Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент ЖК Илебаева мысалында диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ………………………………………………………………7
1. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ
1.1 Кәсіпорындағы қаржылық менеджменттің ұйымдастыру түсінігі мен құрылымы........................................................................................................8
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы қаржы менеджменттің мақсаты және міндеттері..............13
1.3 Қаржы менеджментінің ұйымдастыру саясатының мәні және маңызы.............................................................................................................17
2. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ (ЖК «ИЛЕБАЕВА»)
2.1 Кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы.........27
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау............................33
Кәсіпорын қызметін қаржыландыру көздерін басқару..........42
3. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТІН ҰЙЫМДАСТЫРУДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кәсіпорынның қаржылық менеджментінің мәселелері............46
3.2 Қаржылық менеджмент ұйымдастырудың ерекшеліктері.......48
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................57
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ........................................59
ҚОСЫМШАЛАР................................................................................61
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Қаржы
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент ЖК Илебаева мысалында Диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ………………………………………………………………7
1. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ
1.1 Кәсіпорындағы қаржылық менеджменттің ұйымдастыру түсінігі мен құрылымы........................................................................................................8
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы қаржы менеджменттің мақсаты
1.3 Қаржы менеджментінің ұйымдастыру саясатының мәні және
2. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ (ЖК «ИЛЕБАЕВА»)
2.1 Кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы.........27
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау............................33
Кәсіпорын қызметін қаржыландыру көздерін басқару..........42
3. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТІН ҰЙЫМДАСТЫРУДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН
3.1 Кәсіпорынның қаржылық менеджментінің мәселелері............46
3.2 Қаржылық менеджмент ұйымдастырудың ерекшеліктері.......48
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................57
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ........................................59
ҚОСЫМШАЛАР................................................................................61
КІРІСПЕ
Кәсіпорындағы қаржылық менеджментті ұйымдастыру - дегеніміз белгілі жетістіктерге жету
Қаржылық менеджмент ұғымы – тиімді пайдалану мақсатымен кәсіпорынның ақша
Жеке кәсіпкер «Илебаева» кәсіпкерлік формасында коммерциялық ұйым болып
Кәсіпорын стратегиясы болып келесілер табылады: тұтынушыларға толық кешенді қызмет
ЖК «Илебаева» саясаты өндірілетін өнім және айналысқа түсетін өнімдердің
1. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ МӘНІ
1.1 Кәсіпорындағы қаржылық менеджменттің түсінігі мен құрылымы
Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент дегеніміз – ол кәсіпорынның қаржылық ресурстармен
функционалды көзқарас бойынша; қаржылық менеджмент ол басқару жүйесі;
- институционалды көзқарас бойынша;қаржылық менеджмент ол басқару органы;
Қаржылық менеджменттік субъектілеріне жататындар қаржы қызметін жүзеге асырушы мамандар
Нарықтық экономиканың қалыптасуы ауылшаруашылық өнімдерін өңдейтін кәсіпорындардан ғылыми–техникалық прогресстің,
Негізінде «қаржы» түсінігі ақша түсінігімен тығыз байланысты. Бірақ,
«Қаржы» термині XIII-XV ғасырларда, ең ірі сауда орталықтарының бірі
1) ақшалай қатынастардың болуы, яғни ақша ғана қаржылық қызметтің
2) екі субъектінің болуы, әрі екеуінің біреуінде ерекше міндеттердің
3) ақшалай қатынас негізінде жалпымемлекеттік қорлардың ақшалай қаржыларының қолданылуы;
4) бюджетке түскен қаражаттардың салықтар және өзге де төлемдердің
Берілген белгілер бойынша қаржыны ақшалай қатынастар жиынтығынан мүлтіксіз бөліп
Басқа да ақшалай қатынастардың тобына жеке тұлғалардың салық
Қаржылық менеджмент – елдегі әлеуметтік, экономикалық және саяси мәселелерді
Қаржының пайда болуының қандай алғышарттары бар? Адамзат бұған
Бірінші (алғашқы) алғышарт. Тек Орталық Еуропада монархиялық режим сақтамаса
Екінші алғы шарт. Бюджетті құру және қолдану -
Үшінші алғышарт. Ақшалай формадағы салықтар мүліктік деңгейді ұстанды. Бұл
Кез-келген мемлекеттің қорлары мен ақшалай табыстың негізгі материалдық көзі
Мұнымен қоса, қаржы өндірістік қатынастың белгілі бір сферасын түсіндіреді
Кейде экономистер қаржылық қатынастардың заң бойынша белгілі бір актілермен
Менеджмент дегеніміз белгілі жетістіктерге жету үшін объектіге мақсатты
Қаржылық менеджмент кәсіпкерлік қызмет болып қарастырылады,
Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент сферасында келесі функциялар атқарылады:
Болжау;
Жоспарлау;
Ұйымдастыру;
Қайта өңдеу;
Тарату;
Бақылау.
Болжау функциясы деп мүмкін болатын көрсеткіштерге негізделе отырып болашақтың
Жоспарлау функциясы – болжауға негізделе отырып болашаққа мақсат анықтау.
Стратегиалық;
Жалпы;
Оперативті.
Стратегиялық жоспарлау – қаржы ресурстарын болашаққа ұзақ мерзімге жоспарлау
Оперативтік жоспарлау – қаржылық ресурстарды қайта тарату көмегімен шығындарды
Ұйымдастыру функциясы – ол қаржылық қызметпен айналысатын мамандардың және
Қайта өңдеу функциясы - өндірістік процестің барлық этаптарын керекті
Тарату функциясы – ол ақшалай қаражаттарды рационалды түрде объектіге
Бақылау функциясы – жоспардың орындалуын қамтамасыз етеді, яғни жоспарлау
Қаржылық менеджменттің принциптері:
қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету принципі – ұйымдастыру функциясына байланысты
Стратегиялық бағытталу принципі – ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді,
Жоспарлық принципі – болжау және жоспарлау функцияларынан шығатын принцип.
Әртараптандыру принципі – кәсіпорынның қаржылық тәуекелін басқарумен байланысты болады.
Көп бағытты қызметті жүзеге асыру, яғни кәсіпорын бір ғана
Портфелді стратегияны жүзеге асырған кезде өз қаржаттарын әртүрлі эмитенттердің
Қаржылық менеджмент алдына қоятын негізгі бағыттары:
қаржы мәселелеріне саяси тәлімдеме;
басқарудың ғылымдылығы;
басқарудағы демократия;
басқарудағы экономикалық және әкімшілік әдістердің оңтайлы өзгеруі;
басқарудағы жауапкершілік.
Нарықтық экономиканың қалыптасып дамуы жағдайындағы қаржыны басқару шешімдерін негіздеуі,
1.2 Қаржылық стратегияның және тактиканың түсінігі
Кәсіпорынның нарықтағы жағдайы өзгеріссіз қалып отыр. Ерте ме, кеш
Бұл сұрақтардың ең біріншісі келесідей: «Кәсіпорынның перспективті дамуы үшін
Стратегиялық қаржылық жоспардың екінші сұрағы инвестициялау көздеріне қатысты. Кәсіпорынның
Меншікті қаржылар кәсіпорын үшін неғұрлым қызықты, өйткені оның тәуелсіздігі
Тартылған қайнар көздердің қаржысы бірінші орынды алады. Фирма басшылығының
Тартылған қаржылар ішкі көздерден де болуы мүмкін. Олардың ішінде
Займдарды банкирлер мен облигацияшылардан алуға болады. Банкирлер ссуда мен
Жобаны қаржыландыру тәсілін таңдауға оның бағыттылығы әсер етуі мүмкін.
Қаржылық стратегия дегеніміз ол кәсіпорынның қаржылық ресурстарын
Ішкі стратегия – кәсіпорынның қызмет ететін қуатын үлкейтуге, негізгі
Сыртқы стратегия – ол қаражаттарды кәсіпорындармен байланысты емес объектілерге
Қаржылық тактика – бұл стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыру үшін
Тактиканың мақсаты – кәсіпорынның өтімділігін қамтамасыз етіп, тактикамен бір
1.3 Қаржы менеджментінің ұйымдастыру саясатының мәні және маңызы
Қаржылық саясат жалпы мемлекеттің экономикалық әлеуметтік саясаты болып табылады
Мемлекеттік қаржылық саясаттың негізін стратегиялық бағыттар құрайды. Олар қаржының
Әлеуметтік-экономикалық саясаттың басты мақсаттары:
экономикалық өсудің тұрақтануы жүз жылдықтың соңына қарай жылына 5
Экономикалық нарықты тиімді функциоландыруы үшін институционалдық өзгерістердің комплексінің пайда
Экспорт пен өндірістің прогрессивті структуралық қозғалысының қамтамасыз етілуі;
Табыстың өсуі және халықтың ұсынуы. Мемлекетпен белгіленген стратегиялық бағыттар
Салық саясатының эффективті өткізілуі ұлттық экономиканың өсуіне қажетті шарт.
Қаржылық саясаттың маңызды мақсаттарына - қаржылық және төлемдік тәртіпті
Қаржы функциясынан және нақты жағдайдан шыға отырып, мемлекет қаржылық
Қаржы-несие механизмі - басқару жүйесін және оның өндірісін басқару
Ұйымдастырудың нақтылығы функцияларда ашылады. Ұйымдастыру функциясы – бұл басқарудың
Оларға жататындар: жоспарлау, координация, ынталандыру және бақылау . Қаржымен
Жоспарлау. Жоспарлау – бұл дамудың ғылыми көзқарасы және кеңейтілген
Елдің негізгі қаржылық жоспары болып Қазақстанның мемлекеттік бюджеті табылады,
Кәсіпорындардың және шаруашылық ұйымдарының қаржымен басқару процесі – басқа
Сақтандыру, несиелеу және басқа қаржы – несие жүйесінің басқаруы
Ұйым. Бұл қаржының басқару функциясын таңдауда және басқару органдарының
Координация. Қаржымен басқару саласында координация ақшалай қаражаттардың шығындалған қорлары
Ынталандыру. Берілген функцияны орындай отырып басқару органдары адамдардың іскерлік
Қазіргі заманғы экономикалық шарттарда материалдық қызығушылықтың қолданылуы объективті қажеттілік
Қоғам өндірістің дамуы және мемлекеттің қаржылық саясатының негізінде тиімді
Табыс алумен байланысты нарықтық жағдайда кәсіпкерлік қызметтің негізгі мақсатынан
Ынталандыру шаруашылық қызметтің нәтижесінде белгілі бір материалдық жауапкершілікті білдіреді.
Кәсіпорында материалдық жауапкершіліктің тура формасына пени, айыппұлдар банктік ссудаларды
Бақылау - басқару функциясының сферасында қаржылық қатынастарда ортақ мемлекеттік
Қаржылық бақылаудың формалары мемлекеттік қаржылық саясаттың талаптарымен анықталады. Мемлекеттің
Мемлекеттік қаржылық бақылау мемлекеттің қаржылық саясатын өткізу және оларға
Экономиканың мемлекттік емес секторының қаржысына бақылау мемлекетінің алдында ақшалай
Қаржымен басқару жүйесінде қарастырылған функциялар тәуелсіз көрінеді. Осылайша жоспарлау
Қаржымен басқару жүйесінде даму және жандандыру әдістерінің қаржы мен
Қаржы менеджментінің жоспарлау саясатының негізгі нысаны - бизнес жоспар.
- бизнес стратегиясы мен оның даму концепциясын құру құралы;
- шаруашылық қызметтің жаңа бағытын бағалау құралы;
- несие тарту құралы;
- сыбайлас тарту құралы.
Бірінші функция мәні кәсіпкерлік қызметтің жаңа бағыттарын жасау болып
Бизнес – жоспардың екі негізгі түрі бар. Біріншісі –
1. титул – кәсіпорын рәміздері көрсетіледі;
2. кәсіпорын қызметі мәнінің қысқаша мазмұны:
- жалпы мақсаттар, мақсатқа жету жолдары;
- бизнес концепциясы.
3. фирманың нақты жақын мақсаттары мен мақсатқа жету
4 . нарық және бәсекелестік:
- нарық икемділігі;
- артықшылық;
- нарыққа шығу құны.
5. өнім – барлық өлшемдері, фирма көрсеткіштерін қызметтер мен
6. жарнама және өткізу жоспары;
7. қаржылар туралы мәліметтер;
Бизнес – жоспардың екінші түрі 10 бөлімнен тұрады:
1. титул - кәсіпорын рәміздері көрсетіледі;
2. кіріспе – жоба бойынша фирма қызметінің қысқаша
3. салаға салым жасау анализі;
4. ұсыныстың жоба мәні;
5. өндірістік жоспар;
6. маркетинг жоспары;
7. ұйымдастырушылық жоспар;
8. тәуекел деңгейін бағалау;
9. қаржылық жоспар: өтелу мерзімі;
10. қосымша.
Бұл модельдер негізінде оны құрудың нұсқаулары бар, олардың мазмұны
Бизнес – жоспардың көрсетілген түрлері онда қаржылық жоспар маңызды
Бизнес–жоспардың бұл бөлігінің орналасуы:
бизнес–жоспардың нұсқасының табыстық болжамы және анықталуы;
болжанған бизнестің қаржылық потенциалын анықтау және болжау;
бизнес–жоспар үшін қажет инвесторлардың мөлшері мен мерзімін анықтау және
шаруашылық субъектілерінің активтері мен пассивтерінің мөлшеріне болжамдарын жасау.
Бизнес–жоспар 5 жылдан кем емес уақытқа құрылады. Бірінші жылға
Бизнесжоспарда қаржылық жоспарлаудың екі түрі ажыратылады: ұзақ мерзімді және
Ұзақ мерзімді қаржылық жоспарлаудың негізі болып салық сомаларын амортизациялық
Қысқа мерзімді қаржылық жоспарлау жоспарлық қаржылық көрсеткіштерді қысқа мерзімге
Қаржыларды жоспарлау мақсаты болып ақшалай қаражаттардың түсу мөлшері мен
Жоспарлаудың міндеттері:
шаруашылық процесті қажет ақша қаржыларымен қамтамасыз ету;
бюджет, банк, сақтандыру органдары және тағы басқа шаруашылық субъектілері
капиталды біріккен кәсіпкерлікке, бағалы қағаздарға салудың тиімді жолдарын анықтау;
ақша қаражатын құру мен пайдалануға бақылау жасау;
ақша қаражатын үнемдеп қолдану есебінен табысты үлкейту.
Қаржылық жоспарлаудың маңызды мезеті жоспарлау стратегиясын анықтау болып табылады.
Шаруашылық субъектісі (кәсіпорын) әртүрлі өндірістер, цехтар, қорлар, қызметтер (жөндеу),
Аталған бөлімшелердің табыс алуындағы орны түрлі екені анық. Мысалы,
Шаруашылық субъектідегі қаржылық жоспарлаудың маңызды мазмұны болып табыс және
Табыс орталығы – шаруашылық субъектілердің табыс әкелетін бөлімшесі, ол
Шығыс орталығы – шаруашылық субъектілері шығындарын коммерциялық емес, бірақ
2. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ (ЖК «ИЛЕБАЕВА»)
2.1 Кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы
ЖК «Илебаева» 1999 жылы таратушы фирма негізінде құрылған.
Қазіргі таңда кәсіпорында жұмыс істейтін жұмысшылар саны 85 адам,
Кәсіпорын құрамыны келесідей бөлімдер кіреді:
Арақ-шарап
Сусын өнімдері
Шаруашылық заттары
Тәтті тағамдар
ЖК «Илебаева» шет елден және отандық жоғары сапалы технологиялық
Кәсіпорын стратегиясы:
тұтынушыларға өнімдерді жеткізу, толық қызмет көрсету, ассортиментті кеңейту;
тұтынушы нарығын зерттеу, өнім бәсекелестігін жоғарылату, жеке тапсырыстарды орындау;
сауда жүйесінің жұмысын бақылау.
Фирма саясаты тауар айналымын және өндіріс шығындарын азайту,
Осы стратегияны жүзеге асыратын, барлық бөлімшелердің қызметін байланыстыратын маркетинг
Кәсіпорын жоспары өнімді өткізу жоспарымен тығыз байланысты.
Шикізат пен құралдарды жеткізушілер ЖШС «Мұнайтрейринг», ЖШС «Гелиос», ЖШС
Кәсіпорын арақ-шарап, шаруашылық заттарын, кондитер өнімдерін қаламыздағы сауда нүктелеріне
Бүгінгі таңда ЖК «Илебаева»» нарыққа 120 әртүрлі
Дайын өнім сапасын бақылауды стандартқа және республикалық техникалық жағдайларға
Жоғары сапалы өнімнің қажетті мөлшерін және ассортиментін қамтамасыз
Өнімнің әрбір түрі үшін бекітілген технологиялық нұсқаулар негізінде
ЖК «Илебаева» тұтынушылары болып қаланың 192 кәсіпкерлері, дүкендері, дүңгіршектері
Кез - келген өндірістік кәсіпорында өндірістік шаруашылық қызметті ұйымдастыру
Ендігі кезекте ЖК «Илебаева» ұйымдастырушылық құрылымы: ол жоғары маманданған
Негізінен кәсіпорынды директор басқарады. Директорға қарасты төрт орынбасар бар.
өндіріске жауапты;
техникалық сұрақтарға жауап беруші;
коммерциялық сұрақтарға жауапты;
экономикалық және қаржылық сұрақтарға жауаптылар.
Бірінші орынбасарының қарамағында өндірістік техникалық лаборатория, тасымалдау цехы
Экономика және қаржы сұрақтарына жауап беруші орынбасарына қарасты
Орындаушы директорға келесілер қарасты: бухгалтерия, заң бөлімі, қамтамасыз ету
Ал мамандар бөлімі тікелей директорға жауап береді.
Осындай ұйымдастырушылық нәтижесінде кәсіпорын нарықтық экономика жағдайында өз потенциалын
Кәсіпорынның дамуының бірден – бір себебі, осы кәсіпорындағы қызметкерлердің
Кесте 1- ЖК «Илебаева» негізгі бөлімінің құрамы
Басқару аппараты 5 адам 3,9%
Технико- өндірістік қызметі 13 адам 10,4%
Есеп және қаржылық қызмет 4 адам 3,12% Коммерциялық
Заң қызметі 3 адам 2,9%
Негізгі өндіріс 29 адам 21,6%
Көмекші өндіріс 30 адам 20,28%
Барлығы 85 адам 100%
Әрбір бөлімнің, цехтың қызметкерлері және жұмысшылары өзара тығыз байланысты.
Аталған кәсіпорында сызықтық және функционалды басқару құрылымы қолданылады. Бірінші
Ұйымның өндірістік, қаржылық және коммерциялық қызметтерінің орта мерзімді және
Ұйым қызметінің барлық түрлерін экономикалық талдау жүргізіп, материалдық, қаржылық
Негізгі техникалық- экономикалық көрсеткіштерін сипаттау үшін кәсіпорынның ақырғы үш
Кәсіпорын құралғаннан бері онда ішкі фирмалық сапасын бақылау жүйесі
Еңбекті қорғау және техникалық қауіпсіздік бөлімі. Жалпы басқарушылық және
Бас инженер кәсіпорын басшысының қол астында жұмыс істегендіктен соның
қауіпсіз еңбек шарттарын ұйымдастыру, еңбекті қолдану шарттарын сақтау;
қазіргі кездегі техниканы және алдыңғы қатарлы тәжірибені, еңбекті қолдауды
еңбекті қорғау жұмысын өз бағытында қаржыландыруды бақылау;
жұмысшылардың еңбекті қорғау туралы бөлімін бақылау;
өртке қарсы іс – шараларды ұйымдастыру;
оқыс жағдайларды зерттеуге қатысу;
көлік құралдарын қауіпсіз қолдануға бақылау жасау;
басшылардың берілген жұмысын орындай алмайтын тұлғаларды жұмыстан босатуын сұрау.
Энергетикалық шаруашылық
Энергетикалық шаруашылықкәсіпорында өндірісте энергияны үзіліссіз қамтамасыз етуге бағытталған. Оның
Энергетикалық шаруашылық құрамына жылу шаруашылығы, бу, ауа желілірі сумен
Өндірісті механизациялау және автомизациялау, жылдам технологиялық өндіріс электр физикалық
Ішкі көлік. Әкелінген және жеткізілетін жүктер тиеу және
Жөндеу цехы. Жөндеу жұмыстарына машиналарды бақылау, күту, сонымен қатар
Қойма шаруашылығы. Кәсіпорынтың қойма шаруашылығы шикізат және материалдық ресурстарды
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда бас бухгалтер есеп-экономикалық бөлімшелерінің қызметін
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері негізінде кәсіпорынтың шаруашылық-қаржылық
Өндіру және тарату шығындарын талдауда өндірістің және оның құрылымының
Кәсіпорынның 2006 жылдың есептік шығындар деңгейі былтырғы жылға қарағанда
Кестеде көрсетілгендей 2006 жылғы өндіріс көлемінің өсуі 2003 жылмен
Өнім өндірудің құрылысының өзгеру есебінен шығын сомасы 76305,5 мың
Кәсіпорынның ауыспалы шығындарының аралық үлесінің төмендету деңгейі 179238 мың
Тұрақты шығындар 2004 жылмен салыстырғанда 30587 мың теңгеге өсті.
Соған байланысты 2004 жылғы жалпы шығындар сомасының деңгейі 176555
Кесте 4 - Өндірістік шығынның жалпы сомасының өзгерісінің
факторлы талдауы
Шығындар Сома Шығынның өзгеру факторы
мың теңге өнім шығару көлемі өнім құрылымы ауыспалы шығындар
2004ж. өнім шығару бойынша 278012 жоспар жоспар жоспар жоспар
2004ж.2006ж-ға деңгейі көлеммен қайта есептеу бойынша 2004ж.құрылымды сақтай отырып
2006 жылдағы шығындар 328821 Іс жүзінде Іс жүзінде Іс
Барлығы:
50809 121657,4 - 15619,5 -62480,9 7252
Қорлармен қамтамасыз етілу ұғымы материалдық (шикізат, жартылай фабрикаттар, энергия,
Кесте 5. Негізгі қорларды тиімді қолдануды талдау.
№ Көрсеткіштер 2005ж. 2006ж. Өзгеріс (±)
абсалютті %
А 1 2 3 4
1 Тауарлы өнімнің көлемі, мың теңге 323050 464436
2 Негізгі қордың орташа жылдық құны, мың теңге
3 Қор қайтарымы, тиын 94,9 97,6 +2,7 +2,9
4 Қор сыйымдылығы, теңге 1,054 1,025 -0,029
Сонымен қатар, негізгі қорларды тиімді пайдалану есебін өндірістік көлемнің
Қосымшада көрсетілгендей өнім көлемі 2006 жылы 2004 жылмен
Негізгі қорлардың құны 135 446 мың теңге, еңбек өнімділігі
Сонымен қатар, фирманың айналым капиталдарын қолдануды меңгеруді жүргізуге болады.
Кесте 6. ЖК «Илебаева» айналым құралдарын қолдану тиімділігі
№ Көрсеткіштер 2004 2005 2006 2006ж.
2004ж. қатынасы 2006ж. 2005ж. қатынасы
1 Өткізу көлемі, мың теңге 157907 312655 455208 288,3
2 Айналым құралдарының құны,мың теңге - - - -
3 Айналымдылық,теңге 8,4 9,8 10,5 125 107,1
4 Айналым ұзақтығы, күн 42,9 36,7 34,3 80 93,4
5 Тиеу коэффициенті 0,12 0,102 0,095 79,2 93,1
Кестеде көрсетілгендей айналым құралдары әр жыл сайын жақсы қолданылып
Сонымен қатар, айналым құралдарының құрамына талдауда өндірістік қорлар үлкен
Аталған кәсіпорында құжат айналысы өнім өндіретін кәсіпорынның талартарына сай
Құжат айналысының жүйесін меңгеруде кәсіпорынның құжат қозғалысын ұйымдастыру, рәсімдеу
Бөлімдер мен бөлімшелер арасындағы арасындағы байланыс диспетчерлік бөлім арқылы
Толығымен кәсіпорындағы құжат айналысы кәсіпорында құжаттарды іздеуге, сақтауға, қозғалысына
Кәсіпорында келесідей құжат түрлері кездеседі:
- Жұмыс уақытын есептеу табелі - бұл құжаттар
- кассалық шығын ордері – кассадан қолма – қол
- бухгалтерлік баланста кәсіпорынның жыл басындағы және жыл аяғындағы
- кәсіпорынның штаттық кестесі онда жұмысшы саны, жұмыс орны
Құжаттар дәлдігі қаржының есеп беру негізінде қатаң қарастырылады. Сонымен
Кәсіпорынның бірден-бір дамуы ол айналым капиталы, яғни өндіріс көлемінің
ЖК «Илебаева» шаруашылық қызмет нәтижелері өндіріс көлемінің өсуімен, өнімді
Бұл жұмысшыға еңбек ақы шығын есебі өсу тенденциясын иеленіп,
Дайын өнімді тарату көлемі 2002 жылғы ЖШС “РУДОН” ұжымымен
2003 жылы жоспар бойынша дайы өнімді тарату 102,6% орындалды.
Бұл қала нарығында оларды таратудың төмен
1 теңгеге таратылған өнімнің шығынның төмендеу есебінен
тарату көлемінің ұлғаюымен.
Айналымға түспеген: дайын өнім қалдығынан 1192,7 мың теңге ,
Тарату көлемінің ұлаюы есебінен 120027,2 мың теңге. 2004 жылғы
Өткен жылмен салыстырғанда өндірістік қызметтің рентабельділік деңгейі 9,4 өсті.
Кәсіпорынта істейтін жұмысшылар санының өндірістік, жалпы өндірістік -
Жағымсыз жақтары жалақының өсу қарқыны еңбек өнімділігінің жоғары қарқынынан
Еңбекақы шығындарының есебі бойынша бір жұмысшыға тұрақты сипатта
өнім көлемінің өсуінен алынған өнімнен;
алынған және таратылмаған пайда есебінен;
өнім бірлігінің шығынының төмендеуінен;
дайын өнімнің сомасының көптігінен.
Негізгі техникалық – экономикалық көрсеткіштердің байқалғандай тауарлы өнім 164425
Дайын өнімнің өсу қарқынының айырмашылығы дайын таратылмаған өнімнің қалдықтарының
Сонымен қатар негізгі қорлардың орташа жыл қоры 2003 жылы
Қарастырылған кезеңде өндірілетін өнімнің ассортименті бойынша жоспар 92,1% орындалды.
Кәсіпорын қызметін қаржыландыру көздерін басқару
Кәсіпорын қызметін қаржыландыру көздерін басқару – ол кәсіпорынның
Маркетингтік бөлімде маркетингтік зерттеу маманы мен жарнама агенті қызмет
ЖК «Илебаева» жұмысшылардың еңбек ақысын төлеу үшін мерзімді
жұмысшылардың жалақы қоры оклад бойынша есептелінеді;
еңбек ақы қорына демалыс және мейрам күндері, түнгі жұмыстың,
тарифтік сағаттық ставка бойынша есептелінеді;
еңбек ақы қоры есептік айға есептелінеді;
еңбекке қатысу коэффициенті есептік айда басшымен қабылданады;
коэффициент есептеу кезінде еңбек тәртібін сақтау ескеріледі;
еңбек коэффициенті 1,2 өсуі мұмкін;
жұмысшыларға цех бойынша келесі тәртіппен есептелінеді:
жұмыс календарымен сәйкес
сағаттық тарифтік ставка анықталады
еңбекке қатысу коэффициенті анықталады
жалақыны түзету коэффициенті анықталады
еңбек ақы қорының жоспардан ауытқу себебі анықталады
Еңбек ақы қорын есептеу мысалы келтірілген.
Екі тізбекті печенье өндірісіндегі еңбекақы қорының есебі.
1.Тәулігіне электр энергия шығыны: 2168,2 кВт * 3,56 теңге
2. Тәулігіне печенье өндірісі шикізат мөлшері: бір қамыр –
сағатына қамыр 2 * 75
1 тонна печеньяға электр энергия шығыны 7718,80/3300 = 2339,03
2.Жұмыс тәртібі тәулігіне 2 смена
Жұмысшылар саны 7*4 = 28 адам, орташа жалақы 7500
Еңбек ақы қоры айына 7500*28 = 210,0 мың теңге.
1 тонна печеньяға жалақы шығыны 210,0 мың теңге/(3300*30 күн)
Бригада мүшелері арасында еңбекақы қорын бөлу кесте 8-де көрсетілген.
Кесте 7- Бригада мүшелері арасында еңбек ақы қорын
Бригада мүшесі адам мың, теңге
Бригадир – сироповщик 1 8,2
Илеуші 1 7,7
Формалаушы 3 21,6
Нан пысырушы 1 7,5
Ораушы
Барлығы 7 52,5
Жұмысшылардың печенье өндірісіндегі еңбек ақы қоры келесідей:
52,2 мың теңге * 4 = 210,0 мың теңге
Жұмысшы күшін қолдану олардың жұмыс уақытын қолданумен тығыз байланысты.
Кесте 8 -2004-2006 ж.ж. жұмысшылардың уақыт қорын қолдану
Көрсеткіштер 2003 2004 2005 Ауытқу (t)
2003
Жұмысшылардың жұмыс істеген күні-адам 59397 84020 104189 +44792 +20169
Жұмысшылардың жұмыс істеген сағаты-адам 475176 672160 937700 +462524 +265540
Жұмысқа келмеген адамдар- күні, барлығы 27783 6150 11803 -15980
Оның ішінде себепті:
-ауырғаны 1318 6150
1318 +6150
-әкімшілік рұқсатымен 70 - 4600 +4530 +4600
-әкімшіліктен демалыс саны 29 - 7203 +7174 +7203
Мейрам және демалыс саны, адам-күн 23239 39760 52668 +29429
2006 жылмен салыстырғанда 2005 жылы 265540 адам- сағат көп
Персоналды қолдануды талдау олардың келіп – кетуін байқауға болатын
Талдау нәтижелері бойынша кәсіпорында еңбек ұжымдарын тиімді және тұрақты
3. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТІН ҰЙЫМДАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ
3.1 Кәсіпорынның қаржылық менеджментінің мәселелері
Кәсіпорынның қаржылық менеджментінің бірденбір қазіргі таңдағы мәселесі ол -
Кәсіпорынның банкроттығы деп арбитраждық сотпен танылған немесе қарыздардың өзін
Егер де қарызгерге қойылатын талаптар 500 минималды еңбекақы мөлшерінен
ҚР Азаматтық кодексінде кәсіпорын (қазыналықтан басқа) банкрот деп сот
Фиктивті банкроттық деп қарызгердің арбитражды сотқа арыз бергенде кредитордың
Мақсатты банкроттық құрылтайшылар немесе басқа да тұлғалар, соның ішінде
Сонымен бірге заңмен бекітілген ережелер бірқатар сұрақтарды тудырады:
Біріншіден, Заң қабілетсіздік пен банкроттықты бірдей қарастырады. Алайда қабілетсіздік
Екіншіден, Заң қарызгердің толық көлемде кредитор талабын толық көлемде
Жалпы кәсіпорындағықаржылық менежмент мәселелері мәселер біршама, қаржы тұрқсыздығы
3.2 Қаржылық менеджментті ұйымдастырудың ерекшеліктері
Жалпы қаржы менеджменті қаржыны ұйымдастырудың ілгеріде баяндалған қағидаттарына негізделген.
Қаржы менеджментін мына кезеңдердің дәйекті ауысымы ретінде елестетуге болады:
1)ақша қаражаттарын (капиталды) пайдаланудың міндетін қою
жөне мақсатын анықтау;
2)ақша ағындарының қозғалысын басқарудың қаржылық
әдістерін, тәсілдерін таңдау;
3)қабылданған шешім бойынша инвестициялау жөніндегі
шешімді бизнес-жоспар немесе басқа ресімдеу түріндегі іс-
әрекетгердің бағдарламасын жасау;
4)жобаның орындалуын ұйымдастыру;
5)аткарылу барысьща бақылау жасау және қажетті түзетулер
жасау;
6)қайта инвестициялаудың мақсатгары үшін жоба нәтижелерін
талдау жэне бағалау,
Қаржы менеджментінде шешімдер қабыддау тәуекелдіктерімен, яғни жобаланған нұсқамен салыстырғанда
Алайда бизнеске экономикалық, сондай-ак әлеуметтік, саяси жоне табиғи сипаттағы
Қолайсыз уақиғалар болган кезде келеңсіз зардаптарды азайтуға ақшаны, өндірістік
Хеджерлеудің көмегімен қаржы тәуекедігін (қатерін) барынша азайтудың техникасы қолданылады.
Тәуекелдікті азайту мен төмендетудің дәстүрлі әдісі мүліктік сақтандыру болып
Қаржы менеджментінде маңызды объект ақша ағыны — құн (Д-Т-Д1)
Қаржы менеджментінде ақша оның іс-әрекетінің мезгілдік (уақытша) межелдемелері тұрғысынан
Жобаларға жұмсалатын инвестициялар нысанындағы ақшаның, рента төлемдерінің, жүйелі жарналардың,
Аннуитет дегеніміз тұрақты негізде уақытгың белгілі бір мезгілі ішінде
Табыстылықтың ішкі мөлшерлемесінің есеп- қисаптары жобаларды салыстыру және пайдалылықтың
Қаржы менеджментінің маңызды аспектісі кәсіпорынның қаржылық жай-күйін талдау болып
Көрсеткіштерді, коэффициенттерді, нормаларды - қаржы-экономикалық механизмнің элементтерін қадағалап
Сөйтіп, қаржы менеджменті кәсіпорынның қаржылық қамтамасыз етілуінің тактикасы мсн
Қаржы менеджментінің жалпы мақсатты нұсқамасы — эконо-микалық дамудың ішкі
Кәсіпорындағы өндірістік құрылым үш түрінің біреуіне ғана жатуы мүмкін:
-технологиялық: индустриалды және шағын сериялы өндірісте – технологиялық жиынтығы
-заттық: терең мамандандырылған, белгілі бір өнімді,
болшекті сериялы және жаппай ондіретін цехтар.
-аралас: технологиялық жэне заттық бағыттагы цехтар.
Бұл құрылымдар, әрине, цехтардың заттық байланыстарын ұйымдастыруға және оларды
Сондықтан басқаруды ұйымдастыру мен басқару жүйелеріп қосу істері бірнеше
-өндіріс процестерін талдау,
-шикізаттар, материалдар, нәрселердің тасқыны талданады,
-өндіріс процестері қүрамындағы түрлер анықталынады,
-өндіріс ұйымдастырудың жалпы концепциясы жасайды,
-өндірісті жоспарлау жүзеге асырылади,
-кәсіпорындар мен корпорациялардың стратегияларын
басқарудың көшенді ұйымдастырушылық операциялары
жобаланады.
Басқаруды ұйымдастыру коптегөн әртүрлі типтегі шешімдерді қабыддауды керек етеді.
Бұл шешімдер кәсіпорны, цехтар, участкелер деңгейінде әртүрлі болады.
Цехтың негізгі міндеті болатыны ондірісті тікелей ұйымдастыру және жабдықтарға
Линиялық басқаруды цех бастығы жүзеге асырады, оған өндіріс бастықтары,
ІІІағын цехтарда әр түрлі мамандықтағыларды біріктіріп ұстауы да мүмкін.
Участке деңгейінде, егер жүмыс істейтіндер саны 25-30 адамнан аспаса,
Ауысым болса ауысымдық тапсырманы орындауы керек, ол өндірістік процестің
Жүйелер мен жөндеу істерін іске асыру үшін белгілі түрде
Ұйым - бұл басқару процесі кезіндегі іс-әрекет түрі, сонымен
Ұйым жүмыс істеуі үшін және алдына қойған мақсатқа қол
Басқарушының қызметі үжымдағы адамдарды нақтылы басқаруға, ресурстарды толық пайдалануға
Ең соңында, фирманың алдына қойған мақсатқа жетудегі іс-қимылдары
үздіксіз бақылауда болуға тиіс, өйткені нарық талабына сай келмейтін
Мысалы, егер фирманың өнім көлемі төмендесе, табыс азаяды, онда
Функционалды менеджмент басқарудың кәсіпорнындағы әр түрлі кішігірім жуйелердегі арнайы
Мұның ішінде ерекше маңызды болатыны қаржылық ресурстар, оларды іске
1)фирманың қаржылық құрылымын және қаржы
2)Қаржының басқадай тусетін коздерін тауып жэне оларды бағалау;
3)Қаржылық құралдары дал осы кездерден алу;
4)алынған к.аржылық құралларды тиімді түрде пайдалану.
Фирманың қаржылық жағдайы бес топтағы белгілермен бағаланады: пайдалылығымен (пайданың
Операциялық менеджмент тікелей ондірістік процестерді басқарады да, өнімдердің шығарылу
Маркетинг - бұл айырбас арқылы тауарға деген сұранымды алдын-ала
Егер шығарылған өнімде әртүрлі ақаулық болса, оның нәрселердің сапалық
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтқанда ЖК «Илебаева» нан, арақ-шарап, сусын, шаруашылық
Кәсіпорын стратегиясы болып келесілер табылады: тұтынушыларға толық кешенді қызмет
ЖК «Илебаева» саясаты өндірілетін және айналысқа түсетін өнімдердің шығындарын
Тауарлар сауда желілерінің тәуліктік тапсырыстары бойынша өндіріледі. Кәсіпорын бағдарламасы
Жаңа жобаларды тарату қосымша жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның негізгі техникалық – экономикалық талдауы көрсеткендей фирма өзінің
Атап айтқанда, таратылатын өнімді, рентабельділікті, капитал айналымдылығын күшейтуде. Сонымен
Фирма қызметін талдауда жаңа тауарды енгізу және ассортименттерді кеңейтуде
Тауар өнімдерінің көбеюімен жұмысшы санына байланысты еңбек өнімділігі өсті.
Жекелей көрсеткіштер оларды тиімді қолдануды бейнелейді. Сонымен қатар, кәсіпорынның
Кәсіпорынның қызметіне жүргізілген зерттеудің негізінде оның негізгі техникалық –
басқару операцияларын және олардың белсенділігін арттыруда еңбек сыйымдылығын қысқарту
өндірісте жаңа идеяларды енгізу және инновациялық қызметтерді тұрақты іздеу;
жаңа каналдарды және келісім шарттарға бөлшек сауда орындарын тарту
басқару құрылымын дамыту, қажетсіз байланыстар жүйесін қысқарту;
әкімшілік басқару шығындарын қысқарту.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Баканов М.Н., Шеремет А.Д. «Теория анализа хозяйственной деятельности» -
Масалимова С. Ж., Зиядин С. Т. «Қаржылық менеджмент», СЕМЕЙ,
Виханский О.С., Наумов А.И. Менеджмент: Учебник для экон. Спец.
Герчикова И.Н. Менеджмент: Учебник – 2-е изд., перераб. и
Дюсенбаев К.Ш. «Анализ финансового положения». Учеб. Пособие. – А.:Экономика,
Егоров Ю.Н., Варакута С.А. «Планирование на предприятий»: - М.
Ежегодное послание Президента РК народу Казахстана. 4.04.03// Казахстанская правда
Закон «О хозяйственных товариществах», от 10.07.98 г.
Любушкин Н.П., Лещева В.Г. «Анализ финансово-экономической деятельности» - М.:
«Предпринимательство в Республике Казахстан». Сборник нормативных документов, Алматы, Юрист.
Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия»: 4-е изд., перераб.
Стерлигов Б.И. Организация, планирование и управление на предприятиях ММП,
Экономика: Учебник / Под ред. Доц. А.С. Булатова. 2-ое
«Экономический анализ» под ред. Гиляровской Л.Т. – М.: 2002
«Экономика предприятия» Учеб. Под ред. Хрипича В.Я. – 2-изд.
Тасмағанбетов Т. «Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау және талдау» Алматы,
Ермекбаева Б. Ж., Арзаева М. Ж. «Шет мемлекеттердің салықтары»
Кеулімжаев Қ. К., Әжібаева З. Н. «Қаржылық есеп» А:
Ілиясов Қ. Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» Алматы, 2005ж.
Ильясов Г. Оценка финансового состояния предприятия./ Экономист, №6, 2004
Кудабаев Е.А. качественные характеристики финансовой отчетности./ АльПари, № 2,
Курасова А.М. Управление предприятием./ «Менеджмент в России и за
Островенко Т.К., Гребнев Г.Д. Проблемы методики анализа финансового
Сапарбаева Ж.А. Информационная база финансового анализа предприятия./ Банки Казахстана,
ҚОСЫМША А
Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент функциялары
№ Функциясы
Атқаратын қызметі
1 Болжау;
мүмкін болатын көрсеткіштерге негізделе отырып болашақтың көрінісін айқындау
2 Жоспарлау;
болжауға негізделе отырып болашаққа мақсат анықтау. Жоспарлаудың келесі
Стратегиалық;
Жалпы;
Оперативті.
3 Ұйымдастыру ол қаржылық қызметпен айналысатын мамандардың және бөлімдердің
4 Қайта өңдеу өндірістік процестің барлық этаптарын керекті материалдық
5 Тарату ол ақшалай қаражаттарды рационалды түрде объектіге салу
6 Бақылау жоспардың орындалуын қамтамасыз етеді, яғни жоспарлау кезеңінде,
ҚОСЫМША В
ЖК «Илебаева»-ның қаржылық талдауы
Көрсеткіштері 2005 2006 Өзгерістері Норматив
1. Меншікті капитал 9 819 9 960 +141
2. Ұзақ мерзімді міндеттемелер 397 281 -116
3. ағымдағы міндетемелер 3 189 3 130 -59
4. Баланс қуны 13 405 13 371 -34
5. Босалқы қорлар мен шығындар 5 063 5 890
6.айналымна тыс акивтер 6 154 5 119 - 1035
7. Таза айналым капиталы. 4 062 5 123 +1
8. Тәуелсіз коэффициенті (1 жол/4 жол) 0,73 0,75
к>0,5
9.Тартылған капиталдың шоғырланған коэффициенті (2 жол+3 жол)/4 жол 0,27
10. борышты және меншікті капитал арақтасы (2 жол+3 жол)/1
11.босалқа қорлар мен шығындарды жату коэффициенті (1 жол –
ҚОСЫМША Г
Кәсіпорындағы қаржылық менеджментті ұйымдастыру мәселелері мен оларды шешу жолдары
Мәселелер Шешу жолдары
Кәсіпорындардағы ұйымдастырушы бөлімі – ол маркетинг бөлімі, кәсіпорындардың көбінде
Маркетинг бөлімдерін ашып, маркетологтарды жұмысқа қабылдануы қажет
Кәсіпорындарда қаржы менеджерлерінің білімінің төмендігі
Арнайы мамандар жұмысқа қабылданса, біліктілікті көтеру курстарына жиі өтіп
Кәсіпорында техниканың жетіспеушілігі
Банктер кәсіпорынге лизингпен несие берілсе
Өнімнің сапасының төмен болуы Арнайы технологтар мен бірігіп, жақсы
7
