Жеке адамның психикалық дамуы курстық жұмыс
ЖЕКЕ АДАМНЫҢ ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУЫ.
Жоспар - www.topreferat.com.kz
1. Психикалық даму және оқыту.
2. Бала психикасы дамуынын қозғаушы күші.
3. Даму мен оқытудың байланысы.
4. Бала психикасының даму кезеңдері.
5. Тұлғаның психикалық дамуындағы қозғаушы күштер.
6. Тұлғаның психикалық дамуындағы деңгейлері.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 36 бет
Пәні:
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖЕКЕ АДАМНЫҢ ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУЫ.
Жоспар
1. Психикалық даму және оқыту.
2. Бала психикасы дамуынын қозғаушы күші.
3. Даму мен оқытудың байланысы.
4. Бала психикасының даму кезеңдері.
5. Тұлғаның психикалық дамуындағы қозғаушы күштер.
6. Тұлғаның психикалық дамуындағы деңгейлері.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
1. Психикалық даму шарттары. Даму - баланың қоғамдық
Адамның жоғарғы формалардағы психикалық іс-әрекеті жанама сипатта болады.
Адамзат тарихында іс-әрекетті жүзеге асыру құралдарды ғана дамып
Психиканы дамытудың биологиялық шарттары. Адам психикасы дамуынын, негізгі
Бұлай болған жағдайда дамудың биологиялық шарттарының, тұқым қуалаушылықтың,
Адамның психикалық іс-әркеті - өте күрделі құрылым. Оның
Бұл олардың тарихи
Адамның өмірде қалыптасатын күрделі психикалық іс-әрекеті (ойлау, сөйлеу)
Белгілі бір жағдайларда қарапайым функциялар жөнді жетілмеген немесе
Ми қызметінің тұқым қуалау берілетін ерекшеліктерінің бірі -
Сөйтіп, физиологиялық, қарапайым, тұқым қуалай берілетін функциялар психикалық
2. Бала психикасы дамуының қозғаушы күші. Оқыту мен
Оқыту мазмұны және психикалық даму. Балалардың дамуының оқыту
Көптеген зерттеулерде (Л.А.Венгер, П.Я.Гальперин, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов) оқыту мазмұнына
Пиаженің есебі бойынша 11-12 жасқа қарай ғана дамиды
Зерттеулерден алынған деректер төменгі класс, тіпті кейде мектеп
Ғылымның белгілі бір пәніне сай келетін білімдер айрықша
Сөйтіп, оқытуда балалар белгілі бір есептерді және оларды
Сонымен, оқыту мазмұны, балалар игеретін білім мен іс-әрекет
Тәсілдер мен білімді қолданудыц психологиялық механизмдерініц дамуы. Іс-әрекеттің
Тәсілдер мен білімді қолданудың негізіне жататын психологиялық механизмдердің
Сонымен тәсілдер мен білімді қолданудың негізіне жататын жалпылама
Жеке адамның жалпы қасиеттерінің дамуы. Даму процесінде білімдер
1. Адамның жеке басының бағдарын дамыту. Баланың даму
Жеткіншек шақта, басқа типтермен қатар, өздерінің жеке басын
Адамның жеке басының жетекші бағдары балалардың психикалық дамуының
Жалпы бағдар балалардың мектептегі өмірін және олардың ұғым,
Бағдар оқушының жеке басының типін бірден және біржолата
2. Іс-әрекеттің психологиялық құрылымының дамуы. Қандай да іс-әрекет
Мақсат және оның мотивтермен байланысты іс-әрекетте анықтаушы мәнге
Төменгі сынып жасының соңына таман көптеген оқушыларда іс-әрекет
Қолданылған әдебиетгер тізімі:
1. Жарықбаев Қ. «Жантану», Алматы 1996 жыл.
2. Сәбет Бап-Баба «Жантану негіздері», Алматы 2003жыл.
3. Тәжібаев Т. «Жалпы психология», Алматы 1993жыл.
4. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме
5. «Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы», А.В.Петровский,
6. Алдамұратов, Рақымбетов, Іргебаева, Нығметов «Жалпы психология»,
Пысықтау және бақылау сұрақтары:
1. Баланың психикалық дамуының факторлары мен алғы
2. Балалар психикасы дамуының аса маңызды бағыттары.
3. Бала дамуын жас шамасына қарай кезеңмен
4. Психикалық дамудың аса маңызды фаторы ретіндегі
5. Қазіргі психологиядағы оқыту мен дамудың арақатынасы
Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялардың негізгі сипаттамалары
Бүгінгі күнде педагогикалық технология мәселесі теориялық және ғылыми
Қазақстан Республикасында білім беруді 2005-2010 жылдар аралығында дамыту
Нәтижеге бағытталған оқыту — бұл аяқтаушы нәтижелср (біліктіліктер).
қарым-қатынасқа түсе алу қабілеттіліктері;
әлеуметтік қарым-қатынастарға бейімділік;
талдау жасай алу қабілеттері;
проблемаларды шеше алу;
құндылықтар туралы өзіндік пікір білдіріп шешім шығара білу
шығармашылық шеберліктерді игеру және өзгелердің шығармашылығын қабылдай білу
азаматтық жауапкершілік;
қоршаған әлем өміріне жауапкершілікпен араласу;
рухани, заттық кұндылықтарды жасай алу және сақтай білу
ілімнің кұралы ретіндегі технологияларды қолдана алу дағдылары;
өмірі мен карьерасын жоспарлай алу дағдылары.
Нәтижеге бағытталған білім беру әлеуметтену процесіне қоғамды,
Өткен жылдардағы дүниежүзілік практикадағы білім беру дамуының бағыттарын
білім берудің құндылық мәнін, оның рухани-адамгершілік маңызын көтеру
білім беру ісінің оқушының тұлғасын ұлттық құндылықтарды игеруші
білім беру мазмұнында әлемнің тұтастығы мен адамның оның
оқушыларды табиғи әлемді сақтауға және аймақтық жөне жаһандық
барлық адамдар үшін сапалы білім алуға және оған
білім беру үрдісіне бүкіл коғамды тарту және білім
Стратегиялық міндеттерін шешу ісіне бүкіл қоғамды жұмылдыру, екіншісі
Білім берудің аталған жаңа моделін енгізу жағдайында ұлттық
Нәтижеге бағытталған білім беру моделін іске асыру жұмысын
оқушы өмірде және қоғамда конструктивті роль атқару үшін
оқытушы оқу ісін ұйымдастыру
ата-ана өз баласының қажетті дәрежеде білім алуына жағдай
мектеп әрбір оқушының өз даму траекториясын құруына жағдай
мемлекеттік органдар әлемдік білім беру кеңістігіндегі ағымдарды ескере
қоғам күтілетін нәтижелердің жетілдірілуіне, білім беру жүйесі
Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі
білім мазмұны жаңа біліктермен, ақпараттарды қабылдау қабілеттерінің дамуымен,
ақпараттық дәстүрлі әдістері – ауызша және жазбаша, телефон
баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани
мектеп, отбасы мен қоршаған әлеуметтік ортаның бала
қоғамдық біліммен бара-бар педагогикалық технологияның кеңінен қолданылуына және
оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық-педагогикалық бағыттағы негізгі ой-тұжырымдары
есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді
Қазір Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше
“Технология – бұл қандай да болсын істегі, шеберліктегі,
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педагогикалық технология – бүкіл оқыту
Оқытудың жаңа технологияларын таңдаудың М.М.Поташник ұсынған критерийлері:
елдің, аймақтың, қаланың талап-тірегі – мектепке әлеуметтік сұраныс;
мектептің дамуы туралы мемлекттік құжаттар – мемлекеттік сұраныс;
қазіргі ғылымның адам туралы жетістіктері мен табыстары;
педагогикалық озат тәжірибе;
мұғалімдердің, мектеп басшыларының іс-тәжірибесі, интуициясы, шығармашылығы;
мектептің жұмыс үрдісі мен нәтижелерінің талдамасы.
Бұдан педагогикалық технология таңдау барысында:
алынып отырған технологияның мектептің мүмкіндігі мен нақты жағдайға
жүйелілігі;
тиімділігі т.б. ескерілуі керек деген қорытынды шығады.
Оқытудың қазіргі технологиялары еліміздің егемендік алып, қоғамдық
Бір технологияның өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты әрқилы
Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері
(Ш.Т.Таубаева мен Б.Т.Барсай бойынша):
1. Ынтымақтастық педагогикасы.
Мақсаты: талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына өту, балаға
Ынтымақтастық педагогикасы тұжырымының ерекшелігі:
( мұғалім-оқушы, оқушы-мұғалім, оқушы-оқушы, оқушы да субьект, мұғалім
( екеуінің бірлік одақта қызмет істеуі, бір-біріне басымдық
( жалпы мектеп ұжымының арасында өзара ынтымақ болуы;
Мазмұны мен әдістерінің ерекшелігі:
( балаға жеке ізгілік қарым-қатынас;
( дидактикалық белсендіруші және дамытушы кешені;
( тәрбиелеу тұжырымдамасы;
( қоршаған ортаны педагогикаландыру;
Білім беруді ізгілендіру технологиясы (Ш.А.Амонашвили)
Мақсаты: баланы оның жеке қасиеттерін ашу арқылы азамат
Білім беруді ізгілендіру технологиясының тұжырымының ерекшелігі:
( ынтымақтастық педагогикасының тұжырымдары;
( бала-табиғат пен ғарыштың туындысы, сондықтан ол мықтылық,
( бала психикасы дамуға, есеюге және еркіндікке құштар.
Мазмұны мен әдістерінің ерекшелігі:
Меңгеруге тиіс барлық білік, икемділіктер:
( жазу-сөйлеу қарекеті;
( математикалық пайымдау, математикалық түсіну;
( әсемдікті, әлемдікті сезіну, қабылдау;
( өзге тілді меңгеру;
( рухани жетілу т.б әдістері;
( ізгілік, жеке қарым-қатынас, қарым-қатынас шеберлігі, ата-анамен бірлесіп
( оқыту арқылы тәрбиелеу.
Ойын арқылы оқыту технологиясы
Мақсаты: дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық, әлеуметтендірушілік.
Ойын арқылы оқыту технологиясының тұжырымының ерекшелігі:
Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастық өзіндік талап-талғамдарына
Проблемалық оқыту технологиясы
Мақсаты: білім, білік, дағдыға ие қылу мен өз
Тұжырымының ерекшелігі:
( білімді меңгеру ішкі себептер негізінде пайда болған
( бала дүниені тануда адамзат жүріп өткен жолмен
бала материалды сезім мүшелері арқылы (көріп, тыңдап) қабылдап
( оқытуда табысқа жетудің шарттары;
( оқу-материалында проблема туғызу;
( баланың белсенділігі;
( оқытудың бала өмірімен, ойынымен, еңбегімен байланысы.
Мазмұны мен әдістерінің ерекшелігі:
Белгісіз х-ке байланысты:
Х-мақсат
Х-іс-әрекет обьектісі
Х-қызмет әдісі
Х-іс-әрекетті орындау шарты.
Әдістеменің ерекшелігі: алдын-ала белгіленбеген, кенеттен;
( проблемалық мазмұндау;
( эвристикалық;
( проблемалық демонстрация; зерттеушілік-лабороториялық жұмыс;
( проблемалық жан-жақты эксперимент;
( мәселені проблемалық шешу;
( проблемалық ситуация (ойын түрінде)
5.Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В.Ф.Шаталов бойынша)
Мақсаты: білім, білік, дағды қалыптастыру мен жеке мәліметтеріне
Тұжырымының ерекшелігі:
( үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі
( жеке бағдарлы қарым-қатынас;
( ізгілік (барлық бала талантты);
( зорлықсыз, еркімен оқыту;
( әр оқушының табысының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа
( оқыту мен тәрбиелеуді біріктіру.
Мазмұнының ерекшелігі:
( материал ірі мөлшерде енгізіледі;
( материалды блокпен топтау,
( оқу материалдарын тірек-схема, тірек конспект түрінде хаттау.
Әдістерінің ерекшелігі:
теорияны блоктау;
( теориялық материалды сыныпта меңгеру;
( үйде де өз бетімен жұмыс істеу;
Бірінші қайталау:
( конспект (меңгергенін жан-жақты бақылау)
( тірек конспектісіе ауызша баяндау
Екінші бақылау:
( жалпылау және жүйелеу;
Үшінші бақылау:
( өзара бірін-бірі бақылау
практиканы блоктау
( практикалық жұмыс(жаттығу)
( есеп шығару
( нәтиже
Кеңестік дәуірде жеке пәндерді оқыту үрдісінде өз заманында
Осындай кең арналы, жемісті де қызу ізденіс үстіндегі
Ерекше әсер қалдыратын нәрсе, бұл мұғалімнің жекелеген әдіс-тәсілдермен
Біздің ойымызша, В.Ф.Шаталовтын басты еңбегі – оқыту ісін
В.Ф.Шаталов оқушыларының оқу-әрекетінде қандай нақты формалар бар? Олардың
В.Ф.Шаталовтың тірек сигналды парақтары өзінің мәні жөнінен П.Я.Галь-
периннің оперативті әрекет схемаларына, оқытылатын ұғымдары мен белгілері
Мұғалімнің оқушылардың өтілген оқу материалын қаншалықты сапалы меңгергендігін
Оқушылардың оқу материалындағы білімдердің глобальді, іріленген бірліктерін
В.Ф.Шаталовтың әдістемелік жүйесінде оқушылар оқу материалының мазмұнын, тірек
Жоспар
I.Кіріспе.
1.Өзін-өзі тәрбиелеу және білім беру ұғымы, оның мәні.
2.Өзін-өзі тәрбиелеу мен өзіне-өзі білім беруге жетелейтін әсер
3.Оқушылардың өзін-өзі тәрбиелеу мазмұны және әдістері.
4. Өзін-өзі тәрбиелеуі мен білім беру ісіне педагогикалық
III.Қорытынды.
Тербие — оқушының басты, психологиялық және әлеуметтік кажеттілігін
—тәрбиеші оқушыға ерекше сабырлылықпен қарап, оның ісін профессионал
-оқыту үрдісіндс оқушының танымдық мүмкіндігін ескереді;
-әр түрлі іс-шараны ұйымдастырғанда тәрбиелік жағдай
-мектепте «оқушы ережесі» мен қатар «мұғалімдер ережесі» де
-«Баланың құқы жайлы конвенция» тұрғысынан оқушының сауаттылығы қамтамасыз
оқушылардың өзін-өзі басқару органнарында оқушы мен тәрбиеші құқығы
-мектепте құқық ұйымдарының, инспекторлардың жұмысын жүргізіледі;
—мектепте психологиялық қызмет, сенім телефоны, консультация бөлімі қызмет
— оқушымен жеке әңгімелесу, оқушының рухын көтеру ескеріледі.
Қазіргі кезендегі педагогиканың артықшылығы - оқушыны түрлі қысым
Тәрбнеленушілердің іс-әрекетін ұйымлдастыру. Педагогиканың іргелі мәселесі іс-әрекет.
- өмірлік мақсатты көздей білу;
- адамдық қадыр-қасиетін сақтау;
- қоғамнан өз орнын таба білу;
- сезімін дамыту, біреудің жағдайын түсіне білу, қуана
Мұндай көзқарас бала табиғатымен сөйкеседі. Денсаулығы зор оқушы
Мектептегі іс-әрекеттер: оқу әрекеті және мсктептік іс-шаралар, сыныптан
Бұрынғы тәрбиеде мектептегі іс-әрекет идеологияға бағындырылып, адам табиғатының
Іс-әрекет тұрғысынаң жақсы мектеп қандай болуы керек? Қажеттіліктен
Жақсы мектеп болу үшін іс-әрекеттің басты үш түрін
1. Мектепте оқудан тыс оқушының таңдауына сәйкес келетін
2. Окушыға өзі қалаған үйірмеге еркін келуіне, өзінің
3. Окушылармен жұмыс атқаратын бірлестіктерді маман басқаруы тиіс.
Оқу ең маңызды іс-әрекет. Мектепте оқушы оқу
Психологтардын анықтауынша қазіргі оқушылардың 15~-25% ғана оқуға қабілеті
Өзін-өзі тәрбиелеу деп адамнын белгілі мақсатқа бағыттан, өз
Бұл салала кезінде ой толғаған ұлы Абайдың ішкі
Қорыта айтқанда, дұрыс жолға койылған тәрбие жұмысы,
Ал көп ретте адам өз алдына белгілі бір
Адам баласыңын тарихында осдай мысалдар бар. Солардың бірі
Өз мінездерін, бойындағь; жаман әдеттерден өзін-өзі ұстай білу
Соқтықпалы соқпақсыз жерде өсіп, мынмен жалғыз ұлы Абай
Адам қоғамдық қатынастардың моралдық ықпалынсыз қалыптаса алмайды. Бірақ
Алайда барлық жасөпірім өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі білім беруге
Өзін-өзі тәрбиелеу мен өзіне-өзі білім беруге оқушыларды
Болмасам да ұқсап бақ
Бір ғалымды көрсеніз.
Ондай болмақ қайда деп,
«Айтпа ғылым сүйсеңіз».
Сондықтан оқушылармен ондай адамдарды жиі-жиі кездестіріп олардың
Өзін-өзі тәрбиелеуде олардын ынтасын арттыратын бір нәрсе құрдастарынын
Өзін-өзі тәрблелеу мен білім беруде негізгі факторы бірі
Жарысқа әзірлену, катынасу оған көп ізденуге, енбек
Мұндайда үлгі-өнегінің орны бөлек. Мұғалім үшін жұмыстардың басы-қасында
Мұндайда ересек оқушылардын кішіпейшділігі, қысылғанда кол үшін беруі,
Адам өзі алдың ала атқаратын істерін ойша бейнесі
Сонымен бірге өзін-өзі тәрбиелеудің жіктелген Бағдарламасы жасалады, мінез-құлық
Кезінде Л.Н.Толстой өте дәлдідікпен өзін-өзі тәрбиелеу бағдарламасын жасаған:
Өзін-өзі тәрбиелеумек айналысқан С.Д.Ушинский өзіге арнайы ереже жасаған:
1. Өте сабырлық тіпті болмағанда, сыртқы сабырлықты сақта,
2. Сөзінде де, ісіңде де туралық болсын,
3. Ойлы әрекет.
4. Шешімділік.
5.Өзін туралы қажет болмаса, бір сөз айтпау, Санасыз
6. Не істесенде еріктісің бірақ кездейсоқ ісгеп сақ
7. Қажетті иемесс керекті іспен ғана айналыс, көрсе
8. Әр кеш ағыннан жарыла, өз ісін түртіп
9. Бітірген ісіне, барына, болатынна ешуакытта мақтанба.
10.Бұл журналды ешкімге көрсетуші болма.
Өзін-өзі тәрбиелеу бағдарламасын жасай отырып, оны орындаудың әдістерінде
а/ өзін-өзі иландару - оқушы өз сөзінде өзі
Профсссор С.Я.Долецкий айтқандай біз өз қателігіміз ойша айтамызда,
а) Өзін-өзі сендіру – оқушыөзін-өзі қалай үстатын немесе
б/ Өзік-езі сынау әдісі - жолдастарына деген өз
в/ Өзін-өзі міндеттеу әдісі - бұл иландыруға ұқсас,
г/ Өзін-өзі тәрбиелеуде - ойша өзін өзгенің: орнын
Кейбіреулердін кайрымсыздығын, өзгеге көңіл бөлсі келмейтіндігін, безерлігін кергенде
д/ Өэін-езі мінідеттеу әдісі -бұл оқушының; белгілі (
мүмкін. Соңна өзіне-өзі бұйырудын тәрбиелік манызы бар. "Сағат
е/ Өзін-өзі жазаау әдісі алдына қойған міндетті
Тұнғыш кияли-социализмнің өкіддерінің бірі Т.Мор Ағылшын өкіметінін канцлері
Өзін-өі тәрбиелеу мен білім бсрудің оқушы дамуына қалыпасуына
Өзінөзі тәрбиелеу мен білім бсрудін мазмуны мен турлері
а/ Өзін-өзі тәрбиелеу туралы окушылар ұйымына қоғамдық пікір
ә/ Өзін-өзі тәрбиелсудіи негізін анықтап, оқушыларға онын әдістері
б/ оқушыларға өзін-өзі тәрбиелеу бағдарламаларында жасауға кемектесу. Онын
Ең негізгісі өзін-өзі тәрбиелеу жөніңде оқушылар ұжымында коғамдық
Пайдаланылған әдебиеттер.
1.Оқушылардың тұлғалық қасиеттерін дамытудың педагогикалық негіздері.-Алматы,2001.
2.Сағындықұлы.Е. Педагогика.-Алматы,2002.
3Өзін-өзі тәрбиелеу мәселесінің филасофиялық негізідрі.-Ізденіс,2004.
4.Жеке тұлғаның өзін-өзі тәрбиелеу.-Саясат,2001.
5.Оқушылардың өзің-өзі тәрбиелеу.-Сынып жетекшісі,2006.
Жоғарғы мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері
Жоспар
1 Балаң жастық кезеңдегі зерттеудегі ойлар.
2 Балаң жастағылардың даму ерекшеліктері.
3 Балаң жастағылардың ақыл - ой әрекеті.
4 Балаң жастағылардың ересектермен қатнасы.
Балаң жастық кезеңдегі зерттеудегі ойлар.
Жас шағы психологиясына жас өспірімдік шақ жыныстық толысудан
Алайда өспірімдіктің көптеген теориялары бар. Биологиялық теориялар нақ
Советтік ғылым жастық проблемасын әлеуметтік - псхологиялық факторлар
Акселерацияға байланысты жеткіншектік кезеңнің шектері төмендейді де, қазір
Көптеген алғашқы қауымдық коғамдарды жас шағ айырмашылықтары әлеуметтік
өздеріне ғана тән арнайы әлеуметтік функцияларды ғана атқарады.
Балан жас өспірімдік (14,5 -17 жас) бұл күрделі
Балаң жастағылардың даму ерекшеліктері
Балаң жастық - адамның дене дамуының аяқталатын кезеңі.
Жыныстық даму жөнінен жігіттер мен қыздарының көбі бұл
Қарқыннын бұл вариацияларын патологиялық жағдайлардан ажырату әрдайым оңай
Жас өспірімдік шақ бала мен ересектердің арасындагы аралық
16 жаста паспорт алады. 18 жасында сайлау правосы
Жас өспірімдік шақтың аса маңызды міндеттері - мамандық
Балаң жастағылардың ақыл - ой әрекеті.
Ақыл - ой қызметінің ерекшеліктері. Адамның жалпы ақыл
сипаты мен бағытына орасан зор дәрежеде байланысты екенін
Өз денесінің бейнесі. Жеткіншектердің өзі -ақ өзін көрсетуге
Балаң жастағылардың ересектермен қатнасы.
Өзін анықтаудың күрделі проблемаларын жас өспірім жалғыз өзі
Жеткіншектің өзі - ақ өзінде ояна бастаған есею
Қазіргі психология есейген балалардың мінез - кұлық автономиясы
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Мухина В.С. Мектеп жасына балалардың психологиясы .
2. Петровскийдің редакциялығымен « Педагокикалық және жас ерекшеліктер
3. Жарықбаев Қ. Қазақ психологиясының тарихы. Алматы, 1986
4. Вогословский В. Жалпы психология. Алматы. 1980
5. Бейсенова Ж. Жоғары сынып оқушыларының кәсіби өзіндік
