TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

І Жаһандану – біртұтас адамзат қауымдастығының қалыптасуы

1.1. Өркениет дамуындағы жаһандану қадамдары

1.2. Халықаралық бәсекелестіктің тұтандырушысы

1.3. Жаһанданудың негізгі қасиеттері

IІ Еуразиялық экономикалық қоғамдастық – ТМД кеңістігіндегі ең дамыған аймақтық бірлестіктердің бірі

2.1. Еуразиялық экономикалық қоғамдасықтың мақсаттары мен міндеттері

2.2. Еуразиялық экономикалық қоғамдастық құрылымы

2.3. Еуразиялық экономикалық қоғамдастық қызметі

III Еуразиялық экономикалық қоғамдастық елдерінің интеграциясы

3.1. Еуразиялық экономикалық қоғамдастық: Нақты интеграцияның 10 жылдық белесі

3.2. ЕурАзЭҚ посткеңестік кеңістіктегі неғұрлым табысты интеграциялық бірлестік

3.3. ХХІ ғасырға өркениетті жолмен ену

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ   

Жаһандану дегеніміз — бір-бірімен тығыз экономикалық, ғылыми-техникалық, саяси, мәдени байланыстағы біртұтас адамзат қауымдастығының қалыптасуы. Ол — біздің көз алдымызда өте тез қарқынмен жүріп жатқан үрдіс. Бүкіл ХХ ғасырдың өн бойында адамзат алуан түрлі жаһандық мәселелермен тұспа-тұс келіп отырды. Ол үшін дүниежүзілік екі соғысты, фашизм мен ұлтшылдықтың пайда болуын, ядролық қару мен Жер бетінде тіршілік атаулының құрып кету қаупін және т.б. еске алудың өзі жеткілікті болып табылады. Алайда, өкінішке орай, осы орын алған жағдайлардан сабақ алып, адамзатқа төнетін барлық қауіп-қатердің алдын алдық деп тұжырым жасай алмаймыз. Қазіргі таңда қуатты бес күш әлемдік қауымдастықты жаңа бір жағдайға алып бара жатыр. Алғашқысы – бір өрістіліктің (однополярность) белгіленуі, екіншісі – әлемдік экономиканың жаһандануы, үшіншісі – ұлттар мен мемлекеттердің әлсіреуі, төртіншісі – өркениеттік сәйкестілікті іздестіру, бесіншісі – әлемдік қауымдастықтың басым бөлігі болып табылатын кедейлердің бас көтеруі. Яғни, біздер мұнда әлемнің бес басты түрткісі – күш-қуатттылық, байлық, хаос, ұқсастық пен әділеттілік туралы әңгіме қозғап отырмыз. Ресейдің танымал ғаламы А.Уткиннің пікірі бойынша, осы түрткілердің әсерінен « әлемдік тәртіп қайта түзеледі, жаңа геосаяси, экономикалық, өркениеттік әлем бейнесі қалыптасатын болады»[1].

«Әлемде жаңа тәртіптің орнауы» нәтижесінде ұлттық ұдайы өнідруші тетіктерінің шоғырлануы мен олардың бір кеңістікке жұмылдырылуы негізінде қазіргі әлемдік шаруашылық құрылыстың бүкіл сипаты түбірімен өзгеріске ұшырап, маңызды алғышарттар пайда болады. Негізінде, әлемдік өндірісті қайта ұйымдастыруға деген көлемді қозғалыстар шаруашылық өкілеттіліктерді қайта бөліске салуда, басымдықтарды қайта қарауға, әлемдік шаруашылық байланыстар мен өзара әрекеттестіктердің кәдуілгі көріністерін өзгертуге қабілетті прерогативтерді құрастыруға алып келуі мүмкін. Басқаша айтқанда, жаһандану барысында әлемдік кеңістікті бір аймаққа біріктіретін әлемдік байланыстардың жаңа түрі пайда болады. Жаһандану осындай әрекеттері арқылы «халықаралық құқықтық және мәдени-ақпараттық өрісті, өзіндік бір аймақаралық ақпараттық алмасу инфрақұрылымын құруды қарастырады. Жаһандану әлемдік қауымдастыққа жаңа қасиет береді, ал осы үдерістің пайымына бару біздер үшін әлем туралы ұғымның алмасу кезеңінде дұрыс бағдар алуға мүмкіндік береді»[2].

Қазіргі таңда жаһандану, ең алдымен, бүгінгі орын алып отырған халықаралық экономикалық қатынастардың сипаты мен серпінді техникалық прогресті қамтамасыз ететін өндірістік күштердің (көлік, байланыс құралдары, әлемдік компьютерлік желілер және т.б.) даму деңгейіне қатысты болып келеді. Осы орасан ғылыми-техникалық прогресс әлемнің бейнесін түбірімен өзгертіп, жаһандануға алып келді, алуан түрлі халықтарды бір-біріне жақындата түсті. Солай дей тұрғанымызбен, қазіргі жаһандану бір жақта сипатқа ие емес. Өте ауқымды болып келетін өндірістік-қаржы ресурстарының трансұлттық корпорациялардың қолына шоғырлануы оларды, шындығында, әлемнің нағыз қожасына айналдырады, нәтижеде трансұлттық мемлекеттер өз егемендігінен айрылып, өз елдерінің нарықтарындағы қаржы-экономикалық жағдайды бақылау тізгінін босатып алады[3].

Жаһандану мәселесін талқылай отырып, бірқатар маңызды теориялық және әдіснамалық мәселелерді алға қойған, оның шешімін табу жолдарын іздестірген пайдалы. Ең алдымен, жаһандану дегеніміз – бұл, шындығында, адамзат тарихында теңдесі жоқ жаңа бір құбылыс па, әлде ол кейбір тұрақты үрдістерді біршама сипаттай ма деген сұрақтар төңірегінде ой өрбіту керек болады. Расында, егер ілгеріде мұндай үрдістер орын алған болса, онда оның кейбір салдарлары бүгінде біздерге сабақ болуға тиіс емес пе? Француз тарихшысы Фернан Бродель өзінің «Әлем дәуірі», «XV-XVIII ғасырлардағы материалдық өркениет, экономика және капитализм» атты еңбектерінде (1979) адамзат тарихындағы бірнеше жаһандану кезеңдерін сипаттайды: Ежелгі Финикия, Карфаген, Христиандық Еуропа, Ислам, Московия, Қытай және Үндістан. Жаһанданудың бұл түрі империя пішінінде келеді[4].

Адамзат өркениетінің түрлі даму деңгейлерінде жаһандану қадамдары ежелгі, жаңа және ең жаңа тарихта да орын алды. Ежелгі тарихта оған «алуан түрлі халықтар мекен еткен орасан үлкен аумақты біріктіре білген Рим империясының құрылуы» мысал бола алады. Еежелге Римде бірыңғай әкімшілік-шаруашылық жүйе, шаруашылық қызметті реттейтін біріздендірілген заңдар (рим құқығы) мен баршаға ортақ бір ғана мемлекеттік тіл болды[5].

Егер тарихқа осы көзқарас тұрғысынан қарайтын болсақ, «әр дәуірде адамдардың қол жетіп отырған, жаһандық сипатқа ие ойлар мен бағдарламаларды жүзеге асыруға деген талпыныстарды көреміз»[6].

Александр Македонскийдің, Шыңғысханның және т.б. «жаһандық» империя құруға деген ұмтылыстарын еске алып көрейік. Жак Аттали адамзат тарихында үш кезеңді ерекше бөлек атап өтеді: діни, жаугершілік және сауда. Алғашқысы  – Құдай культіне, екіншісі – Күш культіне, үшіншісі – Ақша культіне негізделді. Егер діни құрылыстың басында священник (біздіңше, имам  –  Ә.Ә.) болса, ал жаугершілікте  – көсем ( король, патша және т.б.), саудада  – қаржыгер немесе саудагер тұрды. Оның ең жоғарғы көрінісі әлемнің азаматы ретінде дүние кезіп жүретін «жаңа көшпенді» болды[7].

Ж.Атталиге сүйенсек, алғашқы екі кезеңді жаһандану бойынша жасалған сәтсіз қадамдар деп бағалауға болады, яғни мұнда мемлекеттер арасындағы шекараларды жоюға әрекет жасалды. Мәселен, діни дәуірде христиандар адамзатты Иса тәңірінің, ал мұсылмандар Алла жолында біріктірмек болды. Жаугершілік дәуірінде мұндай талпынысқа ұлы қолбасшылар Александр Македонский мен Шыңғысхан барды. Алайда, дін мен қарудың күші адамзатты соңына дейін жеткізе біріктіруге қауқарсыз болып шықты.

Жаһандануға деген үшінші ұмтылысты қаржыгерлер элитасының жаңа өкілдері жүзеге асыратын болады, оларды Ж.Аттали «жаңа көшпенділер» деп атайды. Олар – сауда құрылысының жаңа түрін әкелушілер, олар – әлдебір ұлттық немесе мәдени пайымдаулардан алшақ келетін әлемнің жаңа азаматтары. Ж. Аттали бұл адамдар туралы: «Олар өмір ырғағын теріс айналдыра түсіп, адамның мәдениетке, ғылымға, отбасына, Отанға, әлемге деген қатынасын түбегейлі өзгертетін болады» деп жазады. «Қаржыгерлер, Ж.Атталидің көзқарасы бойынша, әлемдік үкіметке айнала отырып, мемлекеттен үстем және ұлттан да үстем болып келетін элита ретінде асқақтайтын болады. Заманауи ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, олар планетаны бірыңғай қаржы-экономикалық кеңістікке айналдырады, мұнда адамның өзі тауарға айналып кете барады»

Адамзаттың жаңа тарихында жаһанданудың талпыныстары ретінде Ұлы Француз революциясынан кейінгі Франйияның жүргізген соғыстарын, Наполеон басқарған соғысты атап көрсетуге болады. Осы соғыс нәтижесінде Еуропаның басым бөлігін біріктірген Наполеон Бонопарт империясы құрылды[8]. Жиырмасыншы ғасырда болып өткен екі соғыс та жаһандық сипатта болды. Сондықтан қазіргі таңдағы жаһандану феноменінің мән-жайын ұғыну үшін, жаһанданудың бұрын иеленген пішіндерін тану қажет болады.

Жаһандану мәселесіндегі негізгі түсінік – кезінде Иммануель Уоллерстайн және Фернан Бродель жазып өткен әлем экономикасы болып табылады. Француз тарихшысы Фернан Бродель бұл жөнінде былай деп атап өтеді: «капиталистік жаһандану саяси-географиялық кеңістікті моделдейді. Бір ғана орталықтың, қаланың, тыныс алушы организмнің айналасында «көлемі жағынан екінші маңызға ие  жұлдыздар» әрекет ететін болады,..мұндай кеңістіктік иерархияда орталық – шеткері аймақ (периферия) қатынасы басымдық танытады [9].

Сондықтан мұнда негізгі мәселелердің бірі жаһанданудан кім ұтып, кім «жұтылады» деген сауалмен байланысты болып келеді. Әрине, мұнда бай елдер немесе индивидтер басым орынды иеленеді. Кейбір оппоненттер кірістердің жаһандақ конвергенциясы орын алуы мүмкін, өйткені кедей мемлекеттердің экономикасы бай елдерге қарағанда, жедел қарқынмен дамиды деген пікір айтады.Негізінде, жылдам даму барлық мемлекеттерге тән емес, экономикалық тұрғыдан нашар дамыған елдер бай елдерге қарағанда баяу қарқынымен ерекшеленеді. Соған орай олардың жаһанданудан алар пайдасы да аз болып келмек.

Жаһанданудың оң және теріс жақтарына талдау жасай келе, малайзиялық танымал ғалым Музаффар Чандра оның бір ғана оң нәтижесі «жанама өнімде» деп атап көрсетеді. «Оның нағыз себебі пайданы барынша көбейтуден көрінеді»,-деп жазады ол, сондықтан жаһандану «бүкіл  тарих бойында адамзат өркениетінің тұтастығына маңызды қауіп төндіретін қатерлердің бірі болуы мүмкін». Алайда, «жаһандану дін мен мәдениет үшін белгілі бір оң  элементтер әкелетіндіктен, одан толық бойды аулақ салудың да қажеті жоқ. Этикалық және моральдық ережелер қысқа мерзімдік және ұзақ мерзімдік стратегияда экономикалық қызмет атқару кезінде ескерілуі тиіс. Нарық этикалық принциптермен реттелініп отыруы қажет» деп санайды ол. Оның пікірінше, «ислам және басқа да дін интелектуалдарына қарсы тұру дінмен үйлесе отырып, жаһандану үдерісіне енгізілген адамгершілік және экономикалық жағынан негізделген саясаттан көрінеді».

Егерде жаһанданудың артықшылықтары туралы айтар болсақ, жаһандану халықаралық бәсекелестікті өршіте түседі. Бәсекелестік пен нарықтың кеңеюі мамандану және халықаралық еңбек бөлінісін тереңдетуге әкеледі. Жаһанданудың тағы бір артықшылығы – өндіріс ауқымындағы үнемділік, мұның өзі ысырапшылыққа жол бермеу мен бағаның төмендеуіне, соның салдарынан тұрақты экономикалық дамуға әкеледі.

Егерде жаһанданудың оң жәге теріс жақтарын саралайтын болсақ, оның өзі әлемдік жүйенің сипатына байланысты болады. Егер әлем қақтығыстарға толы болса, онда ол мүлдем теріс сипат алады. Керісінше, әлем ынтымақтастыққа қарай бет түзесе, онда жаһандану оң әсер береді. »[10].

Еуразиялық экономикалық қоғамдастық 2000 жылғы 10 қазанда Астана қаласында халықаралық экономикалық ұйым ретінде Кеден одағына қатысушы мемлекеттердің басшылары қол қойған Еуразиялық экономикалық қоғамдастық (бұдан әрі – ЕурАзЭҚ) құру туралы шартқа сәйкес құрылды. ЕурАзЭҚ-ты құру туралы шартта бұрын Кеден одағы және Біртұтас экономикалық кеңістік туралы 1999 жылғы [26 ақпандағы шартта айқындалған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу үшін тығыз және тиімді сауда-экономикалық ынтымақтастық тұжырымдамасы негізге алынған. Қол жеткізілген уағдаластықтарды іске асырудың ұйымдастыру-құқықтық құралдары және жасалған халықаралық шарттардың бір мезгілде және бірдей орындалуының тетіктері, қабылданған шешімдерді іске асыруды бақылау жүйесін енгізу көзделген. ЕурАзЭҚ-ны құру туралы шартта Кеден одағы шеңберінде бұрын қабылданған шарттар мен шешімдердің сабақтастығы қамтамасыз етілген, олардың ішіндегі айқындаушылары мыналар болып табылады: Кеден одағы туралы келісім; 1995 жылғы 20 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Кеден одағына қосылуы туралы келісім; 1996 жылғы 29 наурыздағы Экономкалық және гуманитарлық саладағы интеграцияны тереңдету туралы шарт; 1997 жылғы 22 қарашадағы Кеден одағын қалыптастыру кезінде тарифтік емес реттеудің бірыңғай шаралары туралы келісім; «Қарапайым адамдарға қарай он қарапайым қадам» мәлімдемесі.[11]

Мақсаттары мен міндеттері

Еркін сауда режимін толық көлемде ресімдеуді аяқтау, біртұтас кеден тарифін және тарифтік емес реттеудің біртұтас шаралары жүйесін қалыптастыру; мүше мемлекеттердің ДСҰ-мен және басқа да халықаралық экономикалық ұйымдармен өзара қарым-қатынасындағы келісілген ұстанымын тұжырымдау; Қоғамдастықтың сыртқы шекараларында экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, контрабандамен және кедендік құқық бұзушылықтың өзге де түрлерімен күрес; экономикалардың келісілген құрылымдық қайта құруын жүргізу; бірлескен бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру, әлеуметтік-экономикалық даму; көліктік қызмет көрсетулердің ортақ рыногын және біртұтас көлік жүйесін қалыптастыру; ортақ энергетика рыногын қалыптастыру; білімнің ұлттық жүйелерін үйлесімдендіру, ғылым мен мәдениетті дамыту; Қоғамдастыққа мүше мемлекеттердің азаматтарына оның барлық аумағында білім және дәрігерлік көмек алуда тең құқық беру; ЕурАзЭҚ шеңберінде жасалған шарттар бойынша мемлекетішілік рәсімдерді орындау мерзімдерін үйлестіру; Қоғамдастық шеңберінде ортақ құқықтық кеңістік құру мақсатында қатысушы мемлекеттердің құқықтық жүйелерінің өзара ықпалдасуын қамтамасыз ету.[12]

Құрылымы

Мемлекетаралық Кеңес – мемлекеттер және үкіметтер басшылары өкілдік ететін жоғарғы басқару органы. Қоғамдастыққа мүше мемлекеттердің ортақ мүдделеріне байланысты қағидаттық мәселелерді қарайды, интеграция дамуының стратегиясын, бағыттары мен келешегін белгілейді және ЕурАзЭҚ мақсаттары мен міндеттерін іске асыруға бағытталған шешімдерді қабылдайды. Интеграциялық комитет – ЕурАзЭҚ органдарының өзара іс-қимылын және Мемлекетаралық Кеңес қабылдаған шешімдерді іске асыруды бақылауды қамтамасыз ететін тұрақты жұмыс істейтін орган. Парламентаралық Ассамблея ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттердің ұлттық заңнамаларын үйлесімдендіру (жақындастыру, бірегейлендіру) мәселелерін қарайтын парламентаралық ынтымақтастық органы болып табылады. Қоғамдастық Соты Қоғамдастық шеңберіндегі қолданыстағы шарттардың және ЕурАзЭҚ органдары қабылдайтын шешімдердің біркелкі қолданылуын қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытта ЕурАзЭҚ сотының функцияларын ТМД Экономикалық Сотына жүктеу туралы шешім қабылданды.[13]

Қызметі

Еуразиялық экономикалық қоғамдастық – ТМД кеңістігіндегі ең дамыған аймақтық бірлестіктердің бірі. Аталған аймақтық бірлестік жұмысына қатысу Қазақстанның сыртқы саяси басымдықтарының бірі болып табылады. 2003 жылғы желтоқсанда ЕурАзЭҚ БҰҰ Бас Ассамблеясы жанындағы бақылаушы мәртебесіне ие болды, бұл осы интеграциялық бірлестікті дүниежүзілік қоғамдастық танып отыр дегенді білдіреді. ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттердің өзара ықпалдастығы тауарлар аталымының басым көпшілігі бойынша ортақ кеден тарифтері енгізілген, тарифтік емес реттеу бойынша келісілген шаралар жүзеге асырылып жатқан, үшінші елдерге қатысты ортақ сауда режимдері қалыптастырыла бастаған кезеңге жетіп отырғанын атап өткен жөн. Біртұтас кеден аумағын құру басталды. Гуманитарлық салада біздің елдеріміз азаматтарының білім, мәдениет, денсаулық сақтау және әлеуметтік құқықтарын қамтамасыз ету салаларындағы қажеттіктерін неғұрлым толығырақ қанағаттандыруға мүмкіндік беретін бірқатар нақтылы бірлескен қадамдар жасалды. ЕурАзЭҚ құру туралы шартқа қол қойылған сәттен бері ЕурАзЭҚ құру туралы шарттың нормалары мен қағидаларын нақты толықтыру, Қоғамдастықтың басқару органдарын құру және олардың қызметін реттейтін құжаттарды әзірлеу, жаңа халықаралық ұйымның лауазымды тұлғаларының құқықтық мәртебесін, артықшылықтары мен иммунитеттерін бекіту, олардың өз міндеттерін тиімді жүзеге асыруы үшін қажетті жағдайлар жасау бойынша халықаралық-құқықтық жұмыстың едәуір көлемі атқарылды. 2003 жылғы 27 сәуірде Душанбе қаласында болған ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесі барысында (мемлекет басшылары деңгейінде) ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесінің Төрағасы, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтағы іс ахуалы және интеграциялық ынтымақтастықты жеделдету жөніндегі ұсыныстар туралы» баяндамасы қаралды, ол Қоғамдастықтың таяу болашақтағы негізгі мақсаттары мен міндеттерін белгілейді. Осы баяндама негізінде Тараптар ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттер басшыларының 2004 жылғы 9 ақпандағы №152 шешімімен бекітілген «2003-2006 және одан кейінгі жылдарға арналған ЕурАзЭҚ шеңберіндегі ынтымақтастықтың басым бағыттарын» және «2003-2006 және одан кейінгі жылдарға арналған ЕурАзЭҚ дамуының басым бағыттарын іске асыру жөніндегі іс-шараларын» әзірледі. ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттер осылайша Қоғамдастық шеңберіндегі интеграциялық процестерді одан әрі тереңдету мақсатында бұдан былайғы қадамдап жүретін іс-қимылдарын айқындап алды. Бұдан басқа, Қоғамдастыққа мүше мемлекеттер, экономиканың нақты секторында мүше мемлекеттердің өзара іс-қимылын дамытудың маңыздылығын тани отырып, Қоғамдастық шеңберіндегі интеграциялық процестерге іскер топтарды тарту жөніндегі жұмыстарды жандандыру туралы шешім қабылдады. Осы мақсатта 2002 жылы жазда «ЕурАзЭҚ Іскерлік кеңесі» қауымдастығы құрылды. 2003 жылғы ақпанда Мәскеуде ЕурАзЭҚ-тың алғашқы Экономикалық форумы өтіп, онда ынтымақтастықтың әр түрлі бағыттары бойынша сындарлы пікір алмасулар болды және өзара қызығушылық туғызатын жобалар бойынша ұсыныстар енгізілді. 2004 жылғы қыркүйекте «ЕурАзЭҚ – Іскери әлем» Халықаралық Конгресі өтті. 2005 жылғы 22 маусымда Мәскеу қаласында ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесінің (мемлекет басшылары деңгейінде) 13-ші мәжілісі өтіп, оның барысында Президенттер интеграциялық өзара іс-қимылдарды тереңдету бойынша бұдан арғы қадамдарды талқылады және Тараптар үкіметтеріне экономикадағы ынтымақтастықты жандандыру жөнінде нақты тапсырмалар берді. 2005 жылғы 27 қыркүйекте ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесі отырысында (үкімет басшылары деңгейінде) Қоғамдастық елдерінің отын-энергетикалық, көлік және т.б. салаларындағы қызметін реттейтін бірқатар құжаттар қабылданды. Сондай-ақ ЕурАзЭҚ Ортақ кеден тарифін құру процесін жеделдету қажеттігі атап өтілді. 2005 жылғы 6 қазанда «Орталық Азиялық Ынтымақтастық» ұйымы мемлекет басшылары саммитінде бұл ұйымды Еуразиялық экономикалық қоғамдастықпен біріктіру туралы шешім қабылданды. Осылайша, Қоғамдастықта Өзбекстан секілді тағы бір қатысушы мемлекет пайда болды. 2006 жылғы 25 қаңтарда Өзбекстан Республикасының Президенті И.А.Каримовтің қатысуымен өткен ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттер басшыларының кезектен тыс саммитінде 2000 жылғы 10 қазандағы Еуразиялық экономикалық қоғамдастық құру туралы шартқа Өзбекстан Республикасының қосылуы туралы хаттамаға қол қойылды, осылайша Өзбекстанның Қоғамдастыққа толық құқылы мүшелігі ресімделді. Қоғамдастықтың одан әрі стратегиялық дамуын белгілеген 2006 жылғы оқиғалардың қатарына Өзбекстан Республикасының ЕурАзЭҚ-қа мүшелікке кіруін, сондай-ақ Қоғамдастық шеңберінде кедендік одақты қалыптастыру ісіндегі оң сипатты нәтижелерге қол жеткізілуін атап өтуге болады. 2007 жылы 6 қазанда Душанбе қаласында өткен ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесінің (мемлекеттер басшылары деңгейінде) отырысы Қоғамдастық үшін елеулі оқиға болды, ол отырыста әзірге ЕурАзЭҚ-қа мүше үш мемлекет – Беларусь Республикасы, Қазақстан Республикасы және Ресей Федерациясы – қалыптастырып жатқан кеден одағының шарттық-құқықтық базасының негізі қаланды. Осындай жолмен Тараптар бұрын 2006 жылғы 16 тамызда Сочи қаласында қабылданған, Кеден одағын қалыптастыру туралы шешімді іске асырудың практикалық кезеңіне кірісті. 2008 жылғы 25 қаңтарда ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесінің (үкіметтер басшылары деңгейінде) кезекті отырысы өтті, онда ЕурАзЭҚ-тың Кеден одағын қалыптастыру және біртұтас экономикалық кеңістік құру туралы мәселелер қаралды және тиісті құжаттарға қол қойылды. Бұдан басқа валюта саясаты, капиталдың еркін қозғалысы және инвестициялық саясат саласында тараптардың өзара қарым-қатынасын реттейтін, сондай-ақ Қоғамдастықтағы Өзбекстан Республикасының мүшелігін түпкілікті ресімдейтін бірқатар халықаралық құжаттар қабылданды. Сондай-ақ ЕурАзЭҚ-тың 2008 жылға арналған бюджетінің жобасы және Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың «Инновациялық биотехнологиялар» атты мемлекетаралық мақсатты бағдарламасының жобасы қаралды. ЕурАзЭҚ-ты құрушылардың бірі болып табылатын Қазақстан оның қызметіне белсенді түрде қатысады және ЕурАзЭҚ-тың жарғылық құжаттарында негізі қаланған сондай-ақ Қоғамдастықтың нормативтік-құқықтық базасында пысықталған интеграциялық әлеуетті кең ауқымда пайдаланады.[11]

Еуразиялық экономикалық қоғамдастық: Нақты интеграцияның 10 жылдық белесі

Биыл 2000 жылы Астанада құрылған посткеңестік кеңістіктегі ең табысты және ықпалды интеграциялық бірлестік – ЕурАзЭҚ-қа 10 жыл толып отыр.

Беларусь, Қазақстан және Ресей арасындағы Кеден одағының нақты күшіне енуі, сондай-ақ ЕурАзЭҚ-тың Дағдарысқа қарсы қоры мен Жоғары технологиялар орталығының құрылуы сияқты қоғамдық мәні зор дүрмекті оқиғалар аталмыш мерейтойға ерекше сипат бере түседі.

ЕурАзЭҚ-тың құрылуы посткеңестік елдер арасындағы мемлекетаралық қарым-қатынастар тарихында елеулі оқиға болып, ол елдер арасындағы байланыстардың сапалық тұрғыда жаңа интеграциялық дамуға көшкендігін бейнеледі.

Көпшіліктің мойындауы бойынша, Президент Н.Ә.Назарбаев 1994 жылдың наурызында М.В.Ломоносов атындағы университет қабырғасында сөйлеген тарихи сөзінде тұңғыш рет ұсынған еуразиялық бірігу туралы батыл идеясы ЕурАзЭҚ-тың бүгінгі табыстарынан нақты көрініс табуда. Сол жолы Елбасы ұсынған Мемлекеттердің еуразиялық одағын құру туралы жобада ол “посткеңестік кеңістікте тұрақтылық пен қауіпсіздікті, әлеуметтік-экономикалық модерниза­циялауды нығайту мақсатындағы егемен мемлекеттердің интеграциялану фор­масы” ретінде айқындалған болатын.

Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев айтқан Мемлекеттердің еуразиялық одағын құру туралы идея көршілес елдердің экономикалық байланыстарын тиімді пайдалану және нығайту қажеттілігі жөніндегі ұзақ ойларының нәтижесі болатын. Қазақстан Президенті Вернадскийдің, Гумилевтің, басқа да еуразиялық ғалымдардың айтқан идеяларын жаңа өмір шындықтарын ескере отырып дамытты әрі жаңа интеграция­лық идеологияның тініне экономиканы қоя отырып, осынау рухани қаңқаны нақ­тылы мазмұнмен күшейтті.

Сол кездесуге қатыса отырып, мен осынау батыл жобаға және барлық жерлерде де бөлінушілікке ұмтылыс үстемдік құрып тұрған уақытта осындай батыл интеграциялық жобаның ұсынылғанына таңқалған белгілі ресейлік ғалымдардың жүздерін көрдім. Ыдыраушылықтың нағыз дер шағында бей-берекет өріс алған теріс ағымдарға тиімді балама ретінде Қазақстан басшысы тарапынан айтылған дәл осынау сындарлы ұсыныс ТМД-дағы біріктіруші қозғалыс дамуындағы айқын­даушы факторлардың біріне айналды.

“Тарих бізге ХХІ ғасырға өркениетті жолмен енуге мүмкіндік беріп отыр. Біздің пайымдауымызша, посткеңестік кеңістік дамуының объективті қисынын және бұрынғы КСРО халықтарының ерік-жігерін бейнелейтін Еуразиялық одақ құру бастамасының интеграциялық әлеуетін жүзеге асыру соның әдіс-тәсілдерінің бірі болып табылады”, деді Президент Н.Назарбаев 1994 жылдың наурызында.

Өзінің ішкі қуаты жағынан таңқалдырарлықтай болған осынау үндеудің ол кезде біркелкі қабылданбағанын да атап өту керек. Президентке сұрақтардың қарша жауғаны есімде. Солардың бірі “Сіз идеяңыз қолдау таппайды-ау деп қауіптенбейсіз бе?” деген сауал болды. Оған “Қауіптенбеймін! Бүгін болмаса, ер­тең қолдайды. Біз одан ешқайда кете алмаймыз”, деп жауап берді Н.Ә.Назарбаев.

Еуразиялық одақ идеясы алғашқы айлардан бастап-ақ қызу қолдау мен іс жүзінде асығыс айтылған қарсылықтарға дейінгі бағалаулардың бүкіл спектрін өз төңірегіне жинап алды. Осындай жағдайда Еуразиялық одақ посткеңестік кеңістікті қолайластырудағы құлдыраған ыдыраушылықтың күйретуші зардаптарын жоюға бағытталған ең озық және негізделген жоба болды.

Бүгінде ЕурАзЭҚ-тың табысты дамып келе жатқанын барша жұрт көріп отыр. “Дамудың жаңа сапалық деңгейіне шығудағы интеграцияның стратегиялық маңызын түсіне отырып, Қоғамдастыққа мүше мемлекеттер “Еуразиялық экономикалық қоғамдастықты” құру арқылы ХХІ ғасырға аяқ басты. Біз сенім мен өзара тиімді қызметтестіктің жаңа принциптеріне құрылған ұйымды құрдық”, деп атап көрсетілді 2010 жылдың 5 шілдесінде Қоғамдастықтың 10 жылдығына байланысты Астанада өткен ЕурАзЭҚ-тың Мемлекетаралық кеңесінің отырысында қабылданған президенттердің бірлескен мәлімдемесінде.

Ресей Федерациясының Президенті Д.А.Медведев: “Он жыл – аз мерзім емес, екінші жағынан алғанда тарихи тұрғыда оншалық көп те емес. Кейде біздерге біз бір орында тұрғандай болып көрінеді. Іс жүзінде біз жылдам қозғалдық. Біздегі ЕурАзЭҚ шеңберінде, жаңа құрылған Кеден одағы шеңберінде орын алған істерді Еуропадағы интеграцияның қалай жүргендігімен салыстырып көріңіздер. Біз жылдамырақ қозғалып барамыз. Үлкен жұмыстар атқарылды — алда тұрған жұмыстар одан да көп. Сонымен бірге, біздің құрылымның алға басқан интеграция фазасына енгендігін тағы да айта кеткім келеді”, деп атап өткен болатын.

Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев 2010 жылы 5 шілдеде Астанада өткен ЕурАзЭҚ-тың Мемлекетаралық кеңесінің отырысында былай деп атап көрсетті:

“Құрылғанына 10 жыл өткеннен кейін біз ЕурАзЭҚ посткеңестік кеңістіктегі неғұрлым табысты интеграция­лық бірлестік болып табылады деп сеніммен айта аламыз. Бүгінде ол біздің мемлекеттеріміздің экономика, ғылым, әлеуметтік саладағы ықпалдастықты те­реңдете түсуі үшін нақты алаңға айналды… Осы дағдыларды сақтап қана қоймай, сонымен бірге, әлемдік тәжірибені ескере отырып, біздің Қоғамдастықтың одан әрі дамуы мен өркендеуін қамтамасыз ету қажет”.

“Егер Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың құрылуы туралы айтар болсақ, осылардың бәрінің бастауында Қазақстан Президенті тұрды. Нұрсұлтан Әбішұлы ЕурАзЭҚ-тағы барлық қарым-қатынастардың қозғалтқышы болды. Біз іс жүзінде ЕурАзЭҚ-тағы қарым-қатынастарды тоқтатып тастаған кезде оның біздің одан әрі алға басуымыздың тұжырымдамасын қалыптастыру үшін топ құру жөнінде ұсыныс білдіргені есімде. Ол осыдан бес немесе алты жыл бұрын болды. Шынымен де, бір жылдан соң ол ЕурАзЭҚ үшін біздер жасауға тиіс бірқатар қадамдарды көрсетіп берді және соңында біз солай жасадық та”, деп атап өтті өз кезегінде Беларусь Республикасының Президенті А.Г.Лукашенко.

ЕурАзЭҚ-тың нақты табыстары, ең алдымен, Кеден одағының ырғақты іске қосылуы, халықаралық тұрғыда шынайы мойындалуда. Тіпті, біздің елдеріміздің БСҰ-ға өтуі мәселесінің алға басуы сияқты құбылыстың өзінің, бірінші кезекте ЕурАзЭҚ жұмысының тиімділігімен түсіндірілетіндігі де еш құпия емес.

Халықаралық сарапшылардың пікірінше, ЕурАзЭҚ-тың Кеден одағының құрылуы ұзақ уақыттардан бері нәтиже бермей келген құрамына Аргентина, Бразилия, Парагвай, Уругвай және Венесуэла кіретін МЕРКУР елдері (“Оңтүстікамерикалық ортақ рынок”) Кеден кодексінің үстіміздегі жылдың 3 тамызында қабылдануына түрткі болды. Бұл бірлестіктің 1986-1991 жылдары құрылып, еркін сауда аймағынан кеден одағына көшу туралы олардың 1995 жылдың 1 қаңтарында мәлімдегенін еске сала кетпекпін.

2000 жылдың 10 қазанында дәл Астанада Беларусь Республикасы, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Ресей Федерациясы және Тәжікстан Республикасы президенттерінің Еуразиялық экономикалық қоғамдастық құру туралы келісімге қол қоюларының нышандық мәні терең.

Қоғамдастықтың айқын регламенттелген жаңа органдарын құру, 2000 жылдың қазанында бес мемлекеттің президенттері қабылдаған негіздеуші құжаттарда қарастырылған ЕурАзЭҚ-ты дамытудың ашық та нақтылы міндеттері мен мақсаттарының белгіленуі интеграцияның одан арғы неғұрлым күрделі міндеттерін жоспарлы да тиімді шешуге жағдай жасады.

Еуразиялық экономикалық қоғамдастық 181 миллиондай халық тұратын 20,374 миллион шаршы шақырым аумақты алып жатыр. ЕурАзЭҚ қуатты минералды-шикізаттық базаға ие әлемдегі ең ірі өңірді құрайды. Оның жер қойнауында іс жүзінде жылу-энергетикалық, металлургиялық, кен-химия және басқа да минералды шикізаттардан тұратын пайдалы қазбалардың бүтіндей бір кешені бар.

ЕурАзЭҚ елдерінің әлемдік мұнай қорларындағы үлесі 10 пайызды, газда 29 пайызды (әлемде 1-орын), көмірде 20,7 пайызды (әлемде 1-орын) құрайды. Өнеркәсіптік уран қоры бойынша ЕурАзЭҚ Австралия, АҚШ және Канада елдерін қоса алғандағы көрсеткіштен алда тұр, ал алмас, платиноид, алтын, күміс, цирконий, сирек металдар мен сирек кездесетін элементтер және өзге де пайдалы қазбалар бойынша ЕурАзЭҚ елдері әлемде 1-3 орындарға ие.

ЕурАзЭҚ-та жұмыс істеп тұрған еркін сауданың шынайы режімі 2000 жылғы 29 миллиард доллардан 2008 жылы 123 миллиард долларға дейін, яғни 4,1 есеге жеткізе отырып, Қоғамдастық елдері арасындағы тауар айналымының тиімді өсуін қамтамасыз етті.

Осындай табыстар 2007 жылдың 6 қазанында Душанбеде ЕурАзЭҚ-тың Мем­лекетаралық кеңесіне ЕурАзЭҚ шеңберіндегі кеден одағының құқықтық базасын құру туралы шешім қабылдауға жағдай жасады, ал Беларусь, Қазақстан және Ресей мемлекеттерінің басшылары кеден одағын құрудың 2007-2010 жылдарға арналған іс-қимылдар жоспарын бекітіп, Біртұтас кеден аумағын құру және Кеден одағын қалыптастыру туралы келісімге, сол сияқты Кеден одағы комиссиясы туралы келісімге қол қойды.

Президенттердің саяси ерік-жігерлері және тараптар үкіметтері мен Қоғамдастық құрылымдарының оза қимылдау қарқынына бағдарланған белсенді жұмысы 2010 жылдың 1 қаңтарында-ақ импортталатын тауарларға (олар 11 мыңнан астам тауар түрлері) Бірегей кеден тарифін енгізе отырып, ЕурАзЭҚ-тың Кеден одағы жұмысының басталып кетуін қамтамасыз етті.

2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап Кеден одағы комиссиясы — ұлтүстілік орган Кеден одағындағы сыртқы сауданы тарифтік және тарифтік емес реттеуде өзіне берілген өкілеттіктерді жүзеге асыруда, Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің Бірегей тауарлық номенклатурасы (КО СЭҚ ТН) мен Кеден одағының Бірегей кедендік тарифі (КО БКТ) қолданылуда.

2010 жылдың 5 шілдесінде ЕурАзЭҚ-тың Мемлекетаралық кеңесі (Кеден одағының жоғары органы) Кеден одағы Кеден кодексінің күшіне енгендігі туралы шешім қабылдады, сол сияқты ЕурАзЭҚ Сотының Кеден одағына мүше мемлекеттердің шаруашылық жүргізуші субъектілерінің сотқа шағымдануын қарастыратын жаңа редакциядағы статуты қабылданды. Интеграцияланған үш мемлекеттің басшылары Бірлескен мәлімдемеде қысқа мерзім ішінде атқарылған сапалы жұмыстардың мемлекеттердің экономикалық саладағы байланыстарының қазіргі заман рухы мен уақыт талаптарына жауап беретін жаңа сатысының басталғандығына куә болатындығын атап көрсетті.

Осылайша, Ресей Ғылым академиясының Халық шаруашылығын болжау институтының есептеріне сәйкес, салааралық тепе-теңдіктің интеграцияланған моделі бойынша Кеден одағының үш мемлекеті ықпалдастықтың нәтижесінде он жылдық мерзімде шамамен 15 пайыз ІЖӨ өсімі мен инвестициялық белсенділіктің айтарлықтай артуына ие болады. Бұл тиімділікке тауарлардың, қызметтердің, еңбек ресурстары мен капиталдың ортақ рыногын құру арқылы қол жеткізілмек. Сонымен қатар, шекаралардан өткен кезде сауда және кедендік процедураларға жұмсалатын уақытқа, құралдар мен күш-жігерге қатысты шығындар да төмендейтін болады.

Интеграцияны тереңдете түсу жөніндегі қажырлы жұмыстар одан әрі жалғасуда. Олардың қатарында үшінші елдерге қатысты сауда режімдерін біріздендіру, қорғаныстық шаралардың ортақ жүйесін құру, экспорттық баж салықтарын алу тәртібін белгілеу, экспорттық бақылауды жүзеге асыру саласында КО-ның нормативтік-құқықтық базасын әзірлеу, сол сияқты Кеден одағының толыққанды жұмыс істеу тетіктерін аяқтау жөніндегі жұмыстардың басқа да түрлі бағыттары бар. КО-ға мүше мемлекеттердің заңнамалары оның келісім-шарттық-құқықтық базасына сәйкестендірілуде. Мемлекеттік бақылаудың барлық түрлерін КО-ның сыртқы шекараларына шығару, сондай-ақ үшінші елден шыққан және КО-ға мүше елдер аумағында еркін айналымға шығарылған тауарларға қатысты кедендік ресімдеулерді жою жұмыстары жүзеге асырылуда.

Кеден одағын қалыптастыруды аяқтаумен қатар, 2009 жылдың 19 желтоқсанында Беларусь, Қазақстан және Ресей президенттерінің Алматыда өткен бейресми саммитінде интеграцияны қалыптастырудың келесі кезеңі – 2010-2012 жылдарға арналған Біртұтас экономикалық кеңістіктің (БЭК) Іс-қимыл жоспары бекітілді. Бұл жоспар 2012 жылдың 1 қаңтарына қарай Біртұтас экономикалық кеңістік құруды қамтамасыз ететін 20 халықаралық құжатты түзіп, оларға қол қоюды қарастырады. Осылайша тауарлардың, қызмет көрсетулердің, капиталдар мен еңбек ре­сурстарының еркін қозғалысы қамтамасыз етілетін болады.

Нарықтық экономика қатынастарына және үйлесімді құқықтық нормаларды қолдануға негізделген Біртұтас экономикалық кеңістік қалыптастыру қоғамдастыққа мүше мемлекеттердің күш-жігерін ынтымақтастық пен интеграцияға бағдарлайтын түбегейлі мақсат болып табылады. Бұл кеңістікте тауарлардың, қызмет көрсетулердің, капиталдар мен жұмыс күштерінің еркін қозғалысын қамтамасыз ететін біртұтас инфрақұрылым өмірге енген және үйлесімді салықтық, ақша-кредиттік, валюта-қаржылық, сауда және кеден саясаты жүргізілуде. Оның үстіне Кеден одағын құру – ЕурАзЭҚ-тың таяу болашақтағы мақсаттарының бірі. Оны жүзеге асыру Біртұтас экономикалық кеңістік қалыптастыруға жол ашады.

Біртұтас экономикалық кеңістіктің 2010-2011 жылдарға арналған құқықтық базасын қалыптастырудың күнтізбелік жоспары 2011 жылдың 1 шілдесіне дейін 14 жобадан тұратын бірінші пакетті, 2012 жылдың 1 қаңтарына дейін 6 жобадан тұратын екінші пакетті жасап қабылдауды және қолданысқа енгізуді қарастырады.

Қазіргі уақытта БЭК құжаттарын жоғары деңгейде үйлестіру бойынша интенсивті жұмыс жүргізілуде.

Интеграцияның бірінші кезеңі – еркін сауда-саттықтың нақты режімі – қазірдің өзінде ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттер арасында еркін сауда айналымы туралы екіжақты келісімдер негізінде тиімді жұмыс істеп тұр. Тауарлардың ортақ рыногы біздің елдерімізде өндірілген тауарлардың еркін айналымымен ғана емес, сондай-ақ Біртұтас кедендік кеңістік аумағына үшінші елдерден енгізілген тауарлар арқылы да қамтамасыз етілетін болады.

Қызмет көрсетудің ортақ рыногын қалыптастыру БЭК аймағында жұмыс күшінің еркін қозғалысын, БЭК-ке қатысушы бір мемлекеттің аумағында тұратын азаматтың құқықтық мәртебесін екінші бір мемлекетте реттеуді, сонымен қатар, білім алуға еркін қолжетімділікті, жоғары және орта білім дипломдарын тануды, еңбек ресурстары мен режімдеріндегі еңбек рыногына қолжетімділіктің ортақ ережелері мен талаптарын біртекті қолдануды қарастырады.

Қаржы, банк және сақтандыру қызметтері рыногына өзара қолжетімділікті қамтамасыз етумен қатар, капиталдың ортақ рыногын қалыптастыру валюталық реттеу нормаларын үйлестіруді, біртұтас төлем-есептесу жүйесін құруды және ортақ валюта рыногын қалыптастыруды көздейді.

БЭК қалыптастырудың жоғарыда аталған бағыттарын жүзеге асыру ЕурАзЭҚ-қа мүше елдердің барлығы үшін қызмет көрсетудің, тауарлардың, еңбек ресурстарының және капиталдардың ортақ рыногын құруға мүмкіндік береді. Әлемдік экономикалық дағдарыстың салдарын еңсеру үшін ЕурАзЭҚ-тың бірлескен дағдарысқа қарсы шаралары қабылданды.

Бірлескен және ұлттық дағдарысқа қарсы шараларды жүзеге асыру 2009 жылдың екінші жарты жылдығында Қоғамдастық елдеріндегі рецессияны ауыздықтауға, инфляция қарқынын төмендетіп, сыртқы сауда көлемін арттыруға мүмкіндік берді.

2008 жылдың 21 желтоқсанында Қоғамдастыққа мүше мемлекеттер бас­шыларының Бурабайда өткен бейресми саммиті барысында ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттер арасында Дағдарысқа қарсы қор мен Жоғары технологиялар ор­талығын құру туралы шешім қабылданды.

2009 жылдың 4 ақпанында ЕурАзЭҚ-тың Мәскеуде өткен кезектен тыс Мемлекетаралық кеңесінде президенттер Дағдарысқа қарсы қордың негізгі қағидалары мен мақсаттарын мақұлдап, оның көлемін 10 миллиард доллар эквивалентінде белгіледі және үкіметтерге жедел түрде қажетті құқықтық және құрылтай құжаттарын дайындауға тапсырма берді. Қор құруға сондай-ақ ЕурАзЭҚ жанындағы бақылаушы мәртебесіне ие Армения Республикасы қатысты.

ЕурАзЭҚ-тың Дағдарысқа қарсы қорының негізгі мақсаттары айқындалды: әлемдік қаржы және экономикалық дағдарыстың теріс салдарын еңсеру мақсатында қатысушы мемлекеттерге дербес займдар беру; табыс деңгейі төмен қатысушы мемлекеттерге тұрақтандыру кредиттерін беру; мемлекетаралық инвестициялық жобаларды қаржыландыру.

Қордың жарғылық капиталындағы Ресейдің үлесі 7,5 миллиард доллар, Қа­зақстандыкі – 1 миллиард, Беларусьтікі – 10 миллион доллар. Қырғызстан мен Тәжікстан, сондай-ақ Қоғамдастықпен қауымдастықтағы Армения әрқайсысы 1 миллион доллардан қаржы қосты.

Тәжікстан Республикасына қазірдің өзінде Дағдарысқа қарсы қордан 70 миллион доллар тұрақтандыру кредиті бөлінді. Қоғамдастыққа мүше елдердің басқа да тапсырыстары қарастырылуда.

ЕурАзЭҚ Жоғары технологиялар орталығының қызметі бірлескен ғылыми-техникалық бағдарламалар мен инновациялық жобаларды жасауға және жүзеге асыруға бағытталып отыр. Орталықтың міндеті бір мемлекеттің инновациялық жобаларының жемісін Қоғамдастыққа мүше басқа да елдердің пайдалануына мүмкіндік беру болып табылады. Мұны жоғары технологиялар бағытына үйлесімді түрде бірге ілгерілеуге мүмкіндік деп бағалауға болады.

Оны құру туралы шешімді президенттер 2009 жылдың 4 ақпанында қабылдаса, 2009 жылдың 9 маусымында-ақ қоғамдастыққа мүше елдердің үкімет басшылары ЕурАзЭҚ Жоғары технологиялар орталығының құрылтай құжатына қол қойды.

Орталықтың жұмысына Қазақстанның Ұлттық инновациялық қоры мен Ресейдің венчурлық компаниясы белсенді қатысуда.

ЖТО-ның қарауына 150-ден астам жоба ұсынылса, қазірдің өзінде сарапшылар олардың 68-ін қарап қана қоймай, 12-сіне жүзеге асыру туралы ұсыныс беріп үлгерді.

Қоғамдастық елдерінің мәдени-гуманитарлық саладағы ынтымақтастығы арта түсуде. 1997 жылдың қыркүйегінде Беларусьте өткен Алғашқы еуразиялық спорт ойындары мен 2009 жылдың мамырында Минскіде өткен ЕурАзЭҚ халықтары мәдениетінің фестивалі жарқын оқиғалар ретінде есте қалды. 2010 жылдың қыркүйегінде Қазан қаласында жасөспірім ұлдар мен қыздар арасында ұйымдастырылған Екінші еуразиялық спорт ойындары табысты өтті.

ЕурАзЭҚ қызметінің негізгі бағыттарының бірі халықаралық ұйымдармен өзара ықпалдасу болып табылады. Бұл өз кезегінде Қоғамдастықтың әлемдегі ұстанымдарын нығайтуға және өңірдегі тұрақтылықты қамтамасыз етудің тиімді жүйесін қалыптастырып, экономикалық және гуманитарлық ынтымақтастықты кеңейтуге оң ықпал етеді.

2003 жылы Қоғамдастық БҰҰ-да Бақылаушы мәртебесін алды. 2007 жылдың желтоқсанында өткен БҰҰ Бас Ассамблеясының 62-ші сессиясында БҰҰ мен ЕурАзЭҚ арасында ынтымақтастық туралы қарар қабылданды.[14]

Қоғамдастық сондай-ақ БҰҰ, МАГАТЭ, ЮНЕСКО, сонымен бірге, Еуропалық Одақ және Бүкіләлемдік кеден одағының өңірлік және функционалдық құрылымдарымен белсенді байланыстар орнатқан.

Қоғамдастық үшін басым бағыт, әрине, ТМД-мен, ҰҚШҰ-мен және ШЫҰ-мен белсенді өзара іс-қимыл жасау болып табылады.

Өткен он жыл ЕурАзЭҚ-тың интеграциялық бірлестік ретіндегі жоғары тиімділігін нақты көрсетіп берді. Қоғамдастыққа мүше елдер басшыларының саяси ерік-жігерінің арқасында салыстырмалы түрде алғанда тарихи қысқа мерзім ішінде елдеріміздің сауда-экономикалық және әлеуметтік-гуманитарлық өзара іс-қимыл деңгейін айтарлықтай жақсартуға қол жеткізіліп, өмірге бірінші кезекте құрамына Беларусь, Қазақстан және Ресей кіретін Кеден одағының ауқымды жобалары енгізілді. Сөйтіп, Біртұтас экономикалық кеңістік қалыптастыру үдерісі жеделдеді.

Кез келген жаңа ірі іс-әрекет сияқты бұл жұмыстар әркез қиындықсыз жүрмейтіні табиғи нәрсе. Сондықтан біздің әр нәтижелі қадамдарымыз жан-жақты қуатталып отырса, керісінше, кейбір сәтсіздіктеріміз сындарлы жарияланымдарға жалғасып жатады.[13]

Біздің аса айтарлықтай қиындықтарымыздың бірі Кеден одағы елдерінің ішкі, бүгінгі мүдделері тепе-теңдігін және ұзақ мерзімді, перспективалы ұлттық міндеттерді сақтау қажеттігінен туындайды.

Бірінші кезеңде кедір-бұдырлардан қашып құтыла алмайтының айқын – өйткені, тетіктерді, өте-мөте күрделі тетіктерді орнықтыру үдерістері жүреді. Бірақ олар дер кезінде анықталып, аластаудың тиісті шаралары жүзеге асырылады. Бүгінде бизнес-қоғамдастық та, халықтарымыз да Кеден одағынан нақты пайда көре бастаса, болашақта бұл үрдіс тек қарқын ала түспек.

Қорытынды

Міне, қарап отырсақ, ЕурАзЭҚ құрылған сәттен бері он жыл өтті. Еуразиялық экономикалық қо­ғамдастық өз негізінде Мемлекеттердің Еуразиялық одағы жобасын жүзеге асыра отырып, ХХІ ғасырда посткеңестік кеңістіктің интеграциялық даму векторын аса толық және шынайы айқындау үстінде.

Осы арада танымал “еуразиялық” Л.Н.Гумилевті еске түсірмей тұра алмайсың. Ол өзінің этногенез теориясында адамның қоршаған әлемді өзгертуге ұмтылысы мен қабілеті ретіндегі “пассионарлық” түсінігін негіздеп кетті. Автор енгізген түсінік бойынша, пассионарлардың өздері пассионарлық энергияны иеленушілер болып табылады. Олар аса зор психикалық энергияны өздерінің жақындарына беру арқылы оларды ұлы ерлікке және ортақ істерге жұмылдыруға қабілетті индивид­тер. Гумилевша айтқанда, тек пассионарлық тұлғалар ғана бір қарағанда тіпті мүмкін емес идеяларды ілгерілетіп, оларды табысты жүзеге асыра алады. Бұған Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың шындыққа айналған Еуразиялық идеясы жарқын мысал болып табылады.

Елбасы Нұсұлтан Назарбаев ойға алып, тиянағын келтірген Қазақстанның жаңа елордасы – Астананың ғаламат құрылысын аса беделді халықаралық сарап­шылардың өзі ХХІ ғасырдағы озық жобалардың бірі деп есептейді.

Астана бірінші кезекте Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың ғажайып пассионарлық ерік-жігерінің арқасында ақиқатқа айналды.

Үстіміздегі жылғы желтоқсанның басында елордада өтетін ЕҚЫҰ-ға мүше елдер Мемлекет басшыларының саммитін келесі бір табысымыз деп бағалаған жөн. Ол Қазақстанның осы аса беделді халықаралық ұйымға табысты төрағалығының шарықтау шегі болатыны тағы анық. Шын мәнінде Астанаға соңғы 11 жылдан бері алғаш рет ЕҚЫҰ-ға мүше елдердің көшбасшылары жиналып, жаһандық қауіпсіздіктің жаңа контурларын қарастыратын болады.

Бүгінде біз ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттер экономикалық интеграциясының нақты нәтижелерін көріп отырмыз. Бұл нәтижелер болашаққа сенімділікті, Қоғамдастық елдері халықтарының әлеуметтік-экономикалық прогресін одан әрі қамтамасыз етуге ұмтылысты айқын айғақтайды.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1.Уткин А. Геоструктура ХХI века. Наступает время, когда пророчества обернутся приговорами//Независимая газета.2000,1 сентября.

2.Володин А.Г., Широков Г.К. Глобализация: истоки, тенденции, перспективы//Полис. – 1999. –  №5. – С.84.

3.Долгов Б.В. Процесс глобализации и развивающиеся страны (на примере Алжира) //Ближний Восток и современность. Сб. статьей.Вып.ХIII.Отв. ред.В.А.Исаев, А.О.Филоник. М.,2002, с.31-32.

4.Жак Ле Гофф. Труды и дни глобализации. Феномен глобализации состоит в формировании сетей и управления ими.http://stop-wto.narod.ru/bib14.htm

5. Долгов Б.В. Процесс глобализации и развивающиеся страны,с.30.

6.Матвеев Р.Ф. Методологические и теоретические проблемы глобализации//«Новая» Россия: национальные интересы в глобальном контексте. Материалы межвузовской научной конференции/«Новая» Россия: национальные интересы в глобальном контексте».7-8 декабря 2001г.М., РГГУ, 2001.с.3.

7.Даниленко В.П. Глобалисткая картина мира, или глобалистика, глобализм, антиглобализм, глобализация и антиглобалисткая борьба. Персональный сайт автора http//www.islu.irk.ru/danilenko/articles/glob/htm

8. Долгов Б.В. Процесс глобализации и развивающиеся страны,с.30.

9. Жак Ле Гофф. Труды и дни глобализации…

10.Музаффар Чандра. Глобализация и религия//www.islam.kiev/ua

11. Асикончик asik.kz Қазақша рефераттар

12. «Егемен Қазақстан» 2009 жылғы 27 қараша № 18

13. www.azattyq.org/content/article/1151977.html

14. www.egemen.kz/?s=мыс&x=15&y=10&paged=280