ХХ ғасырдың 30-40 жылдарындағы депортация курстық жұмыс
Жоспар - www.topreferat.com.kz
Кіріспе…………………………………………………………………………3
І-тарау. Қиыр Шығыс өлке халықтарын Қазақстанға күштеп қоныс аудару тарихы:
Қазақстандағы ұйғыр, дүнген халықтарының қоныс аударуы…………9
Корейлер қасіреті…………………………………………………………12
Қазақстандағы неміс халқының келу тарихы………………………….17
ІІ тарау.Қырым Кавказ және Еділ бойы Халықтарын қуғындау:
2.1 Қазақстандағы Солтүстік Кавказ халықтарының диаспорасы………..25
2.2 Қазақстандағы Қырым татарлары, гректер, грузин - месхитиндер, армиян, балғар халықтарының диаспораларының ашылуы………………………...35
Қорытынды…………………………………………………………………….41
Әдебиеттер тізімі………………………………………………………………42
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 44 бет
Пәні: Қазақстан тарихы
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ХХ ғасырдың 30-40 жылдарындағы Депортация
Жоспар
Кіріспе…………………………………………………………………………3
І-тарау. Қиыр Шығыс өлке халықтарын Қазақстанға
Қазақстандағы ұйғыр, дүнген халықтарының қоныс аударуы…………9
Корейлер қасіреті…………………………………………………………12
Қазақстандағы неміс халқының келу тарихы………………………….17
ІІ тарау.Қырым Кавказ және Еділ бойы Халықтарын қуғындау:
2.1 Қазақстандағы Солтүстік Кавказ халықтарының диаспорасы………..25
2.2 Қазақстандағы Қырым татарлары, гректер, грузин -
Қорытынды…………………………………………………………………….41
Әдебиеттер тізімі………………………………………………………………42
Кіріспе
Қазақстандағы диаспораның қалыптасуы туралы әңгімені бастамас бұрын «диспопра»
Тақырыптың зерттелу деңгейі.Қазақ жеріндегі диаспоралардың тарихын таразыға
Әсте, бұл еліміздегі диаспора өкілдерін ешқандай құқықтық жағынан
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті. Тарихымызда бұрын біржақты
- Қазақстандағы ұйғыр, дүнген диаспорасы
- Корейлер қасіреті. Қазақстандағы кәріс диаспорасы
- Қазақстандағы неміс диаспорасы
- Қазақстандағы Солтүстік Кавказ халықтарының диаспорасы
- Қазақстандағы Қырым татарлары, гректер, грузин -
Тағы бір айта кететіні , диаспора өкілдерінің қазақ
Қазақстан халқының 56 пайызын қазақ этносы құрайды. 28
Алдымен «этнос» (немесе халық) дегеніміз - өзінің дамуының
Қазақстанда тұратын қалған «129 диаспораларының бірде біреуін әлеуметтік
Еліміздің Конститутциясы жоғарыда айтқандай, «Біз Қазақстан халқы» деп
Құпиясы ашылған құжаттар 1936 жылдан 1955 жылға дейінгі
Тоталитаризмнің бұнымен қатар аса ауыр қылмысының бірі халықтарды
1930-1950 жылдар аралығында 3 миллионнан астам адам елден
Қазақтардың елден қуылған адамдарды қалай қабылдағаны жөнінде Қазақстан
Осылардың бәрімен мен тек айтылған сөздерді естумен ғана
Біздің де жанұямыз аштықтың алдында өмір сүрді: егер
Жаңа таныстарға біз бұдан басқа ештеңе ұсына алмадық.
Әкем сол отбасының басшысы Хазретпен тез достасып кетті,
Бұл республикаға қоныс аударушы халықтарды қазақтардың қалай
1930-1950 жылдары он беске жуық этностар
І-тарау. Қиыр Шығыс өлке халықтарының Қазақстанға
Қазақстандағы ұйғыр, дүнген халықтарының қоныс аударуы
Мыңдаған жылдардан бері ұйғыр мен қазақтың ата-бабалары түркі
1881 жылы Ресей Қытаймен Құлжа қаласында
Шығыс Түркістан халқына уақытша қытай үстемдігінен босатылып, тәуелсіз
Халықтың өзі үшін бұл бақыт бола қоймады:
Күрес тек ислам туының астында жүргізілді, ұлттық
Көтерліс жеңілген соң қашқарлықтардың бір тобы ұйғырлар мен
Қазқстанға ұйғыр және дүнген босқындары 1883
Жетісуға ұйғырлар мен дүнгендердің қоныстануы екі кезеңге
Қазақстанға дүнгендер мен ұйғырлардың қоныс аударуы екі кезеңге
Олардың қоныс аударуы мынадай ретпен жүргізілді: 4477 ұйғыр
Бір оқырманның еске салатынымыз ұйғырлар батыстағы Қазақстан
Ұйғырлар мен дүнгендер дәнді дақылдар өсірлетін шұрайлы жерлерге
Қазақ жеріне қоныс аударған ұйғырлар 1959 жылғы санақ
Қорыта келгенде. Бүгінгі тәуелсіз Қазақстан мемлекетінде қазақстандық
1.2 Қазақстандағы Кәрістердің Қазақстанға келу тарихы
Бүгінгі Қазақстандық корейлердің негізгі бөлігі кезінде Қиыр
Мәселенің байыбына баруға, мұндай мәлімет жеткіліксіз.
Бірақ Жапония советтік Қиыр Шығысты
Егер сталиндік оқулық тұжырымына қарасақ, корейлерді Қиыр
Осы мәселені кеңінен зерттеген қазақстандық тарих
Тарихшы Г.В. Кан өзінің басқа бір зерттеуінде мәселенің
Осылайша, жоғарыдағы 1937 жылғы 21 тамыздағы қаулыға сәйкес
Қаулыда 5-ші бабында «Қайта қоныстанатын корейлерге шетелге кетуді
1938 жылы Қазақстандағы кәрістердің саны – 98454 адамға
1959 жылы – 74 мың адам. 1999 жылы
1) Кәрістер діни нанымдылық, дәстүр, әдет-ғұрып, экономикалық өмір
2) Кәрістерге жерді жалға беру
3) олар жерге қоныстана отырып
1937 жылы Қиыр Шығыстағы Кәріс қауымы 200 мың
1937 жылғы тамыз айында Сталин елдің шығыс аудандарының
Қиыр Шығыстағы 200 мың кәріс халқының тағдырын анықтаған
КСРО халық Комиссарлар Кеңесі мен БКП Орталық
БКП (б) Қиыршығыстық өлке комитетіне, өлкелік атқару комитеті
Қоныс аудартуға тездетіп кірісу және 1938 жылдың 1
Көшірілуге жататын кәрістерге көшу кезінде өздерімен бірге мүліктерін,
Қоныс аударушыларға олар қалдырып кеткен қозғалатын мүліктер мен
Қоныс аударушы кәрістер шекарадан ары асып кетуге
КСРО Халықтық ішкі істер комитетіне көшуге байланысты кәрістер
Қазақ КСР мен Өзбек КСР Халық комитетінің
НКПС – ты қоныс аударушы кәрістер мен олардың
БКП (б) Шығыс өлке комитеті мен Шығыс өлкелік
Қоныс аудару барысы, қоныс аудару аудандарынан жөнелтілетіндер
Кәрістер көшіріп жатқан аудандарыдағы шекараларды қорғауды нығайту үшін
КСРО ішкі істер халық комитетіне кәрістерден босатылған
Қазақстанға көшірліген кәрістер нақты түрде қоныс аударудың екі
Біріншісі -1937 жылдың күзінен 1938 жылдың көктеміне дейін.
1938 жылғы көктемде кәрістерді қоныс аудартудың екінші
Қазақстанға барлығы 20789 отбасы, 98457
Әкелінген қоныс аударушылар мына жерлерге орналастырлды.
Алматы облыс бойынша ... – 1616 отбасы, 7581
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ... – 8867 отбасы,
Ақтөбе облысы бойынша ... – 1744 отбасы, 7666
Солтүстік Қазқстан облысы бойынша - 2299 отбасы,
Қарағанды облысы бойынша – 3073 отбасы, 14792 адам.
Қостанай облыс бойынша - 720 отбасы, 3476
Батыс Қазақстан облысы бойынша -1950 отбасы,9017 адам.
Кәріс ұлтының қоныс аударушылары негізінен Жапон бодандары болды.
КСРО Халық комитеті кеңесінің 1938 жылғы 20 ақпандағы
Қазақсатнның ХКК мен КП (б) ОК 1938 жылғы
1.3 Қазақстандағы неміс диаспорасы
Қазақстан Республикасының ресми мәлметтері бойынша осында тұрып жатқан
Қазақстандағы 1999 жылғы халық санағы бойынша мұнда 353
Немістердің жерді пайдалануын жою науқаны басталды, немістердің
1941 жылы 28 тамызда КСРО Жоғарғы Кеңесі
Осындай диверсанттар мен тыңшылардың немістер арасында көп
Егер Германиядан неміс диверсанттары мен тыңшылары
Осындай жағымсыз құбылыстардан қашу және қатал қантөгістердің алдын
Жаңа жерге орналастыру үшін жер жыртуы мол аудандар,
Новосібіржәне омбы обылыстары, Алтай өлкесі, Қазақстан және басқа
Осыған баиланысты Мемлекеттік Қорғаныс Комиттетіне тез арда барлық
КСРО 11Х К – нің арнайы елдендіру бөлімінің
1945 жылғы 25 қарашада Қазақ ССР –ның облыстарына
Таблица-1
Облыстар Жоспар бойынша белгіленген Қоныстандырылды
Оңтүстік Қазақстан 48 000 23 832
Жамбыл 41 000 20 994
Солтүстік Қазақстан 60 000 48 303
Алматы 30 000 8 764
Ақтөбе 15 000 5 554
Павлодар 45 000 43 202
Қостанай 60 000 30 010
Ақмола 60 000 56 753
Шығыс Қазақстан 32 000 28 136
Қарағанды 29 000 8 304
Семей 50 000 38 170
Қызыл Орда 15 000 3 608
Басқа қуғынға ұшыраған халықтар сияқты, Ресей немістері өзіндік
«Қиын сағаттағы таныстық, сәтті сағаттағы достыққа жалғасады»- деген
Кеңес немістерніе қарсы қуғындау соғыстан кейін де
Ресей немістерімен Қазақстандағы неміс диаспорасы осы күнге дейін
Неміс халқының бірнеше дүркін қалыптасқан жағдайы олардың статистикалық
Немістердің қоныстану ерекшелігінің бірі олардың негізіг
1989 жылғы халық санағы мәлметтері бойынша
Сталиндік режимнің екі жүзділігі мынадан көрінді, немістерді
Егер 1960 жылы КСРО – ны 209-дан 1245
1974 жылы ай сацын 500-ге жуық ресейлік немістер
Қазақстан КП ОК –нің 1976 жылғы 16 сәуірде
«Ұлттың неміс кеңес азаматттарының арасында эмиграциялық көңіл-күй
Кеңес Одағы болған кезде республикадан неміс халқының
Қазақстан басшылығы немістердің эмиграциялық толқынын тоқтатуға тырысуда.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаев 1997 жылдың
1998 жылғы наурызда Қазсқатндағы ГФР –ның төтенше және
«1989 жылдан бері Қазақстаннан 1 млн. неміс
Бұрынғы Кеңес Одағы ның елдерінде тұрып
Қабылдау процедурасының барлық мәселелері босқындар мен қуғындалғандар
ІІ тарау.Қырым Кавказ және Еділ бойы Халықтарын қуғындау
2.1 Қазақстандағы Солтүстік Кавказ халықтарының диаспорасы
Қалмақ халқын елден қуу 1943 жылы 27 желтоқсанда,
1944 жылы 10 ақпанына дейін 92 983
Сонымен, Қазақ КСР-на қалмақтардың 648 отбасы көшірілді. Қоныс
Жергілікті жер тұрғындары мен өкімет арнайы елдендірілгендерге қолдау
1957 жылдың 9 қаңтарда қалмақ халқының мемлекеттілгі қайта
Солтүстік Кавказ халқын елден қуу. Солтүстік Кавказ, Кіші
Бұл халықтар өзінің тарихи Отанынан, Солтүстік Кавказдан өпшіліктің
Қазақ және Қырғыз КСР- на тұрақты
Қазақ Кср аумағына арнайы елдендірудің басым –
Қарашайларды жерінен қуу.
1999 - жылғы санақ бойынша
Содан соң бұл шара бүкіл қарашай еліне таралды.
Оларға қызмет көрсетуге 24 арнайы комендатура ұйымдастырылды, оның
Арнайы қоныс аударушылардың контингеті ұжымшыларға орналасып сонда жұмысқа
Шешен – Ингуш АКСР халқынелден қуу.
1999 жылғы санақ бойынша қазақстандағы шешендердің саны
1922 жылдың 30 қарашасында Шешен автономиялық облысы
Ұлы Отан соғысы кезінде Шешен –Ингуш халқы
Грозный қаласында күшпен кіруге тырысқан неміс танк құрамаларының
Шешен –Ингуш АКСР еңбекшілерінен құралған Грозный кіре берісіндегі
Правда газеті былай деп жазды: «Қыркүйек айында
1944 жылдың қаңтарынад ГКО бекіткен қаулысына сәйкес шешендер
Олар Қазақстанның мына облыстарында мекендеді: Алматы,
Қазақстандағы шешендер мен ингуштардың саны 1990
Таблица -2
Облыстар Шешендер Ингуштар
Ақтөбе
Алматы
Алматы қаласы
Шығыс Қазақстан
Гурьев
Жамбыл
Жезқазған
Қарағанды
Қызылорда
Көкшетау
Қостанай
Павлодар
Солтүстік Қазақстан
Семей
Талдықорған
Орал
Ақмола
Шымкент
Барлығы 3335
4748
2063
872
4603
3881
1162
5056
1480
822
2948
1945
487
1912
4865
1303
4415
3573
49470 95
836
2844
71
1348
561
258
1465
37
3030
1321
2808
221
64
120
71
5159
306
19895
Балқар халқын елден қуу.
1999 жылғы санақ бойынша Қазақстанда балкарлар
1944 жылдың 23 ақпанында халық комитетінің ішкі істеріне
1944 жылдың сәуір айында КСРО Жоғарғы Кеңесі Президумының
КСРО Жоғарғы Кеңесінің Президумы қаулы шығарады:
Кабарда –Балкар АКСР аумағында тұрып жатқан
Балкарларды көшіруден соң бос қалған жерлер Кабарда АКСР
Кабарда- Балкар АКСР –сы көшіруден соң бос
Грузия КСР –ағы Жоғарғы -Сванет ауданының құрамына
Қазақ КСР –сында 4660 балкар отбасы Алматы облысында
Қазақстандағы Кавказ сырты халықтарының диаспорасы
1944 жылдың 17 қарашасында Грузин КСР –нан
Ұлы Отан соғыс басталғанда түрік –месхетиндіктер жалпы
Курдтар –жақын шығыс аймақтың ең ірі этникалық
Курд тілі батыс-иран тобына жатады. Бізге жеткен ең
Курдтар тарихта өшпес із қалдырып, Түркия, Иран және
Әдеби мектеп классикалық курд әдебиетінің негізін салушы Ахмеде
ХІҮ – ХІХ ғасырда қазіргі Курдлістан аумағында мекендеген
ХІХ ғасырда, орыс – парсы соғысынан соң
Кеңес одағының алғашқы жылдарында Әзербайжанның Кеңестік халық
ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап КСРО –да
ХХ ғасырдың 30- жылдары «курд» сөзі
КСРО үкіметі 1937- 1938 жылдары Әзрбайжан мен Армениядағы
Олар былай орналастырылды: әр-бір елді екен пунктіне
Осылай немесе басқаша түрде курд автономиясы жойылды.Бұл
Адамдар өздерін әзербайжан деп жаза бастады, әрине
Мемлекттік Қорғаныс Комитетіне Қаулысына сәйкес Грузия КСР –ның
Қоныс аударуға дайындық 1944 жылдың 20 қыркүйегінен
Қоныс аударғандардың саны - 91095
Жоғарыда көрсетілгендей, Грузия КСР –ғы шекара
Бір уақытта КСРО НКВД Түркиямен шектесетін Грузия
1944 жылдың 17 қарашасында сағат 16
Қазақ Республикасында 6455 курд отбасы орналастырылды, олардың ішінде
Бүгін Қазақстанда курд интеллигенциясының көптеген
2.2 Қазақстандағы Қырым татарлары, гректер, грузин
Қырым татарларын елден қуу.1944 жылдың 20 мамырында 180014
Республиканы құрудың мұндай жолы оның көп
Бұл жерді немістер, еврейлер, гректер, балғарлар,
Қырымдағы ЦИК –тің ұйымдастыру бөлімінің меңгершісі Ковалль 1927
Ұлы Отан соғысы басталғанда басқа да Кеңес
Қырымды немістер басып алған соң, түбек
Симфеопольде өткен мұсылман құрылтайында хандық өкімет қалыптасты.
«Правда» газетінде 1987 жылдың 25
1944 жылдың 18 мамырында Мемлекеттік Қорғаныс Комитеті
Бұл 1944 жылдың 18 мамырында болды. Адамдар
20 – мамырда кабулов мен Серов Берияға былай
«Бұдан басқа Қырымдағы аудандық әскери комитеттері
Қырым татарлары Қазақ және Қырғыз КСР –сына,
1944 жылы армияндарды, болгарларды, гректерді қуғындау: 1999 жылы
Грек халқының едәуір бөлігі, әсіресе теңіз маңындағы
Армиян ұлттық комитеттері Берлиннен келген эмиграттартардың белсенді
Бұған қоса басқа ұлттар да қуғынға ұшырады.
Балттық бойындағы халықтардың да тағдыры жеңіл болған жоқ.
1941 жылдың қараша айына қарай Прпибалтика, Молдавия,
1936 жылдың 28 сәуірінде құпия қаулымен N
«Сенімсіз элемент» ретінде шекара аймағынан 35820 поляк
1939 жылдың желтлқсанында Кеңес үкіметі,УКСР мен БКСР-
«Қоныс аударушылар» категориясына ең алдымен
1942 жылы қарашасында Саратов облысынан
Сонымен бір уақытта басқа елдерден де
1939-1940 ж.ж. Молдавия – Бесарабия ,батыс Укпаина мен
Кеңес одағына қарсы пиғылдағы жазылғандардың 75 пайызы
КСРО СНК –ның 1940 жылы сәуіріндегі N
Олар Ақтөбе, Ақмола, Қостанай, павлодар, Солтүстік Қазақстан және
Елден қуу акциялары қырқыншы жылдардың екінші жартысында
Барлығы 1945 жылы соңына қарай, КСРО
Тәуелсіз Қазақстанда қуғын-сүргінгше ұшырағандардың үні анық
Қорытынды
Тәуелсізідк тізгін қолға тигеннен кейін біраз ұлт өкілдері
Ғылыми тілде «ұлт дегеніміз –қолданысына қарай
Қазақстан халқының 56 пайызын қазақ халқы құрайды,
Жаңа таныстарға біз бұдан басқа ештеңе ұсына алмадық.
1930-1950 жылдары он беске жуық этностар
Ата заңымыз бойынша бүгінгі тәуелсіз Қазақстан –
Қазақстанда көп ұлттық мәселенің шетін шығару ұлтаралық
Әдебиеттер тізімі.
Абжанов Х.Сельская интеллигенция в Казахстане: вчера,сегодня, завтра.Алма-Ата,1990.
Кульбаев Т. Хегай А. Депортация Алматы 2002 г.
История Корейцев Казахстана. Сборник Архивных документов, том 1.
Ибрагимбейли Х.М. сказат правду о трагедии народов Политическое
Данные Агенства РК, по статистике и переписи населения
Абжанов Х.Сельская интеллигенция в Казахстане: вчера,сегодня, завтра.Алма-Ата,1990.
Атауов С.Деятельност компарти Казахстана по развити тяжелой
Байкенов М.Қазқсатн транспортының даму белестері. Алматы,санат,1998.
Талас Омарбеков. ХХ ғасырдағы Қазақстан тарихының
Бейсенбаев К.Идейно-политическое движение в Казахстане в конце ХІХ-
Бекмаханов Е. Присоединение Казахстана к Росси. М.,1957.
Ляченко П.И. История народного хояйства СССР. М.,1950.
Фридман Ц. Иностранный капитал в дореволюционном Казахстане.
Қазақ ССр тарихы. Бес томдық. Том 3.Алматы, 1982.
Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы. Үшінші кітап. Кітап 3
Аманжолов К.Қазақстан тарихы .Дәрістер курсы ІІ .Алмат «Білім»
Қазақстан тарихы.бес томдық.Том 3. Алматы. «Атамұра»,2002.
Қазақстан тарихы.Очерктер. Алматы. 1994.
Мырзахметов М.Түркістаннан туған ойлар.Алматы.2001.
Мәшімбаев С.Патшалық Ресейдің отарлық саясаты. Алматы,1995.
Маданов Х. Қазақ халқының арғы бергі тарихы. Алматы.1995
Маданов Х.,Мусин Ч. Ұлы дала тарихы.Алматы, 1994.
Деректік материалдар
Елагин А.С. Казактар Қазақстанға қашан келген.// «Қазақстан коммунисі»,1991,№3
Әбенова Б. Қоныстандыру –орыстандыру тәсілі.//Қазақ тарихы. 1999,№2
Ғизатуллн Б.Қазақстан жәрмеңкелері.//Қазақ тарихы.1997,№2
Қарасаев Ғ. Төңкеріске дейінгі төтенше оқиғалар (
Нағашыбек Б. Өркениеттік отарлау оқу-ағарту ісінде .//Ақиқат .2004
Талдыбаев Ж.Қазақтардың жалпы сандық құрамы. //Қазақ тарихы.2003,№1
Мүсіреп Ғ. Қазақстанда қанша ұлт бар. //«Егемен Қазақстан»
Аренов М. «Кто же мы - Казахстанцы».// «Казахстанская
5
