Үлгермейтін оқушылармен психологтың жүргізетін жұмыстары
Үлгермейтін оқушылармен психологтың жүргізетін жұмыстары туралы қазақша реферат
Қазақ тілі оқытушыларының алдында жауапты міндет- оқушыларды қазақ тілінде сөйлету мақсаты тұр.Социологтардың зерттеулеріне қарағанда, адам басқа тілді үйрену үшін 1000 сөзді білу керек. Сондықтан оқытушының алдына қойған мақсаты – оқушылардың көп сөздерді естеріне сақтауға көмектесу. Біз оқушылардың есте сақтау қабілеттерін дамытуымыз керек. Бұл- тілді үйретудегі бірінші кезең.
Орыс аудиториясында қазақ тілі пәнінің көздейтін мақсаты- оқушыларды қазақша сөйлеуге, өз ойын басқаға түсіндіре алатын, біреудің сөйлеген сөзін түсіне алатын дәрежеге жеткізу. Осы орайда жүргізілетін жұмыстардың түрлері әр алуан. Соның бірі- ойын. Интеллектуалдық, грамматикалық және дидактикалық ойындар сабақтың тиімділігін, сапасын арттырумен бірге оқушының оқу белсенділігін, шығармашылық ойлау қабілетін дамытады.
Менің ойымша, нашар оқитын оқушылармен жұмыста ең тиімдісі- ойын технологиясы.
«Керекті сөзді тауып айт»
Ойынның мақсаты- ойлау қабілетін дамыту, қажетті сөздерді тауып айтуға жаттықтыру. «Ұлттық киім» десек- киім атауларын атау керек.
«Қатеңді тап»
Ойынның мақсаты- сауаттылықты, сауаттылық ережесін қалыптастыру. Сөздердің жазылуын, есте сақтау қабілетін дамыту. Мұғалім әдейі қате жіберіп сөздер не мәтін береді. Оқушы қателерді табу керек.
«Лингвист»
Ойынның мақсаты- оқушылардың белгілі бір тақырып бойынша сөздік қорын, сөздердің дұрыс жазылуын және дұрыс айтылуын тексеру.
Суреттер таратылады, соған байланысты сөздер жазу керек.
Сабақ үстіндегі ойындарда оқушылардың шығармашылығы артады. Ойын оқу материалын түсінуге көмектеседі.
Тәжірибеде байқағанымдай, нашар оқитын, үлгермейтін оқушылардың білімдерін деңгейлік тапсырмалар арқылы жүзеге асыру оңтайлы нәтиже беріп жүр. Деңгейлік тапсырмалар жалпыға бірдей міндетті стандарт білімді негізге ала отырып құрастырылады.
Академик В.П. Беспалько оқушылардың оқу материалдарын меңгеруін төрт деңгейге бөліп қарастырады.
Бірінші деңгей – оқулық деңгей. Мұнда оқушыға аса ойлануды қажет етпей, тез жауап бере алатын сұрақтар мен тапсырмалар беріледі. Қазақ тілі сабағында бұл деңгейге лингвистикалық ережелер, анықтамалар, оқушы жадында қалу үшін берілетін тапсырмалар, мысал келтіру тағы басқа тапсырмалар мен сұрақтарды жатқызуға болады. Міне, осы деңгейді нашар үлгеретін оқушылармен жүргізуге болады. Ал екінші – алгоритмдік, үшінші- эвристикалық, төртінші- шығармашылық деңгейлермен жақсы оқитын оқушылармен жүргізуге болады. Мысалы:
Лексика: Адамның дене мүшелері
Грамматика: Сын есімдерді қайталау
1 деңгей. а) Адамның дене мүшелерін суреттейтін мына сөздерді аударыңыз;
ә) Осы сөздермен сөз тіркестерін жасаңыз;
2 деңгей. Көп нүктенің орнына тиісті сын есімді қойыңыз;
3 деңгей. Күрделі сын есімдерді тауып, аударыңыз да, 10 сөйлем құраңыз;
4 деңгей. Мәтінді аударыңыз. Адамның дене бітімін, мінезін білдіретін сөздердің астын сызып көрсетіңіз.
Оқушыларға қазақ тілін оқыту ұстаздан аса шеберлікті, көп ізденуді, тиянақты білімді қажет етеді.
Үлгерімі төмен деңгейдегі оқушыларға тіл үйретудің өзіндік қиындықтары мен проблемалары жеткілікті.
Үлгерімі төмен оқушының сөздік қоры таяз болғандықтан оның ауызекі сөйлеуі дамуында қиындықтар туындайды.
Біріншіден, оқушы алғашқы сабақтарынан бастап түсініп оқитын болу керек. Түсініп оқу дегеніміз баланың оқыған әрбір сөзін белгілі затпен байланыстыра алуы, оқығанына мағына бере білуі, оқыған сөздерінің бір- бірімен байланысын және өзара қатынасын түсіне білуі, сондай-ақ шағын мәтіндерді өз деңгейлеріне сай құрастыра білуі. Осы әрекеттердің барлығы жүзеге асқан жағдайда ғана оқушының қазақ тіліне деген қызығушылығы ояна түседі.
Оқушыны түсініп оқуға бейімдеудің алғашқы жолы алдын-ала баланың қандай актив сөздерді білетіндігін және қолдану шеберлігін анықтау. Яғни, белгілі бір мөлшерде жаңа сөздерді меңгеріп, ауызекі дұрыс сөйлеуге, сауатты дұрыс жазуға дағдылануы тиіс. Актив сөздерді пайдаланып үлгерімі төмен оқушы сөз тіркестерін және сөйлемдерді құрай білуге бейімделеді.
Оқушының есте сақтау қабілетін дамыту үшін жаңа сөздерді, бұрыннан таныс сөздер мен түрлі дамыту жұмыстары арқылы байланыстырып, күнделікті қайталап отыру керек. Төмен деңгейдегі оқушыны оқыту барысында қабылдаудың тұтастық заңдылықтары мен даралық ерекшеліктерін дұрыс байланыстыру арқылы білім сапасын арттыруды жүзеге асыруға болады.
Сөздік қорындағы сөз көлемін оқытушы үнемі есепке алып, оқушының есінде берік орнығуының бір шарты ассоциациялық байланыстыра түсіндіру тиімді екенін дәлелдеймін. II курста бірнеше тақырып қазақ халқының өнерімен байланысты берілген. Енді осы тақырыптағы материалдарды төмен деңгейдегі оқушының « Қазақстан өнері » деген тақырыпта тұтастай қабылдауына жағдай туғызамын.
1 кезең. «Ой шақыру» стратегиясы
Оқушылардың сөздік қорына лайықталған сұраулар қоя отырып, әр жеке сөзден туындайтын түсініктерін өздеріне айтқызу қажет.
2 кезең. «Топтау» стратегиясы
Үлгерімі төмен оқушылардың міндеті- түсініп оқу, әрбір сөзді топтап, белгілі затпен байланыстыра алу.
3 кезең. «Сәйкестендір»
Берілген өнер адамдарының кім екенін көрсету.
4 кезең. Сөз тіркестерін құрастыру
5 кезең. Үлгерімі төмен оқушының білім деңгейін анықтап, жаңа мәлімет беруге болады. Ол үшін өнер тақырыбын нашар білетін оқушыға сәйкес мәтін құрастырып беру керек.
6 кезең. Енді осы мәтінге ассоциациясын пайдалану арқылы сол сөздерге қарама-қарсы мәндес сөздерді айтқызып, теріп жазғызу, тілдік қорын байытып деңгейі төмен оқушының есінде сол сөздердің беки түсуіне жол ашу керек. Мысалы:
— Құрманғазы айтыскер ме?
— Жоқ, Құрманғазы- күйші, домбырашы.
«Біз не құрлым көп ассоциация білсек, жаңа ассоциация соғұрлым жеңіл ойға келеді. Олай болса, біздің арнайы жадымыздың сапасы жоғарлайды» — деп? Белгілі психолог Выготскийдің атап көрсеткенінде аталған әдіс-тәсіл тақырыптың ішкі астарын айқындап, үлгерімі төмен оқушыға есінде берік сақталуы қамтамасыз етіледі.
