TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар



МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе................................................................................................................3

1. Салық жүйесінің қалыптасуы, экономикалық маңызы және элементтері

1.1. Салық жүйесінің мәні және экономикалық манызы.................................5

1.2. Салық элементтері............. ………………………………………………12

2. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму ерекшеліктері

2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы....................25

2.2 Қазіргі кездегі салық жүйесінің дамуы…………….….............................27

2.3 Салық қызметі органдарының бақылау – экономикалық қызметіне

талдау............................................................................................................30

3. Қазақстан Республикасының салық жүйесін жетілдіру жолдары

3.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің кемшіліктері және

оны шешу мәселелері..................................................................................33

3.2 Салық жүйесіндегі проблемаларды шешу жолдары……………........…41

3.3 Қазақстанның салық жүйесін болашақта жетілдіру мақсаттары…........44

Қорытынды……………………………………………………………….........47

Қолданылған әдебиеттер тізімі…………………………….............................50

Қосымша..............................................................................................................51

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Салық

-----------------------------------------------------------------------------------

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ



Мазмұны

Кіріспе................................................................................................................3

1. Салық жүйесінің қалыптасуы, экономикалық маңызы және элементтері
1.1. Салық жүйесінің мәні және экономикалық манызы.................................5

1.2. Салық элементтері............. ………………………………………………12

2. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму ерекшеліктері

2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы....................25
2.2 Қазіргі кездегі салық жүйесінің дамуы…………….….............................27

2.3 Салық қызметі органдарының бақылау – экономикалық қызметіне
талдау............................................................................................................30

3. Қазақстан Республикасының салық жүйесін жетілдіру жолдары

3.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің кемшіліктері және
оны шешу мәселелері..................................................................................33

3.2 Салық жүйесіндегі проблемаларды шешу жолдары……………........…41

3.3 Қазақстанның салық жүйесін болашақта жетілдіру мақсаттары…........44

Қорытынды……………………………………………………………….........47

Қолданылған әдебиеттер тізімі…………………………….............................50

Қосымша..............................................................................................................51

Кіріспе

Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында елдің эканомикасы туралы айтып
Салық жүйесі - бұл әлеуметтік - саяси, эканомикалық
Салық дегеніміз - бұл бір жақты тәртіпте уәкілетті
Бірақ, өкінішке орай, тәжірибеде жеке және заңды тұлғалар
аяларында өзінің қаржылық - шаруашылық әрекетін жүзеге асыратын
Бұл курстық жұмыстың мақсаты: жалпы
3

Қазақстан Республикасының салық жүйесімен, оның өзекті мәселелерімен таныстыру,
Курстық жұмыстың міндеттері:

− Салық жүйесінің қалыптасуы, экономикалық маңызы және элементтері;

− Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің ерекшеліктері;

− Қазақстан Республикасының салық жүйесін жетілдіру жолдарын ашып
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазақстан Республикасының әр түрлі міндетті
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: салық жүйесін Қазақстан Республикасындағы
Курстық жұмыстың зерттеу пәні: Қазақстан Республикасының салық жүйесінің
Қазіргі уақытта әрекет етуші заңнаманы бұзбай - ақ
Курстық жұмысты жазу барысында Қазақстан Республикасының заңдары, ел
4

1.Салық жүйесінің қалыптасуы, экономикалық маңызы және элементтері

1.1. Салық жүйесінің мәні және экономикалық маңызы

«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты.
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде
1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының
5

небәрі 11 болып қалды. Қазақстан Республикасы Президентінің бүл
Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі
салық салу объектілері бойынша;

салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын
пайдалану тәртібі бойынша;

объектінің экономикалық белгісі бойынша.

Салықтарды салу объектісі бойынша олар тура және жанама
Тура салықтар — салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен
Нақты салықтар салық төлеушілердің мүлкінің (меншігінің) кейбір түрлеріне
Жеке тура салықтар — бұл жеке адамдар заңи
Жанама салықтар — бағаға немесе тарифке үстеме түрінде
6

түсімдер де (кеден баждары түріндегі, экспортқа және импортқа
Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді.

Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына (немесе
Салықты алатын және оган билік жасайтын органға қарай
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердің бюджеттерінде шоғыр-лаңдырылады және жалпымемлекеттік
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық
7

мүлік салығы) нормасын көрсете отырып, олардың тізімдемесі негізінде
Мағлұмдамада салық төлеушілер табыстың көлемі, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді
Жеке табыс салығы бойынша мағлүмдаманы мынадай салық төлеушілер:

төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;

тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрлыс
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық
Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судьялар табыс етеді.

Әскери қызметшілер мен ішкі істер органдарының қызметкерлері жеке
Салық төлеушіден салық мағлұмдамасын табыс етудің белгіленген мерзіміне
8

ұзартуға құқылы. Бірақ салық мағлұмдамасын тапсыру мерзімін өзгертпейді.

Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін үйымның,
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне
Патент — арнаулы салық режімін қолдану құқыгын куәландыратын
Салықтық есептің екі әдісі қолданылады: кассалық және есептеу
Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау,
Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың және баждардың
Қазақстан Республикасыңдағы салықтардың, салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды
1.Салықтар:

Корпорациялық табыс салығы.

Жеке табыс салығы.

Қосылған құнға салынатын салық.

Акциздер.

Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.

Экспортқа шығарылатын шикі мұнайға салынатын рента салығы.

Әлеуметтік салық .
Жер салығы.

Көлік құралдарына салынатын салық.

Мүлікке салынатын салық.

Қазақстан Республикасының жасалған келісімшарттары бойынша өнімді бөлу жөніндегі
2. Алымдар.

1. Заңи тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.

Жылжымайтын мүлікке қүқықтарды және олармен жасалған мөмілелерді мемлекеттік
Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені
Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін
6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді

мемлекеттік тіркегені үшін алым.

Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым.

Дәрілік заттарды мемлекеттік тіркегені үшін алым.

Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы.

Аукциондардан алынатын алым.

Консулдық алым.

Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым.

Телевизиялық және радиохабар ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат
3. Төлемақылар:

Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.

Жер бетіндегі кездердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы.

Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.

Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін толемақы.

Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.

Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.

Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.

Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру үшін төлемақы.

Мемлекегптік баж.

Кеден төлемдері:

Кеден бажы.

Кеден алымдары.

Алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы.

Алымдар.

Салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
Сөйтіп, Қазақстанның салық жүйесі салықтардың және басқа міндетті
Салық" және "салық салу" үғымдарын ажырата білген жөн:
11

1.2. Салық элементтері

Салық элементтері — салық заңы регламенттелген салықтың қолданылу
салық субъектісі;

салық объектісі;

салық көзі;

салық мөлшері;

салық жеңілдіктері;

салық ставкасы;

салық кезеңі;

салықты есептеу тәртібі;

салық есептілігі;

салықты төлеу тәртібі.

1.Салық субъектісі.

Салық субъектісі - заңды немесе жеке тұлға, яғни
Салықты төлеушілер:

қызметкерлер - өз еңбегімен материалдық және материалдық емес
шаруашылык субъектілері — капитал иелері, яғни заңды тұлғалар.

Салық төлеуші — салықты және бюджетке төленетін басқа
Тұлга - жеке тұлға және занды тұлға болып
Жеке тұлға - Қазақстан Республикасының азаматы, шет мемлекеттің
Салық тасымалдаушылар - іс жүзінде салық ауыртпалығы түсетін
Заңды тұлға — Қазақстан Республикасының немесе шет мемлекеттің
12

заңдарына сәйкес азаматтық, оның ішінде шаруашылық қүқықтар мен
Занды түлғаның өз балансы, елтаңбасы, мөрі және банкіде
Салық кодексінің мақсаттары үшін олар құрылған шет мемлекеттің
2. Салық объектісі.

Салық объектісі - салық есептелетін база, яғни салық
Мүлік жылжитын және жылжымайтын мүлік болып бөлінеді.

Тауар — қажеттілік пен тұтынуды қанағаттандыратын зат. Айналымнан
Мұра — қайтыс болған азамат мүлкінің оның мұрагерлеріне
Жер — белгілі бір өлшемдегі пайдалану мүмкіндігі орасан
3. Салық көзі.

Салық көзі - салық төлеу үшін белгіленген және
Салық көзі - салық төлеуге арналған немесе қолданылатын
Салықтың займдық қаржылар көзі тек мәселенің қысқа мерзімде
Макроэкономикалық деңгейде салық төлеудің негізгі көзі ретінде -
Салық төлеушілердің салық төлеу үшін негізінен 5 көзі
табыс;

қор және жинақ;

өндірістік капиталдың ақша бөлігі, айналым қаражаттары қорын қоса
қаражаттар, мүлікті өткізуден түскен, оның ішінде өндірістік капиталдың
қарыз қаражаттары.

Табыс - ұлттық табысты бөлу барысында мемлекетке, кә-

сіпорынға, мекемеге немесе жеке тұлғаға түсетін ақшалай немесе

материалдық ресурстар.

Салық төлеушілердің, яғни жеке және заңды тұлғалардың салық
Салық төлеушілердің табыстары, бұл кімнің табысы болып саналатынына
тауарды (жұмыс, қызмет) өткізуден түскен табыс;

дивидендтер, рента;

• сыйақы, ұлыстар, роялти;

• жалақы, зейнетақы, стипендия, сақтандыру төлемдері (бұларға табыс
Қор — мемлекеттің, кәсіпорынның немесе жеке түлғаның әлде
Жинақ — кәсіпорынның немесе жеке тұлғалардың банкілерге және
Айналым қаражаттары — өнім өндіру мен өткізудің жоспарлы
Қарыз қаражаттары — бір жақ (қарыз беруші) екінші
14

алушыға) меншікті немесе оперативті басқаруды, ақшаны немесе түр-түсі
Рента - алушыдан кәсіпкерлік қызметті талап етпейтін капиталдан,
Жалақы—біріншіден, әрбір қызметкер жұмсаған еңбектің саны мен сапасына
4. Салық мөлшері.

Салық мөлшері — салық төлеушінің табысына қарай алынатын
Салықтың шекті мөлшері — табыстың әр қосымша бірлігінен
Салықтың жеңілдік мөлшері болады, оны мемлекет өз тарапынан
Салықтың орташа мөлшері деп салық төлеушінің табыстарын орта
Ал, нөлдік салық мөлшері, бұл салық төлеуден босатылады
15

5. Салық жеңілдіктері - төлем қабілетін, қоғамдық өндіріске

қатысу және басқа да факторларды ескеріп заңмен қарастырылған

жалпы ережеден шығару

Салық жеңілдіктері - заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп
Салық жеңілдіктерін бірнеше белгілер бойынша топтауға болады:

1.Салық субьектілері бойынша жеңілдіктер.

Салық төлеушілердің өзіне салық жеңілдіктері беріледі.

Жеке түлғалардың мүлік салығында мерзімді қызметтегі әскери

қызметшілер мерзімді қызметтен өту (оқу) кезеңінде салық

төлеуден босатылады.

Салық объектісі бойынша жеңілдіктер.
Бұл жерде салық салу обьектілеріне жеңілдік беріледі. Мысалы:
3. Салық базасы бойынша жеңілдіктер.
Мәселен, жеке табыс салығы бойынша салық базасына мемлекеттік
4. Салық ставкасы бойынша жеңілдіктер.

Корпорациялық табыс салығында салық төлеушілер негізінен

30 пайыздық ставка бойынша салық төлесе, негізгі өндіріс
жер болып табылатын салық төлеушілер 10 пайыздық ставка

бойынша салық төлейді.

5.Салық кезеңдері бойынша жеңілдіктер.

Мәселен, қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі
6. Салықты есептеу тәртібі бойынша жеңілдіктер.

Шағын бизнес субъектілерінің белгілі бір бөлігі оңайлатылған декларация

негізінде салық төлейді.
7. Салық төлеу тәртібі бойынша жеңілдіктер.

Мәселен, шағын бизнестің кейбір субъектілері салықты бір жолғы
Қазіргі кезде кең тараған салық жеңілдіктерінің түрлерін С.Г.Пепеляев
алыптастау;

жеңілдіктер;

босату.

Алып тастау — салық салудың жекелеген обьектілері салық
Жеңілдіктер — салық базасын қысқарту.

Босату — салық ставкаларын төмендетуге бағытталған жеңілдіктер.
Салық жеңілдіктерінің мазмұнын былайша баяндауға

болады:

Біріншіден, салық төлеуден босату жөніндегі жеңілдіктер.

Салықтың түрі бойынша салық төлеушілердің жекелеген тұлғалары салық
Салық төлеуден толық босатылу, салық салуға жатпайтын

мүліктерде (табыс) жүзеге асырылады. Жеке табыс салығын есеп-

теген кезде, жеке тұлғалардың зейнетақысына салық салынбайды.

Егер жеке тұлға үшін зейнетақы төлемдері негізгі табыс
са, онда ол салық телеуден толық босатылады.

Екіншіден, салық мөлшерін төмендету арқылы жасалатын жеңілдіктер.

Бұл негізінен үш бағыт бойынша жүзеге асырылады:

17

салық төлеушілердің кейбір санаттарына немесе мүліктердің (табыс) жекелеген
салық салу кезінде мүліктердің (табыс) белгілі бір түрін
• салық төлеушілердің кейбір санаттары үшін олардың

қызметтеріне жеңілдіктер беру тәртібінде салық базасын қатаң түрде

есепке алады, оның ішінде ерекше шегерімдерге құқық беріледі.

Салық салудың объектісі ретінде есепке алмау немесе салық
Салық мөлшерін төмендетудің шектелуі — салық салу объек-

тісі ретінде есепке алмауға немесе салық салудан альш
сәйкес келетін заң бойынша қарастырылған мүліктер (табыстар)

бар. Мысалы, ¥лы Отан соғысы ардагерлерінің, бірінші және
ші топ мүгедектерінің табыстары жеке табыс салығы бойынша

салық салудан босатылады, бірақ та 240 айлық есептік
мөлшерінде ғана.

Салық мөлшерін төмендетудің шектелмеуі — мүліктер (табыс) салық
18

Үшіншіден, салық төлеудің мерзімін ұзарту.

Бұл салық төлеушілердің материалдық жағдайы қиындағанда

немесе кездейсоқ оқиғаларға сәйкес берілетін салық жеңілдіктері

ретінде қарастырылады.

Мұны уәкілетті мемлекеттік органдардың салық міндеттемелерін орындау кезіндегі
Салық есебін жүргізуді, немесе салық міндеттемелерін орындау
Бұл салық төлеушілердің белгілі бір санаттарына ғана беріледі.
Салық жеңілдіктері субъект персоналдарына немесе олардың көрсеткен қызметтеріне
бірінші жағдайда мемлекет алдыңда ерекше еңбек сіңірген тұлғаларға
екінші жағдайда мемлекет салық салуды қоғамның экономикалық дамуына
Преференциялар — үшінші елге қатысты емес бір жақты
Қорыта айтқанда, мемлекет салық жеңілдіктерін экономикалық және әлеуметтік
Сонымен бірге, салық ғылымында мынадай заңдылық бар:

"Неғұрлым салық жеңілдіктері көп болса, соғұрлым салық ставкалары
6. Салық ставкасы.

Салық ставкасы — салық базасының өлшем бірлігіне салық
Салық ставкасы — салық салу объектісіне пайызбен бекітілген
Салық ставкасы салық базасының өлшем бірлігіне пайызбен немесе
Салық ставкасы бірнеше белгілер бойынша жіктеледі:
1. Салық сомасын анықтау тәсілі бойынша:

• тең;

тұрлаулы (қатаң);

пайызды.

Тең ставка - кез келген салық төлеушіге бірдей
Тұрлаулы ставка — салық салудың әрбір бірлігіне бекітілген

салық мөлшері. Мысалы, өндірілген акцизделетін тауарлардың

әрбір литріне 1 теңгеден.

Пайызды ставка - салық базасының құндық шамасынан белгілі
2. Салық ставкаларын қолдану сипатына карай:

• жалпы

жоғарылатылған;

төмендетілген.

Жалпы ставка — салық салудың жалпы режиміңде көрініс
20

Салықтың барлық түрі бойынша салық ставкаларын қамтиды.

Жоғарылатылған ставка - мемлекеттің өндіріс саласында қолданылады.

Табысы жоғары қызметтерге жоғары салық ставкасын жүзеге асыру.
Төмендетілген ставка — әлеуметтік жағдайларға байланысты реттеліп отырады.
3. Салық ставкасының мазмұнына байланысты:

маргинальды;

нақты;

экономикалық болып бөлінеді.

Маргинальды ставка - салық зандылықтарына байланысты бекітілген салық
Нақты ставка — төленетін салыктың салық базасына қатынасы
Экономикалық ставка — төленетін салықтың сомасы алынған жалпы
Салық салу процесінде көбіне маргинальды ставка қолданылады, ол
Ал, нақты және экономикалық ставкалар экономикалық талдаудың мақсаттары
Салық базасы дегеніміз салық салу обьектісі мен салық
7. Салық кезеңдері.

Салық базасын анықтап және салық сомасын есептеп, төленуге
Салық кезеңі - салық және бюджетке төленетін басқа
21

қатысты белгіленген уақыт кезеңі, ол аяқталған соң салық
Көптеген салықтар үшін салық кезеңі — күнтізбелік жыл
Сонымен қатар мынадай салық кезеңдері бар:

бір күндік — салық кезеңі - күнтізбелік құн
он күндік (декада) — салық кезеңі — күнтізбелік
айлық — салық кезеңі - күнтізбелік ай болып
тоқсандық — салық кезеңі - күнтізбелік тоқсан болып
жылдық - салық кезеңі - күнтізбелік жыл болып
Салық жылы — күнтізбелік жыл болып табылады.

Жеңілдік кезеңі — салық бойынша заңмен бекітілген жеңілдік

берілген уақыт мерзімі.
8. Салықты есептеу тэртібі.

Негізінде салықты есептеудін 5 кезеңі бар:

• бірінші - салық салынатын обьектіні есепке
екінші - салық салу обьектісінен салық базасын есептеу;
үшінші - салық ставкаларын қолдану;

төртінші - салық жеңілдіктерін қолдану;

• бесінші - салық сомасын есептеу.

22

Салық сомасын есептеуде мыналарға міндеттілік жүктеледі:

біріншіден, салық төлеушілердің өзіне (мәселен, корпорациялық табыс салығын
екіншіден, салық органдарына (жеке
• үшіншіден, салық агенттеріне (жеке табыс салығы).
Салық есептеуді жүзеге асыруға байланысты салық қызметақылы (салық
Қызметақылы салықты есептеу салық төлеушіге жіберілген салық хабарламасы
Салық кодексінде көрсетілгендей салық хабарламасында:

салық төлеушілердің тегі, аты, әкесінің аты немесе толық
салық төлеушілердің тіркеу нөмірі;

салық міндеттемесінің орындалуы жөнінде талаптар;;,

шағым беру тәртібі көрсетілуі тиіс.

Қызметақыны салықты есептеуде салықты есептеудің кадастр (тізімдеме) тәсілі
Кадастр — салық салынуға тиіс адамдардың тізімі; тиісті
Кадастр құндық немесе натуралдық сипатта болуы мүмкін. Әдетте,
Қазіргі кезеңде кадастрлық тәсіл жер салығын, жеке тұлғалардың
23

Қызмет ақысыз салықта салық төлеушілердің өздері төлеуге тиісті
Салық алу бірлігі — салық объектісін өлшеу бірлігі
Салық алудан толығымен босатылатын салық объектісінің ең аз
9. Салық есептілігі.

Салық есептілігі — салық төлеуші және салық агенті
Салық төлеушілер салық салу объектілері мен салық салуға
Бұл бөлімді қорыта келгенде, жалпы салық ұғымы, түрлі
24

2. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің ерекшеліктері

2.1. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы

1995 жылдың сәуірінен бастап Қазақстан Республикасының «Салықтар және
Бұл заңда салық
- салық салуда, сонымен қатар салық жеңілдіктерін беруде
- әр түрлі билік деңгейлері арасында салықтық төлемдерді
бойынша құқықтарды айқын бөлу;

- салықтық құқық нормаларына жатпайтын, бірақ салық салуға
заңдылық- нормативтік актілерге
артықшылықтар беру;

- салық салудың бірреттілігі. Яғни, белгілі бір обьект
Салық төлеушілер мен
Қазақстан территориясында Қазақстан
25

жаңа салық кодексі өз күшіне еңді.

Қазақстан Республикасының
тұрақты, ортақ салықтық құқықтық кеңістікте механизм негізінде іс
Ортақ салықтық базаны құру;

Жалпы мемлекеттік және жеке мүдделердің сәйкестігін қамтамасыз ететін,
Аймақтық және жергілікті бюджетті табыспен қамтамасыз ете алатын
Салық төлеушілердің салық заңнамасына қатысты жауапкершілігін жетілдіру.

26

2.2 Қазіргі кездегі салық жүйесінің дамуы

2004 жыл бюджеттің сапалы орындалуымен өтті. Бюджеттің табыс
нығайуы жөнінде
эканомикалық қызметінің көрсеткіштері жақсарылды. Мемлекеттік бюджеттің

табыстары 2004 жылы 1286914 миллион теңгені құрады.
пайызға орындалды. Жергілікті бюджеттердің табыстары 391727,8
теңге, жылдық жоспар 102,2 пайызға орындалды. Мемлекеттік
түсімдері негізінен корпоративтік табыс салығы (382814,3 миллион
қойнауын пайдаланушылардың арнайы төлемдері ( 335960,6 миллион
импортқа қосылған қүн салығы ( 7095миллион теңге) есебімен
Мемлекеттік бюджетке жоспар бойынша келесіден табыстар түспей қалды:

заңды тұлғалардың мүлкіне салық мемлекеттік баж бен консулдық
орманды пайдалану мен суға төлемдер. 7, 90 б.

Қосылған құн салығы, алкаголь өнімдеріне акциз, консулдық алым,
01.01.04 жылдың жағдайы бойынша мемлекеттік табыстар бойынша бюджетке
Міндетті зейнет ақы
бойынша жыл басынан 4843 миллон теңгеге төмендеп, 9934
Мемлекеттік табыстар бойынша бюджет жоспарының толық орындалуына қарамастан
Диаграмма А көрсетіп отырғандай республика бойынша жалпы түсімдердің
қаласына - 10 пайыз тиеді. Республика бойынша жалпы
01.01.05 жылдың жағдайы бойынша жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті
жылмен салыстырғанда 22092,2 миллион теңге немесе 26,5 пайызға
08.11.05 жылдың жағдайы бойынша корпаративтік
теңге жеке табыс салығы 11873 теңге, әлеуметтік салық
28

теңгетөленді. Міндетті зейнет ақы көлемдері 8360 теңгені
29

2.3 Салық қызметі органдарының бақылау - эканомикалық қызметіне

талдау

2004 жылдың IV тоқсанымен 2005 жылдың I тоқсанында
жабдықтаушының декларациясымен салық төлеушінің шот - фактура рестрлердің
Тауарларды сату айналымы көлемінің тауарларды сату айналымының минимумына
23331,1 миллион теңге сомасында, қосылған құн салығына шот
«өзіне өзі» шот - фактура жазылымы бойынша бақылау
27,16 миллион теңге қосылған құн салығы сомасына 241
2004 жылдың IV тоқсаны мен 2005 жылдың I
есептелігінде қателер жіберген 184336 салық төлеуші анықталды. 2005

жылдың 17 - шілдесі мен 1 - тамыз
2005 жылдың бірінші жарты жылдығында 3464 салық тексерістері

жүргізіліп бюджетке 9264 миллион теңге қосымша есептелінді.

Салық тексерістерін жүргізу барысында салық органдарының қызметкерлерімен салықты
1. салық есептілігі формаларында сатуда операцияларды көрсетпеу арқылы;
30

«Жұлдыз» ЖШС - де жүргізілген салықтық тексеріс
ликвидацияланған кәсіпорындармен шот - фактураларды жазу

қосылған құн салығы
көшірмесін ұсыну.

01.01.05. жылдың жағдайы бойынша салық қызметі органдарының жүргізген
01.01.05 жылы берешектің өсуі 01.01.04. жылмен салыстырғанда Ақмола
Астана қаласының салық комитетінде 13838 жеке кәсіпкерлер 90
31

жалпы бекітілген тәртіппен потентке - І.Патент бойынша жүмыс
31.10.2005 жылдың жағдайы бойынша , төлем көзінен алынбайтын
бойынша берешек
салыстырғанда берешек 2649 мың теңгеге ұлғайады. Келесі жеке
бойынша банкроттық процедуралар жүргізілді: Рамазанов М.З. 2554,1 мың
Уватаев. Д.К. - 7231,5 мың теңге, Иваниди В.Г.
көзінен алынбайтын табыс салығы
кәсіпкерлерде : Дүйсебаев У. 149,6 мың теңге, Омарова
Шевелева М.В. 614,0 мың теңге, Иваниди В.Г. -
Р.Д. 1693,3 мың теңге.

30.09.2005 жылдың берешегі - 42304 мың теңге 31.10.2005
- 44953 мың теңге салыстырғанда 2649 мың
төлеушілердің ағымдық берешекті төлеу жұмыстары салдарынан 2005 жылдың

III тоқсанының салықтарын уақтылы төлемеуінен болады.

Осы бөлімді түйіндей келе, Қазақстан Республикасында 1995 жылдың
Жалпы, салық төлемдерінің орындалуына байланысты
Ал 2005 жылы мемлекеттік табыстар бойынша бюджет жоспарының
32

III. Қазақстан Республикасының салық жүйесін жетілдіру жолдары.

3.1. Қазақстан Республикасындағы салық

жүйесінің кемшіліктері және оны шешу мәселелері.

Қандай да болмасын мемлекеттің салық
Қазақстандағы салықтардың атқаратын реттеуші қызметіне кеңінен тоқталсақ, оның
Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында болашақтағы

мемлекетіміздің негізгі байлық көзі шикізатты, соның ішінде ең
мұнайды экспорттау болып табылады. Осыған сәйкес, салық жүйесінің
Үкімет басшысының хабарлағанындай, 1999 жылдың қортындысы бойынша
33

Осындай көлеңкелі эканомиканың тереңсіз әрекеттерінен елімізде күнделікті тұрмыстық
34

әлемдік баға алынып отыр? Оған себеп, кез келген
Сонымен, шикізатты экспорттаушыларға қолданылып келген үстеме пайдаға салынатын
Осы аталған салық төлеушілер мен еліміздің эканомикасында орын
35

мұндай әрекеттерін тоқтата қойған жоқ. Осыған орай, бағаның
Қазақстан жағдайында халыққа комуналды қызметтер көрсетіп отырған жеке
36

түрде жалақының 10п-ы зейнетақы қорына аударылады. Мәселенің
Қазақстан салық жүйесінде орын алып отырған әлеуметтік салық
Қазақстанның жалақы алушы азаматтары әлеуметтік салықтың ауыртпалығынан құтылғанымен,
Тәжірибе көрсеткендей, компаниялардың басым көпшілігі әлеуметтік салықтан

37

құтылудың белгілі жолдарын пайдаланып, салық комитеттеріне шын жалақы
Кесте – 1. Әлеуметтік салық ставкасын есептеу

Компания қызметкерлері Төленетін
мөлшері (теңге) мөлшер

1 - қызметкер 50000 5000

2 - қызметкер 40000

3 - қызметкер 60000 15000

4 - қызметкер 20000

5 - қызметкер 100000 55000

6 - қызметкер 30000

барлығы 300000 75000

Таблицада көрсетілгендей, компанияның тек үш қызметкері ғана 45000
38

жалақыларын көтергенде айтарлықтай қосымша шығындарға ұшырамайтын болады. Сонымен
Бұл сұраққа жауап беру үшін алдымен әлеуметтік салықты
Жоғарыда көрсетілген әлеуметтік салық төленбейтін деңгей 45000 теңге
Республикамызда өмір сүріп отырған жалақылары төмен азаматтар үшін
39

төменгі деңгейге жақынырақ болатын тұлғалар үшін табысқа қолданылатын
Қорыта айтқанда, жоғары аталған ұсыныстарды жүзеге асыру қиынға
3.2 Салық жүйесіндегі проблемаларды шешу жолдары.

Салық жүйесін жетілдіруде үш фактор ескерілу қажет: дамыған
салу жүйесіндегі позитивті тәжірибесі, бұрынғы СССР - дың
мемлекеттік бюджеттің тұрақтылығы;

антиинфляциялық механизмнің құрылуы мен өз валютаның тұрақтылығын
қамтамасыз ету;

кең ауқымды инвестицияларды қамтамасыз ету;

меншік түрінен тәуелсіз барлық шаруашылық субьектілерінің іскерлік
белсенділігін ынталандыру;

Бұл міндеттердің шешілуі Қазақстанда эканомикалық және әлеуметтік тұрақтылыққа
Нарықтық эканомика жағдайында жеңілдіктің бір түрін ғана қалдыру
41

Барлық дамыған елдерде коррупцияны болдырмау мақсатында салық

органдарының қызметкерлеріне жоғары жалақы деңгейі бекітілген. Салық

органдарында біліктілігін көтеріп,
халықтың әлеуметтік қорғалмаған деңгейінің қажеттіліктерін қаржыландыру;

фундаменталды ғылыми зерттеулердің қажеттіліктерін қамтамасыз ету (экологияның қиындықтары,
мемлекеттің қорғаныс пен басқару жүйелерін қаржыландыру;

Салық жүйесін жетілдіруде келесі шарттар орындалу қажет:

- тиімсіз кәсіпорындарға әртүрлі қаржылық құйылымдарды алу есебінен

мемлекет шығыстарын оптималды, қоғамға қажетті деңгейге дейін қысқарту;

42

- эканомикалық базистің
- түрлі әдістермен (ғылыми негізделген: несиелендіру, баға құру,
қаржыландыру т.б.);

Сонымен , салық жүйесінің жетілуі қоғамдық дамудың тұрақты
43

3.3 Қазақстанның салық жүйесін болашақта жетілдіру мақсаттары.

Елдің ірі кәсіпорындары қызметінің мониторингі Үкіметтің жақын жылдарға
Ал 2003 жылдың бірінші тоқсанында ірі кәсіпорындардан салық
Салық салу базасының төмендеуіне материалдық шығындардың өнеркәсіп өндірісінің
44

байқалады, сол жылы материалдық шығындардың үлес салмағы 50
Егер материалдық шығындар үлесінің өсуіне қандай себептер әсер
1997 жылдың желтоқсанынан бастап материалдық - техникалық ресурстарды
Өнімді сату бағасының даму үрдісіне жер ету мұнайдың,
Салық органдары да, салық төлеушілер де бюджеттің кіріс
Үстіміздегі жылдың 28 сәуірінде 98 аса ірі кәсіпорындардың
45

статистикалық есеп нысандарын жетілдіру болады. Тұтас алғанда, барлық
ұйымдастырылады. Дамыған елдерде барлық ісі кәсіпорындар өздерінің құнды
Республиканың көптеген кәсіпорындарын тиімділікті арттыру үшін еркін айырбас
Аса салық төлеушілерге, жоғарыда аталған ұсыныстарды жүзеге асыру
Қорытынды

Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі: «қалыптасу және даму кезеңдері»
Қазіргі уақыттағы салық жүйесінің ерекшеліктері мен артықшылықтары өте
Қазақстан Республикасының Президентінің жолдауына тоқталатын болсақ, онда айтылған
47

төмендету. Бұл ретте біз салық салу жүйесін түбегейлі
Арнайы салық режимдерін қолданудың аясын кеңейту мүмкіндігін қарастыру
Сонымен қатар, салық жүйесінің көптеген мәселелері туралы айтылған.
48

Осы салық жүйесі туралы тақырыпты қарастыра отырып, көптеген
өлемдерін орындалуын жақсарту көзделіп отыр.

49

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Н.Назарбаев. Қазақстан-2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Алматы
Умбетаев «Салық және салық салу», 22 бет

Ілиясов Қ. Қ. «Қаржы» Алматы, 211
Кәкімжанов З. «Салық жүргізудің мақсаты» Алматы 2005ж.,
Әкімбеков С. « Экономикалық теория» «ИздатМаркет», Алматы, 2004ж.,
www.minfin.kz

А.А.Аралбаев. Журнал: «Салық жүйесі», 2005ж. 60 бет.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 31 желтоқсандағы №1270
www.rambler.ru

Қазақстан Республикасының Конституциясы. Түсініктеме. Ғ.С.Сапарғалиев. Алматы «Жеті Жарғы»
www.mail.ru

Құлпыбаев С. «Қаржы» Алматы, 34 бет.

Қазақстан Республикасының Салық Кодексі. Алматы 2003 жыл.

Найманбаев С.М. «Салықтық құқық» Алматы «Жеті жарғы»
50

Қосымша Б

2-кесте .

Қызметкердің салық салынатын табысы Ставка

15 еселінген жылдық есептік көрсеткіштікке дейін Салық салынатын
15-тен 40 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
40-тан 200 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін одан
200-ден 600 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен бастап және одан
Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ қызметін Қазақстан