Ұйымның сыртқы ортасы
Ұйымның сәтті қызмет жасауы ұйымға қатысты және жаһандық сыртқы ортада әрекет ететін сыртқы күштерге тәуелді. Басқарушылық функцияларын табысты орындау үшін сыртқы өзгермелілерді ескеру қажет.
Сыртқы орта – белсенді шаруашылық субъектілер, экономикалық, қоғамдық және табиғи жағдайлардың, ұлттық және халықаралық институциялық құрылымдары мен кәсіпорын айналасында қызмет ететін және оның қызметіне әсер ететін шарттар мен факторлар жиынтығы [1].
Басқарудың бірінші мектептерінің зерттеушілері ұйымның сыртындағы факторларға көп көңіл бөле бермеген. Осылайша ғылыми басқару мектебі негізінен басқарудың міндеттері мен технологияларына маманданса, әкімшілік басқару мектебі ұйымның мақсаттарына жетуді қамтамасыз ететін құрылымды жасап шығаруға, адам ара қатынасы мектебі-ұйымдағы адамдарға маманданды. Белгілі бір мағынада әр мекетеп ішкі мәселелерге баса көңіл аударуы дұрыс, өйткені ұйымның нәтижелілігі мен өмір сүруі үшін қатысты түрде маңыздырақ еді. Бірақ заманауи ұйымдарға сыртқы ортаның өзгерістеріне бейімделуге және сәйкес деңгейде өз ішінде өзгерістер жүргізулеріне тура келеді.
Сыртқы ортаның маңызы.
Басқарушылық ілімде сыртқы ортаның маңызы мен ұйымға қатысты сыртқы күштерді есепке алу жайлы ойлар 50-жж. аяғында пайда бола бастады. Бұл басқару ғылымына жағдайлық көзқарастың салған ең елеулі үлесі, себебі басшыға ұйымды өзара байланысқан ,өз кезегінде сыртқы ортамен байланысқан бөліктерден тұратын біртұтастық деп қарастыру қажет екенін баса көрсетеді. Ұйым ресурстар, энергия, кадрлар мен тұтынушылар жеткізу жағынан ашық жүйе ретінде сыртқы әлемге тәуелді.
Сыртқы ортаға ұйымға, оның қызмет етуіне, оның нәтижелеріне, қызметінің салдарына әсер ететін, бірақ ішкі өзгерістерге жатпайтын шаруашылық жүйенің элементтері кіреді.
Сыртқы ортаның негізгі сипаттамасы оның күрделілігі, қарқындылығы мен белгісіздігі болып табылады.
Сыртқы ортаның күрделілігі бірнеше жағдайларда көрініс табады. Нақты жағдайда ұйымның қызмет етуіне шарттар мен факторлардың үлкен саны әсер етеді. Олардың табиғаты әртүрлі. Техникалық факторларға технологиялар, материалдар жатады. Әлеуметтік шарттар мен факторлар деп әлеуметтік нормалар, құндылықтар, қалаулар және т.б. саналады. Ұйымдастырушылық факторлар — бұл қолданылып жүрген ұйымдастырушылық құрылымдар, шаруашылық байланыстар типтері. Сонымен қатар, экономикалық, құқықтық, саяси, мәдени-тарихи шарттар мен факторларды атап өтуге болады.
Ұйымның қызмет етуіне халықаралық орта әсер етеді, әсіресе егер ұйым халықаралық операцияларды жүзеге асыратын болса. Мысалы, экспортер немесе импортер елдің кедендік, салықтық заңнамасын, сапа талаптары мен сертификаттау ережелерін және т.б. есепке алу керек.
