TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

Жоспар - www.topreferat.com.kz

КIРIСПЕ 3

1-тарау. Жеке табыс салығының экономикалық мәнi және қызмет ету ерекшелiгi 4

1.1 Табыс салығының экономикалық мәні мен маңызы 4

1.2 Жеке табыс салығының шығу тарихы, дамуы және оның шет мемлекеттердегi алатын орны 7

2-тарау: Қазақстан Республикасында жеке табыс салығының қызмет ету механизмi. 17

2.1 Төлем көзiнен салық салынатын табыстар 17

2.2. Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар 25

2.3. Жеке табыс салығы бойынша декларация 28

2.4 Жеке тұлғаның резиденттiгiн анықтау ерекшелiктерi 29

2.5. Резидент емес жеке тұлғалардың табысына салық салу тәртiбi 31

3-тарау: Мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс салығының алатын орны. 32

3.1 Бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс салығының алатын орны. 32

3.2 Жеке табыс салығын алудың жетiлдiру жолдары 33

Қорытынды 36

Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi: 37

2

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Салық

-----------------------------------------------------------------------------------

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

 ЖОСПАР

КIРIСПЕ 3

1-тарау. Жеке табыс салығының экономикалық мәнi және
1.1 Табыс салығының экономикалық мәні мен маңызы 4
1.2 Жеке табыс салығының шығу тарихы, дамуы
2-тарау: Қазақстан Республикасында жеке табыс салығының қызмет
2.1 Төлем көзiнен салық салынатын табыстар 17
2.2. Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар 25
2.3. Жеке табыс салығы бойынша декларация 28
2.4 Жеке тұлғаның резиденттiгiн анықтау ерекшелiктерi 29
2.5. Резидент емес жеке тұлғалардың табысына салық салу
3-тарау: Мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке
3.1 Бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс салығының
3.2 Жеке табыс салығын алудың жетiлдiру жолдары 33
Қорытынды 36

Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi: 37

КIРIСПЕ

Салықтар барлық кезеңде де мемлекеттiк қаржының ең бiр
Мемлекеттiң нарықтық дамуы салық саясатының маңызды тұрақтандырушысы ретiнде
Қазақстан Республикасында салық мәселесi тәжiрибе жүзiнде жүргiзiлген реформалардың
Экономикалық өсудiң стратегиясын iске асыру үшiн, Қазақстан Республикасы
1992 жылдан бастап Қазақстан Республикасы өзiнiң салық жүйесiн
Осыған байланысты Қазақстан Республикасында табыс салығы жүйесiн кешендi
Салық салуға және салыққа деген қызығушылық ешқашан әлсiреген
Жеке табыс салығының деңгейiне қатаң шек қоюдан көшу,
1-тарау. Жеке табыс салығының экономикалық мәнi және
1.1 Табыс салығының экономикалық мәні мен маңызы

Экономикалық мазмұны жағынан салықтар – заңды белгiленген ретпен
а) азаматтар салықты мемлекеттен алатын игiлiктерге пропорционалды төлеу
б) салықтар табыстың мөлшерiнен, салық төлеушiлердiң жұмыс халiнiң
Нарық жағдайында салықтар үш қызмет атқарады: фискалды (мемлекеттiк
Салықтың қайта бөлу қызметi салық механизмi арқылы мемлекеттiк
Сонымен бiрге салықтар экономиканы жанама түрде реттейтiн маңызды
Нарықтық экономика жағдайында көптеген дамыған елдердiң салық жүйесi
Жеке табыс салығы бұл – мемлекет бюджетi түсiмдерiнiң
Жеке табыс салығының ең бiр негiзгi принциптерiнiң бiрi
Бiрақ, бұл қағида әр уақытта дұрыс емес. Салық
Кейнсиандық үлгi бойынша салықтың қысқартылуы үй шаруашылығының белгiленген
Табыстың кездейсоқ ұлғаюы, жинақ ретiнде жинақталады, егер, материалдық
Қазақстан Республикасы территориясында жеке тұлғалардың банк шоттарындағы жинақтарына
Әрбiр жеке тұлғаға салық заңдылығын тиiмдi етiп жасау
Салық жылында табысы барлар жеке табыс салығының төлеушiлерi
Жеке табыс салығын өндiрiп алу тәжiрибесiнiң талдауы көрсеткендей,
Мысалы, Швейцарияда жұмыс берушiлер мен жалгерлiк жұмысты атқарушылар
Қазақстан Республикасында жеке тұлғалардың жылдық жиынтық табысы –
Жеке табыс салығын өндiрiп алу механизмiн, яғни тiкелей
Салық сомасын анықтасақ, жылдық жиынтық табыс (түзету енгiзiлген)
Жеке табыс салығын есептеу жолдары осы салықтың негiзгi
Халыққа жеке табыс салығын салу кезiнде негiзгi мәселе
алынған табысқа төленетiн салық үйлесiмдi болуы керек;

салық табыс көлемiне сай болуы керек.

Қазақстан Республикасының салық Кодексiне сәйкес жеке тұлғалар негiзгi
Теория жүзiнде салық салынбайтын табыс бұл – салық
Салық салынбайтын минимумнан басқа, жеке тұлға әрбiр асырауындағы
Қандай салық болмасын оның негiзi салық ставкасында. Жеке
Жеке тұлғаларға салынатын табыс салығының салық нарқы, салық
Азаматтардың тұрмыс халi жоғарылап, тапқан табыстары көп болған
Бұл қай жағынан алып қарасақ та әдiлеттi. Сондай-ақ
Осы мәселенi қорыта айтсақ, салық ставкалары жоғары болған
1.2 Жеке табыс салығының шығу тарихы, дамуы
Табыс салығы классикалық салықтардың бiрi болып табылады. Тарихта
бөлектемелi (шедулалық) табыс салығы;

ғаламдық (глобальная) табыс салығы.

Жалпы салықтар мемлекеттiң шығуымен байланысты, яғни мемлекетке қанша
Осыған байланысты 1842 жылы Англияның Қаржы Министрлiгi табыс
1973 жылдың сәуiр айынан бастап Ұлыбритания салық салудың
А – шедуласы бойынша жылжымайтын мүлiктен түскен табысқа,

В – шедуласы бойынша коммерциялық мақсатта ормандардан түскен
С – шедуласы бойынша мемлекеттiк бағалы қағаздардан түскен
D – шедуласы бойынша сауда-өнеркәсiптiк пайдадан және еркiн
Е – шедуласы бойынша жалақы, зейнетақы және шағымдар,

F – шедуласы бойынша дивиденд түрiндегi табыстарға салық
XIX-ғасырда Англияда табыс салығы бойынша жалпы түсiм –
Өз кезеңiнде Қазақстанда бөлектемелi жүйеге ұқсас жүйе қолданылып
еңбек мiндеттемелерiн орындаған азаматтардың алатын жалақы сомалары және
бiржолғы жұмыстарды орындағаннан және басқа да негiгi емес
ғылым, өнер және әдеби шығармалар үшiн авторлық сыйақылар,
кәсiпкерлiк қызметтен түскен табыс және азаматтардың басқа да
шаруа қожалықтары және жалгерлiк шаруашылықты (ауыл шаруашылығында) жүргiзуден
басқа да табыстарға салынатын салық салулар.

Ғаламдық жүйеде төлем көзi және алу әдiсiне тәуелсiз
Сол кездерi ағылшын жүйесi бойынша салық төлеушi табысының
Табыс салығының таралу деңгейiн айтар болсақ, XIX-ғасырдың 40-шы
XX-ғасырдың 20-шы жылдарының аяқ кезiнде табыс салығы көптеген
АҚШ пен Францияны мысалға ала отырып, батыс елдердегi
Салық салу төлем көзiнен емес, жиынтық табыс түрiнде
Францияда табыс түрлi жетi санатқа бөлiнгендiктен, азаматтардың жеке
Алынған таза табыс заңмен белгiленген тәртiппен үдемелi ставка
Есептелген салық мөлшерi балаларды мектепке дейiнгi балалар ұйымдарында
АҚШ-тың федералды бюджетiнiң табыс бөлiгiнiң құрылымын қарастыра отырып
Федералды жеке салықты АҚШ-тың барлық харекетшiл халқы төледi.
Жеке табыс салығының объектiсi болып корпорациялық бизнестен басқа
Федералды деңгейде осы салықты есептеу келесi тәртiпте жүргiзiледi:
Менiң ойымша, медициналық шығындарды, баласының оқу орнына төлейтiн
АҚШ-та 1986 жылғы реформадан соң, жеке табыс салығының
Тiкелей салықтардың iшiнде салыстырмалы түрде штаттар мен жергiлiктi
Штаттарда халықтан алынатын табыс салығы бiркелкi кесте түрiнде
Әрбiр штатта әрбiр салық төлеушiге салық салынбайтын минимум
Шет елдердегi жеке табыс салығы жүйесiнiң тәжiрибесiне талдау
Әлеуметтiк-нарықтық экономикасы дамыған елдерде қазiргi жеке табыс салығы
тұрақтылық және сәуегөйлiк (предсказуемость), яғни бiрнеше жылдар бойы
реттеу қызметтерiнiң жоғары дәрежедегi дамуы;

құрылымды-ұдайы өндiрiстiк тепе-теңдiктi қолдау үшiн мемлекеттiң тұрақты бағдарлануы;

салық салу объектiлерiнiң және табыстың құрылуының өзгерiстерiне өзгермелiлiк,
қоғам дамуының саяси-әлеуметтiк талаптарының өзгеруiне қабылдағыштық;

инфляцияға қарсы бағыттың тұрақтылығы;

ақша айналысы жағдайына байланысты салық түрлерi мен ставкаларының
салықтың “жалпы қамтушылығы”, яғни барлық ақшалай, мүлiктiк, тiптi
Менiң ойымша, өнеркәсiбi дамыған елдердiң тәжiрибесi толықтай қарастырылмаған
80-шi жылдардың ортасында ЭЫДҰ (Экономикалық ынтымақтастық және даму
Қазақстан Республикасының ең алғашқы заңы болып, “Қазақ ССР-нiң
1995 жылғы 24-шi сәуiрдегi “Салық және бюджетке төленетiн
Табыс салығын қолдана отырып, мемлекет өзiнiң негiзгi мақсаттарын
Экономиканың тұрақты өсу жетiстiгiне жету;

Еңбек етуге қабiлеттi жастағы халықты толық жұмыспен қамтамасыз
Халықты ең төменгi белгiленген табыс деңгейiмен қамтамасыз ету;

Азаматтарды әлеуметтiк қорғау жүйесiн қалыптастыру;

Байлық пен табысты қайта бөлу.

Экономикалық санаттың мәнi ретiнде басқа салықтар сияқты табыс
салық экономикалық нақтылықтан туындаған мiндеттi ақшалай төлем болып
салықтарда азаматтардың барлық жергiлiктi табыстары көрсетiлген;

салық мемлекеттiк бюджетке түсетiн түсiмнiң анықтылығын (қаржы ресурстарының
Үдемелi салық салу мәселесiн қарастыруда американ қаржы мектебi
Ол табыс салығын екi типтi табыс салығына бөлген:

Жалпы табыстық – салық төлеушiнiң барлық табыс түрлерiнiң
Ұсақталған, бөлектелген (парцелярный) табыс салығы - әрбiр табыс
Оның ойы бойынша мiнсiз құрастырылған салық болып –
Табыс салығының артықшылығын К.Эйсберг те айтып кеткен. Ол:
Табыс барлық салық төлемдерiнiң көзi болып табылса, М.Н.
Табыс салығының тәжiрибесi оның құрылуымен, прогрессивтi салық салу
Қаржы тәжiрибесiнде прогрессия формалары орын алды, ал қаржы
Салыстырмалы разрядталған прогрессияда да табыстар разрядтар мен таптарға
Англияда 1914-1918 жылдардағы соғысқа дейiн әрбiр фунт стерлингтен
20-шы жылдары жоғары сатыдағы жалақыға салық салу үшiн
АҚШ-та iрi табыстар үшiн табыс салығы 1913 жылы
Прогрессивтi салық салудың күрделi жүйесiнiң принциптерi қазiргi кезде
1922 жылы СССР территориясында табыс салығы енгiзiлдi, оның
Қандай мемлекет болмасын, өз қызметiн салық салу жүйесiнiң
Қазақстан Республикасы егемендiгiн алғаннан соң, ел алдында өзiнiң
Ұзақ уақыт республикамызда салық қатынастарының болмауы, iс жүзiнде
Бiздiң елде салық жүйесi бұрын соңды болмағандықтан, көптеген
1991 жылдың желтоқсаны – 1995 жылдың шiлде айына
1 шiлде 1995 жылдан – 12 маусым 2001
12 маусым 2001 жыл – қазiргi кезге дейiн.

Салық – мемлекет егемендiлiгiнiң бiр сипаты болып табылады.
“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
Қазақстан Республикасының Салық кодексiнде де жеке табыс
Тәжiрибеде жеке табыс салығы прогрессивтi салық салу ставкаларын
Прогрессия формалары қаржы тәжiрибесiнде қалыптасқан. Ғылым оны талдай
Қазiргi кезде де прогрессия дамыған елдерде кең көлемде
Кейнстiк реттеу үлгiсiнде салықтың прогрессивтi түрi мәндi болса,
Кейнсиандық және консервативтiк үлгiдегi реттеулерде прогрессивтiлiктi АҚШ-тың консерваторларының
Қазақстан Республикасындағы жеке табыс салығына келер болсақ, ол
Республикасының жеке табыс салығы ставкаларының өзгерiс серпiнiн келесi
Кесте 2.

Қазақстан Республикасында 1996-2002 жылдардағы жеке табыс салығы бойынша
Табыс (жылдық есептiк
1996ж. 1997ж. 1998ж 1999ж 2000ж 2001ж 2002ж.

10-еселенген 5
15-еселенген -
20-еселенген 10
30-еселенген 15
40-еселенген 20
50-еселенген 30
65-еселенген 40
130-еселенген -
350-еселенген -
400-еселенген -
600-еселенген -
600-еселенген және

одан жоғары -
____________

“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Кестеде көрсетiлгендей, 1998 жылдан бастап, ең төменгi ставка
Жеке табыс салығы бойынша Салық кодексiне көптеген жеңiлдiктер
1994 жылдың 12-шi ақпанындағы Қазақстан Республикасы Президентiнiң “Табыс
1995 жылы 24-шi сәуiрдегi Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығына,
“Табыс” деген ұғым теорияда қарапайым болғанымен, тәжiрибеде табыс
Бүкiл әлемде табыс пен пайдадан салық өндiрiп алмайтын
Дамыған елдердiң салық жүйесi экономикалық, саяси және әлеуметтiк
мемлекеттiң салықтық табыстарын ұлғайту жолдарын iздестiру;

жалпы белгiленген теңдiк, әдiлеттiлiк және тиiмдiлiк принциптерi негiзiндегi
Салық жүйесiнiң принциптерi тұтастай бiр жақты емес, көбiне
Көптеген әлем елдерiнде екi ауытқу байқалады. Бiрiншiсi, АҚШ
Кесте 3.

ОЭСР елдерiндегi жеке табыс салығының деңгейi.

Ел Жеке табыс салығы бойынша

ең жоғары салық ставкасы, %

Австралия 48

Австрия 50

Бельгия 55

Ұлыбритания 40

Венгрия 48

Греция 45

Дания 46,5

Ирландия 48

Исландия 41,94

Испания 56

Италия 51

Канада 29

Люксембург 50

Мексика 55

Нидерланды 60

Жаңа Зеландия 33

Норвегия 41,7

Польша 45

Португалия 40

АҚШ 39,6

Түркия 55

Финляндия 61

Франция 56,8

Чехия 40

Швейцария 11,5

Швеция 57

Жапония 50

ОЭСР елдерiнiң мәлiметтерiн орташа алғанда 46,68

_____________

И.Г.Русакова, В.А.Кашин “Налоги и налогообложение” Москва, 2001г.
Кестеде көрсетiлгендей түбегейлi неоконсервативтi салық реформаларына қарамастан, экономикасы
Әрине, мұндай үйлесiмсiздiк А.Смиттiң айтуынша елдегi капитал мен
2-тарау. Қазақстан Республикасында жеке табыс салығының қызмет
2.1 Төлем көзiнен салық салынатын табыстар

“Жеке табыс салығы” Салық кодексiнiң арнайы 6-шы бөлiмiнде
“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
Салық кодексiнiң 143-шi бабына сәйкес жеке тұлғалардың салық
төлем көзiнен салық салынатын табыстар;

төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар;

Салық кодексiнде салық салу объектiсiн осындай тәртiпте екiге
“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
Салық кодексiнiң 144-шi бабында салық салынуға жатқызылмайтын жеке
Қазiргi жағдайда жеке тұлғалардың салық салынбайтын табыстарын 34-шi
Салық кодексiнiң 144-шi бабына кiретiн табыстар тiзiмiн қарастырсақ,
Мұндай табыстарға келесiдей төлемдер кiредi:

тұрақты жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипатында болатын
қызметкер ұйымымен бiрге басқа жерге жұмысқа ауысқан немесе
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде дала жағдайында геологиялық-барлау,
Жұмыс берушiнiң вахталық әдiспен жұмыс iстейтiн адамдарға өндiрiс
Қызметтiк iссапарлар кезiнде белгiленген мөлшерде төленетiн өтемдер;

Қазақтан Республикасының заңдарында белгiленген нормалар бойынша берiлген арнаулы
өз қызметкерлерiн мiндеттi сақтандыру шарттары бойынша жұмыс берушi
Салық кодексiнiң 161-шi бабында, яғни жинақтаушы сақтандыру шарттарында
Барлық көрсетiлген төлемдер мен шығындар сомалары еңбектiң аса
Бұдан басқа жеке тұлғалардың салық салынбайтын табыстарына: лоторея
Салық салынуға жатқызылмайтын және кодекстiң 144-шi бабына енген
Салық заңымен салыстырғанда Салық кодексiнiң 144-шi бабының 2-шi
Жеке табыс салығының ставкалары Салық кодексiнiң 145-шi бабында
Дивиденд, ұтыс және сыйақыларға (жинақ сақтандыру шарттары бойынша
Жеке тұлғалардың қалған табыстарының барлығы Салық кодексiнiң 145-шi
Жеке табыс салығын есептеуде салық заңынан Салық кодексiнiң
2002 жылдың 1-шi қаңтарынан бастап айлық есептiк көрсеткiш
Кесте 4.

Жеке табыс салығын есептеу кестесi (Салық кодексі бойынша).

Салынатын табыс
15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiшке дейiн

(148140 тг-ге дейiн)

Салық салынатын табыс

сомасынан 5% (7407 тг-ге дейiн)

15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен 40-еселенген

жылдық есептiк көрсеткiшке

дейiн (148140 теңгеден

395040 теңгеге дейiн)

15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен салық сомасы
+ 148140 теңге сомасынан асатын
40-еселенген жылдық есептiк
дейiн (395040 теңгеден

5925600 теңгеге дейiн) 40-еселенген жылдық есептiк
( 32097 теңгеден + 395040 теңге сомасынан асатын
600-еселенген жылдық есептiк көрсеткiш және одан
600-еселенген жылдық есептiк
теңгеден +5925600 теңге сомасынан

асатын сомадан 30% )

_____________
“Салық және бюджетке тәленетін басқа да міндетті тәлемдер
2001 жылдағы жеке тұлғалардан ұсталынатын табыс салығының кестесi.

Кесте 5.

Жеке табыс салығын есептеу кестесі (Салық заңы бойынша).

2001 жылы АЕК 775 теңге, ал осыған байланысты
Салық салынатын табыс көлемi
15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiшке дейiн

(139500 теңгеге дейiн) Салық салынатын табыс сомасынан
15-еселенген жылдық есептiк
жылдық есептiк көрсеткiшке

дейiн (139500

теңгеден 279000 теңгеге дейiн) 15-еселенген жылдық есептiк
көрсеткiштен салық сомасы + одан

асатын сомадан 10%

( 6975 теңгеден + 139500 теңге

сомасынан асатын сомадан 10%)

30-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен 65-еселенген

жылдық есептiк көрсеткiшке

дейiн (279000
604500 теңгеге дейiн) 30-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен
асатын сомадан 20%

( 30225 теңгеден + 279000 теңге сомасынан асатын
4. 65-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен және одан асқан
асатын сомадан 30% ( 1071825

теңгеден + 604500 теңге сомасынан

асатын сомадан 30%)

___________

“Салық және бюджетке тәленетін басқа да міндетті тәлемдер
Егер, осы екi кестенi талдасақ, онда көрiнiп тұрғандай
Салық заңы бойынша ең жоғарғы ставкамен жеке тұлғалардың
Жеке табыс салығын есептеу үшiн жеке тұлғалардың барлық
төлем көзiнен салық салынатын табыстар;

төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар.

Өкiнiшке орай, Салық кодексiнiң нақты баптарында бұл “төлем
Әрбiр көрсететiлген 2 топта жеке тұлғалардың анықталған табыстарының
Жеке тұлғалардың төлем көзiнен салық салынатын табыстарына мыналар
қызметкерлердiң табысы,

бiржолғы төлемдерден алынған табыс;

жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi;

дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыстар;

стипендиялар;

жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.

Жеке табыс салығын салық агентiмен жалпы есептеу мен
Салық заңында бюджетпен жеке тұлғалардың төлем көзiнен ұсталынатын
банктерден бiр кезеңде осы табыстарды төлеу үшiн қаражаттар
басқа жағдайда төлем көрсетiлген айдан соң 5 банктiк
Салық кодексi бойынша төлем көзiнен ұсталынатын жеке табыс
Төлем көзiнен салық салынатын, төленген табыстарға қатысты жеке
Ал, салық заңы бойынша жеке тұлғалардың табыс салығы
Қызметкердiң табысы.

Қызметкердiң табысына салық салу тәртiбiн қарастырғанда, келесi мәселелерге
төлем көзiнен салық салынатын қызметкерлердiң табысын есептеу және
Салық кодексi бойынша қызметкердiң табысына салық салу мақсатында
Ақшалай және заттай нысандағы есептелген жалақыдан басқа орындалған
Салық салу мақсатында айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде әрбiр
Салық кодексi бойынша салық төлеушi өзi берген шегерiм
Қазақстан Республикасының “Еңбек туралы” заңына сәйкес жеке тұлғалар
Салық кодексiнде салық заңындағы сияқты салық төлеушiнiң салық
Жеке табыс салығын ұстап қалу кодексте бекiтiлген өсу
Жеке табыс салығын есептеу және ұстап қалу әдiстерiн
Салық жылы аяқталғанға дейiн қызметкердi жұмыстан шығару кезiнде
Жұмыс орны ауысқан жағдайда, қызметкер өзiнiң бұрынғы жұмыс
Салық кодексi қызметкерлер табысының салық салу тәртiбiн жеке
Осыған байланысты жұмыс берушiнiң жұмысшыға кеткен шығындары қаражат
Ал, салық заңы бойынша жұмыс берушiнiң мұндай шығындары
Бiржолғы төлемдерден алынған табыс.

Төлем көзiнен алынатын жеке табыс салығы бiржолғы төлемдерден
Мұндай табыстан салық салынудың ерекшелiгi, жеке табыс салығын
Салық кодексiнде жеке тұлғалардың бiржолғы төлемдерден алынған табыстарының
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi.

Жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi төлем көзiнен
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi белгiлi бiр
Зейнетақы төлемдерiнiң көздерiнен салықты есептеу үшiн төленетiн айлық
Дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыс.

Дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар төлем көзiнен 15% мөлшерiндегi салық
Стипендиялар.

Стипендия ұғымы бұл – бiлiм беру ұйымдарында оқып
Барлық стипендиялардың iшiнен бiлiм беру ұйымдарында оқитындарға Қазақстан
Қалған стипендиялар төленетiн стипендия сомасына жалпы кесте бойынша
Жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.

Жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс кодекстiң 161-шi бабында
Жеке тұлғаларға жеке табыс салығымен сақтандыру ұйымдарының жүзеге
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы зейнетақы қорланымы (накопление) есебiнен;

жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен.

Сондай-ақ, жеке тұлғалардың табысына жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша
Салық кодексiнiң 161-шi бабындағы табыстарға шегерiмсiз, жинақтаушы сақтандыру
Табыс бойынша төлем көзiнен жеке табыс салығына салық
Кесте 6.

Жеке тұлғалардың табыстары бойынша төлем көзiнен алынатын жеке
№

Төлем көзiнен ұсталынатын

табыс түрi мiндет-

тi зей-

нетақы

жарна-сының

шеге-

рiмi АЕК-шегерiмi Қолда-

ныла-

тын

салық

ставка-

лары Ескерту

салық

төлеу-

шiлер-

ге асыра-

уындағы

отбасы

мүшеле-

рiне

1
1. Қызметкер табысы +
нiшi бойынша

айына 1 рет шеге-

рiм ұсынылады

2. Бiржолғы төлемдер

ден алынған табыс +
3. Жинақтаушы зей-

нетақы қорлары-

нан берiлетiн зей-

нетақы төлемдерi -
4. Дивидендтер, сый-

ақылар, ұтыстар -
дық тiр-

келген

ставка

бойын-

ша 158
5. Стипендиялар
ларының мем-к

стипендиядан ас-

қанына салық са-

лынады. Стипен-р

тек бiлiм беру

ұйымдарында

оқып жүргендерге

ғана емес, басқа

да жағдайларда

төленедi.(159 бап)

6. Жинақтаушы сақ-

тандыру шарттары

бойынша табыс, бұ-

ларға сыйлықақы-

лар төленген:

а)жұмыс берушiнiң

қаражаты есебiнен;

б)жинақтаушы зей-

нетақы қорындағы

қорланымы есебi-н

в)сондай-ақ, сақ-

тандыру сыйлық-

ақыларының енгi-

зiлген сомалары-

нан сақтандыру тө-

лемдерi сомалары-

ның асқан

бөлiгiнде. -
лар жинақтаушы

сақтандыру шарт-

тары бойынша

жеке тұлғаның

өзiмен төленген

болса, онда
енгiзiлген

сыйлықақылар-

дан асқан

төлемдер

сомасына салық

салынады.

* Салық кодексiнiң 145-шi бабының 1-шi тармағында бекiтiлген
___________

Митюгина Г.Д. “Налоговый кодекс об индивидуальном подоходном налоге”
Қорытындылай келсек, жеке тұлғалардың көптеген табыс түрлерiне төлем
2.2. Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар

Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстарға жататындар:

жеке тұлғаның мүлiктiк табысы;

жеке кәсiпкердiң табысы;

адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы;

жеке тұлғалардың басқа да (Қазақстан Республикасының шегiнен тыс
Төлем көзiнен салық салынбайтын жеке тұлғалардың табыстарына салық
салықты есептеу салық төлеушi жеке тұлғамен дербес жүргiзiледi;

егер, салық төлеушi жеке тұлға төлем көзiнен салық
салықты төлеу салық төлеушi жеке тұлғамен дербес жүргiзiледi;

төлем көзiнен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығын
Төлем көзiнен салық салынбайтын табыс түрлерiнiң әрқайсысының салық
Жеке тұлғаның мүлiктiк табысы

Салық кодексiнiң 166-шы бабына сәйкес жеке тұлғаның мүлiктiк
бiр жылдан аз уақыт меншiк құқығында болған жылжымайтын
бағалы қағаздарды;

қымбат бағалы тастар мен қымбат бағалы металдарды, сондай-ақ
Активтер тiзiмiн сатқан жағдайда олардан мүлiктiк табыс пайда
Салық заңы бойынша, егер, тұрақты тұрғылықты орны болып
Бұдан мынадай түйiн шығады: егер, жеке тұлға жылжымайтын
Жеке кәсiпкердiң табысы.

Жеке кәсiпкердiң табысы төлем көзiнен салық салынатындарға жатқызылмайды.
Кәсiпкерлiк қызметпен шұғылданушы жеке тұлға салық салу мақсатында
Есептеу әдiсi – бұл есеп әдiсi бойынша табыстар
Ұзақ мерзiмде келiссөздерге қатысты шығындар мен табыстар, салық
Есептеу әдiсiн қолданған кезде келiссөздiң орындалған бөлiгiнiң көлемiн
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығын төлеу 4 тәсiлмен
Жеке тұлғалардың табыс салығын төлем көзiнен ұстауды, сол
еңбектiк келiсiм сөз арасында, азаматтың табыс төлеушi көзi
азаматтық-құқықтық қатынас барысында, азамат мердiгер, ол төлеу көзi
азамат кәсiпкерлiк субъектi ретiнде тiркелген жағдайда алған табыстары.

Салықты төлеу, ұстап қалуына, табыс түрiне байланысты төмендегiдей
Еңбек ақы түрiнде төленетiн табыс айтарлықтай ұзақ, тұрақты
Адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы.

Заң көмегiн, нотариаттық iс-әрекеттер ақысын қоса алғанда, адвокаттық
Адвокаттар мен жеке нотариустардың алған табыстарына ай сайын
Табыс салығы ай сайын өсушi нәтижесiндегi бүкiл табыстан
2.3. Жеке табыс салығы бойынша декларация

Салық кодексi алынған табыстарға жалпы мағлұмдама берудi қарастырмайды.
1) төлем көзiнен салық салынбайтын табыстары бар адамдар;

2) Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерден табыстар алатындар;

Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлердегi шетелдiк банктердегi шоттарында
мерзiмдi әскери қызметiн өтеп жүрген әскери қызметшiлердi қоспағанда,
Қазақстан Республикасының Парламентiнiң депутаттары мен судьялары;

тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшiн құрылыс
Осы аталған жеке тұлға салық төлеушiлер салық жылы
Салық кодексi бойынша жеке тұлғалар iрi зат сатып
Салық кодексiнде “iрi сатып алу” деген ұғым жеке
Қазақстан Республикасында корпорациялық табыс салығын төлеудегi шетелдiк салықты
Бұдан басқа, Салық кодексiне сәйкес егер, жеке тұлғалар
2.4 Жеке тұлғаның резиденттiгiн анықтау ерекшелiктерi

Салық кодексi бойынша резидент жеке тұлғаларға Қазақстан Республикасында
Жеке тұлға ағымдағы салық кезеңiнде аяқталатын кез келген
Салық заңымен салыстырғанда Салық кодексiнде жаңа ереже енгiзiлген,
ағымдағы салық кезеңiнде болған күндердiң санына – 1;
өткен бiрiншi салық кезеңiнде болған күндердiң санына –
өткен екiншi салық кезеңiнде болған күндердiң санына –
коэффициенттерiн әрбiр салық кезеңiне қолдана отырып анықталған күндердiң
Осы жағдайда ереженi мысалмен қарастырсақ, ағымдағы және алдағы
Ағымдағы салық жылында Қазақстанға келу күнiнiң санын теңдей
Егер, жеке тұлға ағымдағы салық кезеңiнде Қазақстан Республикасында
Мынадай үш шарт бiр мезгiлде орындалған жағдайда:

Жеке тұлға Қазақстан Республикасының азаматы болса немесе оның
Жеке тұлғаның отбасы және жақын туыстары Қазақстан
Кез келген уақытта жеке тұлғаның тұруы және оның
Қазақстан Республикасының резидентi болып жоғарыда көрсетiлiп кеткен барлық
мемлекеттiк билiк органдары шет елге iссапарға жiбергендер, сондай-ақ
тұрақты халықаралық тасымалдарды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының заңды
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерде орналасқан әскери базалар
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерде орналасқан және Қазақстан
оқу немесе практикадан өту мақсатымен Қазақстан Республикасының шегiнен
сабақ беру, консультациялар беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге
Жеке тұлғалар тiзiмi толығымен анықталды, ендi олар Қазақстан
Қазақстанға тұрақты келген және Салық кодексi бойынша резиденттер
2.5. Резидент емес жеке тұлғалардың табысына салық салу
Резидент еместердiң салық салу тәртiптерiн қарастырғанда, көптеген әр
Қазақстан Республикасында жеке кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын резидент емес
Резиденттер шығарған бағалы қағазадарды өткiзуден түскен құн өсiмiнен
Қор биржасының “А” және “В” ресми тiзiмiндегi акциялар
Сондай-ақ, резидент емес жеке тұлғаның банк депозиттерi бойынша
Жоғарыда салық салудан босатылған резидент емес жеке тұлғалардың
Резидент емес жеке тұлғалардың табыстарына салық салудан босатылатындар
Резидент емес жеке тұлғалар Қазақстан Республикасына келген күнiнен
Қазақстан Республикасында отыз күнтiзбелiк күннен астам уақыт кәсiпкерлiк
3-тарау: Мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке
3.1 Бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс салығының
Кесте 7.

Республикалық және жергiлiктi бюджеттерге 2001 жылдың түсiмдерi.
Көрсеткiштер

01.01.2002ж

Республика-

лық

бюджеттiң

орындалуы Қоры-

тындыға

%-дық

қатына-

сы 01.01.2002ж

жергiлiктi

бюджеттiң

орындалуы Қоры-

тындыға

%-дық

қатына-

сы

Салықтық 265732 83,6 258294 95,9

Салықтық емес 28710 9,0 9912 3,7

Капиталмен жасала-

тын операциялардан

түскен табыстар 23392 7,4 1086 0,4

Табыстардың
барлығы

317734

83,3

269292

85,9

Ресми трансферттер 56591 14,9 41914 13,3

Негiзгi борышты

өтеу 6909 1,8 2441 0,8

Түсiмдердiң

барлығы

381234

100

313648

100

____________

Статистический сборник “Финансы Рк 1999-2001гг.” 5 стр.
Кестеде көрiнiп тұрғандай 2001 жылы Республикалық бюджетке түскен
Кесте 8.

2002 жылдың 1-шi қаңтарына келiп түскен салық
Көрсеткiштер

01.01.2002

жылға Қорытын-

дыға %-бен Былтырғы

жылмен

салыстыр-

ғанда %-қ

көрсеткiш-

пен

Заңды тұлғалардан табыс салығы 163529 31,2 298,6

Жеке тұлғалардан табыс салығы 51016 9,7 144,4

Әлеуметтiк салық 99076 18,6 140,6

ҚҚС 115132 22,0 129,3

Мүлiк салығы 26693 5,1 108,8

Табиғи ресурстарды
Кәсiпкерлiк қызметтi жүргiзуден

алымдар 5095 1,0 77,3

Халықаралық саудаға салық 18472 3,5 157,4

Басқа да салықтар 3684 0,7 41,4

Салықтардың барлығы 524026 100 158,7

_____________

Статистический сборник “Финансы Рк 1999-2001гг.” 7 стр.
Осы жылғы салықтық түсiмдердiң барлығы – 524026,0 млн.теңге
2001ж. мемлекеттiк бюджеттiң қорытындысы бойынша мемлекеттiк бюджетке келiп
3.2 Жеке табыс салығын алудың жетiлдiру жолдары

Табыс салығы тек қана көп таралған салық түрi
Жеке табыс салығы ең күрделi, әрi шатасқан салық
Соған орай табыс салығының нақты бiр салық төлеушiге
Бюджет тапшылығын қысқартудың басты көзi салықтар болса, сол
Ал, менiң ойымша салық мөлшерiн салық салу принциптерiне
Мысалы, әлеуметтiк кедей топ, орташа топ, бай топ.
Қолайлық немесе ыңғайлық принципiне келсек, салық, яғни табыс
Жеткiлiктi принципi бойынша ол адамның (салық төлеушiнiң) жалпы
Республика халқының әсiресе, әлеуметтiк жағынан аз қорғалған топтарының
Болашақта осы жоғарыда айтылып кеткен заңға қайшы әрекеттердi
Қорытынды

Нарықтық экономиканың Қазақстандағы қалыптасу жағдайында азаматтардың тұрмыс деңгейiне
Қазақстан Республикасы аумағындағы барлық салықтар мен алымдардың ең
Салықтық қатынастар – бұл бiр жағынан мемлекет пен
Жеке тұлғалардан салық өндiру жүйесiн қайта ұйымдастыру оны
Қорыта келгенде, жеке тұлғалардан алынатын табыс салығын алу
Айтылып кеткендей, жеке табыс салығы өте үлкен даму
Сондықтан да, мемлекет пен салық төлеушi тарапынан осы
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi:

“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
Қазақстан Республикасының Кодексi (Салық кодексi) №209-II 2001 жыл
Налоговый кодекс об индивидуальном подоходном налоге. 12.06.2001 г.

Ермекбаева Б.Ж. Жалпы мемлекеттiк салықтар. Оқу құралы. –
Карагусова Г. Налоги: сущность и практика использования.
Қаржы-қаражат журналы, №6/ 2001. – 19-23 с.

Құрман Ж. Жеке тұлғаларға табыс салығының дүниелiк
реформасындағы басты ерекшелiктерi. – Алматы: Экономика, 2000.

Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Учебник. – Алматы:,
Налоги и налогообложение : Учебное пособие для вузов
Омирбаев С.М. Налоги и налогообложение. Учебно-

методическое пособие по дистанционному обучению.

Караганда, Издательство КарГУ, 1998. – 141 с.

Оспанов М.Т. Налоговая реформа и гармонизация налоговых
отношений. – СПб.: Издательство СПбГУЭФ, 1997. – 426
Сейдахметова Ф.С. Налоги в Казахстане / Учебное пособие.
Советы налогоплательщику (справочное пособие), Выпуск I. –
Тоқсанбай Сүлеймен Рахымжанұлы. Экономика, қаржы-несие, банк, салық-кеден, сақтандыру,
Тоқсеитов Р.Қ. Экономикалық сөздiк-анықтамалық. – Қарағанды: Болашақ-баспа, 1999.
Утебаев М.С. Толковый финансово-кредитный словарь. – Астана: Елорда,
Худяков А.И. Налоговая система Казахстана. Подоходный налог. –
Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. Налог: понятие, элементы,

установление, виды. – Алматы: ТОО Баспа, 1998. –
2