TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

:

КІРІСПЕ…………………………………………………………………………6

І-ТАРАУ. Қазақстан Республикасының заңдары бойынша

тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы

жалпы ұғым……………………………………………………..8

Тұтынушылар ұғымы және оны анықтаудың

кейбір мәселелері…………………………………………….8

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау

мақсатында құрылған ұйымдардың мәртебесі….23

ІІ-ТАРАУ. Тұтынушылардың негізгі құқықтары………………30

Қазақстан Республикасының заңдары бойынша

тұтынушылардың негізгі құқықтары………………30

Тұтынушылардың құқықтары бұзылған кездегі

оларға келтірілген зиянды өтеу және оның

ерекшеліктері…………………………………………………53

Тұтынушылардың құқықтарын қорғауда сот

органдарының атқаратын рөлі……………………….72

ІІІ-ТАРАУ. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың

теориялық және тәжірибелік мәселелері ………76

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы

заңдарды жеілдірудің кейбір мәселелері…………..76

ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………………………………..82

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ…………………………82

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Құқық

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ…………………………………………………………………………6

І-ТАРАУ. Қазақстан Республикасының заңдары бойынша

тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы

жалпы ұғым……………………………………………………..8

Тұтынушылар ұғымы және оны анықтаудың

кейбір мәселелері…………………………………………….8

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау

мақсатында құрылған ұйымдардың мәртебесі….23

ІІ-ТАРАУ. Тұтынушылардың негізгі құқықтары………………30

Қазақстан Республикасының заңдары бойынша

тұтынушылардың негізгі құқықтары………………30

Тұтынушылардың құқықтары бұзылған кездегі

оларға келтірілген зиянды өтеу және оның

ерекшеліктері…………………………………………………53

Тұтынушылардың құқықтарын қорғауда сот

органдарының атқаратын рөлі……………………….72

ІІІ-ТАРАУ. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың

теориялық және тәжірибелік мәселелері ………76

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы

заңдарды жеілдірудің кейбір мәселелері…………..76

ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………………………………..82

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ…………………………82

1

КІРІСПЕ.

Қазақстан Республикасы адамның құқығына және бостандығына кепілдік береді. Қазақстан
Осыған сәйкес, құқықтық мемлекеттің және өркениетті қоғамның азаматтарының қалыпты
Ал азаматтардың қажеттіліктерінің ауқымды бөлігі тауар алу арқылы, яғни
Ал жалпы алғанда тұтынушылардың құқықтарын қорғау институты біздің елімізде
Әлі еліміз құқықтық мемлекет құру жолына түскен және жеке
Сондықтан да мен осы тақырыпты таңдадым және бұл жұмысты
Мен дипломдық жұмысты үш тарауға бөлдім.

Бұл жұмыстың бірінші тарауында Қазақстан Республикасы заңдары бойынша тұтынушыға
Ал екінші тарауда, Қазақстан Республикасы заңдары бойынша тұтынушыларға қандай
Үшінші тарауда тұтынушылардың құқықтарын Қазақстан Республикасы заңдары бойынша қорғаудың
І-Тарау. Қазақстан Республикасының заңдары бойынша

тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы
Тұтынушылар ұғымы және оны анықтаудың кейбір мәселелері.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғайтын нормалар құқықтың әртүрлі салаларын қамтиды. Бұл
Тұтынушыға қатысты қатынастарды реттеуде азаматтық заң шығармашылығы, атап айтсақ
Заң шығармашылығында тұтынушылық қатынастарды әртүрлі реттейтін нормативтік актілердің екі
Екінші топқа өз қызметі шегінде тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге
Енді бұл жерде бір қатынасты бірнеше нормативтік акт бірдей
1. Әртүрлі дәрежедегі нормативтік құқықтық актілердің
құқық нормаларында қайшылық туған жағдайда

дәрежесі жоғары акт нормасы әрекет етеді.

2 Бір дәрежедегі нормативтік құқықтық актілердің

құқық нормаларында қайшылық туған жағдайда

соңғы қабылданған акт нормасы әрекет етеді.

Осы нормаға сәйкес Қазақстан Республикасының Конститутциясының ең жоғарғы заңдық
Сонымен бірге Азаматтық кодексте азаматтық құқықтың Қазақстан Республикасының заң
Енді осы төрт нормадан шығатын қорытынды: азаматтың негізгі құқықтары
Ал халықаралық шарттарға келетін болсақ, онда Қазақстан Республикасының Жоғарғы
Енді келесі маңызды мәселе, осы заң шығармашылығын дұрыс түсіну
Тұтынушыға қойылатын екінші талап - ол міндетті түрде
Заң бойынша қызмет пен тауарды алатын адам ғана емес,
Адам тұтынушы болып есептелуі үшін тауар (жұмыс, қызмет) оған
Тұтынушылық құқықтық қатынастың келесі қатысушысы – дайындаушы. Ол тауарды
Бірақ бұл ұйымдарға ортақ белгі, оларға қызметтің белгілі бір
Тұтынушымен қатынасқа түсетін келесі тұлғаға сатушы жатады. Бұл тауарды
Ал орындаушы – ақылы түрде жұмыс орындайтын немесе қызмет
Енді тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы заңдар, атап айтсақ "Тұтынушылардың
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы заңдарда, соның ішінде "Тұтынушылардың құқықтарын
сатып алу-сату шарты;

мүлікті жалдау шарты;

тұрғын үйді жалдау шарты;

мердігерлік шарт, соның ішінде тұрмыстық мердігерлік шарт және абонементтік
азаматтарды, жүктерді және қол жүктерін тасымалдау шарты;

комиссия шарты;

сақтау шарты;

қаржылық қызмет көрсету, сонымен қатар азаматтарға жеке тұрмыстық қажеттіліктер
"Тұтынушылардың құқытарын қорғау туралы " Қазақ ССР
Бірақ бұл позиция келесі себептерге байланысты қате болып табылады.
ақша қаражатын ешкімге бермей өзі сақтау;

ақшаны мүлікке айналдыру;

ақша қаражаттарын банкке салым ретінде салу.

Ақшаны бірінші жолмен сақтау тиімсіз, бұл тәсіл ақшаның құнсыздануынан
Қаржылық құрылым өкілдерінің тағы бір келтіретін аргументі: азамат банкке
Енді бұған да жауап іздеп көрейік. Азамат банкке ақша
Сонымен, қаржылық қызмет көрсетуге қатысты қатынастарды "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау
Енді осы тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың Қазақстанда қалай қалыптасқанына тоқтала
Қазақстандағы тұтынушылар қозғалысының даму тарихын қарастырмас бұрын біз оның
Америкалық зерттеушілер тұтынушылардың құқықтарын қорғау қозғалысының үш негізгі даму
Сонымен қазіргі кездегі тұтынушылардың құқықтары қысқа уақыт аралығында емес,
Қазіргі кезде тұтынушылар қозғалысын бүкіл әлемнен байқауға болады. Біздің
Жалпы Кеңес Одағындағы тұтынушылар қозғалысы тоталитарлық жүйенің күші әлсіреген
Содан кейін барып нарықтық реформалар жасалды, оның соңынан –
Екінші жағынан тұтынушылар ұйымдарын пәтерге, автокөлікке, жиһазға және өзге
1985 жылға дейін КСРО бойынша ондаған ғана тұтынушылар ұйымдары
КСРО-ның ыдырауы тұтынушылар қозғалысы үшін үлкен сын болды. 1992
Жалпы алып қарасақ, Кеңес Үкіметі ыдыраған соң бұрын КСРО
Ал Қазақстанның тәуелсіздк алғаннан кейінгі тұтынушылар қозғалысының даму тарихын
1991 жылы Қазақ ССР Сауда Министрлігінің тұтынушылар құқықтарын қорғау
1993 жылы 25 ақанда шаруашылық жүргізуші субьектілердің және сауда
Мемлекеттік стандарттарға сәйкес мемлекеттік өндірушілердің де, жеке кәсіпкерлердің де
1994 жылы Табиғи монополияларды қорғау, бәсекелестікті дамыту және кіші
1995-98 жылдарда Қазақстанда мемлекеттің тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы қызметі
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселесі бойынша республиканың министрліктерінің
Бұл кеңестің қызметі Қазақстан Республикасының министрліктерінің және ведомстволарының "Тұтынушылардың
Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың мемлекеттік жүйесін қалыптастыру және тұтынушылардың заңды
Осы қаулыға сәйкес тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселесі бойынша заң
Осы кездегі тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бүкіл мемлекеттік жүйесі тұтынушының
Ал 1999-жылы 21-қазанда Қазақстан Республикасының Премьер-Министрінің "Қазақстан Республикасындағы
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік органдардың атқаратын қызметін қорытындылай
Тұтынушылардың құқықтарын қорғауда арнайы құрылған қоғамдық ұйымдардың құқықтық мәртебесі

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдары – бұл тұтынушылардың құқықтарын қорғау
Коммерциялық емес ұйым дегеніміз өз қызметінің негізгі мақсаты ретінде
Бұл ұцымға Ұйымның Жарғысында көрсетілген ережемен келісетін және мүше
"Қоғамдық ұйымдар туралы" Қазақстан Республикасы заңының талаптарына сәйкес қоғамдық
Жалпы қоғамдық ұйымдарды мемлекеттік тіркеу заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу
Қазақстан Республикасында құрылған қоғамдық ұйымдар, ерікті түрде Ассоциацияларға
Енді қоғамдық ұйымның жарғысына келетін болсақ, ұйым мемлекеттік тіркеуден
қоғамдық ұйымның атауы, оның қызметінің мақсаты,

орналасқан жері;

қоғамдық ұйым құрылымы, өз қызметін жүзеге асыратын

аумақ;

қоғамдық ұйымға мүшелікке қабылдау, одан шығару

шарты және тәртібі;

қоғамдық ұйым мүшелерінің (қатысушыларының)

құқықтары мен міндеттері;

қоғамдық ұйымның басқару аппаратын қалыптастыру

тәртібі және олардың өкілеттігінің шегі мен мерзімі;

қоғамдық ұйымның қаражатын және өзге де

мүліктерін қалыптастырудың қайнар көзі;

қоғамдық ұйымның жарғысына өзгерістер мен

толықтырулар енгізу тәртібі;

қоғамдық ұйымның жұмысын тоқтату және қайта құру,

ол таратылған соң қалған мүлікті пайдалану тәртібі;

Жарғыда қоғамдық ұйымның қызметіне жататын өзге де ережелер болуы
Тұтынушының құқықтарын қорғау ұйымы келесі қызметтерді жүзеге асырады:

- қызмет көрсетудің әртүрлі саласындағы

тұтынушылардың құқықтарының сақталуын тексереді;

тауарларға, жұмыстар мен қызметтерге , олардың

бағалары мен тарифтеріне тәуелсіз сараптама жүргізеді;

құқық қорғау және бақылау органдарына көтеріңкі

бағалар бойынша және сапа жөніндегі белгіленген

талаптарға сай келмейтін өнім шығару мен өткізуге,

сауда және халыққа қызмет көрсету ережелерін бұзған тұлғаларды жауапқа
мемлекеттің құзіретті органдарына өнімнің сапасын

жақсарту жөніндегі шаралар туралы, сапа жөніндегі белгіленген талаптарға сай
өнімге, бағалар мен тарифтерге тәуелсіз сараптама

жүргізеді;

тиісті мемлекеттік органдармен бірлесіп бір орталықтан

белгіленетін және реттелетін бағаларды қолдануға бақылауды жүзеге асыруға қатысады;

тұтынушылардың қоғамдық ұйымдарының мүшесі емес

тұтынушылардың Қазақстан Республикасының Заңдарында көзделген құқықтары бұзылған жағдайда, олардың
Енді осы қоғамдық ұйымдардың тұтынушылардың құқықтарын қорғауда атқаратын рөліне
Мұндай ұйымдардың болуы бүгінгі қоғамымызда өте маңызды және олардың
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау қозғалысының дамуының жемісін көрсететін тағы бір
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдарының тұтынушы үшін тағы бір пайдалы
Тағы бір жағынан алып қарағанда, тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдары
Бүгінгі күнде, Қазақстанда 100-ге жуық тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдары
ІІ-тарау. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау.

Қазақстан Республикасының заңдары

бойынша тұтынушылардың негізгі құқықтары.

Тұтынушылардың негізгі құқықтарына тоқталатын болсақ, оларды ресми түрде ең
тұтынудың кепілдік берілген деңгейіне;

тауарларды еркін сатып алуға, жұмыстар мен

қызметтерді пайдалануға;

сапалы өнімге;

өнім туралы толық та шынайы ақпаратқа;

қауіпсіз өнімге;

сотқа және өзге де уәкілді мемлекеттік органдарға өтініш

жасауға;

тұтынушылардың қоғамдық ұйымдарына бірігуге;

- келтірілген шығынның орнын толтыруға құқылы; [5]

Тұтынушы осы құқықтарын пайдалану мақсатына екінші тараппен қандай да
Біріншіден, бұл – шарт жасаудағы еріктілік және шарт жасауда
Жасау және қалыптастыру тәртібіне қарай шарт жария және қосылу
бір тарап міндетті түрде мамандандырылған

коммерциялық ұйым болуы тиіс;

ол комерциялық ұйымның тауарды сату, қызмет

көрсету және жұмыс істеу бойынша міндетін

көрсетеді;

бұл міндеттерді өз қызметінің сипатына қарай оған

өтінішпен келген әркімге қатысты жүзеге асырылуы тиіс;

коммерциялық ұйым заңдарда көрсетілген жағдайлардан

басқасында, шарт жасау жөнінде біреуге басқалардан артықшылық жасауына құқығы
Коммерциялық ұйым тұтынушыға тиісті тауарлар (жұмыс, қызмет) ұсыну мүмкіншілігі
Коммерциялық ұйым шарт жасаудан негізсіз жалтарған жағдайда тұтынушы сотқа
Заң актілерінде көзделген жағдайларда Қазақстан Республикасының Үкіметі жария
Жария шартта тұтынушылардың белгілі бір категориясына қандай да бір
Тұтынушылармен байланысты келесі шартқа - қосылу шарты жатады. Қосылу
Қосылу шарты экономиканың әртүрлі салаларында қолданылады. Оған мысалы, электр
Көптеген жария шарттар бір уақытта қосылу шарты да болуы
Енді осы шартты жасағанға дейінгі және жасағаннан кейінгі тұтынушыларға
а) Тұтынудың кепілдік берілген тұтыну деңгейіне құқығы.

Барлық азаматтар кепілдік берілген тұтыну деңгейіне сәйкес келетін түрлер
Қазақстан Республикасының заңдары бойынша ең төменгі күнкөріс деңгейінің тұтынушылық
азық-түлік;

киім, іш киім, аяқ киім;

гигиена, санатория бұйымдары, дәрі-дәрмек;

жиһаз, ыдыс-аяқ, мәдени және тұрмыстық бұйымдар;

мәдени – ағартушылық шаралар және демалыс;

тұрмыстық қызметтер;

көлік және байланыс кіреді.

Тұтынушылық корзинаны жетілдіруді мемлекеттік басқаруды, кәсіподақтар, тұтынушылардың құқықтарын қорғау
Қазақстан Республикасы Министірлер кабениеті, атқарушы органдар барлық азаматтарға тауарлар
ә) Тауарларды еркін сатып алу, жұмыстар мен қызметтерді

пайдалану құқығы.

Тұтынушының тауарларды еркін сатып алуға, жұмыстар мен қызметтерді пайдалануға
Бұл шарт ҚР Азаматтық кодексімен, "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы"
Бөлшектеп сатып алу-сату шарты жария шарт болып табылады. Сондықтан
Тараптардың арасында шарт пәні, бағасы туралы және тараптардың тауарды
Бұл шарт бойынша сатушы оферент болады, ал офертаның өзі
Тауарларды көруге қою, олардың үлгілерін көрсету немесе тауарлар сатылатын
Бөлшектеп сатып алу-сату шарты ауызша да жазбаша да нысанда
Егер заң актілерінде және бөлшектеп сатып алу-сату шартында өзгеше
Сатушының сатып алушыға тауарды беру міндетін орындау мерзіміне байланысты
ҚР Азаматтық кодексінің 449-бабына сәйкес тараптар сатып алушының тауарды
Бөлшектеп сатып алу-сату шарты сатып алушының сатушы ұсынған тауар
Егер заң актілерінде немесе шартта өзгеше көзделмесе, шартта көрсетілген
Бөлшектеп сатып алу-сату шартының келесі түріне сатып алушыға тауар
Бөлшектеп сатып алу-сату шартының келесі түрі – автоматтарды пайдалана
б) Спалы өнімге құқық.

ҚР Азаматтық кодексі тараптар шарт жасау кезінде оның талаптарын
Ал тауарды үлгісі боцынша немесе сипаттамасы арқылы сатқан жағдайда
Бірақ шарт еркіндігі тауарлардың сапасы тек тараптардың еркіне ғана
Сатушы мен сатып алушы арасында келісім болған жағдайда, сапасы
Тұтынушының сапалы тауарларға құқығы тек сапалы тауарды алуды ғана
Тауарды не жұмысты шексіз пайдалану мүмкін емес екендігі баршамызға
Заңның мәнінен көріп отырғанымыздай, мерзім қою бұл дайындаушының міндеті
Барлық тауарға қызмет ету мерзімі туралы норма қолданылмайтындықтан, "жарамдылық
Жарамдылақ мерзімі өткен не жарамдылық мерзімі белгіленбеген тауарды сатуға
Тұтынушы сатып алған тауардың сапасы, ондағы бөлшектердің түгелдігін, өлшемдерін,
Өндіруші өнімнің, соның ішінде жабдықтаушы бұйымның Қазақстан Республикасының заңдарында
Тауар сапасына кепілдік, егер шартта өзгеше көзделмесе, оның барлық
Сатушы тауарына қосымша кепілді мерзім белгілеуге құқылы. Бұл мерзім
Егер тауар ұзақ мерзімді пайдаланылуға сатып алынса, онда
Заң талаптарына сәйкес дайындаушы өнімнің қосалқы бөлшектерін шығарып, оны
Егер дайындаушы кәсіпорын бұл міндетті орындамаса және тұтынушының тауарды
в) Өнім туралы толық та шынайы хабарламаға құқық.

Тұтынушы тек толық та шынайы ақпарат негізінде ғана тауарды
Ақпарат тұтнушыға түсінікті тілде берілуі тиіс. Бланктер, маңдайша жазулар,
Қазақстанда шығарылатын тауарлардың тауарлық жазба қағаздарындағы, тауар нұсқауларындағы қажетті
Шолу ақпараттарының барлық мәтіні келесі тәртіпте орналасады: сол жақта
Ал ауызша хабарландыру, ақпарат жарнама мемлекеттік, орыс тілдерінде, ал
Қажетті ақпаратқа, оның толықтығы жатады. Тұтынушының сатып алынатын тауар
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР Заңында тұтынушыға міндетті
Талаптарға сәйкес дайындаушы туралы ақпаратта келесі мәліметтер көрсетілуі тиіс:

ұйымның фирмалық атауы;

ұйымның орналасқан жері;

ұйымның жұмыс істеу режимі;

ұйымның жұмыс істеу лицензиясы туралы мәліметтер.

Ал тауар (қызмет, жұмыс) туралы ақпаратқа келетін болсақ, тұтынушы
Азық-түлік тауарларының, дәрі-дәрмектің, косметикалық заттардың және уақыт өте келе
Ал тамақ өнімдеріне қатысты оның атауы және түрі, дайындалған
Қызметтерге қатысты да тұтынушыға орындаушының жұмыстарды атқаруы мен қызмет
Осы жоғарыда аталған ақпараттар өнімге қоса берілетін құжаттама, сондай-ақ
Егер өткізілетін өнім туралы дұрыс емес немесе жеткілікті дәрежеде
г) Қауіпсіз өнімге құқық.

Тұтынушылар күнделікті өмірде әртүрлі күрделі механизмдерді пайдаланатындықтан, олардан келетін
Тұтынушылардың қауіпсіз өнімге құқығы өнімді пайдалану және оны сақтау
Сондықтан біздің заңымызда тұтынушылардың өміріне және денсаулығына келетін қауіптің
Бұл шараларды шартты түрде келесі екі топқа бөлуге болады:

тұтынушыларға зиян келтіруі мүмкін тауарларды

(қызметтерді, жұмыстарды) тауар айналымына енгізбеуге бағытталған шаралар;

тұтынушылар сатып алған тауарлардан келуі мүмкін

зиянның алдын алу бойынша шаралар.

Бірінші топтағы шараларға тұтынушыларға сатылатын тауарларға мемлекеттің міндетті талаптар
Пайдаланылатын тауардың тұтынушының өміріне, денсаулығына және мүлкіне қауіпсіздігін қамтамасыз
Бірақ сертификаттау және стандарттау жүйесі қанша дамыса да, ол
Тауарларды тұтынушылардан қайтарып алу дайындаушының есебінен жүргізіледі. Бұл өнімді
Егер дайындаушы (сатушы) қауіпті қасиеттері бар өнімді қайтарып алу
Сонымен бірге белгілі бір мерзімнен артық пайдалану адамдардың өмірі
д) Сотқа және мемлекеттік уәкілді органдарға өтініш жасау
1995 жылы 30 тамызда қабылданған Қазақстан Республикасы Конститутциясы бойынша
Жалпы тұтынушылардың құқықтарын қорғау тәртібі "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау
Сотқа дейінгі тәртіпте тұтынушы құқық бұзушыға дауды қарау және
Кемшілікті өз еркімен түзетуден және келген зиянды өтеуден бас
Тұтынушының сапалы өнімге, жұмыс пен қызметке және олар туралы
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау осы құқықтарды тану құқығы бұзылғанға дейінгі
е) Тұтынушылардың қоғамдық ұйымдарға бірігуге құқығы.

Азаматтардың ерікті ерік білдіруінің және мүдделерінің ортақтығының негізінде қоғамдық
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдары, ұйым мүшелерінің жалпы жиналысы қабылдаған
Бұл ұйымдарды құру, олардың қызмет ету тәртібі, олардың құқықтары
ж) Келтірілген залалдың орнын толтыру құқығы.

Тұтынушыға келтірілген зиян - бұл нақты тауарды, жұмысты
Тәжірибеде тауар, осы тауарды дайындаушымен ешқандай байланысы жоқ тұлғаларға
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР Заңының талаптарына сәйкес
Денсаулыққа зиян келген жағдайда жойылған еңбек ақысы не оның
Егер тұтынушының мүлкіне зақым келсе не жойылса, онда бұл
Осы аталған құқықтар "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР
Бірінші – біздің нарықтық экономикамыздың қожайыны әзірше монополист. Қатаң
Екінші – республикамыздың халқының әлі де болса құқықтық жетілмеуі.
Сондықтан менің айтарым, құқықты қорғау осы құқықтарды білуден басталады.
2.2 Тұтынушылардың құқықтары бұзылған кездегі, оларға
Жоғарыда атап өткенімдей тұтынушы сапасы шартқа сәйкес келетін, әдетте
Сонымен, сапасыз тауар сатып алған тұтынушы, егер ол туралы
тауардың кемшіліктерін тегін түзеп беруді немесе бұл

кемшіліктерді түзетуге тұтынушы тарапынан не үшінші тұлғадан кеткен шығынның
сатып алу бағасын соған сай кемітуді;

сол тауарды сапалы тауарға айырбастап беруді;

келген зиянды өтей отырып шартты бұзуды талап етуге құқылы.

Осы аталған құқықтардың қайсысын пайдаланатындығын тұтынушы өзі шешеді. Бірақ
Бірінші жағдай, сатушы комиссия шарты бойынша тұтынушыларға өткізу мақсатында
Екінші жағдай, жарамдылық мерзімі анықталған тауарларға қатысты тұтынушы
Енді осы жоғарыда атап өтілген құқықтарға жеке-жеке талқылама беріп
а) Тауардың кемшіліктерін тегін түзеп беруді талап ету
құқығы.

Тұтынушы бұл талапты сатушыға, дайындаушыға не шарт негізінде
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР заңына сәйкес тұтынушы
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР Заңының 14-бабына сәйкес
ә) Тауардың кемшіліктерін жөндеуге тұтынушы немесе

үшінші тұлға тарабынан кеткен шығынның орнын

толтыруды талап ету құқығы.

Тұтынушылардың мұндай құқықтары тәжірибеде кең трамаған. Бірақ, кепілдік берген
Мұндай талап негізді болу үшін төмендегі екі фактіні дәлелдеу
тауардың кемшілігі болғанын;

бұл кемшілікті жоюға шығын кеткенін.

Бірінші факт куәлардың айтуымен , сонымен бірге сараптамалық зерттеу
Екінші факт мүмкіндігінше құжатпен дәлелденуі керек. Мысалы, үшінші тұлғаның
Бұл шығынның орнын толтыру туралы талапты қарау кезінде шыққан
б) Сатып алу бағасын соған сәйкес төмендетуді талап
құқығы.

Тұтынушы бұл талапты сатушыға және оның өкіліне қоюға құқылы.
Бірінші вариант. Тұтынушыға сарапшылар не тараптар тұтынушы тұратын жердегі
Екінші вариант. Тұтынушыға тауардағы кемшіліктерге байланысты оның тұтынушылық құрылымының
Үшінші вариант. Тұтынушыға, сатушы мен тұтынушы ортақ келісім арқылы
Бұл талап та 10 күн ішінде қанағаттандырылуы тиіс.

в) Сапалы тауарға айырбастап беруді талап ету құқығы.

Тұтынушы өз қалауы бойынша тауарды ұқсас маркадағы (модельдегі, артикульдағы)
Тұтынушы тауарды ұқсас маркадағы(модельдегі, артикульдағы) тауарға айырбастаған кезде, айырбастауға
Бұл жерде ең бастысы - ұсынылатын тауар ауыстырылуы тиіс
Тауарды ұқсас маркадағы (модельдегі, артикульдағы) тауарға айырбастау туралы
Сапасыз тауар бұрын пайдаланылмаған жаңа тауарға айырбасталуы тиіс. Бұл
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР Заңының 14-бабының 4-тармағына
Тұтынушының тауарды айырбастау туралы талабы дереу қанағаттандырылуы керек, ал
Сапасыз тауардың орнына берілетін тауар сауда орнында болмаған жағдайда
Енді сапасыз тауарды соған ұқсас бірақ, көлемі, пішіні, сорты
Тұтынушы тауарды соған ұқсас бірақ басқа маркадағы (артикульдағы, модельдегі)
г) Келген зиянды өтей отырып шартты бұзуды талап
құқығы.

Сатып алу-сату шартын бұзу кезінде тұтынушы сапасыз тауарды қайтарып
Тұтынушы тауарды қайтарып алу туралы талапты сатушыға (дайындаушыға) не
Ал зиянға құқығы бұзылған тұлға бұзылған құқықты қалпына келтіру
Енді тұтынушылардың сапасыз тауарды алған жағдайдағы өзге де құқықтарына
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР Заңының 14-бабының
Мұндай тауарлар тұтынушыға тегін жеткізіліп берілуі тиіс. Сонымен бірге,
Ал тұтынушының тауарлардың кемшіліктерін түзеу, кемшіліктерді түзетуге кеткен шығындардың
Бұл жерде тауардың қандай бағасына қатысты айып төленуі тиіс
Егер тұтынушының талабы ерікті түрде орындалмаса, онда айып сот
Жалпы тұтынушының айып төлеу туралы талабы сотқа дейінгі тәртіпте
Сонымен бірге сатушыны (дайындаушыны) тұтынушының талаптарын орындау міндетінен босататын
талап, сатып алу-сату шартын жасау кезінде ескертілген

тауар кемшілігіне қатысты қойылса;

талап, заңдармен орнатылған ескіру мерзімі өткен соң

қойылса;

талап қойылған тауар кемшіліктері, тауар тұтынушыға

берілгеннен кейін тұтынушының тауарды пайдалану немесе оны сақтау не
сатушы кепілдік мерзімдері орнатылған тауарлар үшін

оның техникалық төлқұжатын немесе оны ауыстыратын өзге құжатты ұсынбаса.

Жоғарыда атап өтілген құқықтардың барлығы тек сапасыз тауарға қатысты
Сапалы тауарды айырбастау құқығы.

Егер тауар белгілі бір себептермен өзінің қажеттіліктерін қанағаттандырмайтын болса
Тұтынушы мұндай талапты азық-түлікке жатпайтын тауарды сатып алған соң
Ал айырбастау кезінде ондай тауар сатуда болмаған жағдайда тұтынушы
Заң сатушыға сапалы тауарды айырбастау міндетін жүктей отырып, оны
Бірақ тұтынушы формасы, көлемі, түсі, үлгісі бойынша және өзге
алтын, платина және күміс өнімдері;

шұлық өнімдері;

төсек-орын тысы (ақ жайма);

іш киім;

косметикалық-парфюмерия тауарлары;

Тұтынушының қызмет көрсету немесе жұмыс орындау туралы шарт жасасқан
Заңға сәйкес орындаушы жұмыстың (қызметтің) нәтижесі, сол жұмыс (қызмет)
Жұмыстың (қызметтің) кемшілігі болған жағдайда тұтынушы келесі жағдайларда
Жұмыстың (қызметтің) бағасын төмендету туралы талап кемшілікті тегін жою
Төмендегі үш жағдайда шартты бұзу туралы талап қоюға болады:
Тұтынушы талапты орындалған жұмысты өткізу-қабылдау кезінде, жұмысты орындау
Жұмыстың орындалу мерзіміне келетін болсақ, онда мұндай жұмыс шартқа
Ал жұмыстың кемшіліктерін жою мерзіміне келсек, бұл жұмыстың орындау
Тұтынушы қызмет көрсетушіні үйге қызмет көрсетуге шақыруға құқылы. Мысалы,
Моральдық залалдың өтемін төлету құқығы.

Азаматтарға туғанынан тиесілі немесе оның жеке тұлғасымен ажырамас байланыста
ҚР Азаматтық кодексінің 9 және 141-баптарына және республиканың өзге
жеке мүліктік емес өзіндік құқықтар мен игіліктерді бұзу

зардаптарын қалпына келтіру, сонымен бірге мемлекеттік басқару органдарының және
жеке мүліктік емес өзіндік құқықтар мен игіліктердің

бұзылу зардаптарын жою;

моральдық зиянның өтемін ақшалай нысанда төлету.

Жеке мүліктік емес өзіндік құқықтарды қорғау осы айтылған тәсілдерді
Бұзылуы, кемсітілуі немесе олардан айырылуы моральдық зиян тудыруы мүмкін
Ал моральдық зиян дегеніміз азамат, оған тиесілі жеке мүліктік
Жан азабына қорлану, ызалану, уайымға салыну, ұялу, түңілу, қолайсыз
Негізінен ҚР Азаматтық кодексінің 951-бабының 4-тармағына сәйкес азаматтың мүліктік
Бірақ, егер азаматтың мүліктік құқығын бұзу оның жеке мүліктік
Осыған сәйкес тұтынушының кез-келген заңдық құқығының бұзылуынан моральдық зиянды
Енді осы моральдық зиянды өтеудің кейбір мәселелеріне тоқтала кетейін.

ҚР Азаматтық кодексінің 187-бабының 1-тармақшасына сәйкес моральдық зиянды өтеу
Заңсыз, кінәлі іс әрекеттермен (әрекетсіздіктермен) моральдық зиян келтірген тұлға,
Моральдық зиян тек ақшалай нысанда өтеледі және оның мөлшерін
Моральдық зиянды өтеудің көлемі, егер оның көлемін анықтауды сот
Соттар моральдық зиянды өтеудің көлемін анықтауда азаматтың өзіне келген
жеке мүліктік емес құқықтардың (өмір, денсаулық,

еркіндік , ар-намыс және т.б.) өмірлік маңыздылығын;

жәбірленуші шеккен жан және тән азабының

(еркіндігінен айрылу, дене жарақатын алу, еңбек

қабілеті шектелу немесе жойылу және т.б.) дәрежесі;

егер моральдық зиянды өтеу үшін қажет болса, зиян

келтірушінің кінәсінің нысаны (қасақана, абайсызда).

Сот басқа да мән жайларды ескеруге құқылы. Мысалы, жәбірленушіге
Тағы айта кететін мәселе моральдық зиянды өтеу көлемі материалдық
Талап арызда талапкер оның нақты жеке мүліктік емес құқықтарының
Моральдық зиянды өтеу туралы талап азаматтың жеке тұлғасымен тығыз
Бүгігі күнде тұтынушылардың бұзылған құқықтарын қорғау мәселесі біздің қоғамымыздың
Бұлардың барлығы, азда болса өз тәжірибемізге сүйене отырып және
тұтынушылардың сотқа және мемлекеттік органдарға

деген сенімін арттыру;

тұтынушының құқықтарын қорғау мәселесі бойынша

халықаралық ақпарат жүйесін құру;

тұтынушының құқықтарын қорғау саласында

халықаралық ынтымақтастықты дамыту;

тұтынушының құқықтарын қорғау ұйымдарын құру

және оларға мемлекет тарапынан қолдау көрсету қажет.

2.3 Тұтынушылардың құқықтарын қорғауда сот
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР Заңының 13-бабында тұтынушылардың
Тек сот қана, мысалы, тұтынушыға моральдық зиянды өтеу туралы
Сотта істі қараудың өзге де жағымды жақтары бар. Мысалы,
Сотқа шағымданудың тағы бір жақсы жағы, соттар шешім шығару
Сонымен қатар судьяның өкілеттігі кез-келген шенеуніктің өкілеттігінен жоғары және
Талап сотқа талапкердің тұрғылықты жері бойынша немесе жауапкердің орналасқан
Енді осы сот билігінің кейбір мәселелері туралы сөз қозғайық.
Ал 2000 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған "Қазақстан Республикасының сот
Дегенмен, Қазақстандағы сот жүйесін одан әрі дамыту мен жетілдіру
Бүгінде сот жүйесін қайта құру маңызды мәселе ретінде күн
Бүгінгі таңда, менің көзқарасым бойынша сот қызметінің маңызды аспектілері
Еліміздегі сот жүйесінің жұмысына жасалынған талдау нәтижесі соттарды мамандандыру
2001 жылдың қаңтар айында Алматы және Қарағанды қалаларында мамандандырылған
Біздің елімізде әкімшілік юстицияларды құру мәселесі де өзекті болып
Мұндай мамандандырылған соттарды құрудың мынадай жағымды жақтары бар:

даулардың белгілі бір санаттарын тереңдете зерттеу;

ұқсас істер бойынша сот тәжірибесін сараптау;

осы санаттағы істерді қарайтын судьялардың теориялық білімін және тәжірибелік
соттардың тиісті саладағы заңдарды бұзуын болдырмау үшін профилактикалық жұмыстарды
Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының судьялары мен сот
Енді осы мамандандырылған соттарды құру және оларды тиімді жұмыс
ІІІ тарау. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың

теориялық және практикалық мәселелері.

3.1 Тұтынушының құқықтарын қорғау туралы

заңдарды жетілдірудің кейбір мәселелері.

Еліміз тәуелсіздік алып, өркениетті демократиялық даму жолына түскен он
Енді осы "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР заңының
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР заңы осы заңмен
Тағы бір мысал, Қарағанды қаласының Кеңес ауданының сотының шешімімен
Жалпы осы тектес оқиғалар біздің тәжірибемізде көп және бұл
Сондықтан мұндай қателіктерді жою үшін біз де "Тұтынушылардың құқықтарын
"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақ ССР заңының 22-бабына сәйкес
Әрі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999-жылғы 1-қыркүйектегі N 1286 қаулысымен
Бірақ “Қоғамдық ұйымдар туралы” Қазақстан Республикасының заңы мемлекет пен
Бір жағынан кәсіпкердің қалыпты жұмысы таусылмайтын тексерістермен бұзылмауы тиіс.
Сонымен бірге қазіргі нарықтық жағдайда тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдарының
Сондықтан, менің ойымша жоғарыда аталған мән-жайларға байланысты тұтынушылардың құқықтарын
Тағы бір мәселе, тұтынушы қарсы тарапқа қарағанда әлсіз тарап
Жергілікті әкімшіліктерде және монополияға қарсы комитеттерде бұрын болған тұтынушылардың
Негізінен тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мәселелердің негізгі бөлігі азаматтардың
Қазір біздің елімізде адамдардың тұтынушылық сауатын ашуға аса зор
Сондықтан да біздің еліміздің азаматтарының тұтынушылық білімін арттыру қажет.
Бұл жерде алға қойылатын мақсат, әрбір адамды өзін нарықтық
Жаңа заң жобасының Парламент қарауында жатқандығына төрт жылдан асты.
Қорытынды.

Мен осы жұмыс барысында тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселесінің мәнін
Бұл заңды Қазақстан Республикасының әрбір азаматы білуі тиіс. Өйткені
Бірақ өкінішке орай, тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселесі бүгінгі күнгі
Бұл жұмысты жазу барысында келген қорытындым: тұтынушылардың құқықтарын қорғау
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласында басты

рөл атқаратын “Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы” Қазақ ССР заңына
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселесі бойынша

мемлекеттік дәрежеде де халықаралық дәрежеде де ақпарат жүйесін қалыптастыру
Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың мемлекеттік

жүйесін қайта жаңғырту қажет. Менің ойымша, мемлекеттік органдарда бұрын
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдарын құру

және оларға мемлекет тарабынан қолдау көрсету керек. Бұл ұйымдардың
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласында

халықаралық ынтымақтастықты дамыту керек. Өйткені бұл Қазақстандағы тұтынушылардың құқықтарын
Қолданылған әдебиеттер тізімі:

Арнайы әдебиеттер:

Жайлин Г.А.. Гражданское право РК. Часть особенная.Том 1-

А.. Данекер, 2001г.

Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтығ құқығы. Алматы. 2001.

Тұрысов К. Казахстан: становление рыночной экономики (сборник выступлений и
Гражданский кодекс Республики Казахстан (общая особенная часть). Комментарий. Отв.
Витрянский В.В.. Договорное право. Общие положения.- М:

1998г.

Домашняя юридическая энциклопедия. Потребителям.-М:

Олимп 1998г.

Квятковская Т.Г., Осипова Г.М.. Защити себя сам (Мандат

потребителя) – А: Жеті жарғы, 1995г.

Суханов Е.А.. Гражданское право. Том ІІ, Полутом І.- М:

БЕК, 1999г.

Шевченко Я.О.. Потребителю о его правах. Вопросы-ответы-

А: Жеті жарғы, 1995г.

Тихомирова Л.В., Тихомиров Ю.М.. Юридическая

энциклопедия – М: ИНФРА-М, 2000г.

Энджел Д.Ф., Блэкуел Р.Д., Миниард П.У.. Поведение

потребителей – СПБ: Питер Ком, 1999г.

Әлімбеков М.. Мамандандырылған соттар. Олардың орны

мен рөлі./Заң, 2002ж. N 11.

Бердалин А.. Правовой статус обшеств защиты прав

потребителей.//Предприниматель и право. 1999г.N 19 стр.6

Гайкалов О. Права потребителей в сфере обслуживания.

//Предприниматель и право 2000г. N 12 стр 11-12.

Гражданское законодательство РК: Статьи, комментарии,

Практика. Вып N 7. Алматы: ВШП “Әділет” 1999г.

Воронюк В. Потребитель всегда прав. /Время в Таразе.

Март 2000г.

Аузан А.А.. Международная конфедерация обществ

Потребителей сегодня.//Стандарт и качество., 99 N 3, стр 8-11.

Ахмедова И.. Это в ваших интересах./Знамя труда 2001г.N 21

Рахманов М.М. “Качество товара. Условия наступления

гражданско-правовой ответственности.”//Стандарт и

качество.,2001г. N 11. 14-16 стр.

Карелов В.. К вопросу о дышле или куда девались
потребители?.//Мир закона. 2001г. N 1. стр 21-24.

Литвинов О. Маркировка товаров в России и за рубежом.

//Стандарт и качество., 2001г N 4. стр 38-39.

Иманбеков Н. Монополист диктует, клиент страдает.

/Знамя труда. 24.01.02г.

23. Интервью. Защищаяправа потребителя.

//Внешнеэкономическая деятельность в Казахстане. 2000г.

N 5. стр 11.

24. Нұралықызы А. Әділ биліктің жаңа жүйесі – бүгінгі
Талабы./Заң, N 11 20002ж. 13-наурыз.

25. Мукушева А.. Защита прав потребителей – дело самих

потребителей. /Ваше право. 2000г.N 7.

26. Сабденбеков А.. Потребитель в условиях рынка./Щит

13.03.99г.

27. Славутский А.. Уважайте потребителя./Знамя труда 1999г.

N 22.

28. Тавер Е.. Защита прав потребителей на качественные

и безопасные товары. //Стандарт и качество., 2000г N 1

стр. 79-83.

Нормативтік құқықтық актілер тізімі:

ҚР Конституциясы. 1995. 30 тамыз

ҚР Азаматтық кодексі. (Жалпы бөлім). 1994. 27 желтоқсан.

ҚР Азаматтық кодексі. (Ерекше бөлім). 1999. 1 шілде .

ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі. 1999. 13 шілде.

Налоговый кодекс РК “О налогах и друг