Қаржылық бақылаудың мәні мен мазмұны курстық жұмыс
Жоспар - www.topreferat.com.kz
Кіріспе 3
1.1. Қаржылық бақылаудың мәні мен маңызы 5
1.2. Қаржылық бақылаудың сыныптамасы 8
1.3. Аудиторлық бақылау 11
2.1. Қаржылық бақылауды ұйымдастыру 16
2.2. Қаржылық бақылауда қолданылатын әдістер 21
3.1. Мемлекеттік қаржылық бақылау: шетел тәжірибесі 24
3.3 Қазақстандағы екі деңгейлі мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесі 25
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
28
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Қаржы
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
Кіріспе 3
1.1. Қаржылық бақылаудың мәні мен маңызы 5
1.2. Қаржылық бақылаудың сыныптамасы 8
1.3. Аудиторлық бақылау 11
2.1. Қаржылық бақылауды ұйымдастыру 16
2.2. Қаржылық бақылауда қолданылатын әдістер 21
3.1. Мемлекеттік қаржылық бақылау: шетел тәжірибесі 24
3.3 Қазақстандағы екі деңгейлі мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесі
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
Кіріспе
Бірінші бөлім:
Қаржылық бақылаудың мәні мен мазмұны
Қаржылық бақылаудың сыныптамасы
Аудиторлық бақылау
Екінші бөлім:
2.1. Қаржылық бақылауды ұйымдастыру
2.2. Қаржылық бақылауда қолданылатын әдістер
Үшінші бөлім:
3.1. Мемлекеттік қаржылық бақылау:
3.2. Қазақстанның екі деңгейлі мемлекеттік қаржылық
бақылау жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу
Қаржы – қоғамдық өнімді жасау мен пайдалану арасындағы
Қаржы – жалпы ішкі өнім мен ұлттық
Қаржының мәні, іс-әрекет механизмі және рөлі оның функцияларынан
Қазіргі уақытта қаржының бөлгіштік және ұдайы өндірістік тәрізді
Бақылау функциясы қаржының бөлгіштік функциясынан туындайды және жиынтық
Бақылау функциясы қаржылық бақылауда – жалпы ішкі өнімді
Бақылау сандық түрде қаржы ресурстарының қозғалысы арқылы жиынтық
Қаржының бақылау функциясының экономикалық мағынасы кәсіпорынның, фирманың шаруашылық-қаржы
Қаржы мәселесі жөніндегі заңнамалардың бұлжымастан сақталуын, мемлекеттік бюджет,
Қаржының бақылау функциясын жүзеге асырудың нысаны қаржылық көрсеткіштерді
Ұдайы өндіріс процесіндегі қаржының бақылау функциясының рөлі қаржылық
Қаржының бақылау функциясы қаржы органдарының сан қырлы қызметі
Мен курстық жұмысты осы тақырыпқа жазуымның себебі нарық
I бөлім
1.1. Қаржылық бақылаудың мәні мен маңызы
Қаржылық бақылау деп әдетте тиісті ақша қорлары бойынша
Қаржылық бақылау қаржыны басқарудың функционалдық элементтерінің бірі, ол
Қаржылық бақылаудың болуы экономикалық категория ретінде қаржыға бақылау
Сөйтіп, бақылау функциясы қаржыны бақылаудың құралы ретінде пайдалану
Бақылау функциясы – қаржының ішкі қасиеті, ал қаржылық
Ғылыми негізделген қаржы саясатын, тиімді қаржы механизмін қалыптастыруға
Қаржылық бақылаудың өзгешелігі – оның ақша нысанында жүзеге
Қаржылық бақылаудың іс-әрекетінің сферасы бақылаудың басқа түрлерімен: әкімшілік,
Бақылауды жүзеге асырудың негізгі қағидаттары мыналар болып табылады:
бақылаудың реттілілігі, жаппайлылығы, әмбебаптылылығы;
бақылаудың превентивтілігі, яғни оның алдын алу сипаты;
әрекеттілік, нақтылық, жариялылық – бұларға бақылау жұмысын дұрыс
бақылаудың алаламаушылығы (біреуге тартпаушылық);
бақылау органдары қызметкерлерінің тәуелсіздігі.
Қаржылық бақылаудың мазмұны ашылатын негізгі міндеттеріне мына төмендегілер
мемлекет, ұйымдар және халық алдындағы қаржылық міндеттемелердің орындалуын
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қарамағындағы ақша ресурстарын (бюджет және
қаржы операцияларын, есеп-қисаптарын жасау және шаруашылық жүргізуші субъектілердің
өндірістің ішкі резервтерін – шаруашылық рентабелдігін арттырудың, еңбек
қаржы тәртібін бұзушылықты жою және ескерту. Олар ашылған
Қаржы тәртібі – бұл белгіленген ұйғарымдардың және мемлекеттің,
Қаржылық бақылаудың міндеттерін, олардың түрлерін, нысандары мен әдістерін,
Макродеңгейдегі қаржылық бақылау – бұл бүкіл мемлекет ауқымында
ақшалай қаражаттардың орталықтандырылған қорларын қалыптастырып, тиімді пайдалану процесін
қаржы қатынастарын іске асырудың қолданылып жүрген нысандары мен
қаржы ресурстарын неғұрлым тиімді пайдалану, салалар мен аймақтардың
Бұл деңгейде мемлекеттік қаржылар бақылаудың объектісі болып көрінеді.
Құрама қаржы жоспарлары (сметалары), аумақтық, салалық тұрғыда олардың
Биліктің заң шығарушы органдары мен басқарудың мемлекеттік органдары
Микродеңгейдегі қаржылық бақылау – меншіктің барлық нысанындағы шаруашылық
Микродеңгейдегі қаржылық бақылаудың міндеттері:
кәсіпорындардың қаржы саласындағы қолданылып жүрген заңдардың сақталуын қамтамасыз
шаруашылық жүргізуші субъектілердің бюджет алдындағы міндеттемелерін орындауының дер
қаржы ресурстары өсуінің ішкі өндірістік резервтерін табу;
ресурстардың барлық түрлерін ұтымды пайдалануға, бухгалтерлік есепті дұрыс
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметі бұл деңгейде бақылаудың
Қаржылық бақылау нарықтық қатынастар жағдайында айтарлықтай өзгерістерге ұшырауда.
1.2. Қаржылық бақылаудың сыныптамасы
Қаржылық бақылаудың сыныптамасы субъектілердегі айырмашылықтарға, бақылау іс-қимылдарын жүргзудің
Қазақстан Республикасының қазіргі қаржылық бақылау жүйесі оны жүзеге
Қаржылық бақылаудың түрлері бойынша сыныпталуы
Қаржылық бақылау
Мемлекеттік Қоғамдық
Жалпы мемлекеттік Ведомстволық Қоғамдық ұйымдардың: кәсіподақтардың, партиялардың, жастардың,
Ішкі шаруашылық
Парламенттік (депутаттық)
бақылау
Аудиторлық бақылау
Мемлекеттік қаржылық бақылау жалпымемлекеттік және ведомстволық бақылау арқылы
Жалпымемлекеттік қаржылық бақылау ведомстволық бағыныштылығы мен меншік нысанына
Мемлекеттік қаржылар жүйесінде бақылау салықтық, бюджеттік бақылау,
Салықтық бақылау салық заңнамасының атқарылуы, бюджетке салық және
Бюджеттік бақылау тексерістік және талдамалық (аналитикалық) қызметтің мынандай
Банктік қадағалау кредит ресурстарын қалыптастыру және олардың қозғалысы
Сақтандыру сферасындағы қаржылық бақылау сақтық қорлар қаражаттарының дер
Кеден органдары тауарлар мен көлік құралдарын, оларды есепке
Барлық өкілетті органдар қаржылық бақылауды тиісті бюджеттің жобасын
Үкімет, жергілікті әкімшіліктің аппараты оларға қарасты органдардың бақылаушылық,
Ведомстволық қаржылық бақылау жеке министрліктің, ведомствоның өкілдіктері шегінде
Ведомстволық бақылау шеңберінде ішкішаруашылық бақылау, яғни нақтылы шаруашылық
Ішкішаруашылық бақылаудың мақсаты есеп саясатын да қоса алғанда,
Нарықтық қатынастар жағдайында ішкішаруашылық бақылау оның бұрынғы ұғынысындағы
Жүргізу нысандары мен уақытына қарай қаржылық бақылау: алдын
Қаржылық алдын ала бақылау ақшалай қорларды жасау, бөлу
Ағымдағы қаржылық бақылау қаржы жоспарларының атқарылу процесінде, шаруашылық-қаржы
Кейінгі қаржылық бақылау – қаржы операцияларын жасағаннан
1.3. Аудиторлық бақылау
Қаржылық бақылауды жетілдірудің аса маңызды бағыттарының бірі қаржылық
Нарықтық реформалардың тереңдей түсуі жағдайындағы қаржылық бақылау жүйесінің
Аудиторлық бақылау – ведомстводан тыс тәуелсіз қаржылық бақылау.
Аудиторлық палата коммерциялық емес, тәуелсіз, кәсіби, өзін-зі басқаратын
Қазақстан Республикасының аудиторлар палатасы жалғыз ұлттық қабылданған, бұқаралық,
Бүгінгі күні оның құрамына 93 аудиторлық фирма, 372
«Аудиторлық қызмет туралы» жаңа заңның қабылдануына сәйкес Алматы
Заңға сәйкес аудиторлар палатасының келесідей өкілдіктері бар:
ережелер негізінде аудиторлар палатасының қызметін реттеу;
мемлекеттік органдарда, қоғамдық бірлестіктерде, халықаралық шетел ұйымдарында аудиторлар,
халықаралық тәжірибе негізінде аудит үлгісін құрастырады және аудиторлармен
аудиторлық аттестацияға кандидаттарды дайындауды, кәсіби оқытуды, біліктілікті
аудиторлық қызметті атқаруға байланысты аудиторлар мен аудиттелетін субъектілердің
ЮСАИД программасы мен «КАРАНА» корпорациясының қолдауымен аудиторлар
Қаржы аудиті деп оған өкілеттігі бар ұйымдар мен
Аудит дамуының тарихы өзінің бастауын Ұлыбританиядан алады, мұнда
Бүгінде тәуелсіз қаржылық бақылау аудиторлық институт нысанында дамып,
Қазақстан Республикасында 1998жылдың 20-сыншы қарашасынан бастап «Аудиторлық қызмет
Аудиторлық қызмет – бұл аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың
Аудиторлық қызметтің негізгі қағидаттарына мыналар жатады:
тәуелсіздік;
объективтілік;
кәсіби біліктілік;
құпиялық
Аудит Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарына сәйкес қаржылық
Аудиттің түрлері – міндетті аудит және бастамашылық аудит.
Міндетті жыл сайынғы аудитке мыналар жатады: банктер, кредиттік
Аудит жүргізу, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген
Бастамашылық аудит аудиттелетін субъектінің бастамасы бойынша аудиттелетін субъектінің
Аудит сыртқы және ішкі болуы мүмкін. Сыртқы аудит
Аудит мынандай дәйекті стадиялар бойынша жүргізіледі:
жоспарлау (тараптардың іс-қимылын іштей жүйелеумен);
аудитор объектісі туралы ақпарат алу және оны бағалау;
аудитор рәсімін жасау және бағдарламаны әзірлеу;
бақылау жүйелерін тексеру және оның тесттері;
аудит рәсімін жүргізу;
аудиторлық қорытындыны қалыптастыру.
Аудитор – бұл кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы-шаруашылық және
Аудитордың міндеттері мемлекеттік бақылаудың міндеттерімен ұқсас: тексерілетін ақпараттың,
аудиторлық қызмет кәсіпорындардың қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігін арттыруға, оның
аудит кезінде тексеруші ұйым мен бақылаудың объекті арасындағы
аудиторлық қызметті клиент немесе оның келісімімен аудиторлық қорытындыны
тексерістерді жоғарғы орган немесе мемлекет төлейді;
аудиторлық тексерудің тиімділігін клиент аудитке жұмсалған шығындар мен
аудиторлық тексерудің нәтижелері клиентке арналған аудиторлық қорытынды мен
аудиторлар алынған ақпарат пен аудит нәтижелерінің құпиялығын қамтамасыз
Қазақстан Республикасындағы алғашқы және ең ірі аудиторлық ұйым
Шетелдік аудиторлық ұйымдар Қазақстан Республикасында аудиторлық қызметті тиісті
Әлемде 4 ең ірі аудиторлық компания жұмыс істейді.
II бөлім
2.1. Қаржылық бақылауды ұйымдастыру
Қаржылық бақылаудың тиімділігі көп жағдайда оны ұғымды ұйымдастырумен,
Жалпымемлекеттік қаржылық бақылауды мемлекеттік билік пен басқарудың мына
Құқықтық мемлекет құрылысының тұжырымдамасын негіздей отырып қаржылық бақылауды
мемлекеттік бюджеттің шығыстарын шамдандыратын кез келген шараларды бекіткен
бюджеттегі шығыстарды қабылданған заңдардың мақсаттарына сәйкестігін тексеру кезіндегі;
бюджеттің жасалуына тексеріс кезіндегі мемлекеттің шығыстары болып табылады.
Парламенттің алдын ала бақылауының негізгі мақсаты осы нақты
Ел басының жарлықтарының, қаулыларының және өкімдерінің атқарылуын бақылауды
Республикалық бюджеттің атқарылуына бақылау жасау жөніндегі есеп комитетінің
республикалық бюджеттің атқарылуы жөніндегі заңдар мен басқа нормативтік
республикалық бюджеттің атқарылуымен байланысты мәселелер бойынша мемлекет басшысының
республикалық бюджетке қаражаттардың түсуін және оның пайдаланылуы заңдылығын
республикалық бюджеттік бағдарламалардың орындалуына және мемлекеттің қажеттіліктерін қаржыландыруға
Қазақстан Республикасының Парламентіне қарауға республикалық бюджеттің орындалуы туралы
Қазақстан Республикасының Үкіметіне бақылау сферасында кең өкілеттіліктер берілген.
Өздерінің өкілеттігіне қарай бақылау функцияларын жергілікті жердегі атқарушы
Қаржы министрлігі, оның Қаржылық бақылау комитеті және аумақтық
Мемлекеттік бақылауды Қаржы министрлігінің заңды тұлға құқығындағы Қазынашылық
Қаржы министрлігінің Салық комитеті, оның аумақтық органдары есептелген
Экономика мен қаржы қызметі сферасында қаржы тәртібін сақтауға
Қаржы полициясы органдарының негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
өкілеттігі шегінде мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін, кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің,
салықтарды төлеуден жалтаруға байланысты қылмыстардың, экономика мен
экономика саласындағы сыбайлас жемқорлық пен қылмыстыққа қарсы күрес
қаржы полициясы органдарының қарауына жатқызылған мәселелер бойынша халықаралық
Қаржы полициясының төменгі бөлімшелері жоғарғы тұрғандарына бағынатын бірыңғай
Қаржы полициясының төменгі бірыңғай жүйесін:
мыналарды:
орталық атқарушы органды (уәкілетті орган);
қаржы полициясының аумақтық және мамандандырылған органдарын қамтитын қаржы
оқу органдары және өзге де ведомстволық бағыныштағы мекемелер
Облыстардың, астананың, республикалық маңызы бар қаланың қаржы полициясының
Қаржы полициясының көліктегі тиісті бөлімшелері қаржы полициясының мамандандырылған
Қаржы полициясының аумақтық және мамандандырылған органдары тиісті әкімшілік-аумақтық
Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында экономика және қаржы
Уәкілетті орган:
қаржы полициясының органдары мен ведомстволық бағыныштағы мекемелер қызметінің
қаржы полициясы органдарының жедел іздестіру, әкімшілік, тергеу және
экономикалық және қаржылық қылмыстарға қарсы күрестің нысандары мен
қаржы полициясы органдары бөлімшелерінің жұмысына бақылау жасайды;
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде басқа
қаржы полициясы органдарының мамандарын даярлауды және кадрларының біліктілігін
қаржы полициясы органдары қызметінің басым бағыттарын белгілейді, оларды
экономикалық және қаржылық қылмыстар мен құқық бұзушылықтарға қарсы
заңмен белгіленген өз өкілеттігі шегінде нормативтік құқықтық актілерді
Уәкілетті органның, оның бөлімшелерінің, сондай-ақ ведомстволық бағыныштағы мекемелері
Барлық деңгейлердің өкілдікті органдары (маслихаттар, депутаттардың жиналыстары) қаржылық
Қаржы органдары жүргізетін бақылау барлық нысанда жүзеге асырылады
Ведомстволық қаржылық бақылауды республика министрліктері, ведомстволары, жергілікті органдардың
Ведомстволық қаржылық бақылау алдын ала, ағымдағы және кейінгі
Ішкішаруашылық бақылауды шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалық службалары жүргізеді.
Қоғамдық қаржылық бақылауды еріктілік және ақысыз негізде топтар,
2.2. Қаржылық бақылауда қолданылатын әдістер
Қаржылық бақылаудың әр түрлі әдістермен (тәсілдермен немесе амалдармен,
Қазіргі кезде қаржылық бақылаудың мынандай әдістері пайдаланылады: тексеріс,
Қаржылық бақылаудың нысандары мен әдістері үнемі жетілдіріп отырады,
Аталынған жалпы әдістер түрлі объектілерге бақылау жүргізудің әдістемелерінде,
Алдын ала және ағымдағы бақылауды жүзеге асырудың негізгі
Кейінгі қаржылық бақылау бірнеше әдіспен жүзеге асырылады. Оларға
Шоттық тексеру – бұл бухгалтерлік есептердің, баланстардың, салық
Тақырыптық тексеру – бұл бақылауға жататын объектінің шаруашылық-қаржы
Экономикалық талдау – бұл объектінің шаруашылық-қаржы қызметіне баға
Экономикалық талдауды шаруашылық органдардың өздері де, сонымен бірге
Тексерулер мен қарап шығуды бақылау органдары шаруашылық жүргізуші
Қаржылық бақылаудың негізгі әдісі – тексеріс – келесі
Тексеру объектісі бойынша құжаттық, нақтылы, толық (жаппай), іріктемелі
Мемлекеттік қаржылық бақылау органдары өзінің жұмысын жоспарлар бойынша
Құжаттық тексерісті жүргізген кезде есептер, сметалар ғана емес,
Нақтылы тексеріс құжаттарды ғана емес, сонымен бірге қолда
Толық тексеріс деп белгілі бір кезеңдегі шаруашылық жүргізуші
Іріктемелі тексеріс кезінде бақылау қаржы-шаруашылық қызметінің әйтеуір бір
Тақырыптық тексерістер бір үлгідегі бірнеше кәсіпорындарда, мекемелерде немесе
Тексерістердің тәсілдері: материалдық құндылықтарды түгендеу, кассадағы нақты ақша
Әрбір тексеріс пен тексеру мұқият әзірленуі тиіс, өйткені
Әзірлік жұмысының негізінде тексеріс немесе тексерудің бағдарламасы, оның
Тексеріс немесе тексеруді жүргізудің бүкіл процесі бірнеше кезеңдерден
өкілділіктерді көрсету;
тексерілетін объектінің жауапты қызметкерлерімен ұйымдық кеңес өткізу;
түгендеуді жүргізу;
тексерілетін объектімен, оның қызметінің технологиясымен жеке өзінің танысуы;
шаруашылық қызметті алдын ала талдау;
тікелей құжаттық тексеріс немесе тексеру;
тексеріс немесе тексерудің материалдарын жүйеге келтіру;
акт немесе анықтама жасау;
ашылған кемшіліктердің жойылуын тексеру.
Тексеріс немесе тексеруді жүргізудің нәтижелігі көбінесе жасалынған актінің
III бөлім
3.1. Мемлекеттік қаржылық бақылау: шетел тәжірибесі
Қазақстан Республикасының жергілікті және республикалық бюджеттерінің атқарылуындағы бақылау
Алайда Қазақстанда тұрақты қаржы және бюджет заңнамасының жоқтығын
Шетел тәжірибесі әр түрлі мемлекеттердегі қаржылық бақылау жүйесінің
Қаржылық бақылау көбінесе Президентке немесе Парламантке есеп беретін,
Көптеген елдерде мемлекеттік қаржылық бақылаудың тәуелсіз институттары бар,
АҚШ-тың қаржылық бақылауының ең ірі органы басты қаржылық-бақылаушы
Келесі негізгі бақылаушы орган - әкімшілік бюджеттік басқарма.
Мемлекеттік қаржылық бақылаудың екі деңгейлі жүйесін қолданатын мемлекеттің
Германияның қаржылық бақылауындағы негізгі органдар болып федералды қаржы
Федерация мен жерлер деңгейіндегі шаруашылықты жүргізу мен бюджеттің
Ресейдің де мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесі екі деңгейлі
Ресей Федерациясының Есеп Палатасы тәуелсіз қаржылық бақылау органы
3.3 Қазақстандағы екі деңгейлі мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесі
Екі деңгейлі жүйе Қазақстан үшін де лайықты болды.
Есеп комитетінің құрамы мен қағидаттарын және қызмет бағытын
Есеп комитетімен қатар бақылау жұмысын Қазақстан Республикасының Қаржы
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінде орын алатын
2005 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасының Бюджет
Бюджет кодексіне енгізілген нормаларды іске асыру мақсатында Қазақстан
Қазіргі кезде мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесі күрделі ұйымдастырушылық
Бақылау жұмыстарын жүргізу, үйлестіру және өңдеу процестерін жоспарлауды
Комитеттің 2004 жылғы бақылау қызметі келесі көрсеткіштермен сипатталады:
2003 жылмен салыстырғанда 2004 жылы бақылау объектілерінің саны
Комитет қызметінің басты міндеттеріне барынша көп бюджет
Қорытынды
Нарыққа өту жағдайында қаржылық бақылаудың рөлі мен маңызы
Басқарудың әкімшілік нысанынан нарықтық нысанына өту кезеңіндегі қаржылық
Нарықтық қатынастар жағдайында экономикалық тұтқалар мен ынталандырмаларға жақсы
Нарық жағдайында жалпы экономиканың, жеке шаруашылық жүргізуші субъектінің
Мемлекеттің алдында жан-жақты, жүйелі, кешенді бақылауды, соның ішінде
мемлекеттік қаржылық бақылауды нығайту;
тәуелсіз аудиторлық бақылауды дамыту;
түрлі бақылаушы органдар мамандарының еңбегін компьютерлендіру;
бақылаудың барлық органдарының қызметін үйлестіру.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы», Алматы 2003ж.
Берстембаева Р.К., «Организация финансов в отдельных развитых странах»,
Сыдыков А. «Государственный финансовый контроль: опыт зарубежных стран»,
«Итоги деятельности КФК и ГЗ за 2004год»,
«Контроль эффективности как новая форма государственного финансового контроля»,
Закон РК «Об Аудиторской деятельности», 20.11.1998г., с изменениями
Интернет: «Қазақстан Республикасының Аудиторлар Палатасы», http://www.audit.freenet.kz/index.htm , 09.04.2005г.
Интернет: ТОО «Делойт и Туш» сақтандыру компаниясы,
3
