TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

Жоспар - www.topreferat.com.kz

Кіріспе .................................................................................................................3

МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭКОНОМИКАҒА ҚОСАР ҮЛЕСІ ........................................................................................4

Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен құрылымы .................4

Бюджетті процесс .........................................................................................8

БЮДЖЕТТІҢ МЕХАНИЗМДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ............................11

2.1 Бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы .......12

2.2 Экономиканы бюджеттік қолдау мен ынталандыру шаралары ............18

Қорытынды .......................................................................................................25

Қолданылған әдебиеттер .................................................................................27

27

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Қаржы

-----------------------------------------------------------------------------------

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

 Жоспар

Кіріспе .................................................................................................................3

МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭКОНОМИКАҒА ҚОСАР ҮЛЕСІ
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен құрылымы .................4

Бюджетті процесс .........................................................................................8

БЮДЖЕТТІҢ МЕХАНИЗМДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ............................11

2.1 Бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
2.2 Экономиканы бюджеттік қолдау мен ынталандыру шаралары ............18

Қорытынды .......................................................................................................25

Қолданылған әдебиеттер .................................................................................27

КІРІСПЕ

Бүгiнгi әлемдiк экономикада Қазақстан Республикасының өзiндiк орны айқындалып
Экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде орталықтандырылған қаржы ресурстары мемлекетке
Міне осыған байланысты, мен курстық жұмысымның тақырыбын қаржы
Бұл тақырыптың өзектілігі экономиканың дағдарыстық кезеңінде оның дағдарыстан
Осы жұмысты орындаудағы мақсатым мен міндеттеріме:

Қаржы саласындағы мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен қызмет
Бюджеттің функциялары мен қызметтерін талдау;

Экономиканың дағдарыстық кезеңіндегі мемлекеттік бюджеттің атқаратын шараларын, негізгі
Әлеуметтік саланың дамытудағы бюджеттің маңыздылығы мен дамыту қызметтеріне
Мемлекеттік бюджетті кірістері мен шығыстары негізінде жан-жақты талдау;
МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭКОНОМИКАҒА ҚОСАР ҮЛЕСІ

Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен құрылымы

Бюджет - мемлекеттiң мiндеттерi мен функцияларын iске асыруды
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығына жеке ортақ
Мемлекеттiк бюджет - араларындағы өзара өтелетiн операцияларды есепке
Экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде мемлекеттік бюджеттің объективті сипаты
Сөйтіп, объективті бөлгіштік қатынастардың экономикалық нысаны бола отырып,
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына
Мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және
Құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын материалдық
Қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты
Мемлекеттік бюджет кез келген басқа экономикалық категория сияқты
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық
Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджетіне мынадай деңгейдегi бюджеттер бекiтiледi,
республикалық бюджет;

облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қала, астана бюджетi;
аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетi.

Салықтық және басқа да түсiмдер есебiнен қалыптастырылатын және
Салықтық және басқа да түсiмдер, есебiнен қалыптастырылатын және
Салықтық және басқа да түсiмдер есебiнен қалыптастырылатын және
Сурет-1 – Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті

Қазақстан Ресупбликасының бюджет жүйесі құрылымының унитарлық типімен анықталады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетке
Республикалық бюджет – бұл түсімдер мен бюджет тапшылығын
Жергілікті бюджеттер – облыстық бюджеттер, қалалардың, аудандардың бюджеттері.
1.2 Бюджеттік процесс

Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы категориясына
Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнеленетіндіктен, сондай-ақ
Негізгі қаржы жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып
Еліміздің Конституциясының 4-ші бөлімінің 53 бабында Палаталардың бірлескен
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі.
Ақырында, мемлекеттік бюджет мемлекеттік заңдарының бірі болып табылады
Сурет-2 – Мемлекеттік бюджеттің сапалық сипаттамасы

Мемлекеттік бюджет – ұлттық табыс пен жалпы ішкі
Нарықтық механизмге көшу жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең
Шығыстар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды
Бюджет қаражаттарының әлеуметтік бағыттылығының зор маңызы бар. әлеуметтік
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына және
Бюджеттік жоспарлау мен бюджеттің атқарылу процесінде ұлттық шаруашылықтың
Бюджеттi жоспарлау принциптерiне келесілерді жатқызамыз:

1) сабақтастық принципi - бюджеттi алдыңғы кезеңде негiзге
2) басымдық принципi - бюджеттi алдағы орта мерзiмдi
3) негiздiлiк принципi - бюджеттi нормативтiк құқықтық актiлер
Алдағы үш жылдық кезеңге арналған орта мерзiмдi фискалдық
1. Орта мерзiмдi фискалдық саясат алдағы үш жылдық
мемлекеттiк, республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң болжамдық көрсеткiштерiн;

бюджеттiк бағдарламалардың өткен кезеңнiң iшiнде iске асырылу тиiмдiлiгiн
бюджет қаражатын жұмсаудың басым бағыттарын;

республиканың немесе аймақтың әлеуметтiк-экономикалық дамуының негiзгi бағыттарын iске
бюджетаралық қатынастардың даму бағыттарын;

мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен
ықтимал фискалдық тәуекелдердi айқындайтын құжат болып табылады.

2. Орта мерзiмдi фискалдық саясат республиканың немесе аймақтың
Тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның
Тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заң
1) алдағы қаржы жылындағы республикалық бюджет кiрiстерiнiң, шығындарының,
2) жалақының, зейнетақының, айлық есептiк көрсеткiштiң ең төменгi
3) жергiлiктi бюджеттерден республикалық бюджетке бюджеттiк алып қоюлар
4) республикалық бюджеттен жергiлiктi бюджеттерге берiлетiн бюджеттiк субвенциялар
5) Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң резервi мөлшерi;

6) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк кепiлдiктерi бойынша мiндеттемелердi орындау
7) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк кепiлдiктер беру лимитi;

8) үкiметтiк борыш лимитi;

9) басқа да ережелер болуға тиiс.

Тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттiң бекiтiлетiн тапшылығының
II. БЮДЖЕТТІК МЕХАНИЗМДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ

2.1 Бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы

Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық
Бюджет кірістерінің негізгі көзі салықтар немесе оларға барабар
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттiң құрылымы мынадай
1) кiрiстер:

салықтық түсiмдер;

салықтық емес түсiмдер;

негiзгi капиталды сатудан түскен түсiмдер;

ресми трансферттер түсiмдерi;

2) шығындар;

3) операциялық сальдо;

4) таза бюджеттiк кредит беру:

бюджеттiк кредиттер;

бюджеттiк кредиттердi өтеу;

5) қаржы активтерiмен жасалатын операциялар бойынша сальдо:

қаржы активтерiн сатып алу;

мемлекеттiң қаржы активтерiн сатудан түсетiн түсiмдер;

6) бюджет тапшылығы (профицитi);

7) бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитiн пайдалану):

қарыздар түсiмi;

қарыздарды өтеу;

бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.

Бюджет кiрiстерi салық және басқа да мiндеттi төлемдер,
Баршамызға белгiлi елiмiздiң салық жүйесi бiршама өзгерiстерге ұшырап,
2001 жылдың 12 маусымында Жаңа салық Кодексi қабылданып,
Жаңа Салық Кодексi 2002 жылдың 1-шi қаңтарынан Қазақстанда
корпорациялық табыс салығы;

жеке табыс салығы;

қосылған құн салығы;

акциздер;

жер қойнауын пайдаланушылардың салықтар мен арнайы төлемдерi;

әлеуметтiк салық;

жер салығы;

көлiк құралдары салығы;

мүлiк салығы.

Осы Салық Кодексiндегi 13 түрлi алымдарға:

заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;

жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;

жылжымайтын мүлiкке құқықтарды және олармен жасаған мәмiлелердi мемлекеттiк
радиоэлекторндық құралдары және жиiлiгi жоғары құрылғыларды мемлекеттiк тiркегенi
механикалық көлiк құралдары мен тiркемелердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн
теңiз, өзен кемелерi мен шағын көлемдi кемелердi мемлекеттiк
азаматтық әуе кемелерiн мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;

дәрi-дәрмек құралдарын мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым;

автакөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы;

аукциондардан алынатын алым;

елтаңбалық алым;

жекелеген қызмет түрлерiмен айналысу құқығы үшiн лицензиялық алым;

телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожилiк спектiрiн
Салық Кодексiндегi төлемақыларға:

жер учаскелерiн пайдаланғаны үшiн төлемақы;

жер бетiндегi көздердiң су ресурстарын пайдаланғаны үшiн төлемақы;

қоршаған ортаның ластанғаны үшiн төлемақы;

жануарлар дүниесiн пайдаланғаны үшiн төлемақы;

орманды пайдаланғаны үшiн төлемақы;

ерекше қорғалатын табиғи аймақтарды пайдаланғаны үшiн төлемақы;

радиожилiк спектерiн пайдаланғаны үшiн төлемақы;

кеме жүретiн су жолдарын пайдаланғаны үшiн төлемақы;

сыртқы жарнаманы орналастырғаны үшiн төлемақы.

Мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс көзiн құрайтын негiзгi қаржылық көздер
Кесте 1

Қазақстан Республикасы мемлекеттiк бюджетiнiң жалпы кiрiсiндегi салықтық түсiмдердiң
1999 2000 2001 2002 2003 2004

Мемлекеттiк бюджет кiрiсi (млрд. теңге)

Оның iшiнде салықтық түсiмдер 242,7

178,1 279,4

204,1 304,1

215,6 393,0

330,3 587,0

524,1 746,9

670,0

Салық түсiмердiң мемлекеттiң бюджетiндегi үлесi % 73,4 73,0
Кестеден көрсетiлген мәлiметтердi қарастыра келе, қазiргi кезде елiмiздiң
Аталған заңнаманың негізінде салықтар мен басқа да міндетті
2-кесте. 1997-2004 жж. Мемлекеттік бюджет кірісінің құрылымы, %

Табыстар 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Салықтық түсімдер, оның ішінде:

Корпорациялық табыс салығы

Жеке табыс салығы, ҚҚС

Әлеуметтік салық

Акциздер

Бонустар, роялти

81,4

9,9

10,2

14,5

-

4,1

4,1

76,7

10,1

7,9

21,4

-

5,0

2,6

84,0

13,9

9,0

22,7

17,9

4,8

2,8

89,3

27,9

8,7

19,6

16,9

3,3

3,6

88,9

29,1

8,4

19,6

15,3

2,7

5,7

93,5

28,8

9,1

20,8

15,8

3,0

4,8

92,1

26,6

9,1

22,6

15,4

2,6

0,4

92,5

29,3

7,5

18,6

12,8

2,3

0,8

Бюджеттік түсімдердің алынған ресми трансферттер бөлігімен яғни тауарларды
Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығыстарын қаржыландыруға жұмсалады.
Бюджет тапшылығы шығыстар мен бюджеттен қайтарымды негізінде бөлінген
Мемлекеттік бюджеттің соңғы бөлігі – бюджет тапшылығын қаржыландыру
тапшылық болған жағдайда – ішкі көздерден (Ұлттық банктен,
профицит кезінде – жоспардан тыс түсімдерді, бірінші кезекте
Бюджет тапшылығы (профицитi) таза бюджеттiк кредит берудi және
Бюджет тапшылығын қаржыландыру - қарыз алу және бюджет
Бюджет профицитiн пайдалану - қарыздар бойынша негiзгi борышты
Кірістер мен шығыстардың егжей-тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджеттік
Жаңа бюджеттік сыныптамаға сәйкес кірістер енді төрт бөлікке
Шығыстарда функционалдық, экономикалық және ведомствовалық сыныптама қарастырылады. Функционалдық
Шығыстардың экономикалық сыныптамасы оларды экономикалық белгілері бойынша төрт
Қайтарылмайтын негiзде бөлiнетiн бюджет қаражаты бюджет шығындары болып
1) мемлекеттiк мекемелердiң қызметiн қамтамасыз ететiн шығындар;

2) тұрақты сипаты жоқ iс-шараларды ұйымдастыру мен өткiзуге
3) мемлекеттiк тапсырысқа арналған шығындар - мемлекеттiк саясатты
4) жеке тұлғаларға ақшалай төлемдер - қызметкерлерге еңбегi
5) субсидиялар - мемлекеттік мекемелер және қоғамдық бірлестіктер
6) ресми трансферттер - бюджеттiң бiр деңгейiнен екiншiсiне,
7) мемлекеттiң мiндеттемелерiн орындауға арналған шығындардың өзге де
Нарықтық жағдайларға көшу жағдайында республикалық бюджет шығыстарының құрылымы
2.2 Экономиканы бюджеттік қолдау мен ынталандыру шаралары

Мемлекеттiң экономикаға әсер етуi салық салу құралдары арқылы
Ресурстар жұмыспен толық қамтылмаған жағдайда тепе-теңдiк жағдай қалыптаса
Бюджет-салық саясаты (қазыналық (фискальный) саясат) – мемлекеттiк бюджет
Ынталандырушы бюджет-салық саясаты (қазыналық экспанция) – бұл саясат
Ұзақ мерзiмдiк кезеңде салықты төмендету саясаты өндiрiс факторларының
Төлеушi бюджеттiк-салық саясаты (қазыналық шектеу) - экономикдағы
Ұзақ мерзiмдiк кезеңде өспелi салық “сынасы” жиынтық ұсыныстың
Мемлекеттiк шығындарды тиiмсiз басқарумен қатар уақытқа созылған құлдыраушылық
Қысқа мерзiмдiк кезеңде салық-бюджет саясаты баланстық бюджеттiң, салықтың
Мемлекеттiк шығындардың өзгерiсiн көру үшiн кейнс кресiн пайдаланамыз.
Елiмiздегi экономикалық циклмен дамуы егемендiгiн алған жылдардан бастап
Республикадағы экономикалық дағдарыстар ең алдымен оның терең тамыр
Жалпы елiмiздегi экономикалық дағдарыс 1991 жылдан басталған жоқ,
Қазақстан Республикасы өз егемендiгiн алып, нарықтық қатынастарға өтуде
Осылайша елiмiздiң тәуелсiздiк алған оншақты жыл жалпы дағдарыстарға
экономикалық өсудегi дағдарыс;

инфляциялық дағдарыс;

төлем қабiлетi дағдарысы;

инвестициялық дағдарыс;

әлеуметтiк саладағы дағдарыс;

1991-1995 жылдардағы экономикалық өсудегi дағдарыстың басты себебi инфляциялық
Осыған байланысты 1993 жылы ұлттық валютамыз теңгенi енгiзуiмiзге
Осы жылдардағы дағдарыста экономика секторларының жаппай тоқырауға ұшырауы,
Мемлекеттің негізгі басқару аппараттарын қаржыландыру, тұрақтылықты және халықтың
Әлеуметтік саланы дағдарыстық кезеніндегі жағдайына көмек беру;

Орын алған инфляцияның жоғарғықарқынымен мемлекеттің тікелей реттеу және
Елдегі жүргізіліп жатқан реформаларды қаржыландыруды жүзеге асыру;

Мәдениет, білім беру, денсаулық сақтау және т.б. әлеуметтік
Халықтың тұрмысының жоғарлатуға байланысты мемлекеттік бюджет аясында жалақыларды,
Ал 1996-1999 жылдардан бастап ұлттық экономиканың дағдарыстық кезеңнен
Құлдырауға ұшыраған экономика салаларын, өндірісті және өнеркәсіп орындарын
Шағын бизнесті қолдау және дамытуға байланысты шараларды қаржыландыру,
Әлеуметтік саланы одан ары дамыту, денсаулық сақтау және
Тоқырауға ауыл шаруашылығына мемлекеттен тікелей қолдау шараларын жүргізу,
Қазақстан Республикасының бюджетінің соңғы 2003-2006 жылдардағы бюджеттік бағдарламаларының,
Әлеуметтiк дағдарыс Қазақстан Республикамызда күнi бүгiнге дейiн орнын
Сондықтан елiмiз әлеуметтiк мәселелердi шешу үшiн әр түрлi
Еліміз экономикасында орын алған осынау орасан зор дағдарыстық
Қазақстан Республикасының нарық жағдайында экономикасының дамуы, мемлекеттің экономикалық
Қазіргі мемлекеттердің барлығында дерлік, азаматтарды экономикалық қиыншылықтан қорғауды
Фискалдық саясатқа мемлекттің бюджет қорын бөлу қызметі
Мемлекеттің салық саясатының басты міндеті болып, салық ставкаларын
Егер де әлемдік тәжірибеге сүйенетін болсақ, кез келген
Әлеуметтік аядағы қаржы механизмінің әрекет етуінің өз ерекшелігі
Ал Қазақстанның әлеуметтік аясын қаржыландыру механизмінің ерекшелігіне тоқталатын
Кесте 3

2000-2003 жылдар аралығындағы Республикалық бюджеттің әлеуметтік саланы қаржыландырудың
Әлеуметтік саланың құрылымы

2000 2001 2002 2003

Жоспар Жалпы шығын үлесі % Жоспар Жалпы шығын
Білім беру 13871506 4,2 14187560 3,7 19988078 4,1
Денсаулық сақтау 8938759 2,7 8156516 2,1 13925661 2,8
Әлеуметтік қамтамасыз ету

141314208

43,4

151339841

39,7

157251139

32,2

169813024

29,6

Мәдениет, спорт, ақпарат

3684761

1,1

4655391

1,2

5861697

1,2

8155807

1,4

Әлеуметтік салаға жұмсалған қаржы көлемі

167809234

51,5

178339308

46,8

197026575

40,4

2065977482

36

Осы кестеден көріп отырғанымыздай Қазақстандағы әлеуметтік саланы мемлекеттік
2000 жылы білім беруге жұмсалатын мемлекеттік шығындар ЖІӨ-нің
ҚОРЫТЫНДЫ

Қорыта келгенде, экономикалық тиімді өсу, жоғарғы өмір сүру
Бюджет - мемлекеттiң мiндеттерi мен функцияларын iске асыруды
Мемлекеттік бюджеттің негізінде жүргізілетін шаралар арқылы дағдарыстық жағдайда
Экономиканы реттеудің, ынталандырудың бірден-бір көзі салық болғандықтан, ал
Әлеуметтік саланы қолдау, елдің білім беру, денсаулық
Экономиканың өндіріс секторларын, өнеркәсіпті, ауыл шаруашылығын, технологияны және
Бұрынғы кезеңмен салыстырғанда шығыстардың құрылымында бюджеттік ресурстардың әлеуметтік
Сөйтіп, жалпы мемлекеттік мәні бар шараларды қаржыландыруды қажетті
2002 жылдан бастап елдің бюджеттік бағдарламаларының ағымдағы және
Сонымен жұмысты аяқтай келе, мемлекеттің экономиканы тиімді дамытудың
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі (2004 ж. 24 сәуірдегі
Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетiн басқа да
Iлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. –
Мельников В.Д. Ли В.Д. Общий курс финансов.
Мельников В.Д. Ильясов К.К. Финансы. Учебник для
Финансы, денги, кредит. Учебник. Под. ред. О.В. Соколовой.
Ильясов К.К., Зейнелғабдин А.Б., Ермекбаева Б.Ж. Налоги
Ермекбаева Б.Ж. Салықтар және салық салу:
З.С. Мұхамбетова «Мемлекеттің әлеуметтік аяны рететудегі фискалдық
Л. Бурлаков «Совершенствовать межбюджетные отношения» // Қаржы-Қаражат,
6

Қазақстан Республикасының мемлекттік бюджеті

Жергілікті бюджеттер

Республикалық бюджет

Облыстардың бюджеттер

Астана және Алматы қалаларының бюджеті

Облыстық бюджеттер

Аудандық бюджеттер

Облыстарға бағынышты қала бюджеті

Қалалық бюджеттер

Аудандық бюджеттер

НЕГІЗГІ ҚАРЖЫ ЖОСПАРЫ

ҚАНДЫРМА БӨЛІГІ

(СУБЪЕКТИВ-ТІК ЖАҒЫ)

МЕМЛЕКЕТ ЗАҢЫ

ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУДЫ БАСҚАРУ МЕХАНИЗМІ

МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ

РЕСУРСТАР

МЕМЛЕКЕТТІК ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН АҚША ҚОРЫ

БАЗИС БӨЛІГІ

(ОБЪЕК-ТИВТІК ЖАҒЫ)

ҚАТЫНАСТАР

ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ