. Сыртќы саяси концепциясы.

«¦лттыќ тєуелсіздік саясат» - монорхиялыќ Иранныњ 60жылдардаѓы сыртќы
Бірінші жеті жылдыќ жоспардыњ ќ±лдырауына, екінші жеті жылдыќтыњ
Иранныњ 1967-68 жж. жалпы ішкі ±лттыќ µнімі 534,6
¤мір с‰ру дењгейін кµтеруді ќажет ететін ењ мањызды
Дегенмен, бірінші жєне екінші реформалардыњ ж‰ргізілуі ауылшаруашылыѓына айтарлыќтай
Бес жылдыќ жоспарлау кезінде µнеркєсіпте µте ‰лкен кµњіл
Иранныњ осы уаќыт аралыѓындаѓы экономикалыќ саясаты ауыр индустрияны
Иран µнеркєсібініњ жалпы µнімі жылдыќ 13%-ке µсе отырып
Бірінші бесжылдыќ кезінде бастауыш жєне орта білім беретін
Ел экономикасыныњ ќарќынды дамуына сєйкес келмейтін соѓысќа дейінгі
Екінші бесжылдыќтыњ міндеттерініњ бірі µндірісті ќарќынды дамытып, µндірістік
Осы 2-бесжылдыќ жсопар бойынша транспорттыќ ќажеттіліктерге 80 млд.
Екінші бесжылдыќ жоспарды орындай барысында µнеркєсіп саласында біраз
Иран экономиксыныњ ќ±рылымын ќайта ќ±ру кезінде, яѓни 2-бесжылдыќ
М±найы µзіне толыѓымен тиесілі емес еді. Ішкі ќордыњ
Ішкі ќаржыныњ µте тапшылыѓы мен империалистік елдердіњ
Шетел инвесторларыныњ жекеменшік секторыныњ аќша салымыныњ негізгі аѓымы
Иранныњ ќаржылыќ ќиындыќтан экономиканы т±раќтандыру арќылы даѓдарыстан шыѓу
60-жылдардыњ басында єлемдік аренадаѓы к‰штер ќатынасы біраз µзгеріске
Осылайша 60-жылдардыњ екінші жартысынан бастап, Иранныњ сыртќы саясаты
Б±ѓан ќарамастан Кењес ‰кіметі тату кµршілік ќатынастар орнатуѓа
1960-жылдардыњ басында кењес-иран ќатынастарыныњ жаќсару белгілері пайда бола
Ењ соњында 1962ж. Иран мен КСРО-ныњ ќарым-ќатынасыныњ біржолата
Осы уаќыттан бастап 1959ж. ‰зілген екі ел арасындаѓы
Дєл осы келісім шекаралыќ шиеленістерді реттеуге, сонымен ќатар
Кейінгі жылдары айтарлыќтай µзгерістер болды. КСРО Иранѓа ауыр
70 жылдары Иранныњ єлеуметтік-экономикалыќ жаѓдайы жєне халыќаралыќ саясаттаѓы
70-жылдардаѓы Иран экономикасы жартылай феодалдыќ µндірістен капиталистікке µту
Иран экономикасыныњ ќарќынды дамуы єсіресе, екінші бесжылдыќты орындай
70-жылдардыњ басында шах режимі Иранды ќазіргі заманѓы µнеркєсібі,
Иранныњ шаруашылыѓыныњ дамуына, ‰шінші бесжылдыќ жоспары бойынша 2,2
Жања бесжылдыќ жоспар µзіне мынадай быѓаттарды енгізген: білім,
‡шінші бесжылдыќта µндірістіњ орташа 20-23,2% соныњ ішінде м±най
Орташа есеппен есептегенде мына экономикалары сєйкесінше ќарќынмен µсіп
Иран халќыныњ м‰дделері елдіњ байлыѓыныњ ќайнар кµзі М±най
1973ж. ОПЕК-ке м‰ше елдердіњ к‰ресінде шешуші жылѓа айналды.
М±най µндіретін елдердіњ б±л шешімі батыс елдерімен єлемдік
Иран ‰кіметінде енді µз жоспарларын орындауѓа м‰мкіндік туды.
Ќалыптасќан ќолайлы ќаржылыќ жаѓдайѓа ќарамай, монархиялы Иран к‰рделі
Ауыл халќыныњ ќалаѓа ќарай миграциясы да к‰шейіп кетті.
Иранныњ экономикалыќ дамуы 70-жылдарда экономикалыќ µнеркєсіптік кешенді ќалыптастырды.
‡шінші бесжылдыќ жоспарды орындау кезінде Иранда жоѓары маманданѓан
Басшылар б±л мєселеде АЌШ-ќа ерекше ‰міттенді. 70-жалдардыњ басы
“Эттелаат” газетініњ хабюарлауынша 1973 ж. 23 аќпан к‰ні
1973 жылдан бастап ирандыќ єскери к‰штерді модернизациялау басталды.
АЌШ-тан алдыњѓы ќатарлы техника сатып алуѓа миллиардтаѓан долларлар
Єскери модернизация кезінде Иран миллиардтаѓан аќшаѓа шыѓындалды. 1976/1977
Атом энергиясын дамыту баѓдарламасы атомдыќ электростанциялардыњ кењ ж‰йесін
АЭС-на шикізат мєселесі ішкі ресурстар жєне импорт арќылы
Гобона, Нигерия, Намибия, ОАР жєне Австралияныњ компаниялары мен
Таяу жєне орта Шыѓыс жєне ‡нді м±хиты аймаѓын
1977ж. Американыњ “Лайскоп Интеркорпорейтед” фирмасына Иран тек ќана
Біраќ шах режимі ќ±латылѓаннан кейін, ішкісаяси жаѓдайдыњ ќиындауынан
70-жылдарда халыќаралыќ ќатынастарда геранныњ рµлі бірден µзгерді.
Осылайша, Иран американыњ аймаќта µз єскери іс-єрекеттерін еркін
Иранныњ билеуші топтарыныњ «Позитивті ±лтшылдыѓы» тек ќана империалистік
¤зініњ табиѓи ресурстарѓа бай болуыныњ жєне µте тиімді
Екінші д‰ниеж‰зілік соѓыстыѓ аяќталуымен Таяу жєне Орта Шыѓыс
Таяу жєне Орта Шыѓыстаѓы АЌШ экспанциялыќ саясатыныњ сєтті
Таяу жєне орта Шыѓыс елдерініњ буржуазиясыныњ ‰міттенуінше, егер
ІІ. Д‰ниеж‰зілік соѓыс кезініњ µзінде АЌШ ‰кіметініњ Иранѓа
ІІ Д‰ниеж‰зілік соѓыстан кейін АЌШ µз єскерлерін Иранѓа
Иран басшылары американыњ «4-пункте» техникалыќ кµмегін ќуана ќабылдады
50 жылдардыњ басынан бастап АЌШ жєне басќа батыс
1954ж. басында Империалистік дипломатия Иранды єскери блокќа тарту
Иранныњ империалистік одаќтарда ќатысуы батыс елдеріне Кењес ‡кіметініњ
1954ж. 8 шілдеде Ирандаѓы кењестік елші Иранныњ сыртќы
1.3. Иранныњ сыртќы саясатыныњ дамуыныњ негізгі баѓыттары.

Империалистік мемлекеттермен єскери-экономикалыќ ќатынастарын реттеп алѓан Иран ‰кіметі,
¤з елініњ ±лттыќ м‰дделерін м‰лде ескермей Хосейн Аланыњ
Баѓдат пактісіне ќосылуы Иранныњ империалистік елдердіњ кµмегіне баѓынышты
Иран басшылары тіпті Эйзенхаур доктринасын да ќолдады. Осы
КСРО-ныњ Иранмен тату-кµршілік жаѓдайды саќтап ќалуѓа деген тырысуына
1953ж. тµњкерістен кейін елде антикењестік рух к‰шейе т‰сті.
Салыстырмалы т‰рде кењес-иран ќатынастарыныњ жаќсаруы сауда-экономикалыќ ќатынастарды реттеуге
Біраќ, сол жылдыњ желтоќсан айында, Иран басшылары µздерініњ
ИРИ мен ОАЭ, дєлірек айтќанда Шарджа жєне Рас-эл-Хайм
Тегерандаѓы ОИК соммиті ќарсањында президент хаттама б±йрыѓы бойынша
Басќа шыѓанаќтаѓы басты мєселелердіњ бірі – иран-бахрейндік ќарым-ќатынастар.
Шыѓанаќтаѓы ќауіпсіздік проблемалары туралы сµз болѓанда ИРИ-діњ Изриальмен
Б±л Таяу жєне Орта Шыѓыстаѓы, сонымен ќоса Шыѓанаќ
Енді осы аймаќтаѓы жаѓалаудаѓы мемлекет болмаса да Ресейдіњ
Ресейдіњ б±рынѓы теріс
Ресейдіњ Иранмен жєне араб єлемімен, Иранныњ Иракпен ќатынастарды
Оныњ амбициозды жоспарларыныњ ж‰зеге асуы, шешуші дењгейде болмасын,
II Тарау. Халыќаралыќ ќатынастар ж‰йесіндегі Иран.

2.1. Иранныњ аймаќтыќ жєне м±най саясаты

Кµптеген ірі факторлардыњ єсері себеп болѓан ќазіргі
Таяу, Ќиыр Шыѓыс, Кавказ, Каспий тењізініњ зонасы, Орталыќ
Сондай-аќ єлемдегі ењ кµп санды армиялардыњ біріне ие
Аќпанда 25-жылдыќ мерейтойын тойлаѓан ИИР-діњ тарихи дамуындаѓы мањызды
ИИР-діњ ќазіргі басќарып отырѓан єскери-саяси биігі (саяси ориентацияѓа
Біраќ соњѓы кезекте Иран идеологтары мен саясаткерлерініњ
Ќазіргі уаќытта ИИР-діњ аймаќтыќ саясатыныњ негізгі баѓыттары болып
1. Ирак

2. Ауѓанстан

3. Кавказ аймаѓы

4. Каспий мєселесі

5. Орталыќ Азия мемлекеттері (б±рынѓы КСРО ќ±рамындаѓы елдер)

6. Палестиндік-израильдік басќарма

7. Парсы шыѓанаѓы.

Ирак.

Ресми т‰рде Иран Саддам Хусейн режимініњ ќ±латылуынан кейін
Ауѓаныстан

Постталибтік Ауѓанстандаѓы оќиѓалар іс ж‰зінде елдіњ орнына келі
Постталибтік Ауѓанстандаѓы оќиѓалар іс ж‰зінде елдіњ орнына келу
Біз б±ны ќаласаќ та, ќаламасаќ та, 2004ж жазындаѓы
Кавказ аймаѓы.

Кавказдыњ кµптеген мемлекеттердіњ, тіпті аймаќтыќ емес елдердіњ де
ИИР-њ ‰ш Оњт‰стік Кавказ елдерімен ќарым-ќатынасы біркелкі емес.
Єзірбайжандар мен парсыларды олардыњ территориясыныњ жаќындаѓы ѓана емес,
М±ныњ бєрі екі халыќты жаќындатады. Иран мен Єзірбайжанды
Сµз жоќ, ќазіргі кезде этно-діни факторлар Єзірбайжан мен
Иран мен Грузияныњ ќарым-ќатынасын салќын, біраќ жаќсы –
‡ш Кавказ мањы республиканыњ ішіндще тыѓыз ќарым-ќатынас м±сылмандыќ
ИИР мен ‰ш Кавказ мањы республикалары аймаќта µздерініњ
Сондыќтан, єр державаныњ аймаќтыќ саясатыныњ векторы факторлырдыњ кµпшілігімен
Єзірбайжан – Иран – Ресей – АЌШ –
- Иранныњ кавказ саясатындаѓы басты мєселе – Кавказѓа
Каспий проблемасы.

Каспийдіњ ќ±ќыќтыќ дєрежесін орнату проблемасымен 10 жыл бойы
Б±л жерде де прогресс барын айта кету
Каспийдіњ делимитализазиялау мєселесіне байланысты ќайшылыќтар жоќ. Каспий бейбітшілік
Соњѓы бірнеше жылда Орталыќ Иранныњ єсерініњ єлсіреуі байќалады.
Отралыќ Азиядаѓы Тегеран саясатыныњ басты жетістігі:

- Иран єскері µте жоѓары деп есептелетін Тєжікстанмен
- т‰рік елі – Т‰ркіменстанмен т±раќты (єсіресе сауда
- ¤збекстанмен байланысыныњ жаќсаруы;

-Ќазаќстанѓа келсек, онда Ќазаќстанныњ сыртќы экономикалыќ ќауымдастыќ иерархиясында
Ќорытындылай келе, Орталыќ Азияда ИИР позициясыныњ ныѓаюын к‰тпей-аќ
Иран, Израиль мемлекетініњ µзіндік µмір с‰руін мойындамайтын аз
Єњгіме Иранныњ кейбіреулер террористік, басќа біреулер – ±лт-азаттыќ
Жаќын арада палестина-израиль проблемасы бойынша Иран позициясы µзгеруі
Б±ѓан ќараѓанда палестина жєне шейдтік экстремистерді ќолдайтын Иранѓа
Парсы шыѓанаѓы.

Иранныњ Парсы шыѓанаѓындаѓы араб кµршілестерімен ќарым-ќатынасты айтарлыќтай жаќсарѓанмен,
ИИР мен Парсы шыѓанаѓындаѓы араб кµршілерімен ќатынасына от
Ќорытындылай келе, ИИР соњѓы жылдары аймаќтаѓы сыртќы саясатта
Алайда, б±л Иран аймаќтыќ ќызыѓушылыќтары басќа Батыс Азия
Жоѓарыда келтірілген мєселелер бойынша Ресей мен Иран ќµзќарастарыныњ
Кавказ, Каспий, Орталыќ Азияаймаќтыќ мєселелеріне аймаќтыќ емес державалардыњ
Жоѓарыда кµрсетілген баѓыттар бойынша ИИР сыртќы саясатыныњ белсенділігін
Келіспеушіліктер тудырушы аумаќ Батыс Азияныњ ИИР саяси –
Парсы шыѓанаѓыныњ мањындаѓы жєне шельфтіњ µзіндегі провинцияларда Иранныњ
Соњѓы кездерде Парсы шыѓанаѓындаѓы аймаќќа жєне Таяу жєне
ИИР-ныњ жєне кейбір елдердіњ М±найды бопсалау (шантаж) ќ±ралы
Шыѓанаќтыњ м±найы шынында да бірќатар Батыс елдерініњ, соныњ
Батыстыњ импорттаушы елдерініњ экономикасыныњ сєттілігі кµп жерде Шыѓанаќта
ИИР-њ басына М.Хатами келген кезде иран-американ ќатынастарыныњ жаќсаруы
Шыѓанаќтаѓы оѓыстан кейін, АЌШ аймаќтаѓы елдермен ќауіпсіздік жайлы
Сондыќтан болар М.Хатамидіњ иран-американдыќ ќатынастарды жаќсартуѓа баѓытталѓан ±яњ
М±ны т‰сінген АЌШ та б±л баѓыттаѓы саясатын тоќтатып,
Атап айтќанда, барлыќ жаѓынан тиімді болатын кейбір Батыс
Сондыќтан да, кµптеген ирандыќтардыњ АЌШ-ты µз елініњ 1
Тегеран ќауіпті мемлекет ретінде кµрші Иракты айтады. Иранныњ
Б‰гінгі к‰ні ИРИ ‰шін аса ќауіпті ел ретінде
Б‰гінде Парсы шыѓанаѓындаѓы иранныњ оппоненті Сауд Арабиясы. Екі
Алайда, Сауд Аравиясы ислам дінінде, оныњ ішінде суниттер
Алайда, Хамейни бойынша, ислам ешќашанда шахтарды, патшаларды да,
Дєл осылай Тегеран Парсы шыѓанаѓындаѓы жетекшілік рµлге ‰міттенеді.
80-жылдарда Иран Мекке мен Мєдинеге ќажылыќты антиаудтыќ жєне
Шыѓанаќтаѓы соѓыстан кейін Эр-Рияд Иранды нейтролитет саќтаѓаны ‰шін
Одан басќа, екі елде шыѓанаќтаѓы єскери к‰штерін ±лѓайтуда,
2.2. Иранныњ ќазіргі кездегі ядролыќ саясаты

Ресми билік маусымдыќ сайлауда жењіске жеткен Махмуд Ахменижадтыњ
Жанармай ‰шін уранныњ ќ±рамы 4% уран-235 изотолы, ал
Ќалай болмасын, Иранныњ ядролыќ баѓдарламасын шењберіндегі ж‰ргізіліп жатќан
МАГАТЭ-ніњ куєландыруларында осы елдердіњ делегациялары Иранѓа деген ќатањ
Вице – президенттіњ айтуынша «Исфаханда ж±мыстыњ тоќтауы саяси
«Ислам Республикасындаѓы ядролыќ ќызмет ќозѓалысы жєне басќа да
« Еуро‰штік» Тегеранныњ б±ндай ќимылдарына бірден кµњіл аударып,
¤зініњ ранчосында демалып жатќан Буш б±ндай Тегеранныњ ниетін
Сондыќтан, батыстыњ мемлекеттеріне бірік пен шешімділікті саќтаудан басќа
¦лыбританияныњ ‰кіметі Иранныњ уранды байыту баѓдарламасы шенберіндегі ж±мысын
Иран Азербайжанѓа ѓана теориялыќ жаѓынан сєйкес келетін Иранныњ
Каспий аймаќтыќ баѓытындаѓы Исламдыќ Иран Республикасыныњ саясаты бірнеше
Ресеймен ќарым-ќатынасын Иран кµбіне АЌШ пен Батысќа ќарама-ќарсы
Тегеранныњ пікірінше, Иранныњ солт‰стік шекарасында т±раќсыздыќтыњ пайда болуына
Иранныњ алањдауына АЌШ-тыњ Ќазаќстанѓа єскери кемелер жеткізуі, Астрахандаѓы
Єлемдік саяси ќауымдастыќтаѓы ењ кµп талќыланып отырѓан ењ
¤з ісін «маќсатым байлыќ емес, ал ислам елдерініњ
Біраќ Иранды ядролыќ баѓдарлама жасауѓа не итермеледі? Осыдан
Б‰гінгі тањда Иранныњ ядролыќ жоспары жайлы ќалыптасќан ойлардыњ,
Олардыњ бірнешеуін ќарастырайыќ:

Иран єлемдегі газ кµлемі бойынша 2- орындаѓы, ал
Б±л µте д±рыс аргумент болар еді, егер м±ны
ИИР вице-президентініњ куєландыруы бойынша, Иран µз ќажеттіліктеріне бір
Иранныњ ядролыќ ќаруды жасауѓа ядролыќ технологияларѓа ќол жеткізуіндегі
Жоѓарыда айтылѓандай Иран ядролыќ баѓдарламасыныњ бастауында АЌШ болѓан.
Жекелеп айтар болса, 1968ж ќосылѓан 5 МВт-тыќ зерттеу
Иранѓа ядролыќ ќару кµрші елдерді ќорќыту, Израильді жою,
Иранѓа таѓылып отырѓан к‰нжардыњ айтарлыќтай бµлігі тек жариялылыќ
Біраќ, енді басында ќойылѓан «Иран атом бомбасы болады
Ресей зерттеушісі В.И.Сажинніњ айтуынша Ирактыњ тєжірибесін ескере отырып,
1. Таяу шыѓыстаѓы АЌШ стратегиясы израильдіктердіњ м‰дделерін
2. Бірќатар зерттеушілердіњ баѓалауынша «Американдыќ жања ж‰зжылдыќ» жобасында
3. Таяу шыѓыстаѓы м±най – АЌШ-тыњ µзініњ де
Єрине, Иран басшылыѓы µзіне шаќыру (‰ндеу) т‰скенін жєне
Иранныњ ядролыќ ќаруы БОЛАДЫ! Ќаншалыќты дегенмен, Иранныњ ядролыќ
ЕО, Ресей жєне АЌШ-њ Иранѓа жасаѓан ќысымы тиімді
Иранныњ атомдыќ ќаруды жасауына ќолайлы жол бермеуге болады?
ИИР-сы ядролыќ ќаруды жасаудан, Таяу шыѓыс пен Оњт‰стік
Жоѓарыда аталѓандарды ескере отырып, «Иран мєселесін» шешудіњ ‰ш
1 – сценарий. Б±л оќиѓаныњ дамуыныњ ењ оптималды
2 – сценарий. АЌШ пен ИИР-ныњ µзара келісімге
3 – сценарий. Б±л сценарий бойынша АЌШ немесе
Жалпы 3 сценарийде де шешуші рµлді ойнап
АЌШ-тыњ ќазіргі тањда ±стап отырѓан сыртќы саясатыныњ салдарлары,
Иранныњ ќазіргі стратегиясы Иранныњ оныњ жаћандыќ жєне аймаќтыќ
Ресми т‰рде Иран Саддам Хусейн режимініњ ќ±латылуынан кейін
Постталибтік Ауѓанстандаѓы оќиѓалар іс ж‰зінде елдіњ орнына келі
2.3. Иран-Ќазаќстан ќатынастары

Иранныњ Ќазаќстан Республикасындаѓы м‰ддесі Тегеранныњ µз экономикасы мен
Ќазаќстан Республикасындаѓы Иран саясатыныњ негізгі мєселелері:

- кµлікті жєне коммуникативті корридорыныњ дамуы;

- Касий мањы зонасындаѓы серіктестік;

- аймаќтыќ келімпеушіліктерді, єсіресе, Ауѓанстандаѓы, реттеу.[39;6б.]

Иран Орта Азияда, Ќазаќстанда Т‰ркияѓа ќарсы к‰ш жинаумен
Сонымен бірге, б±л кезењде Иранды Каспий Орталыќ
Сондыќтан Иранѓа м±най тасымалдаудыњ Иран маршрутына ќысќа, ењбек
«Каспий мєселесін» шешу арќылы Батыс Ќазаќстандаѓы м±най ќорыныњ
Каспий тењізініњ ќ±ќыќтыќ дењгейінде Иран мен Ќазаќстан Республикасы
«Ауѓан кризисін» шешуден Иран конфликтті тез шешуді ќалайды,
Кавказ, Каспий тењізініњ зонасы, Орталыќ Азия кіретін жер
Сондай-аќ єлемдегі ењ кµп санды армениялардыњ біріне ие
Аќпанда 25 жылдыќ юбилейін тойлаѓан ИИР-діњ тарихи дамуындаѓы
ИИР-діњ ќазіргі басќарып отырѓан єскери-саяси билігі (саяси ориетацияѓа
Біраќ соњѓы кезекте Иран идеологтары мен саясаткерлерініњ кµзќарастарыныњ
Б±л, єрине, Иран радикалды шейттермен таќтан т‰сірілген Шах
Иран Ќазаќстан Республикасы ‰шін, ењ алдымен, оныњ шекарасы
М±най тасымалдау баѓытын тањдау ќазіргі сєтте Ќазаќстан Республикасы
Бір уаќытта м±най тасымалдау маршруттын тањдауда Ќазаќстан орналастыру
Ќазаќстанныњ Иранѓа ќатысты м‰дделері Каспий тењізініњ мєртебесі жµніндегі
АЌШ-ты ќосќандаѓы батыс елдерініњ біртіндеп µзгеріп келе жатќан
Ќазаќстан Республикасы Ауѓанстандаѓы жаѓдайѓа єсер ететін мемлекет ретінде
Талќылау барысы кµрсетіп т±рѓандай, Иранныњ экономикалыќ ±станымыныњ
Аймаќтаѓы Иранныњ орныныњ кењеюі геосаяси жаѓдайдыњ µзгеруіне, ќарам-ќайшылыќтыњ
Сондыќтан келешек жаѓдайда, Ресей, Ќытай факторларыныњ ќатарында Орталыќ
Б±дан шыѓатын ќорытынды, ќазіргі кезде Ќазаќстан Республикасына µзініњ
ИИР Конституциясында: сыртќы саясат Иран жаѓынан не Иран
Ќортынды

¤зініњ табиѓи ресурстарѓа бай болуыныњ жєне µте тиімді
Екінші д‰ниеж‰зілік соѓыстыѓ аяќталуымен Таяу жєне Орта Шыѓыс
Барлыќ жаѓынан тиімді болатын кейбір Батыс елдерііњ Каспий
Сондыќтан да, кµптеген ирандыќтардыњ АЌШ-ты µз елініњ 1
ХХ ѓ. 50 жылдардыњ басынан бастап АЌШ жєне
Сонымен ХХ ѓ. аяѓы мен ХХI ѓ. басталуындаѓы
I. ИИР-ныњ жєне кейбір елдердіњ М±найды бопсалау (шантаж)
II. 1990ж. жања рухани басшы аятолла С.А.Хамейни ислам
III. Б‰гінгі к‰ні ИРИ ‰шін аса ќауіпті ел
Б‰гінде Парсы шыѓанаѓындаѓы иранныњ оппоненті Сауд Арабиясы. Екі
IV. Шыѓанаќтаѓы ќауіпсіздік проблемалары туралы сµз болѓанда ИРИ-діњ
Б±л Таяу жєне Орта Шыѓыстаѓы, сонымен ќоса Шыѓанаќ
Каспий аймаќтыќ баѓытындаѓы Исламдыќ Иран Республикасыныњ саясаты бірнеше
V. КСРО ыдыраѓаннан кейін Таяу Шыѓыста жања геосаяси
Соњѓы кездерде Парсы шыѓанаѓындаѓы аймаќќа жєне Таяу жєне
VI. Єлемдік саяси ќауымдастыќтаѓы ењ кµп талќыланып отырѓан
АЌШ Иранныњ ядролыќ баѓдарламасын зерттеуде µзініњ субъективті ќµзќарастарын
VII. Берілген контекстте Иранныњ Каспийѓа ќатысты саясаты
Пайдаланѓан єдебиеттер тізімі

1. З.Бжезинский. « Великая шахматная доска». М., 1999г.

2. Л.С. Васильев. «История востока» М., 1998г.

3. Ислам в современной политике стран Востока. Москва
4. Родригес

5. Ибрашев Ж.О. «История международных отношении и внешней
6. Акимбеков С. М. «Афганский узел и проблемы
7. Дугин А. «Основа геополитики» М., 1997г.

8. Поздняков Э.А. «Геополитика» М., 1995г.

9. Ушаков В. «Персидский залив», «Амбициозные планы Тегерана»
10. «Дипломатический словарь» М., 1986г.

11. Происки английского и американского имперализма в Иране,
12. Игорь Иванов «Новая Российская дипломатия»

13. Воскресенский Г.А. «Новые тенденции в политических и
14. Агаев С.Л. «Иран между прошлым и будущим»
15. Л.С. Васильев. «История востока» - М., 1994г.

16. «История Ирана» - М.,Изд. МГУ 1977г.

17. Мирский Г.И. «Армия и политика в странах
18. Жильцов С.С., Зонн И.С., Ушков А.М. «Геополитика
19. Примаков Е.Н. «Восток после распада колониальной системы»
20. Токаев К.К. «Актуальные проблемы внешней политики Казахстана»
21. Денчев К. «Нефтегазовый фактор в международных отношениях»
22. «Исламская революция и диалог цивилизации»// Восток 2001г.

23. Агаев С.Л. Иран: внешняя политика и
24. Феномен йсламской демократии // Континент 2003г.

25. Воскресенский А.О. Восток/Запад. Региональные подсистемы и региональные
26. Кожирова С.Б. Внешняя политика Стран Востока с
27. С.Акимбеков «Революция в Иране». Континент 2003.
28. Е. Пастухов «Иранский вопрос». Континент 2003. 2-15
29. «Иран всегда нуждал терроризм». Деловая неделя
30. Меморандум о взаим о понимании между Исламской
31. Декларация о взаимапанимании и сотрудничестве между Республикой
32. В.Валошин «Восток дело тонкое» Континент 5-18 декабрь
33. Декларация о принципах и взаимоотношении 1998 г.

34. Женевская конвенция о континентальном шельфе 1958 г.
35. К. Токаев «Под стягом независимости». Алматы Ќаржы
36. М. Санаи «Место и роль Ирана в
37. Договор РСФСР и Ирана о Каспийском море
38. Вестник Квспия- 1998.-4.С.19-24.

39. Caspian Basin.- 1996-1-10.

40. Кейхан (Третий взгляд).- 1998- 5 мая -
41. М. Лаумилин «Казахстан в современных международных отношениях:
42. Казахстанская Правда.24 декабря 1999 г.

43. Егемен Ќазаќстан. 2 аќпан 1999.

44. Нефтепровод Казахстан – Иран. Казахстанска правда 20
45. Каспийский пока не поддается. Казахстанская правда 10
46. www.kisi.kz

47. www.government.kz

48. www.khabar.kz

49. www.continent.kz

50. www.euronews.com