TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар



МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе …………………………………………………………… 3

I-тарау. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттің қалыптасу ерекшеліктері.

1.1. Қазақстан мемлекеттілігі және ұлттың қайта өрлеуі……5

1.2. Өтпелі кезеңдегі мемлекеттіліктің қалыптасуы………... .16

II-тарау. Қоғамның мемлекеттік – саяси жүйесі эволюциясының басымдық берілген бағыттары.

2.1. Қазақстандық конституционализмнің қалыптасуы – құқықтық мемлекеттің бастауы ретінде. ……………………22

2.2. Парламент: жетістіктер жолында. ………………………49

III-тарау. Қазақстан Республикасындағы сот билігінің қалыптасуы. ……………………………………………………….53

Қорытынды. ……………………………………………………….58

Сiлтемелер

Пайдаланылған әдебиеттер

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Құқық

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ



МАЗМҰНЫ

Кіріспе …………………………………………………………… 3

I-тарау. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттің қалыптасу
1.1. Қазақстан мемлекеттілігі және ұлттың қайта өрлеуі……5

1.2. Өтпелі кезеңдегі мемлекеттіліктің қалыптасуы………... .16

II-тарау. Қоғамның мемлекеттік – саяси жүйесі эволюциясының басымдық берілген
2.1. Қазақстандық конституционализмнің қалыптасуы – құқықтық мемлекеттің бастауы ретінде.
2.2. Парламент: жетістіктер жолында. ………………………49

III-тарау. Қазақстан Республикасындағы сот билігінің қалыптасуы. ……………………………………………………….53

Қорытынды. ……………………………………………………….58

Сiлтемелер

Пайдаланылған әдебиеттер

К I Р I С П Е

Толық егемендiк пен мемлекеттiк тәуелсiздiкке қол жеткiзгеннен кейiн Қазақстан
Тәуелсiздiк жылдарында мемлекеттiлiктiң негiзiн құрайтын негiзгi институттар өз құрамын
Заң шығару институты өз келбетiн толық өзгерттi. Бұрынғы ең
Үкiметттiң тiкелей қатысуымен атқарушы билiк те өз қызметiн атқаруда.
Өзгерiстерге сот саласы да ұшырады. Жалпы жилищное правоәне арбитраждық
Тақырыптың өзектiлiгi сонда, құқықтық мемлекет-бiздiң болашағымыз, ол болашаққа жол
Мемлекет пен қоғам алдында қазiргi таңда өз шешiлуiн күтiп
Құқықты жаңарту;

Азаматтарда заңға деген сыйластық сезiмдi қалыптастыру және оның деңгейiн
Тұтас қалыптасқан құқықтық нигилизмнiң тамырына балта шауып,оның орнына позитивтi
Мiне, осы мiндеттердi орындағанда ғана бiз бүкiл механизмi толық
Жұмыс барысында тарихи Қазақстандағы мемлекет пен құқықтың қалыптасуы
I-тарау. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттің қалыптасу
1.1. Қазақстан мемлекеттілігі және ұлттың қайта өрлеуі.

Қазақ жерінде алғашқы қауымдық қоғам заманында рулық қауым пайда
Сақтардың орнын басқан үйсіндер мен қаңлылар да Қазақстан тарихында
Біздің жаңа жыл санауымыздың басында Қазақстан жеріне түркі тектес
Біздің заманымыздың 546 жылы Алтай өңірін мекендеген Дұлға атты
Осыдан қазақтардың түп тамыры түркілерге кететінін көреміз. Түрік қағанатының
Халықтың бірқатар қалаларда тұрған, кең даланы көшенділер жайлаған. Байлар,
Халықтың басым көпшілігі шаруалардан, қол өнершілерден, ұсақ алыпсатушылардан тұрған.
Мемлекет басшысы қылып қағанды сайлайтын. Қағанның жарлығы мен бұйрығыы
Қаған өзін құдайдың қалауымен жаратылған ерекше тұлға есептеген. «Мені
Отбасылық қатынастар түркілерде аталық құқыққа негізделіп құрылған. Ежелден түркілерде
Әйел үй шаруасымен айналысып, еріне, оның туысқандарына тәуелді болып
Көне түрік қоғамда қыдмыстың сан алуан түрлері де белгілі
Сот билігін хақан, оның өкілдері – бектер (билер) жүзеге
Түрік қағанаты ыдырағаннан кейін қимақтар мен қыпшақтардың саяси одақтары
Ислам көбінесе, отырықшы халық арасында тарап, саяси өмірге, құқық
«Ел» - тайпалар одағының түсігіні болса, мемлекет - әкімшілік
Түркі халықтарының ежелден келе жатқан мемлекеттігінің табиғи жолмен дамуын
1206 ж. «Шыңғысханның ясысы» аталған монғолдардың заң жинағы қабылданды.
Қасым ханнан кейін Қазақ мемлекетің нығайтуға айтарлықтай табыстарға жеткен
Өз заманында Тәуке хан (1680-1718) дәуір ыңғайына сай бейімдеп
Тұрмыс құру, отбасы мүшелері: жұбайлардың, ата-аналар мен балалардың қарым-қатынастары
Даулы мәселені билер шешетін. Билерді ешкім сайлап қоймаған. Қазақтың
Қазақтар XVIII ғ. бірінші жартысында Ресейге қосыла бастады. Бұл
20 ғасырдың бастапқы кезеңінде ұлт-азаттық көтерілістер бой көтере бастады.
Орталық Ресейдегі патша саясатына деген қарсылықтар қарулы қақтығыстарға дейін
ІІ Мемлекеттік Думаны сайлау туралы Ережеде Қазақстанның сайлау құқығынан
ІІ Мемлекеттік Думаның басты мәселелерінің бірі – аграрлық мәселе
1907 жылдың 3 маусымында патша үкіметі ІІ Думаны таратуға
2. Патша үкіметінің арнайы Ресей империясының бодандығындағы территориялар үшін
3. Қазақтардың әдет құқығы.

19 ғасырдың аяғында қабылданған «Ереже» , сондай-ақ 1867-68 жылдарындағы
Бұл кезеңдегі Қазақстанда әрекет етуші қылмыстық заңдар 1885 жылы
1864 жылы патша үкіметі Қазақстанға негізгі сот реформасын енгізді.
1898 жылдың 19 маусымында «Дала және Түркістан генерал-губернаторлығы территориясында
Округтық сот жалпы соттардың бірінші сатысы болды және ол
Сот палаталары екінші сот сатысы ретінде қызмет етті. Жергілікті
1905-1907 жылдардағы орыс революциясы кезеңінде Қазақстанда негізгі сот органы
Қарастырылып отырған кезеңдегі билер сотында өзгерістер бола қойған жоқ,
1917 жылы 27 ақпандағы Ресейдегі буржуазиялық-демократиялық революция жеңісі Қазақстан
Кеңеспен бірге Уақытша Үкімет құрылды. Уақытша Үкімет облыс және
Болыстарды , ауылдарды бұрынғысынша болыс басқармасы мен ауыл старшындары
Ресейге қосылғаннан кейін Қазақстанның экономикалық және саяси өмірі айтарлықтай
1.2. Өтпелі кезеңдегі мемлекеттіліктің қалыптасуы.

1917 ж. Қазан социалистік революциясы қазақ халқының өміріне түбегейлі
Ресей мен Шығыс еңбекші мұсылмандарына арналған үндеуінде (3 желтоқсан,
Қазақ халқының басым көпшілігі большевиктердің айтқанына шын ниетімен сеніп,
1920 ж. қазан айында Қазақстан Кеңестерінің I-ші съезі шақырылып,
Бұл Деклорация қазақ автономиясының тұңғыш және негізгі заңы болып
Декларацияда белгіленген мақсаттың біразы жүзеге асырылғанын айта кету қажет.
1977 жылы КСРО-ның соңғы Конституциясы қабылданды. Конституция бойынша КСРО-да
II-тарау. Қоғамның мемлекеттік – саяси жүйесі эволюциясының басымдық берілген
2.1. Қазақстандық конституционализмнің қалыптасуы – құқықтық мемлекеттің бастауы ретінде.

Қазақстан Республикасының Конституциясы – демократиялық, өркениетті даму жолына түскен
Конституцияны Қазақстан халқы қабылдады. Сондықтан Конституцияда халықтың оның мәнін
ҚР Конституциясы 1993 жылы халықтың таптық сипаттамасына тұңғыш рет
Конституцияда мемлекет әлеуметтік, яғни, бүкіл халықтың өкілі ретінде танылады.
Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде тану жеңілдіктер қатарына жатпайды,
Сөйтіп, Халықты Қазақстан Республикасының Конституциясын жасаушы деп тану оның
Қазақстан халқы Конституцияна қабылдайтын бірден-бір субъект деп танудан оның
Қазақстан Республикасы Конституциясының қрылтайшылық сипаты оны қабылдау мен оға
Әрине, бұдан Конституцияның жекелеген нормалары уақыт сынына ұшырауы, өскелең
Бір жағынан, мемлекеттің, екінші жағынан, қоғамның негізгі заң ретінде
Конституция қоғамдық қатынстардың базалық, түпкі негіздерін реттей отырып, қоғам
Кеңестік және одан кейінгі кезеңдегі заң әдебиеттерінде құқықтық қатынастар
Капиталистік қатынасқа көшкен жағдайда, мемлекеттік сектормен бірге жеке сектор
1) тараптардың бірі реніде мемлекет қатысатын қатынас; менің пікірімше,
2) таза қоғамдық, мемлекеттік институттар қатыспайтын қатынастар. Бұлар құқықпен
Бұрынға КСРО ғалымдары Конституцияның қолданылу мәселесі туралы жазбаша десе
Бірінше кезеңде Конституцияның қағидалары және нормаларымен бірге оның қабылданғаннан
Егер Конституцияның тұжырымдамалары практикалық материалдарды қолдана отырып, мұқият әзірленбесе,
Дегенмен, былай да болуы, тұжырымдама айқын, ал оны толық
Конституцияның тұжырымдамаларын маман заңгерлердің, экономистердің және басқалардың шағын тобы
Конституцияның тұжырымдамаларында ақылға қонымды мәміле элементтері де көрініс таба
Мемлекеттік және тұтастай алғанда қоғам мүддесі принциптеріне қайшы келетін
Екінші кезең – Конституцияның қолданылуы.
Конституция тікелей қолданылады. Конституциялық құқық саласындағы белгілі маман Ю.А.
Алайда, Конституцияның мұндай тікелей қолданылуын Ю.А.Тихомиров қарастырмайды. Дегенмен, Конституцияның
Конституция нормаларының тікелей қолданылу көріністерін жеке-жеке қарастырайық.

1. Конституцияның құқық шығармашылық рөлі үш бағытта көрінеді.

А. Қандай заңдар қабылдау керек екендігін Конституция тура көрсетеді.
Ә. Қазақстан Республикасының Конституциясы ісжүзінде құқыққа анықтама береді: ол
Б. Конституция олардың нысандарын көрсете отырып, бірқатар жоғары мемлекеттік
2. Конституция нормаларының тура қолданылуы барлық мемлекеттік органдарға, оның
Егер Конституция нормаларына қайшы келсе, егер азаматардың құқын, бостандығын,
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Конституцияны қолдану жөнінде соттарға (қылмастық
3. Конституциялық нормаларды тікелей азаматтар мен ұйымдардың өздері жүзеге
4. Конституция құқықты, бостандықты және заңды мүдделерді қорғауға кең
Осыған орай бір мәселе туындайды: егер құзыреті Конституцияда немесе
5. Конституция қоғамдағы өмір салты мен көңіл кү»ге белсенді
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы институттық қайта құруларды көздейді. Бұл
Қазақстан Республикасының Конституциясында «қолданыстағы құқық» ұғымына жалпы түсінің берілген
Конституциялық Кеңестің берген түсіндірмесі Қазақстан Республикасы Конституциясындағы «қолданыстағы құқық»
Осыған орай Конституция тура белгілейді немесе оның идеяларын, қағидаларын,
1. Конституциялық кеңістік. Мұндай ұғым арнаулы әдебиеттерде қолданылмайды. Алайда,
2. Конституциялық заңдылық. Бүкіл конституциялық кеңістікке Конституция пәрменін жүргізу
Қазақстан Республикасының Конституциясы конституциялық заңдылықты қамтамасыз етудің қажетті деңгейінде
3. Конституциялық тәртіп. Конституциялық заңдылық негізінде конституциялық тәртіп, режим
4. Конституциялық бастама. Қазақстан Республикасының Конституциясы оны өзгерту мен
5. Конституциялық мәртебе. Қазақстан Республикасының Конституциясы халықтың, Президенттің, депутаттардың,
6. Конституциялық органдар. Мемлекет күрделі механизмнен тұрады. Тек осы
7. Конституциялық іс жүргізу – Қазақстан Республикасының Конституциясында «конституциялық
8. Конституциялық өкілеттілік. Республика Конституциясы жоғары және жергілікті мемлекеттік
Конституция Президенттің, Парламенттің, Парламенттің Мәжілісінің, Сенаттың, Үкіметтің, Конституциялық Кеңестің,
9. Конституциялық шектеу. Қазақстан Республикасы Конституциясында қарастырылған шектеу: 1)
10. Конституциялық жауапкершілік – құқықтық жауакершіліктің күрделі саяси-құқықтық сипаттағы
11. Конституциялық-құқықтық реттеу объектісі болып табылатын, қоғамдық қатынастардың мазмұнын
12. Конституциялық құрылыс – республика Конституциясымен және басқа конституциялық-құқықтық
13. Адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтары. Адам
14. Адамның және азаматтың конституциялық міндеттері – Қазақстан азаматтарының,
Аталған ұғымдар, санаттар конституциялық нормалармен бекітіледі және бүкіл мемлекеттік-құқықтық
Қазақстан Республикасы Конституциясындағы өзгерістер мен толықтырулар туралы бірнеше бапта
Қазақстан Республикасының Конституциясы заң шығармашылық бастама ұғымын бермейді, тек
Президенттің Парламент туралы Жарлығында заң шығармашылық бастама ұғымы беріледі,
Конституция заң актілеріне қарағанда Конституциялық заңды шектейді. Олардағы шектеулердің
Енді нормативтік құқықтық актілердің қандай түрлерінің заң актілеріне жататынын
Қандай актілердің нақ Парламенттің заң актілеріне жататындығын анықтаудың үш
Президенттің Парламентке немесе Референдумға Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу
Қазақстан Республикасының Конституциясында, Президенттің Парламент туралы, Парламент және оның
Тұрақтылық, негізінен, екі жақты тәсілмен қамтамасыз етіледі. Бірінші тәсілі
Сірә, мүмкін өзгерістер мен толықтыруларды Конституцияға енгізбей-ақ, ол туралы
Енді Конституция мен конституциялық және өзге заңдардың өзар қатынасы
Кеңестік заң ғылымында «конституциялық заңдылық» ұғымы болған жоқ. Кеңес
Енді ерекше «конституциялық заңдылық» ұғымын тануға негіз жеткілікті. Біріншіден
«Конституциялық заң» дегеніміздің не екенін алдын ала түсіндірген жөн.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы конституциялық заң мәртебесін түбегейлі
Конституция мен заңдардың өзара қатынасын белгілеген кезде Қазақстан Республикасы
1. Конституцияның 53-бабының 4-тармағында Президентке, оның бастмасы бойынша, әр
1) Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы шешім қабылдау
Конституциялық заң қабылдау құқын Президентке беру мүмкіндігі туралы мәселе
2. Парламент қабылдауы мүмкін конституциялық заңды Президенттің тоқтатып қою
Ресей Федерациясы Конституциясында Президенттің Конституциялық заңды неліктен тоқтата алмайтындығын
2.2. Парламент: жетістіктер жолында.

Парламент Қазақстан Республикасына Жоғары Кеңес деп аталатын бiр буынды
Сенат екi тәсiлмен қалыптасады:/12/

1. Депутаттардың бiр бөлiгi әр обылыстан, республикалық дәрежедегi қалалардан
және республикасы астанасынан барлық өкiлеттi органдар депутаттарының бiрлескен отырыстарында
2. Сенаттың жетi депутатын республика президентi Парламент өкiлеттiгi мерзiмiне
Мәжiлiс республиканың әкiмшiлiк аумақтық бөлiнiсiн және шамамен сайлаушылардың сан
- депутаттар бiр-бiрiне және Парламент Палаталарының, комитеттерiнiң, комиссияларының және
- депутаттар өз сөздерiнде депутаттардың және басқа адамдардың ар-намысына,
- депутаттар заңсыз және күштеп әрекет етуге шақырмауы тиiс;

- депутаттар Парламент палаталарының қалыпты жұмысына кедергi келтiрмеуi қажет;

- депутаттың басқа депутаттың карточкасын алып дауыс беруге құқығы
- депутат зорлық-зомбылық қорқыту мен азаптауға жол бермеуi тиiс.
Парламенттi тарату құқығы Конституция бойынша тек қана Президентке берiлген.
Конституция Президенттiң Парламенттi тарата алатын мынадай жағдайларын қарастырады:

Егер Парламент Үкiметке сенiмсiздiк вотумын бiлдiрсе және Үкiметке сенiмсiздi
Парламент Премьер-министрдi тағайындауға келiсiм беруден екi қайтара бас тартса
Парламент палатлары арасында немесе Парламенттен басқа билiк тармақтары арасыда
Конституция Парламенттi таратуға болмайтын үш жағдайда қарастырады:
Төтенше немесе әскери жағдай кезiнде таратуға болмайды;

Конституция Президент өкiлеттiгiнiң соңғы алты айында Парламенттi таратуға тыйым
Парламенттi тарату айтарлықтай қымбатқа түсетiн шара. Қандай жағдайда болсын
III-тарау. Қазақстан Республикасындағы сот билігінің қалыптасуы.

Қазақстандағы соттар мен сот төрелiгiне республика Конституциясы сот билiгiнiң
Сот билiгi Қазақстан Республикасында мемлекеттiк билiктiң жеке тармағы болып
Заң бойынша басқа соттардың қарауына жататынынан өзге барлық iстердi
Сот статистикасын жүгiзедi және талдайы;

Заң бойынша өзiне берiлген басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

Обылыстық және оған теңестiрiлген соттар әр обылыста Президент арқылы
Соттың төралқасы;

Азаматтық iстер жөнiндегi алқы;

Шаруашылық iстер жөнiндегi алқа;

Қылмыстық iстер жөнiндегi алқа болып табылады.

Облыстық сотқа мынадай өкiлеттiктер берiлген:

Өз өкiлеттiгi шегiнде бiрiншi инстанциядағы сот ретiнде аппеляция, қадағалау
Аудандық (қалалық) соттарға сот қадағалауын жүзеге асырады;

Сот статистикасын жүргiзедi және талдайды.

Қазақстан Респу бликасының аумағында Қазақстан Республикасының әскери соттары, әскери
Қазақстан Республикасының Жоғары Соты бүкiл сот жүйесiн басқарады. Жоғары
Облыстық соттар бiрiншi инстанция бойынша қараған iстердi аппеляциялық тәртiппен
Төменгi сотттар мен Жоғары Сот қараған барлық iстердi жаңадан
Заңдардың, басқа да нормативтiк құқықтық актiлердiң қолданылу тәжiрибесiн зерделейдi
Сот практикасы мәселелерi бойынша соттарға түсiнiктеме беретiн нормативтiк қаулылар
Қазақстан Республикасында құрылған бiрiңғай сот жүйесi мынадай ұйымдық және
Барлық сот судъялары мәртебесiнiң тепе-теңдiгi;

Сот билiгiн заңмен белгiленген нысандарында жүзеге асыру;

Соттардың бiрiңғай заңдарды қолдануы;

Соттарды қалыптастырудың конституциялық тәртiбi;

Барлық соттарды республикалық бюджет қаржысы есебiнен қаржыландыру.
Судъя республикада сот билiгiн жүргiзушi болып табылады. Оған конституциялық
судъяны қамауға алуға немесе оны жауаптылыққа тартуға рұқсат етiлсе;

судъяға медициналық сипаттағы күштеу шаралары қолданылса немесе соттың күшiне
судъяның хабарсыз кеткендiгi заң күшiне енген сот шешiмiмен танылса
Мынадай жағдайларда судъя қызметiнен босатылады:

өз еркi бойынша;

медициналық қорытындыға сәйкес сот iсiн жүргiзу денсаулығына кедергi келтiрсе;
судъялық қызметте болудың жоғары жас шегiне жетсе (60-65 жас);

егер судъяға қатысты соттың айыптау үкiмi заңды күшiне енсе;
соттың заңды күшiне енген шешiмiмен судъяны қабылетсiз не қайтыс
Қазақстан Республикасының Конституциясында сот төрелiгiнiң судъя басшылыққа алуға тиiстi
1. Адамның кiнәлi екендiгi заң күшiне енген сот үкiмiмен
Бұл сот шешiмi заңды күшiне енгенше қылмыстық жауаптылыққа тартылған
2. Бiр құқық бұзушылық үшiн ешкiмдi де қайтадан жауапқа
3. Сотта әркем өз сөзiн тыңдатуға құқылы. Бұл демократиялық
4. Конституция қылмыстық заңды ұқсастығына қарай пайдалануға жол бермейдi.
Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы
1991 жылдың желтоқсан айында Кеңестер Одағы тарап кеттi
Тәуелсiздiк жылдарында мемлекеттiлiктiң негiзiн құрайтын негiзгi институттар өз құрамын
Заң шығару институты өз келбетiн толық өзгерттi. Бұрынғы ең
Үкiметттiң тiкелей қатысуымен атқарушы билiк те өз қызметiн атқаруда.
Өзгерiстерге сот саласы да ұщырады. Жалпы жилищное правоәне арбитраждық
Тақырыптың өзектiлiгi сонда, құқықтық мемлекет-бiздiң болашағымыз, ол болашаққа жол
СIЛТЕМЕЛЕР

Қазақстан мемлекетi мен құқығының негiздерi.-Алматы: Атамұра, 1994, 43 бет.

Қазақ КСР-i мемлекетi мен құқығының тарихы. /Орыс тiлiнде/. т.1,
Сапарғалиев ¤. Россия патшалығының Қазақстандағы жазалау саясаты./Орыс тiлiнде/.Алматы. 1966.
Назабаев Н.А. Идейная консолидация общества как условие прогресса Казахстан//Советы
Абенов Е.М., Арынов Е.М., Тасмагамбетов М.М. Казахстан:эволюция государства и
Қазақстан мемлекетi мен құқығының негiздерi.-Алматы: Атамұра, 1994, 43 бет.

Маманов В.В. Самоуправление. Шаг вперед, шаг назад// Советы Казахстана.
Кудайбергенов У. Демократическое государствои проблемы местной власти.// Советы Казахстана.
Основы государства и права. Коллектив авторов. Учебное пособие. –Алматы.
¤.Сапарғалиев. Қазақстан Республикасының конституциялық құқықғы. Жетi
Основы государства и права Республики Казахстан. Учебноеғ пособие. Под.ред.
Қазақстан Республикасы Конституциясы 30 тамыз 1995 жыл.46-бап.

Жоламан Қ.Д.,Мухтарова А.К.,Тәуекелев А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы,1996.

1996 жылғы 19 желтоқсанда ҚР Судъяларының бiрiншi съездiнде қабылданған
ПАЙДАЛАНЫЛ¤АН …ДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI

Қазақстан Республикасы Конституциясы 30 тамыз 1995 жыл.

Нормативтiк құқықтық актiлер туралы Қазақстан Республикасының заңы.

Абенов Е.М., Арынов Е.М., Тасмагамбетов М.М. Казахстан:эволюциягосударства и общества.
Азаров Ю.П. «Искусство воспитывать»/Книга для учителя/ Москва «Просвещение» 1985г.

Венгеров А.Б. Теория государства и права. Учебное пособие для
Жоламан Қ.Д.,Мухтарова А.К.,Тәуекелев А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы,1996.

Люблинская А.А. «Учителю о психологии» /Учебное пособие/ Москва «Просвещение»
Марченко М.Н. Теория государства и права. М.:Зерцало. 1998.

Основы государства и права Республики Казахстан. Учебноеғ пособие. Под.ред.
«Правовая культура: проблемы теории и практики». Под редакцией Ибраевой
«Общая Теория Государства и Права».//Под редакцией
«Теория Государства и Права». Курс лекций. //Под редакцией Н.И.
«Теория Государства и Права». //Под редакцией Нерсесянц В.С. Издательская
Сальников В.П. «Правовая культура: проблемы формирования гражданского общества и
Спиридонов Л.И. Теория государства и права. Зерцало. М:.1996.

Теория государства и права:Ч 1. Под. ред. А.Б. Венгерова.
«Теория Государства и Права» под редакцией В.Н. Хропанюка.
Учебное пособие «Введение в гражданское образование». //Алматы 2002г.
Хутыз М.Х.,Сергейко П.Н. Энциклопедия права.М. «Знание» 11995

Энгельс Ф. Происхождение семьи, частной собственности и государства. М.,
4