TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар



МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

КІРІСПЕ 3

1 ФРАЗЕОЛОГИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК 7

1.1 Неміс және қазақ тілдерінде фразеологияның зерттелу жайы 7

1.1.1 Неміс фразеологиясының зерттелу жайы 7

1.1.2 Қазақ фразеологиясының зерттелу жайы 11

1.2 Фразеология және оның өзіндік белгілері 15

1.3 Фразеологизмдердің түрлері 17

1.4 Фразеологизмдердің сөз табына қатысы 19

1.5 Фразеологизмдердің шығу арналары 20

2 НЕМІС ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІНІҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ “АҚ”

ЖӘНЕ “ҚАРА” АТАУЛАРЫ БАР ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ

БІРЛІКТЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ- СЕМАНТИКАЛЫҚ СИПАТЫ 23

2.1 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және “қара”

атаулары бар фразеологиялық бірліктерді салыстыра-салғастыра

зерттеу 23

2.2 Түр-түстің адам өмірінде алатын орны 24

2.3 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және “қара”

атаулары бар фразеологиялық бірліктердің морфологиялық сипаты 25

2.4 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және “қара”

атаулары бар фразеологиялық бірліктердің семантикалық табиғаты 30

ҚОРЫТЫНДЫ 32

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 53 бет
Пәні: Педагогика

-----------------------------------------------------------------------------------

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

Шет тілдер факультеті

Филология және Журналистика кафедрасы

Курстық жұмыс.

Тақырыбы: Неміс және қазақ тілдерінің құрамында “ақ” және
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
1 ФРАЗЕОЛОГИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
1.1 Неміс және қазақ тілдерінде фразеологияның зерттелу жайы
1.1.1 Неміс фразеологиясының зерттелу жайы
1.1.2 Қазақ фразеологиясының зерттелу жайы
1.2 Фразеология және оның өзіндік белгілері
1.3 Фразеологизмдердің түрлері
1.4 Фразеологизмдердің сөз табына қатысы
1.5 Фразеологизмдердің шығу арналары
2 НЕМІС ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІНІҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ “АҚ”

ЖӘНЕ “ҚАРА” АТАУЛАРЫ БАР ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ

БІРЛІКТЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ- СЕМАНТИКАЛЫҚ СИПАТЫ
2.1 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
атаулары бар фразеологиялық бірліктерді салыстыра-салғастыра

зерттеу
2.2 Түр-түстің адам өмірінде алатын орны
2.3 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
атаулары бар фразеологиялық бірліктердің морфологиялық сипаты
2.4 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
атаулары бар фразеологиялық бірліктердің семантикалық табиғаты
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ

Бүгінгі таңда адамзат тарихының шексіз өрлеп, кемелденген заманында
Еліміздің өркениетті, экономикасы жоғары дамыған елдер қатарына косылуының
Қазақ тілін басқа да шетел тілдерімен салғастыра карастыруды
Өркениет заманы қаншалықты шарықтау шынына шықса да, ұлт
Фразеологизмдер - тіл атаулының бәріне тән құбылыс. Тілдердің,
Фразеология саласын тіл білімінің жеке пәні ретінде қалыптастыруда,
Тілдерді салыстыра-салғастыра зерттеу олардың бір-бірімен ұқсастық, бір-бірінен айырмашылық
Тілдерді, әсіресе, үнді-еуропа тілдерінің фонетикалық, грамматикалық, лексикалық, т.б.
Түр-түстер халық өнерінде, ауыз әдебиетінде, халықтың ой-пікірінде, абстрактылы
Зерттеудің өзектілігі. Неміс және қазақ тілдерінің құрамында түр-түс
Зерттеудің нысаны. Осы курстық жұмыс неміс және қазақ
Зерттеудің әдістері. Курстық жұмыста морфологиялық, синтаксистік және компоненттік
Зерттеудің дерек көздері. Зерттеу жұмысының дерек көздері ретінде
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Неміс және қазақ тілдеріндегі
Алға қойған курстық жұмысымыздың мақсатына орай төмендегідей міндеттер
- неміс және қазақ тілдері фразеологиялық қорынан құрамында
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
Зерттеудің теориялық құндылығы. Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында
Зерттеудің практикалық құндылығы. Зерттеу нәтижелері жалпы тіл біліміндегі
1 ФРАЗЕОЛОГИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

1.1 Неміс және қазақ тілдеріндегі фразеологияның зерттелу жайы

1.1.1 Неміс фразеологиясының зерттелу жайы

Фразеология ғылым ретінде алғаш рет ХХ ғасырдың 20-жылдары
Қазіргі неміс тілінің фразеологиялық қорының анықталуы, сөздердің фразеологиялық
Неміс тіл біліміндегі фразеологияның зерттелуіне мынандай кезеңдер тән:

Тіл туралы ғылымның әртүрлі бағыттарында тұрақты сөз тіркестерін
Фразеологиялық бірліктерді инвентаризациялаудың нақты теориялық принциптерінің болмауы;

Фразеология теориясының әлсіз сұрақ құрылымы, сонымен қатар берілген
Неміс тілінің тұрақты және ауыспалы сөз тіркестері деп
Неміс фразеологиясы Кеңес Одағы германистикасында да бірқатар
Жоғарыда айтылғандар бойынша қарытынды.

Теорияға жасалған шолу шет елдердегі және Кеңес
1. Неміс тіл білімінің фразеология теориясының әлсіз қарқынмен
А) фразеологияның бір түрі - мақалдардың синтаксистік құрылымы,
Б) фразеологияның кейбір түрлері, әсіресе идиоманың этимиологиясы мен
2. Неміс тіл біліміндегі фразеология дамуының оңды сәттерін
А) Ф.Зейлермен толығырақ баян етілген классификациясы - құрылымды-семантикалық
Б) Р.Клаппенбах құрастырған В.В.Виноградовтың семантикалық классификациясының құрылымдық варианты;

С) фразеологиялық бірліктің семантикалық құрылымы бойынша классификациялау.

3. Кеңес Одағы германистикасында өте қарқынды турде зерттелген
А) фразеологиялық бірліктердің семантикалық, функционалдық, стилистикалық классификациясы;

Б) фразеологияның белгілі бір тобының сөйлем мүшелерімен ұқсас
4. Неміс фразеологиясының фразеологиялық бірліктер арқылы баюы, фразеология
1.1.2 Қазақ фразеологиясының зерттелу жайы

Фразеологизм - қазақ тілі сөздік қорының айшықты да,
Фразеологизмдер - жазу, сөйлеу тілінің ажарын кіргізіп, құдіретін
Фразеологизмдер - тіл қазынасының байырғы да құнарлы қабатына,
Фразеологизмдердің тіл байлығымыздан ерекше орын алып, көптеген ғылыми
"Фразеология" деген термин тіл білімінде екі түрлі мағынада
Түркі тілдеріндегі тұрақты сөз тіркестерін С.Н.Мұратов төрт топқа
1. күрделі сөздер;

2. лексикаланған сөз тіркестері;

3. грамматикаланған сөз тіркестері;

4. фразеологиялық единица.

Түркі тілдеріндегі кез-келген фразеологиялық бірлік тұрақты сөз тіркесі
Тұрақты тіркестер, оның ішінде фразеологиялық тіркестер - барлық
Қазіргі тіл білімінде фразеология саласы мынадай бағыттарда зерттеліп
1. фразеологизмдердің теориялық, практикалық мәселелері;

2. фразеологизмдердің стильдік
қолданылуы;

3. фразеологизмдердің әдеби тіл тарихы түрғысынан зерттелуі;

4. диалектілік фразеологизмдердің зерттелуі;

5. фразеологизмдердің құрылымы;

6. фразеологизмдердің тілдерде салыстыра-салғастыра зерттелуі.

Орыс тіл білімінде фразеологизмдердің зерттеле басталуы А.Х.Востоков, Ф.И.Буслаев,
Қазақ тіліндегі фразеологизмдердің зерттелуі І.Кеңесбаев еңбектерімен байланысты. Ғалымның
М.Копыленко фразеологияға номинативтік бірлік болып табылатын лексикалық тіркестердің
Қазақ тіліндегі атау тұлғалы фразеологиялық бірліктің структуралық түрлері
Фразеологизмдердің семантикалық табиғатына С.Төлекованың еңбегі арналған. Автор қазақ
Фразеологиялық тіркестерді классификациялауға байланысты бір-қатар мәселелер Р.Е.Жайсақованың зерттеу
1) фразалық тұтастықтың семантикалық классификациясы:

а) фразалық-тұтастық;

б) фразалық бірлік;

в) фразалық тізбек;

2) лексика-морфологиялық классификация:

а) атау түлғасындағы фразалық тұтастық (ақ көңіл, қоян
в) етістікті фразалық тұтастық (ала көзімен ату, бір
б) әр түрлі
структуралы-типологиялық классификация. Мұнда фразеолгиялық бірліктердің-компоненттерінің саны есепке алынады;

синтаксистік классификация. Мунда
пәндік-мағыналық классификация. Бұл классификация екі

мәселені қамтиды: а) негізгі сөздердің басты лексикалық мағыналарын
Фразеолгиялық бірліктердің стилистикасы, олардың қазақ жазушыларының шығармаларында қолданылуы
Авторлар жазушылардың бейнелі құралдар мен фразалық тізбектерді қолданудағы
Қазақ тілі фразеологизмдері орыс жөне басқа тілдермен салыстыру-салғастыру
Енді біраз зерттеулер фразеологизмдердің жеке категорияларын қарастыруға бағытталған
Жалпы шола келгенде, қазақ тіл білімінің фраэеологиясы екі
1) қазақ фразеологиясының теориясын
проблемалары;

2) қазақ фразеологиясының тәжірибеде қолданылуынан туатын жеке

проблемалары.

1.2. Фразеология және оның өзіндік белгілері

"Фразеология" деген термин тіл білімінде екі түрлі мағынада
Фразеологизмдер - тарихи категория. Олар ұзақ тілдік қолданыстан
1) мағына тұтастығы (белгілі бір
ішіндегі сөздер бастапқы мағынасынан түгел немесе ішінара жартылай

айырылып қалады да шоғыр тіркес тек біртұтас мағына
тіркес тиянақтылығы (белгілі фразеологиялық бірліктің ішін-

дегі сөздер бір-бірімен жымдаса байланысады, олардың орын тәртібі
келеді, барлық жағдайларда дерлік бір шоқ тіркес өз
қолдану тиянақтылығы (белгілі бір фразеологиялық бірліктің

әрдайым айна-қатесіз, өлеңдегі қайырма тәрізді бұлжымай
қолданылады).

Сөз тіркестері аталған белгілерге бірден ие болмайды, фразеология-лық
1) тура мағыналы сөз тіркестерінің қоғамдық қатынастардың

ауысуына, түрлі әдет-ғұрып, ой-сананың өзгеруіне байланысты алғашқы

мағынасының көнеленуі нәтижесінде идиомалық оралымдар жасалады;

2) еркін сөз тіркестерінің мағыналық жағынан толығуы нәтижесінде

фразеологиялық мағынаға ие болады;

жиі қолданылу нәтижесінде тілдік оралымдар нақтылығын

жоғалтып, алғашқы құрылымдары
ауысады;

сөз тіркестерінің алғашқы
өзгеруімен бірге, ғасырлар бойы айтылған тұлғалары сақталып, тиянақты

құрылымға айналады.

Тіл білімінде фразеологизмдерге беріліп жүрген анықтамаларда бейнелілік -
Тура мағыналы еркін сөз тіркестері бір затты, құбылысты,
Фразеологизмдердің бейнелілігіне диахрониялық тұрғыдан келгенде, мынандай факторлар әсер
1) экстралингвистикалық факторлар: фразеологизм образының уақытқа, қоғамға, әлеуметтік
түсінілгіне қатыстылығы;

2) лингвистикалық факторлар: бейнелілікті жасау тәсілдері,
Фразеологизмдердің бейнелілігі экстралингвистикалық және лингвистикалық факторлар араласа қатар
Фразеологизмдер тіл байлығынан ерекше орын алатындықтан, жалпы тіл
1.3 Фразеологизмнің түрлері

Енді фразеологизмге қандай тілдік құбылыстар жатады, олардың басқалардан
Орыс тіл білімінде бұл салада көп енбек жасаған
Академик В.В.Виноградов фразеологиялық бірліктерді бүтіндей фразеологизмнің біртұтас мағынасы
Фразеологизмдер негізінен үш топқа жіктеледі.

Фразеологиялық тұтастық. Бұл топқа фразеологизмнің құрамындағы сөздер бір-бірімен
Фразеологиялық тұтастық жеке сөздердің тұтас жиынтығынан пайда болғанымен,
Фразеологиялық бірлік. Бұлар орын тәртібі жағынан өте тиянақты
Фразеологиялық тізбек. Бұлар еркін тіркесті ауыспалы мағынада қолданудан
Фразеологиялық тізбектің құрамындағы ерікті мағынасындағы сөз-дің сан алуан
1.4 Фразеологияның сөз табына қатысы

Орыс тіл білімі ғалымдары Ф.И.Буслаев, А.А.Шахматов, А.Потебня фразеологизмді
Фразеологизмдер жеке сөзге эквивалент болғанмен, сөз сияқты заттың
В.П.Жуков фразеологизмдерді етістік, үстеу. есім және предикатты есім
Ә.Қайдаров пен Р.Жайсақова қазақ тілінің фразеологизмдерін төмендегідей топтастырады:

есімді фразеологизмдер;

етістікті фразеологизмдер;

одағай түрі;

адвербиалды түрі;

сөйлеу штампы түріндегі фразеологизмдер.

Ә.Болғанбаев фразеологизмдерді таза сөз таптық түрғысынан жіктейді:

етістік мағыналы фразеологизмдер;

заттық мағыналы фразеологизмдер;

сындық мағыналы фразеологизмдер;

үстеу мағыналы фразеологизмдер.

Белгілі бір ұғымды бір сөзбен де, екі немесе
Тұрақты тіркестің белгілі сөз табына қатыстылығын әрбір тіркестегі
1.5. Фразеологияның шығу арналары

Фразеологиялық тіркестердің шығу төркініне байланысты екі түрлі пікір
фразеологиялык тіркес - белгілі бір озық ойлы, парасатты,
шешен, халық өкілдерінің өмірден алған тәжірибесінің немесе нақты
оқиға, іске қатысты айтылған ой-тұжырымдарының қорытындысы;

жесір дауы, құн дауы тәрізді келелі кеңестерде айыр
таңдай шешендердің айтқан биліктерінің уақыты өте келе ықшамдалып,

өңделіп жеткен үлгілері. Олар жылдар бойы халық жадында
жатталып, бірте-бірте қолдануға даяр тілдік құралға,
мұрасына айналған.
олардың сыры мол табиғатын терең тұсініп, сиқырлы күші
бағалай білген кешегі шоқтығы биік шешен бабалардың, ердің
ауыз сөзбен тындырған
халықтың арманын арқалап, күңірене күй толғаған абыз-жыраулардың

сөз саптауларынан
халықтың жадында ұзақ уақыт, тіпті ғасырлар бойы сақталып,
қазынаға айналып бізге
шешендік өнердің негізі, мәйегі болып саналатын сөз оралымдары,
фразеологизмдер.

Тілдегі фразеологизмдердің жасалуына сан түрлі құбылыстар, ұғымдар, түсініктер
1. Көптеген фразеологизмдердің
қорытылған құбылыстардың нақтылы бейнесі негіз болған.
сары қарын бие деп 8-9 жастағы биені айтса,
қарын бәйбіше деп адамға қатысты айтыла бастаған. Сол
жарылды, аузынан ақ май ағызды деген фразеологизмдердің жасалуына
сөз жоқ, адам ойында
себеп болғандығын танып білуге болады.

Бірқыдыру фразеологизмдер өлшемдік
пайда болған. Мысалы, қас қарая, қызыл іңірде, ала
мұзда, ұзын сарыда, т.б.

Бірсыпыра фразеологизмдер діни
ғұрыптарға байланысты жасалған. Мысалы, ақ жуып, арулап көмді,
жамылды, қарасын алды, т.б.

Ақ сүтін көкке сауу - магиялық қарғыстан келіп
Ай, күн, жұлдыздың тотемдік қызметінің әсерін, бұларға байланысты
Құдай, тәңір, алла сөздерінің тірек болуы нәтижесінде жасалған
4. Кейбір тұрақты тіркестердің жасалуына аңыздар мен өткен
Сонымен, фразеологизмдердің көпшілігі - халқымыздың тарихын, салт-дәстүрін, адамгершілік
Курстық жұмысымыздың осы бірінші бөлімін қорытындыласақ, фразеология -
мағына тұтастығы;

тіркес тиянақтылығы;

даяр қалпында жұмсалуы.

Фразеологизмдерге бейнелілік, әсерлілік, экспрессивті-эмоциялық, суреттеме қасиеттер тән.

2 НЕМІС ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІНІҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ “АҚ” ЖӘНЕ
2.1 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
Бұл тарау неміс және қазақ тілдеріндегі “ақ” және
Тілдердің фразеология саласын салғастыра зерттегенде фразеологизмдер компоненттері құрамының
Тілдердің бір-бірінен айырмашылығы олардың морфологиялық жүйесінен көрінетіні бәрімізге
2.2 Түр-түстің адам өмірінде алатын орны

Табиғаттағы неше алуан түр-түстер мен олардың реңктерін адам
Түр-түс табиғатын әрбір халық, әрбір этностық топ өзінше
Түр-түс атаулары фразеологизм құрамында негізгі түстік мағына-сынан гөрі,
2.3 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
Түр-түске қатысты тұрақты сөз тіркестерінің ішінен құрамында “ақ”
Құрылымдық

түрлер Неміс тілі

Компоненттер саны Қазақ тілі

Компоненттер саны

2 3 4 5 6 7 8 2
Етістік

мағыналы 9 9 7 5 1 2 2
Зат есім

мағыналы 5 10 0 0 1 0 0
Сындық

мағыналы 6 6 0 0 0 1 0
Үстеу

мағыналы 0 2 3 1 2 0 0
Сөз тіркесі түріндегі неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында
1-кесте

Құрылымдық

түрлер Неміс тілі Қазақ тілі Мысалдар келтіру

“weiß” “schwarz” “ақ” “қара” Неміс тілі Қазақ тілі

Етістік

мағыналы 14 19 11 18 weiß sein;

schwarz ärgern Ақ түйенің қарны жарылды

Зат есім

мағыналы 9 10 10 16 weiße Maus;

schwarze Ware Қарғылы қара төбет

Сындық

мағыналы 6 6 12 10 die weißen Hunde
Үстеу

мағыналы 2 6 1 1 wird es schwarz
Барлығы 31 41 34 45 72 79

Неміс және қазақ тілдерінде етістік мағыналы құрамында “ақ”
Екі тілдегі сөз тіркесі түріндегі құрамында “ақ” және
Неміс және
2-кесте

№ Құрылымдық

үлгілер Неміс тілі Қазақ тілі

1 Adj + V 3

2 Adj + S + V 6 12

3 Präp + Adj + S + V
4 S(Adj) + Präp + S + V
5 Präp + S(Adj) + V 1

6 Adj + Präp + Adj + V
7 Präp + 2Adj + Konj + Präp
8 Adv.best + V 6 1

9 Adv.best + 2V 1

10 Adv.best + Präp + S + V
11 V + Adv.best + V 1

12 S(Adj) + V

4

13 Adj + S + Adj + V

2

14 S + Adj + S

2

15 Adj + 2S +V

2

16 Adj + Adv.best + V

1

17 S(Adj) + S

1

18 S(Adj) + 2V

1

19 V + Adv.best + 2V 1

20 V + Adv.best + Präp + 2V
21 Präp + 2S(Adj) + Präp + 2S(Adj)
22 Präp + S + V 2

23 S + Adv.best + 2V 1

24 V + Adj + Präp +
25 Adj + S + Adj + S
2

26 S(Adj) + Präp + S(Adj) + V

1

Неміс және
3-кесте

№ Құрылымдық

үлгілер Неміс тілі Қазақ тілі

1 Adj + S 17 18

2 S(Adj) + Präp + S

1

3 Adj + S + Adj + S

1

4 Adj + 2S

2

5 2Adj + S

1

6 S + Präp + Adj + S
7 Adj + S + Adj + S

2

8 S(Adj) + Präp + S(Adj)

1

Неміс және
4-кесте

№ Құрылымдық

үлгілер Неміс тілі Қазақ тілі

1 Adj + S 12 12

2 Konj + 2S + Adj + Präp
3 S(Adj) + 2S + V

1

4 Adj + S + V

2

5 Adj + 2S + V

1

6 Adj + S + Adj + S

2

7 Adj + 2S

1

8 Adj + V + 2Adj + V
1

9 Adj + S + Präp

1

Неміс және
5-кесте

№ Құрылымдық

үлгілер Неміс тілі Қазақ тілі

1 V + S + Adv.best 1

2 Präp + S + Adj + V
3 V + S + Adj + Präp
4 Adj + Präp + Adj 1

5 S + V + wie + Adj
6 S + Präp + S(Adj) 1

7 Adj + Adv.best + V

1

8 S(Adj) + Präp + S(Adj) 1

9 Adj + wie + S +V 1

10 S(Adj) + Präp + S(Adj) + Präp

1

Келтірілген салғастырмалы кестелерден шығатын қорытынды:

1. Сөз тіркесі түріндегі “ақ” және “қара”
2. Қазақ тілінің “ақ” және “қара” атаулары
3. Салғастырылып отырған
алшақтықтар “ақ” және “қара”
2.4 Неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
Сөз мағынасының түп-төркінін, мәнін түсіну үшін мағынаны, оның
- құрамында “ақ” - “weiß” және “қара” -
- фразеологизм құрамындағы компонент өзінің жеке сөз ретіндегі
- компоненттер фразеологизммен тығыз байланыса отырып, өзінің бір
. “Ақ” - “weiß” және “қара” - “schwarz”
Екі тілдің де фразеология салаларында кездесетін түр-түс лексемаларына
Неміс және қазақ тілдерінің құрамында “ақ” және “қара”
бар фразеологиялық бірліктерінің семантикалық аясын салғастыра қарастырғанда аталмыш
мағынасы адамға бағытталған. Ұйытқы сөзі “ақ” - “weiß”
адамның көңіл-күйін, мінезін, бейнелеуде қолданылады

ҚОРЫТЫНДЫ

Біз осы курстық жұмыстың басты мақсатына жеттік деп
- неміс және қазақ тілдерінің фразеологиялық қорынан құрамында
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс тіліндегі құрамында “ақ” және “қара”
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
Неміс және қазақ тілдеріндегі түр-түс атауларынан жасалған фразеологиялық
Құрылымдық жүйелерінде алшақтықтар екі тілдің өзара туыстас емес,
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Ахметжанова Ф.Р., Қайырбаева Қ. Т. “Түр-түске байланысты тұрақты
Бинович Л.Е., Гришин М.Н. "Deutsch-Russisches Phraseologisches Wörterbuch", М.,
Болғанбаев Ә., “Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы”,
Дуденнің жүйелі сөздіктері

“Жалпы және салғастырмалы фразеологияның өзекті меселелері”, A., 2003

Жуков В.Т. “Семантика фразеологических оборотов”, М., 1978

Зиндер Л.Ф., “Пособие по теоретической грамматике и
Искоз А.М., “Хрестоматия по лексикологии немецкого языка”, М.,
Розен Е.В. “Новые слова и устойчивые словосочетания в
Кеңесбаев І. “Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі”, А., 1977

Кононов А.Н., “Семантика цветообозначений в тюрских языках”, М.,
Карменова Н.Ғ. “Лексика-семантикалық байланыс түрлері”, А., 2002

Қожахметова Х.Қ. “Қазақша-орысша фразеологиялық сөздік”, а., 1988

Қайдаров Ә., Ахтамбердиева З., Өмірбеков Б., “Сырға толы
Райхштейн А.Д., “Сопоставительный анализ немецкой и русской фразелолгии”,
Махмудов Х., Мұсабаев Ғ. “Қазақша-орысша сөздік”, А., 1995

“Немецко-русский фразеологический словарь”, М., 1995

Ольшанский И.Г., “Лексикология. Современный немецкий язык”, М., 2005

Курстық жұмыстың қысқаша мазмұны

Бүгінгі таңда адамзат тарихының шексіз өрлеп, кемелденген заманында
Фразеологизмдер - тіл атаулының бәріне тән құбылыс. Тілдердің,
Тілдерді, әсіресе, үнді-еуропа тілдерінің фонетикалық, грамматикалық, лексикалық, т.б.
Зерттеудің өзектілігі. Неміс және қазақ тілдерінің құрамында түр-түс
Зерттеудің нысаны. Осы курстық жұмыс неміс және қазақ
Зерттеудің әдістері. Курстық жұмыста морфологиялық, синтаксистік және компоненттік
Зерттеудің дерек көздері. Зерттеу жұмысының дерек көздері ретінде
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Неміс және қазақ тілдеріндегі
Алға қойған курстық жұмысымыздың мақсатына орай төмендегідей міндеттер
- неміс және қазақ тілдері фразеологиялық қорынан құрамында
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
Енді, мен қысқа, әрі нұсқа түрде 1-бөлімнің мазмұны
Фразеология ғылым ретінде алғаш рет ХХ ғасырдың 20-жылдары
Неміс тіл білімінде фразеолгия саласының дамуына Фридрих Зейлердің
Ал қазақ тіліндегі фразеологизмдердің зерттелуі І.Кеңесбаев еңбектерімен байланысты.
Жалпы шола келгенде, тіл білімінің фраэеологиясы екі бағытта
1) фразеологиясының теориясын жасауға
проблемалары; 2) фразеологиясының тәжірибеде қолданылуынан туатын жеке

проблемалары.

"Фразеология" деген термин тіл білімінде екі түрлі мағынада
әрдайым айна-қатесіз, өлеңдегі қайырма тәрізді бұлжымай
қолданылады).

Академик В.В.Виноградов фразеологиялық бірліктерді бүтіндей фразеологизмнің біртұтас мағынасы
Фразеологизмдер негізінен үш топқа жіктеледі.Фразеологиялық тұтастық. Бұл топқа
Тұрақты тіркестерге тән ортақ қасиет бұлардың құрамындағы сөздер
1) етістік мағыналы фразеологизмдер;

2) заттық мағыналы фразеологизмдер;

3)сындық мағыналы фразеологизмдер;

4) үстеу мағыналы фразеологизмдер.

Фразеологизмдердің көпшілігі - халқымыздың тарихын, салт-дәстүрін, адамгершілік зандылықтарын,
мағына тұтастығы;

тіркес тиянақтылығы;

даяр қалпында жұмсалуы.

Фразеологизмдерге бейнелілік, әсерлілік, экспрессивті-эмоциялық, суреттеме қасиеттер тән.

2-тарау неміс және қазақ тілдеріндегі “ақ” және “қара”
Тілдердің фразеология саласын салғастыра зерттегенде фразеологизмдер компоненттері құрамының
Қорытынылай келетін болсақ, біз осы курстық жұмыстың басты
- неміс және қазақ тілдерінің фразеологиялық қорынан құрамында
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс тіліндегі құрамында “ақ” және “қара”
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
- неміс және қазақ тілдеріндегі құрамында “ақ” және
Неміс және қазақ тілдеріндегі түр-түс атауларынан жасалған фразеологиялық
Құрылымдық жүйелерінде алшақтықтар екі тілдің өзара туыстас емес,
Құрамында “Weiß” – “Ақ” түр-түс атаулары бар фразеологизмдер.

die weißen Hunde – белые барашки (пена на
3 компонентті сын есім мағыналы

2. weiße Kohle – “белый уголь” – гидроэнергия

2 компонентті сын есім мағыналы

3. ein weißer Rabe – белая ворона (человек,
3 компонентті сын есім мағыналы

4. Weißer Sonntag – (дін) первое воскресенье после
2 компонентті заттық мағыналы

5. der weißt Sport – зимний спорт

3 компонентті заттық мағыналы

6. der Weiße Tod – белая смерть (смерть
3 компонентті заттық мағыналы

7. die weiße Fahne zeigen – капитулировать (выкинуть
4 компонентті етістік мағыналы

8. weiße Mäuse sehen – галлюцинировать (спьяна, от
3 компонентті етістік мағыналы

9. eine weiße Weste haben – иметь незапятанную
4 компонентті етістік мағыналы

10. sich weiß waschen wollen – пытаться обелить
4 компонентті етістік мағыналы

11. schwarz auf weiß – черным по белому,
3 компонентті үстеу мағыналы

12. aus schwarz weiß und aus weiß
8 компонентті етістік мағыналы

13. j-m nicht das Weiße im Auge gönnen
6 компонентті етістік мағыналы

14. j-n zur Weißglut reizen (ärgern) – довести
3 компонентті етістік мағыналы

15. j-n in Weißglut bringen – довести кого-либо
3 компонентті етістік мағыналы

16. einen Mohren weiß waschen wollen – заниматься
5 компонентті етістік мағыналы

17. sich weiß zu – waschen suchen –
5 компонентті етістік мағыналы

18. weiße Weihnachten – снежное рождество

2 компонентті заттық мағыналы

19. weiße Maus – (шутливо) регулировщик уличного движения

2 компонентті заттық мағыналы

20. ein Fleck auf der weißen Weste –
6 компонентті заттық мағыналы

21. weiß werden – побледнеть

2 компонентті етістік мағыналы

22. weiß sein – быть седым

2 компонентті етістік мағыналы

23. ein weißes Blatt sein – быть чистым
4 компонентті етістік мағыналы

24. eine weiße Hemdbrust – безупречное прошлое

3 компонентті сын есім мағыналы

25. weiß wie eine Wand werden – побелеть
5 компонентті үстеу мағыналы

26. weiße Ostern – снежная пасха

2 компонентті заттық мағыналы

27. ganz sein weiß im Gesicht – быть
5 компонентті етістік мағыналы

28. die Weiße Frau – приведение, белая дама

3 компонентті затттық мағыналы

29. eine weiße Weste – безупречное прошлое

3 компонентті сын есім мағыналы

30. weißes Gold – белое золото (хлопок, сахар,
2 компонентті сын есім мағыналы

31. weiße Woche – неделя распродажи бельевого товара

2 компонентті заттық мағыналы

Айтбаев Ө. “Аудармадағы фразеологиялық құбылыс”, А., 1675

Смағұлова Г. “Мағыналас фразеологизмдер сөздігі”, А., 2002

Тымболова А. “Тұрақты тіркестер құрамындағы мағынасы”, А., 1999

Степанова М.Д., “Лексикология современного немецкого языка”, М., 2005

Құрамында “Schwarz” – “Қара” түр-түс атаулары бар фразеолгизмдер

1. das Schwarze Brett- (черная) доска объявлений

3 компонентті заттық мағыналы

2. schwarze Diamanten –(каменный) уголь

2 компонентті сын есім мағыналы

3. schwarzes Elfenbein – “черная слоновая кость” рабы-негры
2 компонентті сын есім мағыналы

4. der Shwarze Erdteil – черный континент (Африка)

3 компонентті сын есім мағыналы

5. j-n, etwas in den schwärzesten Farben schildern
5 компонентті етістік мағыналы

6. schwarzen Gedanken nachhängen – придаваться мрачным мыслям

3 компонентті етістік мағыналы

7. die Shwarze Kunst – черная магия, колдовство

3 компонентті заттық мағыналы

8. die schwarze Liste – черный список

3 компонентті заттық мағыналы

9. der Schwarze Mann – пугало

3 компонентті заттық мағыналы

10. der schwarze Markt – черный рынок

3 компонентті заттық мағыналы

11. j-n den schwarzen Peter zuschieben (zuspielen) –
4 компонентті етістік мағыналы

12. das schwarze Schaf – белая ворона

3 компонентті сын есім мағыналы

13. eine schwarze Seele – черная душа

3 компонентті заттық мағыналы

14. ein schwarzer Tag – чума

3 компонентті заттық мағыналы

15. schwarz angeschrieben sein – быть на плохом
3 компонентті етістік мағыналы

16. j-n schwarz ärgern – доводить кого-либо до
2 компонентті етістік мағыналы

17. sich schwarz ärgern sein – доводить себя
3 компонентті етістік мағыналы

18. sieht es schwarz aus – дело с
4 компонентті үстеу мағыналы

19. schwarz sehen – быть настроенным пессимистический

2 компонентті етістік мағыналы

20. bis j-d schwarz wird – до потери
4 компонентті үстеу мағыналы

21. wird es schwarz vor den Augen –
6 компонентті үстеу мағыналы

22. schwarz in schwarz sehen – видеть в
4 компонентті етістік мағыналы

23. schwarz auf weiß – четко, ясно

3 компонентті үстеу мағыналы

24. denn was man schwarz auf weiß besitz
7 компонентті сын есім мағыналы

25. das ist wie schwarz und weiß –
6 компонентті үстеу мағыналы

26. aus schwarz weiß und aus weiß
8 компонентті етістік мағыналы

27. nicht das Schwarze unter dem Nagel gönnen
7 компонентті етістік мағыналы

28. . nicht das Schwarze unter dem Nagel
7 компонентті етістік мағыналы

29. ein Schluß ins Schwarze – удар в
4 компонентті үстеу мағыналы

30. ins Schwarze treffen – попасть в точку,
3 компонентті етістік мағыналы

31. durch eine schwarze Brille sehen (betrachten) –
5 компонентті етістік мағыналы

32. schwarz vor Ärger werden – позеленеть от
4 компонентті етістік мағыналы

33. schwarzes Gold – уголь

2 компонентті сын есім мағыналы

34. schwarz fernsehen – зайцем смотреть телевизор

2 компонентті етістік мағыналы

35. schwarz hören – зайцем слушать радио

2 компонентті етістік мағыналы

36. schwarz werden – не получить ни одной
2 компонентті етістік мағыналы

37. schwarz sein – быть правоверным

2 компонентті етістік мағыналы

38. schwarze Ware – товар с черного рынка

2 компонентті заттық мағыналы

39. die Schwarze Woche (дін) – страстная неделя

3 компонентті заттық мағыналы

40. ein schwarzes Herz – злое сердце

3 компонентті заттық мағыналы

41. schwarz fahren – ехать зайцем

2 компонентті етістік мағыналы

ҚАРА түсіне байланысты

Қара мал – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара мен төре – 3 компонентті заттық мағыналы

Қара мысық өтті – 3 компонентті етістік мағыналы

Қара нар, қалы кілем – 4 компонентті заттық
Қара ниет – 2 компонентті сын есім мағыналы

Қара көпір – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара нөсер – 2 компонентті заттық мағыналы

Қараңа жайылсын – 2 компонентті етістік мағыналы

Қараң батсын – 2 компонентті етістік мағыналы

Қараңғы адам – 2 компонентті сын есім мағыналы

Қараңғыда қарсақтың ізінен жаңылмайды – 4 компонентті
Қараңғы қабірі нұр болсын! – 4 компонентті етістік
Қараңғыны қармалады – 2 компонентті етістік мағыналы

Қараңғы түнді қақ жарды – 4 компонентті етістік
Қараң қалды – 2 компонентті етістік мағыналы

Қара орман – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара орнынан айырылған – 3 компонентті сын есім
Қара от – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара өзек шақ -3 компонентті заттық мағыналы

Қара өрттей қаптады – 3 компонентті үстеу мағыналы

Қара пәле басты – 3 компонентті етістік мағыналы

Қара сирақ – 2 компонентті сын есім мағыналы

Қара сирақ бала – 3 компонентті заттық мағыналы

Қара сорпасын ұрттатқыр! – 3 компонентті етістік мағыналы

Қара сөз – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара сөзді қамшы қылды – 4 компонентті етістік
Қара шешектей жайылды – 3 компонентті етістік мағыналы
Қарға адым – 2 компонентті сын есім мағыналы

Қарға бойлы – 2 компонентті сын есім мағыналы

Қарғылы қара төбет – 3 компонентті заттық мағыналы

Қарғысы қара тасқа! – 3 компонентті етістік мағыналы

Қарғысы қара басына! – 3 компонентті етістік мағыналы

Қарсақ жортпас қара адыр – 4 компонентті сын
Қара судан қаймақ қылады – 4 компонентті сын
Қара су – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара таныды – 2 компонентті етістік мағыналы

Қара тасты балқытқан – 3 компонентті етістік мағыналы

Қара тұман – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара тұтты – 2 компонентті етістік мағыналы

Қара түйнек – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара уайым басты – 3 компонентті етістік мағыналы

Қара үзіп қалды – 3 компонентті етістік мағыналы
Қара үй – 2 компонентті заттық мағыналы

Қара шаңырақ – 2 компонентті заттық мағыналы

Қараша үй, қам көңіл – 4 компонентті сын
АҚ түсіне байланысты

Ақ ауыз қылды – 3 компонентті етістік мағыналы

Ақ бата – 2 компонентті заттық мағыналы

Ақ безер де көк безер болды – 6
Ақ боран – 2 компонентті заттық мағынвлы

Ақ бөкеннің таңындай – 3 компонентті сын есім
Ақ білек – 2 компонентті сын есім мағыналы

Ақ дегені – ақ, қара дегені – қара
Ақ етек болу – 3 компонентті сын есім
Ақ жарқын – 2 компонентті сын есім мағыналы

Ақ сұпыдай – 2 компонентті сын есім мағыналы

Ақ сүт берді – 3 компонентті етістік мағыналы

Ақ теріні қара қылды – 4 компонентті етістік
Ақ түйенің қарны жарылды – 4 компонентті етістік
Ақ тілеу – 2 компонентті заттық мағыналы

Ақ үстінен қара таныды – 4 компонентті етістік
Ақша бет – 2 компонентті сын есім мағыналы

Ақ жұмыртқа, сары уыз – 4 компонентті заттық
Ақ жүрек – 2 компонентті заттық мағыналы

Ақ көбік қылды – 3 компонентті етістік мағыналы

Ақ көз – 2 компонентті сын есім мағыналы

Ақ көкірек – 2 компонентті сын есім мағыналы

Ақ күн тусын – 3 компонентті етістік мағыналы

Ақ құба, бидай өңді – 4 компонентті сын
Ақ пен қара – 3 компонентті заттық мағыналы

Ақ пен қызыл арасында – 4 компонентті үстеу
Ақ сайтаны ұстады – 3 компонентті етістік мағыналы

Ақ сақалды, сары тісті бол! – 5 компонентті
Ақ сақал, қара сақал – 4 компонентті заттық
Ақ торғай секілді – 3 компонентті сын есім
Ақ саусақ – 2 компонентті сын есім мағыналы

Ақ семсер – 2 компонентті заттық мағыналы

Ақ кебінге оранды-3 компонентті етістік мағыналы

Ақ жаулық – 2 компонентті заттық мағыналы

Ақ жол – 2 компонентті заттық мағыналы
1