Дидактика курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
:
Кіріспе............................................................................................................3-4
І-тарау .Дидактика туралы түсінік
1.1.Дидактикадағы оқыту әдістерінің негіздері.........................................5-8
1.2.Қазақ тілін оқыту әдістерін жіктелу жүйесі........................................ 8-19
ІІ-тарау Тіл дамыту жұмыстарында қолданылатын әдіс-тәсілдердің тиімділігі
2.1.Тіл дамыту жұмыстарында әдіс тәсілдерді пайдалану жолдары.......20-24
2.2.Тіл сабақтарында қолданылатын әдістерді әдіскер ғалымдардың
жіктеу жүйесі................................................................................................24-26
Қорытынды....................................................................................................27-28
Әдебиет тізімі................................................................................................29
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 28 бет
Пәні: Педагогика
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе............................................................................................................3-4
І-тарау .Дидактика туралы түсінік
1.1.Дидактикадағы оқыту әдістерінің негіздері.........................................5-8
1.2.Қазақ тілін оқыту әдістерін жіктелу жүйесі........................................ 8-19
ІІ-тарау Тіл дамыту жұмыстарында қолданылатын әдіс-тәсілдердің тиімділігі
2.1.Тіл дамыту жұмыстарында әдіс тәсілдерді пайдалану жолдары.......20-24
2.2.Тіл сабақтарында қолданылатын әдістерді әдіскер ғалымдардың
жіктеу жүйесі................................................................................................24-26
Қорытынды....................................................................................................27-28
Әдебиет тізімі................................................................................................29
Кіріспе
Тақырып өзектілігі: кейінгі жылдары Президент Н.Ә.Назарбаевтың қолдауының арқасында
Дегенмен 1990-1999 жылдар аралығында жалпы білім саласы төмендегені
Балалардың білім деңгейін кеңейту үшін, олардың сабаққа деген
Тілді оқыту барысында барлық іс-әрекеттердің, жұмыстардың, қолданылатын құралдар
Зерттеу мақсаты: оқу белсенділігін арттыру, білім іскерлік дағдысын
Зерттеу міндеті-оқыту үрдісінде әдістерді қолданудың негізгі көздейтін міндеті-оқытудың
Зерттеу нысаны: қазақ тілі әдіс-тәсілдерінің үлес қосқан әдіскер
Зерттеу болжамы: қазақ тілі сабағында әдістерді тиімді пайдалану
1.Дидактика туралы түсінік.
1.1.Дидактикадағы оқыту әдістерінің теориялық негіздері.
Білім беру, жалпы білімнің даму тарихы ертеден басталады.Кейінірек
Дидактиканың негізгі қарастыратын мәселелері: оқытудың мазмұны, процесі, әдістері,
Дидактиканың негізгі ұғымдары (категориялары) бар. Олар: оқыту, білім
а) Оқыту процесі-ұстаз бен шәкірттің өзара әрекетіне бағытталған,
б) Оқытудың принципі-оқыту процесінің тиімділігін арттыруға қажетті ең
в) Білім берудің мазмұны.Жеке адамның жан-жақты дамуы және
г) Оқытудың ұйымдастыру түрі (формасы) дегеніміз-ұстаз бен шәкірттердің
Дидактиканың өзінің тарихы бар.Ол чехтің ұлы ұстаз ғалымы
Я.А.Коменский білім беру мен оқыту шәкірттердің жас және
Орыс педагогі К.Д.Ушинский (1824-1871) Я.А.Коменскийдің еңбегін Ресейде насихаттап,
Ы.Алтынсарин (1841-1889) Я.А.Коменскийдің, К.Д.Ушинскийдің ықпалымен қазақ даласына еуропалық
Кеңес дәуіріндегі дидактиктер, психологтар, әдіскерлер С.Т.Шацкий (1878-1934) пайдалы
Одан бері де қазақстандық ғалымдар А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев,
Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, Л.В.Занков, П.Я.Гальперин т.б. оқыту мен даму
Кейінгі кезде озат –жаңашыл ұстаздар Ш.А.Амонашвили, Е.Н.Ильин, И.П.Волков,
Сонымен жалпы оқытудың, білім берудің, орта білімнің тарихы
Білімге деген көзқарастағы қарама-қайшылық-тарихи объективті.Себебі осындай өтпелі кезеңде
Мұндай көзқарас ертеден қалыптасқан.Ол білімді екіге бөлуден туындаған:
а) Адамдарды тәжірибелік пайдалы білімдермен қаруландыруды талап еткен
б) ХҮІІІ ғасырдың аяғынан бастап формальды-интеллектуалды немесе классикалық
Қазақстандағы мектеп жүйесі мен білім беру мазмұны саяси
Болашақта жалпы орта білім мына бағыттарда дамиды:
бастауыш мектеп жалпы орта білімнің баспалдағы іспетті дамуы;
жалпыға бірдей орта білім беру.Ол 10, 11, 12
арнайы орта білім беретін оқу орындарының дамуы;
мемлекеттік тегін білім беретін оқу орындарының жұмыс істеуі;
жекеменшік оқу орындарының ашылып, жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызу;
жалпыға бірде орта, политехникалық, еңбек, кәсіптік білім беретін
діни оқу орындарының ашылуына мүмкіндік беру.
Ата-ана осы бағыттың қалағанын баласының қабілетін, тілегін ескере
Көп жағдайда жалпы орта білім, сол отра біліммен
1.2. Қазақ тілін оқыту әдістерінің жіктелу жүйесі.
Әр кезеңнің өзіне сай оқыту кезеңдері болған.Оқыту әдісі
Оқыту әдісі арқылы білім алу қоршаған ортаға, әлеуметке,
Сонымен педагогикалық оқыту әдістеріне нәр беретіндер немесе табиғи
Ғылыми таным арқылы баланы оқыту әдістері өте күрделі.Жоғарыда
Осының нәтижесінде ұстаз бен шәкірттің оқыту, оқу қарым-қатынасы
Күнделікті танымдық әдістерді ұстаздардың барлығы қолданады.Ал ғылыми танымдық
Дидактикалық түрде негізделген оқыту әдістері танымдық қатынастың жолдары
Жаңашыл ұстаздар күнделікті таным процесінен ғылыми таным процесіне
Дегенмен оқыту әдістерінің өзінше қолайлы етіп таңдаудың теориялық
1.Әдістердің оқыту заңдылықтары мен принциптеріне сәйкестігі.
2.Әр әдістің педагогикалық, психологиялық тиімділігі, атқаратын қызметі.
Мысалы, әңгіме әдісін баланың сана-сезімін қалыптастыруға қолдансақ, түсіндіру
3.Әдістің ұстаз бен шәкірт қызметтестігін ұйымдастыруға бағыттылығы: қарым-қатынас,
4.Әдістің оқушылардың жас және дербес ерекшелігіне сәйкестігі: сөйлеу,
5.Әдіс ұстаздың жалпы мәдениетіне, қабілетіне, дайындығына, білімдігіне, шығармашылық
6.Әдіс сабақтың мазмұнына және ерекшелігіне байланысты.Мысалы, математика, физика
7.Әдіс оқытудың түріне байланысты.Мысалы, зертханалық сабақтарда нұсқау, тапсырма,
8.Әдіс сабақ барысында жағдаятқа байланысты өзгеруі де мүмкін.Мысалы,
9.Әдістер өзара байланысты.Мысалы, дәрісте әңгіме, иллюстрация, демонс-
10.Әдістердің таным сатылармен сәйкестігі.Мысалы, жаңа тақырып өткенде жаңа
Оқыту әдісінің нәтижелі қолданылуы ұстаздың шығармашылығына, шәкірт-тердің білімге
Егер де осы көрсетілген 10 қағидалық негіз дұрыс
Оқыту әдістерінің атқаратын қызметі ұстаз бен шәкірт қызметтестігінен
Оқушы өзінің алған білімінің нәтижесінде дамиды, білім алудың
Педагогикалық оқыту әдістеріне нәр беретін табиғи негіздер: ғылыми
Оқыту әдістерінің, тәсілдерінің, құралдарының өмірге сәйкес болуы заңды.Сондықтан
Орыс данасы Лев Толстой: «Жақсы дерлік те, жаман
Әдіс турасында басқалардың да пікірлерін қорытып қысқасынан айтқанда,
А.Байтұрсыновта ұсынған бірнеше әдіс-тәсілдер.
Жалқылау (Айырыңқы) әдіс-жалпылау әдіске қарсы жөндегі әдіс.Жалқылау әдістің
Ал жалпылау әдіске жан беріп күшейткен атақты француз
Бір кезде дыбысты жалқылау әдіс пен дыбысты жалпылау
«Шағын сөз» түрі. Мұның асылы балаларға шағындап алған
«Жазу-оқу» түрі.Бұл әдісті қолдаушылар оқу үйретуді оқудан бастау
Дыбысты әдіс. Дыбысты әдіспен үйреткенде істелетін
Балалармен әңгімелесу;
Оқуға үйретуге даярлайтын жұмыстар;
Сөзден дыбыстарды айырып шығару;
Әріптермен таныстыру;
Білген әріптермен сөз құрау, соны оқу.
20-жылдары ресейлік Б.Е.Райков, К.И. Ягодовский, М.М.Пистрак оқытудың түсіндірме,
30-жылдары ресейлік М.М.Пистрак, П.Н.Щимбириев, И.Т.Огородников оқытудың жаңа әдістерін:
50-жылдары Д.О.Лордкнипанидзе әдістері топтастырып 3 түрін берді: сөздік,
60-жылдары Е.Я.Голант, С.Г.Шаповаленка, Н.М.Верзилин білім көзін негізге алып,
И.А.Данилов пен Б.П.Есипов әдістер классификациясын (жіктеп-топтау) жа-
Оқыту әдісі дидактиканың ең басты құрамды бөлімінің бірі.Оқыту
оқыту әдістерін тиімді шығармашылықпен жүзеге асыруына байланысты. Оқыту
Оқыту әдістері туралы әртүрлі анықтамалар бар.Олар:
а) “Оқыту әдістері дегеніміз-оқытушы мен оқушылардың жұмыс істеу
б) “Оқыту әдістері деген-мұғалім мен оқушылардың бірлесе жасайтын
в) “Оқыту әдістері-мұғалім мен оқушылардың өзара әрекет арқылы
Дидактика теориясында оқыту процесінің мәні ұстаз бен шәкірт
Оқыту әдістері өте көп.Ол пәнге, тақырыпқа, мақсатқа, оқушылардың
Оқыту әдістердің топтап-жіктеудің жиырмадан астам түрі бар.Әдістерді топтап–жіктеу
Ауызша әдістерде сөзге, көрнекілікте көркемдік бейнеге, ал тәжірибеде
Бүгінгі мектептерде ауызша, көрнекілік, тәжірибелік әдістерінің
Топталып-жіктелудің тағы бір кең тараған түрі-оқыту әдісін оқушылардың
а) Түсіндіру (әңгіме, дәріс, көрсету, сипаттау әдісі, оқулықпен
б) Қайталау (жаттығу, әңгіме, өз сөзімен айтып беру);
в) Мәселелік баяндау әдісі (саяхат, демонстрация, оқушының
г) Ізденіс түрлері (байқау, жоспар жасау, эвристикалық әңгіме);
д) Зерттеушілік (тәжірибе, байқау, сыныппен жұмыс, сурет салу).
а) Оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру әдістері.Оған сөздік (әңгіме, дәріс,
б) Оқыту процесінде оқытудың іс-әрекетін ынталандыру әдістері.Бұл топ-
в) Оқыту процесіндегі оқу-танымдық іс-әрекетінің тиімділігін бақылау және
Ұстаз сабақ өткізген кезде таза бір әдісті ғана
Оқытудың сапасы әдіс, тәсілдерге ғана байланысты емес.Ол мектептің
Сонымен оқыту әдісі шәкірттердің білімді меңгеру және олардың
Қазақ тілін оқытудың негізгі мақсаты-тіл үйрету, яғни оқушыларға
Оқушыларға қазақ тілін меңгертуде жақсы нәтижеге жету үшін,
Оқытудың жалпы әдістеріне, оның тарихи даму тұрғысынан алып
1.Аударма.
2.Натуралды, немесе екінші тілді тікелей оқыту.
3.Аралас.
Аударма әдісі ана тілінің көмегімен екінші тілді оқытуға
Аударма әдісі сөйлем мүшелерінің орын тәртібін, сөздердің байланысу
Натуралды әдісті ХІХ ғасырдың 70 жылдарында алғаш рет
Аралас әдіс-бұл жоғарыда аталған екі әдісті тиімді түрде
Бұл аталған әдістер-кең ұғымдағы оқытудың жалпы бағытын сілтейтін
Ғылымда танылып жүрген әдіс-тәсілдерді ескеріп, қазақ тілін оқыту
Бұл әдіс-тәсілдер сабақта бір-бірімен байланыстыра қолдану сабақтың мазмұнына,
Баяндау әдісі.Мұғалім оқушыға білім беруші болғандықтан, ол сабақта
1.Мұғалімнің сөзі анық, нақтылы болу керек.Мұғалім өз ойын
2.Мұғалімнің баяндауы, сөзі әдеби тілдің нормасына сай болуы
3.Мұғалімнің өз ойын оқушыға жүйелі түрде жеткізе білуі
4.Мұғалімнің баяндау тәсілін дұрыс қолдана білуі қажет.Баяндау тәсілінде
5.Мұғалім баяндау кезінде уақытқа да үлкен мән беруге
Түсіндіру әдісі баяндау әдісімен тікелей байланысты.Алайда бұлардың өзіндік
Еліктеу әдісі.Екінші тілді оқытуда еліктеу әдісінің алатын өзіндік
Еліктеу әдісі қазақ тіліндегі дыбыстарды дұрыс айтуға жаттықтыру
Еліктеу тәсілінің жақсы жақтары алдымен оны қолданудың жеңілдігімен
Жаттықтыру әдісі.Жаттықтыру-тілді үйренудің барлық сатысында, әр сабақта, жұмыстың
Жаттықтыру тәсілі оқушының тілдік материалды қолдануын әдетке айналдыруды
Көрнекілік әдсі.Бұл әдіс-оқушылардың тілін дамыту, өткен материалдарды бекіту
Ми шабуылы әдісі-туындаған мәселені шешу үшін аз уақыт
оқушылардың белгіленген мәселелер жөніндегі ойлары мен идеяларын жинақтау.2)
оқушылардың айтқан пікірлері сыналмайды, талқыға салынбайды;
басқарушылар және бағынушылар болмайды;
әр түрлі мазмұндағы пікірлер неғұрлым көп болса, соғұрлым
қатысушыларды, олардың пікірлерін, идеяларын мадақтап, мақтап отыруы қажет;
қысқа және жүйелі түрде жеткізілуі керек.
Эвристикалық немесе «Сократ» әдісі.Сократ әдісі негізінен сұрақ-жауапқа құралады.Жаңа
2.Тіл дмыту жұмыстарында қолданылатын әдіс-тәсілдердің
тиімділігі.
2.1.Тіл дамыту жұмыстарында әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану жолдары
Әдіс пен тәсілдің ұтымды пайдаланылуы, жүзеге асуы сабақтың
Жаңашыл-педогогтар В.Ф.Шаталов, Ш.А:Амонашвили, С.Н:Лысенкова т.б. іс-тәжірибелерінен қазіргі сабақ
Сабақтың типтері мен түрлерін М.Махмутов төмендегіше берген:
а) Жаңа оқу материалын оқып-үйрену сабағы.Бұл типке баяндау,
ә) Білім, іскерлікпен дағдыны жетілдіру сабағы.Бұған ауызша, жазбаша
б) Білімді жүйелеу, жинақтау сабағы.Бұл сабақтар өткен материалды
в) Аралас сабақ.Сабақтың бұл түрі жоғарыда аталған сабақтың
г) Білім, іскерлік пен дағдыны бағалау, бақылау сабағы.Бұл
М.Махмутов сабақтың әдістемелік құрылысы тұрақты емес, сабақта алға
Тіл дамыту-тіл үйрету мәселесіндегі басты жұмыстардың бірі болып
Әр мұғалім қазақ тілі сабағында тіл дамыту жұмыстарын
Сондықтан қазақ тілі сабақтарындағы тіл дамыту жұмыстары оқушылардың
Осылай тіл дамыту жұмысының негізгі мазмұны осы мәселелер
Оқушыға мәнерлеп оқудың, әдемі сөйлеудің үлгілерін мұғалім өзі
Тіл үйренудегі басты шарттардың бірі-сөздік қорын байыту.Сөздікпен жүйелі
Оқушы өзінің үйренген сөзін ауызекі сөйлеу тілінде қолдана
Сондықтан сөздік жұмысын дұрыс ұйымдастырып, баланың сөз байлығын
Профессор А.Жүнісбековтың тұжырымдауынша ең жиі қолданылатын 1000 сөз
Қорыта келгенде, қазақ тілі сабақтарында жоғарыда аталып өткен
Сондықтан қазақ тілін оқытатын әрбір мұғалім оқу процесінде
Қазақ тілі сабағы әрі тартымды, әрі қызықты, әрі
Оқытушы сабақты дұрыс жоспарлап мақсатын нақты белгілеп алмайынша
1.Оқушылардың сабаққа бар зейінін аударып және ықыласпен, ынта-жігермен
2.Сабақтың тақырыбына сай мақсатын нақтылай білу.
3.Оқытушының тақырыпты терең және жан-жақты меңгеруі.
4.Мұғалімнің материалды жеткізу шеберлігі, сезімі, тиімді әдіс-тәсілдері.
5.Көрнекі құралдардың нақтылығы, әсерлігі, мазмұндылығы.
6.Топпен, жеке оқушымен жұмыстың жандылығы, әртүрлілігі.
7.Осылардың ең бастысы-сабақтың жүйелілігі.
Оқытушының іскерлік сапасына төмендгідей талап-міндетер қойылады:
Сабақтың мақсаты айқын болуы.
Материалды жан-жақты әрі түсінікті баяндауы.
Мәселе қозғап пікір-сайыс туғыза білу.
Баяндау тәсілі жүйелі әрі қисынды болуы.
Көрнекі құралдардың барлығы.
Техникалық құралдар қолдану.
Қазақ тілі сабағында әдістерді тиімді пайдалану арқылы оқушылардың
Бұл бағдарламаның қолдануға өте тиімді ғылыми негіздері ретінде
Дамыта оқытудың В.В:Давыдов жасаған жүйесінің көздеген мақсаттарына жету
Әрбір ұстаз өз Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер,
Ана тілін қадірлеу, оның байлығын, қасиетін сақтау, республика-дағы
2.2.Тіл сабағында қолданылатын әдістерді әдіскер ғалымдардың жіктеу
Дидактика ілімінде оқыту әдістерін топтауда бірізділік жоқ.Ғалымдар оқыту
1.Мұғалімнің баяндауы мен лекциясы
2.Мұғалімнің оқушылармен әңгімесі
3.Мұғалімнің тәжірибелерімен оқытылатын затты көрсетуі
4.Картиналармен, сызықпен жасалынған көрнекі құралды көрсету
5.Экскурсия
6.Оқулықтың және басқа да кітаптарда оқушылардың өздігінен білім
7.Оқушылардың өздігінен бақылауы, тапсырманы орындауы лабораторияда істейтін жұмысы
8.Жаттығулар
9.Оқушылардың білімін тексеру методы: ауызша, жазбаша және практикада
И.Я.Ларнер мен М.Н:Скаткин оқыту әдісінің 5 түрін көрсетеді:
Түсіндіру-сипаттау әдісі, әңгіме, лекция, көрсету, оқулықпен жұмыс істеу,
Қайталау-жаттығу, әңгіме, өз сөзімен қайта айту.
Проблемалық баяндау әдісі-оқытушының дәлелді түрде баяндауы, экскурсия.
Ізденіс түрлері-эвристикалық әңгіме, байқау, жоспар жасау.
Зерттеушілік-тәжірибе, байқау, сыныппен жұмыс, құжаттармен жұмыс, сурет салу.
Қазақ тілін зерттеуші әдіскер-ғалымдар оқыту әдістерін төмендегідей саралайды:
Х.Арғынов синтаксистен оқушыларға білім беруде мынадай оқыту әдістерін
- байқау әдісі;
- түсіндіру әдісі;
- әңгіме әдісі.
Ал Ә.Исабаев болса, қазақ тілінен білім беру әдістерін
Қазақ тілін практикалық жақтан үйрету әдістері (Қазақ тілін
Қазақ тілін теориялық жақтан үйрету әдістерін (әңгіме әдісі,
Қазақ тілін теориялық және практикалық жақтан үйрету әдістері
З.Бейсембаева мына әдістерді көрсетеді: табиғи әдіс, сұрақ-жауап әдіс,
Профессор Н.Оралбаева, К.Жақсылықова «Орыс тіліндегі мектептерде қазақ тілін
Ж.Сүлейменова әдістерді жалпы дидактикалық және жеке пәндік деп
Жеке пәндік топқа ана тіліне сүйеніп немесе салыстыру
Әдіскер - ғалым К.Назарғалиева оқыту процесіндегі негізгі мақсат-таным-білімді
Оқыту әдістері:ауызша баяндау, информациялық хабарлау, түсіндіріп оқыту, әңгімелеу,
Оқу әдістері:әңгімелесу, оқулықпен, кітаппен, қосымша материалмен жұмыс, жоспарлау,
Қазақ тілін оқыту әдістемесінде тілді қатысымдық бағытта үйрету,
Қорытынды
Қазақ тілін оқыту әдіс-тәсілдерінің қолдану жолында ХХ ғасырдаң
Әр кезеңнің өзіне сай оқыту әдістері болған.Оқыту әдісі
Дидактикалық түрде негізделген оқыту әдістері танымдық қатынастың жолдары
Ғылымда танылып жүрген осы әдіс-тәсілдерді ескеріп, қазақ тілін
Оқушы өзінің алған білімінің нәтижесінде дамиды, білім алудың
А.Байтұрсынұлы қолданған және зерделеп, жүйелеген әдістер
А.Байтұрсынұлы қолданған, жетілдеріп, ұсынған осы әдістер қазақ тілін
Балалар қиналмай оңай оқу үшін, керек білімін кешікпей
Біздің бүгінгі оқыту ісіндегі қолданып жүрген әдістеріміз, ұсынылып
Әдебиет тізімі
1.Арғынов Х. Қазақ тілі методикасы -Алматы, 1969
2.Әбілқаев А.Қ. Қазақ тілін оқыту методикасы
3.Әлімжанов, Маманов Қазақ тілін оқыту методикасы -Алматы,
4.Байтұрсынов А.Тіл тағылымы -Алматы, «Ана тілі» 1992 ж.
5.Бадырақов Қ. Сәт сапар, жас ұстаз! -Алматы, «Ана
6.Бегалиев Т.Б., Мусаева С.А. Жас ерекшелік педагогикасы -Алматы,
Фолиант 2006ж.
7.Ботабаева Ұ.Ана тілінен дилактикалық материалдар -Алматы,«Рауан» 1992
8.Жеткізген Ж.Б. Қазақ тілін оқытудың тиімді әдістері -Алматы,«Кітап»
9.Жұбанова М.Қ. Жұбановтың ұлттық дидактика хақында -Алматы, 2002ж.
10.Оразбаева Ф.Ш. Тілдік қатынас пен қатысым әдісінің ғылыми
негіздері -Алматы, 1996ж.
11.Оразбаева Ф.Ш., Рахметова Р.С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі
-Алматы, 2005ж.
12.Оралбаева Н.Орыс тілінлегі мектептерде қазақ тілін оқыту әдістемесі.
13.Құлмағамбетова Қазақ тілін оқыту әдістемесі -Алматы 2000ж.
14.Қадашева Қ. Жаңаша жаңғыртып оқытудың ғылыми әдістемелік негіздері
-Алматы, 2007ж.
15.Қоянбаев Педагогика -Астана 2000ж.
16.Мұхамади Қ.Т. Қазіргі қазақ тіліндегі қимылдың тездік тәсілінің
жолдары -Адматы, 1997ж.
17.Шалаханова А.Е. Балаларға қазақ тілін үйретуде ойын тәсілін
-Алматы, 2006ж.
18.Исабаев Ә.Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері -Алматы, 1993ж.
19.Сүлейменова Ж. "Оқушылардың оқу белсенділігін арттырудың тиімді
жолдары" // Қазақ тілі және әдебиеті 2002-№10
20.Кәрменбаева Б."Шеберліктің белгісі-түрлі әдісті болу"
//Тәрбие құралы 2005-№1
21.ҚАЗМУ хабаршысы 1998-№20-№25. б.33-36
4
