Жергілікті өзін-өзі басқару мен жергілікті қоғамдастықтардың мәні диплом жұмысы
Жоспар - www.topreferat.com.kz
Кіріспе ............................................................................................................... 3
I. Жергілікті өзін-өзі басқару мен жергілікті қоғамдастықтардың мәні
І.І. Жергілікті деңгейде билікті ұйымдастыру................................................
I.2.Жергілікті өзін-өзі басқару теорияларының эволюциясы.....................
I.3.Жергілікті өзін-өзі басқаруға шетелдік көзқарастар..............................
I.4. Жергілікті өзін-өзі басқарудағы жергілікті қоғамдастықтардың
орны .................................................................................................................
II. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқаруды талдау............................................................................................................... II.1. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқару............................................
II.2. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелері.................
ІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін- өзі басқарудың заңдық негіздерін талдау.
ІІ.І. Қазақстандағы жергілікті өзін- өзі басқарудың Конституциялық негіздерін талдау.......................................................................................................
ІІ.ІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқарудың құқықтық негіздерінің дамуын талдау.........................................................................................................
ІІ.ІІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқаруды заңмен қамтамасыз етудегі проблемалар..................................................................................................
III. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқаруды жетілдіру жолдары...............................................................................................................
III.1. Жергілікті өзін-өзі басқаруды реформалаудың негізгі бағыттары....
III.2. Жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелерін шешу жолдары............
Жергілікті өзін - өзі басқарудың жаңа шетелдік тәжірибесін елімізде тиімді қолдану......................................................................................................
Қорытынды......................................................................................................
Пайдаланған әдебиеттер тізімі .......................................................................
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Мемлекеттік басқару
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
XTreme
XTreme
Жоспар
Кіріспе ............................................................................................................... 3
I. Жергілікті өзін-өзі басқару мен жергілікті қоғамдастықтардың мәні
І.І. Жергілікті деңгейде билікті ұйымдастыру................................................
I.2.Жергілікті өзін-өзі басқару теорияларының эволюциясы.....................
I.3.Жергілікті өзін-өзі басқаруға шетелдік көзқарастар..............................
I.4. Жергілікті өзін-өзі басқарудағы жергілікті қоғамдастықтардың
орны .................................................................................................................
II. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқаруды талдау............................................................................................................... II.1. Қазақстандағы жергілікті
II.2. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелері.................
ІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін- өзі басқарудың заңдық негіздерін талдау.
ІІ.І. Қазақстандағы жергілікті өзін- өзі басқарудың Конституциялық
ІІ.ІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқарудың құқықтық негіздерінің
ІІ.ІІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқаруды заңмен қамтамасыз
III. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқаруды жетілдіру жолдары...............................................................................................................
III.1. Жергілікті өзін-өзі басқаруды реформалаудың негізгі бағыттары....
III.2. Жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелерін шешу жолдары............
Жергілікті өзін - өзі басқарудың жаңа шетелдік тәжірибесін елімізде
Қорытынды......................................................................................................
Пайдаланған әдебиеттер тізімі .......................................................................
Кіріспе
Адамзаттың өмір сүру тарихында жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негіздері
Әр түрлі елдердегі жергілікті өзін-өзі басқарудың қалыптасуының тәжірибесі біздің
Жергілікті өзін-өзі басқару идеясына айналасында үнемі, бір жағынан, орталықтандыруды
Жергілікті өзін-өзі басқару органдары дербестік ретінде. Қазақстан Республикасында 90
Қазақстан Республикасының тұңғыш Конституциясында билікті бөлу концепциясы бірінші рет
Курстық жұмыстың мақсаты – жергілікті қоғамдастықтардың жергілікті өзін-өзі басқарудың
Курстық жұмыстың міндеті – жергілікті өзін-өзі басқару мен жергілікті
Жергілікті өзін-өзі басқару және жергілікті қоғамдастықтар туралы тақырыптарды
I.1.Жергілікті өзін-өзі басқару теорияларының эволюциясы
Адамзаттың өмір сүру тарихында жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негіздері
Францияның мемлекеттік қайраткері А.де Токвиль Ұлыбритания мен АҚШ-қа барып,
XIX ғасырдың басында жергілікті өзін-өзі басқару идеясын ғылыми негіздеудің
Жергілікті өзін-өзі басқару теориялары:
1. Жергілікті өзін-өзі басқару жөніндегі алғашқы көзқарастар.
2. Еркін қоғамдастық теориясы.
3. Шаруашылық теориясы.
4. Қоғамдық теория.
5. Мемлекеттік теория.
6. Дуализм теориясы.
7. Әлеуметтік қызмет көрсету теориясы.
8. Социал – реформалық муниципалдық концепциялар.
1. Жергілікті өзін-өзі басқару жөніндегі алғашқы көзқарастар. Турэ қоғамдастық
- өзінің табиғаты бойынша муниципалдық басқаруға тән жеке қауымдық
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарына мемлекетпен тапсырылатын мемлекеттік істер
А.де Токвиль – басқаруды орталықсыздандыруды жақтаушы. Оның ойынша, халық
2. Еркін қоғамдастық теориясы. Жергілікті өзін-өзі басқарудың мәні алғашқы
Еркін қоғамдастық теориясының негізгі принциптері:
1) жергілікті өзін-өзі басқару – бұл мемлекеттік іс-әрекеттерден ерекшеленетін
2) қоғамдастықтардың іс-әрекеттері меншікті және мемлекетпен берілген болып бөлінеді;
3) жергілікті өзін-өзі басқару органдары мемлекеттік емес органдар болып
4) мемлекеттік органдардың қоғамдастық компетенциясына жататын іс-әрекеттерге араласуға құқығы
3. Шаруашылық теория. Бұл теория жергілікті өзін-өзі басқарудың негізгі
4. Қоғамдық теория. Бұл теорияның өкілдері – О. Ресслер,
5. Мемлекеттік теория. Өкілдері – Л. Штейн, Р. Гнейст,
А.Д. Градовский “өзін-өзі басқару” түсінігінің саяси маңызын атап өтті
Мемлекетті теория 2 бағытқа бөлінді: саяси және құқықтық.
Мемелекеттік теорияның саяси бағыты. Бұл бағыттың өкілдері өзін-өзі басқару
Мемлекеттік теорияның құқықтық бағыты. Бұл бағыттың өкілдері жергілікті өзін-өзі
6. Дуализм теориясы. Бұл теория бойынша, муниципалдық органдар сәйкес
7. Әлеуметтік қызмет көрсету теориясы. Бұл теорияда муниципалитеттердің өздерінің
8. Социал – реформалық муниципалдық концепциялар. Жергілікті өзін-өзі басқарудың
І.І. Жергілікті деңгейде билікті ұйымдастыру.
Жергілікті административті – территориялдық бірліктерде жергілікті басқарумен қатар
Жергілікті басқару – бұл жергілікті административті – территориялдық бірліктерді
Әдетте, жергілікті басқару жоғарыда билігі бар әкімшілік органдары арқылы
Келесі басқару органы супрефект (профектке қарама – қарсы) өңір
Жергілікті өзін - өзі басқару – бұл жергілікті территориялдық
Еуропалық ескі қолжазбаларда өзін - өзі басқаруға мынадай түсініктемелер
«1. Жергілікті өзін - өзі басқару түсінігінде жергілікті өзін
«2. Бұл құқықтық жасырын түрде өтетін, барлығына бірдей дауыс
Демократиялық ұйымдастыру билігінің мынадай екі жүйесі бар: - англо
Англо – американдық жүйе - жергілікті өзін - өзі
Еуропалық жүйе – жергілікті өзін - өзі басқару мен
Жергілікті өзін - өзі басқару – бұл мемлекеттік емес
Еліміздің Констетуциясы мен жергілікті мемлекеттік басқаруме бірге жергілікті өзін
I.2.Жергілікті өзін-өзі басқаруға шетелдік көзқарастар
Әр түрлі елдердегі жергілікті өзін-өзі басқарудың қалыптасуының тәжірибесі біздің
Жергілікті өзін-өзі басқару идеясына айналасында үнемі, бір жағынан, орталықтандыруды
Реформалар мынадай түрде топтастырылады:
1. Құрылымдық реформалар. Жергілікті басқарудың әр түрлі деңгейлері арасындағы
Батысеуропалық муниципалдық тәжірибе муниципалитеттер шекераларының өзгертілуіне, олардың үлкейтілуіне, біріктірілуіне
2. Функционалдық реформалар басқарудың жергілікті, аймақтық және орталық деңгейлерінің
3.Ұйымдастырушылық реформалар билік органдарын ішкі ұйымдастыруға байланысты. Мұндай реформалар
Жергілікті өзін-өзі басқарудың реформалары Батыс Еуропа елдерінде тарихи түрде
Англосаксондық модель бүгінгі күні Ұлыбританияда (осы елде пайда болған),
1) биліктің жергілікті органдарының өз мәселелерін шешу кезіндегі мемлекеттен
2) биліктің муниципалдық органдарында мемлекеттің өкілетті өкілдерінің болмауы;
3) мемлекеттің компетенциясына кіретін міндеттерді биліктің муниципалдық органдарының жүзеге
4) биліктің жергілікті органдарының орталық билікпен қарым-қатынастарын парламент актілерімен
5) биліктің жергілікті органдарының функциялары мен уәкілдіктерінің айқын тізімінің
6) қаржы саласының (субсидилар, қарыздар, жергілікті салықтар) және кадрлік
7) тәуелсіз лауазымды тұлға ретіндегі мэр лауазымының болмауы (атқарушы
Кейбір ғалымдар Ұлыбританияның жергілікті өзін-өзі басқаруының тиімділігіне муниципалитеттер жұмысындағы
Жергілікті өзін-өзі басқарудың келесі модель Батыс Еуропа елдерінің (Францияда,
Бірақ бүгінгі күні Еуропа елдерінде болып жатқан орталықсыздандыру үрдістері
Жергілікті өзін-өзі басқарудың үшінші негізгі моделі – Германияда әрекет
1) мемлекет халықтың қолдануы ие болғысы келсе, демократия төменнен
2) қоғамдастықтар мемлекеттің негізі болып табылады;
3) мемлекеттік басқарудың барлық әрекеттері қоғамдастықтар әрекеттеріне негізделеді,
4) қоғамдастықтар мемлекеттік биліктің жалпы жүйесіне біріктірілген, өз билігін
Осылайша, бұл принциптерден қоғамдастықтың әрекет ету саласының барлығын қамтитындығы
Қоғамдастықтың барлық міндеттерінің ішіндегі ең жоғары тұрған міндет бюджетті
Қоғамдастықтың іс-әрекеттерін қатаң түрде жергілікті ревизиялық бақылау қадағалайды, омемлекеттік
Осылайша, Батыс Еуропаның дамыған елдеріндегі жергілікті өзін-өзі басқару тәжірибесін
Қазақстандық жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелерін шешу кезінде көпғасырлық тәжірибені
I.3. Жергілікті өзін-өзі басқарудағы жергілікті
қоғамдастықтардың орны
Жергілікті өзін-өзі басқару – тұрғын халықтың жергілікті маңызы бар
Жергілікті өзін-өзі басқару – жергілікті қоғамдастық шегінде жүзеге асырылатын
Жергілікті өзін-өзі басқаруды тікелей еркін сайлау арқылы, сондай-ақ жергілікті
Қазақстан Республикасының азаматын жергілікті қоғамдастықтың мүшесі деп тануға шегінде
Жергілікті қоғамдастық – жергілікті өзін-өзі басқару шегінде жүзеге асырылатын
Жергілікті қоғамдастық мүлкі – жергілікті өзін-өзі басқару табыстарын алу
Қаржы жоспары – жергілікті қоғамдастықтың қаражатын қалыптастыру және пайдалану
Жергілікті қоғамдастықтың жарғысын тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік азаматтарының бастамашы тобы
Жергілікті қоғамдастықтың жарғысы,егер оған жергілікті қоғамдастықтың он сегіз жасқа
Жергілікті қоғамдастықтың жарғысын дайындау және қабылдау жөнінде дауыс беруді
Жергілікті қоғамдастықтың жарғысында:
1) әкімшілік-аумақтық бірлік көрсетілген оның атауы;
2) жергілікті қоғамдастық аумақтарының шекаралары мен құрамы;
3) жергілікті өзін-өзі басқару заңға сәйкес оның қарауына жатқызылған
4) жергілікті өзін-өзі басқару органдарын құру тәртібі мен өкілеттігі;
5) жергілікті өзін-өзі басқару органдарының және оның мүшелерінің өкілеттіктерін
6) жергілікті қоғамдастықтың мүлкін қалыптастыру, иелену, пайдалану және иелік
7) жергілікті қоғамдастық мүшелерінің өтініштерін қараудың мерзімі мен тәртібі;
8) жергілікті қоғамдастық қаражатын қалыптастыру және пайдалану тәртібі;
9) жергілікті қоғамдастық жиналысын ұйымдастыру және өткізу тәртібі;
10)сайланбалы жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің мәрте
Жергілікті қоғамдастықтың жарғысы әділет органдарында тіркеуге жатады және тиісті
Жергілікті қоғамдастық жарғысын тіркеу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Жергілікті қоғамдастық мүшелерінің:
1) шығу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына,
2) Қазақстан Республикасының сайлау туралы заңнамасында көзделген тәртіппен сайланбалы
3) Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына жеке жүгінуге, сондай-ақ жеке
4) Жергілікті өзін-өзі басқару заңда және Қазақстан Республикасының басқа
Қазақстан Республикасы заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда жергілікті қоғамдастық
Жергілікті қоғамдастық мүшелері:
1) Қазақстан халқының бірлігі мен елдегі ұлтаралық татулықты нығайтуға
2) Мемлекеттік тілге және басқа тілдерге, Қазақстан халқының салттары
3) Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңнамасын сақтауға міндетті.
II.1. Қазақстан Республикасындағы жергілікті
өзін-өзі басқару
Жергілікті өзін-өзі басқару органдары дербестік ретінде Қазақстан Республикасында 90
1990жылғы 9-сәуірдегі КСРО-ның “КСРО-дағы жергілікті шаруашылық және өзін-өзі басқарудың
1993 жылғы 10 желтоқсандағы “Қазақстан Республикасының жергілікті өкілді және
Қазақстан Республикасының тұңғыш Конституциясында билікті бөлу концепциясы бірінші рет
2000 жылғы 12-қыркүйектегі “Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару туралы”
Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясының 3-бабына сәйкес халық билікті: 1)
Бұл анықтамадан оның негізгі мынадай белгілерін айыруымызға болады:
1. Ең алдымен айтатынымыз жергілікті өзін-өзі басқарудың ерекше субъектісі
Қауымдастық құрылымдардың халқы жергілікті өзін-өзі басқаруды тікелей сайлау (референдум)
2. Жергілікті өзін-өзі басқару қоғам мен мемлекетті басқарудың демократиялық
Бұл мәселенің өзегі – жергілікті өзін-өзі басқару, олардың органдары
Жергілікті өзін-өзі басқару – бұл “мемлекеттің ішіндегі мемлекет” емес.
3. Жергілікті өзін-өзі басқарудың өзіндік жергілікті маңызы бар мәселелер
1) жергілікті қаусдастық аумағының шекарасы мен құрамы;
2) жергілікті қауымдастықтың қарауына жататын мәселелер;
3) жергілікті өзін-өзі басқару органдарының тізбесі мен атауы, сондай-ақ
4) жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құрылу тәртібі мен құзыреті;
5) жергілікті өзін-өзі басқару органдары өкілеттіктерінің мерзімі;
6) жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өкілеттіктерін қайтарып алудың, мерзімінен
7) жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асырудың экономикалық, қаржылық негіздері
8) жергілікті қауымдастықтың кірістері мен шығыстарының сметасын әзірлеумен орындау
9) заңдарға сәйкес жергілікті өзін-өзі басқаруды ұйымдастыру туралы басқа
Жарғыны азаматтардың бастамашы тобы әзірлейді және жергілікті қауымдастықтың халқы
4. Жергілікті өзін-өзі басқарудың мәнін сипаттарын өзекті белгісінің бірі
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының дербестігіне олардың заңмен белгіленген өкілеттігі
Жергілікті өзін-өзі басқарудың және оның кепілдіктерінің маңызды көрінісі –
Жергілікті өзін-өзі басқару белгілі бір конституциялық принциптерге негізделінеді, яғни
Қазақстан Республикасының Конституциясында (89-бап) мынадай жергілікті өзін-өзі басқарудың негізгі
1. Жергілікті маңызы бар мәселелерді тұрғын халықтың өзі еркін
2. Жергілікті өзін-өзі әралуан басқару орындарын ұйымдастыру мен қызмет
3. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының дербестігіне мемлекет тарапынан берілетін
Еркіндік принципі дегеніміз – жергілікті өзін-өзі басқару бостандығы, яғни
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құрылымына, оның лауазымды адамдарының
- жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асыруға мемлекет органдары мен
- жергілікті өзін-өзі басқарудың лауазымды адамдарының мемлекеттік қызметкер ретінде
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының шешімін тек оны қабылдаған
Мұндай актілердің қолданылуы прокурордың наразылығы бойынша тоқтатылуы мүмкін.
Жергілікті өзін-өзі басқаруды жүзеге асыру оның ұйымдастырушылық нысандарының әр
Мұның өзі көптеген себептерге байланысты. Біріншіден, оның ұйымдастырылуына Қазақстан
мкін. Екіншіден, Қазақстан Республикасы – көпұлтты мемлекет, оның ішінде
Жергілікті өзін-өзі басқару құзыретінің материалдық-қаржы ресурстарына сәйкестігі. Жергілікті өзін-өзі
Қазақстан Республикасының Конституциясы, өзге де заңдары олардың экономикалық және
Жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізі болып мыналар табылады: 1)
Жергілікті қауымдастықтың қаржылары мынадай кіріс көздеріне тұруы мүмкін:
1) жергілікті бюджеттен бөлінетін қаражаттан;
2) жергілікті қауымдастық құрған коммерциялық ұйымдардан және оларға тиесілі
3) жергілікті қауымдастықтың халқының өз еркімен салық төлеуі нәтижесінде
4) заңды және жеке тұлғалардың ерікті қайырмалдықтарынан;
5) заңдармен тиым салынбаған өзге де көздерден қалыптасады.
Жергілікті қауымдастықтың кірістері мен шығыстарының (бюджет) сметасы, сондай-ақ оның
5. Жергілікті өзін-өзі басқарудың органдары.
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына жататындар:
1) жергілікті қауымдастық кеңесі – тұрғылықты 1000 және одан
Тұрғындары 1000 адамнан кем елді мекендерде Кеңестің функцияларын тиісті
2) жергілікті қауымдастықтың жәмияты – жергілікті өзін-өзі басқарудың Жетекші
3) жетекші – жергілікті өзін-өзі басқарудың атқарушы органының басшысы.
Кеңестің (Жиынның) құзыретіне жататын мәселелер:
1) тиісті жергілікті қауымдастықтың кірістері мен шығыстарының елкетасын бекіту
2) жетекші және Кеңестің сайлау (қайта сайлау) туралы мәселені
3) атқарылған жұмыс туралы және тиісті жергілікті қауымдастықтың кірістері
4) тиісті жергілікті қауымдастық мүшелерінің өз еркімен салық төлеу
5) жергілікті қауымдастық өз еркімен салық төлеу тәртібімен белгіленген
6) жергілікті қауымдастықтың мүлікке билік етуіне келісім беру және
Кеңестің өкілеттілігінің тоқтатылуы негіздері:
1) оны құрудың заңдарда белгіленген тәртібінің бұзылуы;
2)ол сайланған мерзімінің бітуі;
3) жергілікті қауымдастық аумағының әкімшілік мәртебесінің өзгеруі;
4) жасырын дауыспен өзін-өзі тарату туралы шешімінің қабылдануы;
5) сот тәртібімен заңсыз деп танылған шешімдердің қабылдануынан көрінетін,
6) заңдарда көзделмеген әрекеттер жүзеге асырылған жағдайларда тиісті жергілікті
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының актілеріне жататындар: қаулылар (Кеңес қабылдайды),
Жоғарыда сөз болып кеткендей, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының дербестігі
II.2. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі
басқарудың мәселелері
Жергілікті өзін-өзі басқарудың қазіргі жүйесі, өкінішке орай, ұсынылатын қоғамдық
Жергілікті өзін-өзі басқарудың Еуропалық хартиясының жергілікті өзін-өзі басқаруға дайындалу
Қазақстан Республикасының әрекет етуші Конституциясы жергілікті өзін-өзі басқаруды құру
Жергілікті мемлекеттік басқарудың әрекет етуші жүйесінде барлығы да жоғарыда
1985 жылы Страсбургте қол қойылған жергілікті өзін-өзі басқарудың Еуропалық
Еуропалық хартия жергілікті өзін-өзі басқаруды былай түсіндіреді.
Жергілікті өзін-өзі басқару – бұл “жергілікті өзін-өзі басқару органдарының
Жергілікті өзін-өзі басқарудың қажеттілігінің пайдасына тиетін басты оргумент –
- сумен қамтамасыз ету;
- канализация;
- территориялардың жабдықталуы;
- көшелерді жарықтандыру;
- қоқыстарды шығару;
- жолдарды жөндеу;
- және тағы да басқа;
Бұл жағдайда биліктің тиімді немесе тиімсіздігін кезекті сайлауларды халықтың
Жергілікті өзін-өзі басқаруды құруды заңды түрде қамтамасыз ету мәселелері.
Қазақстан Республикасы Конституциясының соңғы ережелерінде екі жыл аралығында әрекет
Ең алдымен, Қазақстанда жергілікті өзін-өзі басқару не үшін керек
Нарықтық қатынастар шарттарында жергілікті органдардың қызметі жергілікті мәселелерді шешу
Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту қажеттілігін негіздеудің пайдасына тиетін басты
Жергілікті өзін-өзі басқаруды құру өкілеттіліктер шеңберін дәл анықтауды талап
Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқару міндеттерінің шеңберін анықтау және оны
Жергілікті өзін-өзі басқару институтын енгізу үшін келесі бір маңызды
Парламенттен қайтарып алуға мәжбүр болды. Заң жобасы жергілікті өзін-өзі
Қазіргі жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің шешуші мәселелерінің бірі –
Президенттің қаулысына сәйкес 2001 жылы елдің 28 ауылдық аймағында
Желеген аймақтарда, мысалы Алматы қаласында, Өскемен қаласында, эксперимент тәртібімен,
Орталық және Шығыс Еуропа елдеріндегі жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің
Орталық және Шығыс Еуропа елдерінде жергілікті өзін-өзі басқаруды құру
- жаңа немесе түбегейлі өзгертілген алдында Конституция;
- “Жергілікті өзін-өзі басқару туралы” заң;
- еркін жергілікті сайлаулар туралы заң;
- “Мемлекеттік және муниципалдық қызметкерлер туралы” заң;
- “Барлық деңгейлердегі мемлекеттік басқару органдарының өкілеттіліктері мен жауапкершіліктері
- меншік құқықтарының өзгертілуі туралы заң;
- “Астананың мәртебесі туралы” заң;
- жергілікті өзін-өзі басқарудың қаржылық өкілеттіліктерін анықтайтын заңдар.
Ең маңызды жағдайға ерекше көңіл аудару қажет: жергілікті өзін-өзі
Жалпы, Орталық және Шығыс Еуропа елдері тәжірибесінің Қазақстанға сәйкес
ІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін- өзі басқарудың заңдық негіздерін талдау.
ІІ.І. Қазақстандағы жергілікті өзін- өзі басқарудың Конституциялық
Бүгінде елімізде “Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару туралы” заң
Біз тұрақты даму үстіндегі мемлекетпіз. Ал жергілікті өзін-өзі басқару
Кейбір сарапшылар қолданыстағы Конституция шеңберінде “Жергілікті өзін-өзі басқару туралы”
Жергілікті өзін-өзі басқару демократияның негізгі, нақты айтқанда, міндетті атрибуты
Екіншіден, жергілікті өзін-өзі басқару бірінші кезекте өзімізге қажет. Өйткені,
Үшіншіден, кез келген қазіргі заманғы демократиялық мемлекет тым болмаса
Жергілікті өзін-өзі басқару тиімді, бірақ, аталған қажетті институт күні
Алайда, әлемнің көптеген елдерінде, жергілікті өзін-өзі басқарудың қандай да
Біздің Конституциямызда мұндай деңгейлер қарастырылмаған. Негізгі Заңның жергілікті өзін-өзі
Жергілікті өзін-өзі басқару туралы заң Конституцияның осындай негізгі ережелеріне
Бірақ ең бастысы, басқару жүйесінде өзін-өзі басқарудың орнын және
ІІ.ІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқарудың құқықтық негіздерінің
Парламенттің жергілікті өзін-өзі басқару туралы заңды ұзақ уақыт қабылдай
Уақыт өте келе Парламентке кезекті заң жобасы енгізіліп, оған
Алғашқы сәтсіздіктерге байланысты жаңа заң жобасында алдыңғыларының үйлесімсіздігі қайталанбайтындай,
Ендігі ұсынылып отырған заң нұсқасында өткен жылдардың қателіктері
Атап айтқанда, 150-ден астам заңнамалық актілерге өзгерістер енгізілді. Олардың
Жергілікті өзін-өзі басқару туралы болашақ заң жобасының үкіметтік нұсқасы
Заң жобасында жергілікті өзін-өзі басқару органдарына берілетін функциялар мен
Сарапшылар арасында құжат жобасы тым үлкен, заңнан гөрі нұсқамалыққа
Тұтастай алғанда, заң жобасы мемлекетіміздің Ата Заңына сәйкес келеді
Сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқару тетігін, заң жобасында көзделгеніндей, қол
Мемлекеттік органдардың жергілікті өзін-өзі басқарумен ықпалдастығына қатысты бір ортақ
Заң жобасын облыстық, республикалық маңыздағы қалалар мен астанадағы жергілікті
Мемлекеттік басқарудағы секілді жергілікті өзін-өзі басқарудағы жергілікті органдардың құзырлары
Сонымен қатар, болашақ заңның үкіметтік нұсқасы жергілікті өзін-өзі басқару
Сарапшылар тобы тұжырымдамалық ұсыныстардан басқа “Нұр Отан” халықтық-демократиялық партиясы
Тұтастай алып қарағанда, заң жобасы қолданыстағы Конституциямызға сәйкеседі, сондықтан
Бірінші қиындық – бұл жергілікті өзін-өзі басқаруды құрудағы 50
Екіншіден, егер функциялардың бірін-бірі қайталауын толықтай болдырмаған жағдайдың өзінде
Үшіншіден, егер жергілікті өзін-өзі басқару органында салық түріндегі тұрақты
Аталған мәселеге қатысты, тіпті болжамды болашақта шағын ауылдар мен
Ұсынылып отырған жергілікті өзін-өзі басқаруды құрудың схемасы қарапайым. Мәселен,
Сондай-ақ әкімді сайлаудың схемасы да әртүрлі болуы мүмкін. Оның
Алайда бастысы мынада: кез келген жағдайда сайланған әкім (немесе
Құжат жобасының өзге нұсқалары бар екені белгілі. Атап айтқанда,
Жергілікті өзін-өзі басқару туралы бір ғана заң жобасы үшін
Заң жобасының үкіметтік нұсқасына қатысты, оны осы схемаға иліктірудің
Бірақ жергілікті өзін-өзі басқаруды құру үшін қандай схема таңдап
Бірақ мұның барлығы ең басты мәселе қалай шешілетініне, яғни
ІІ.ІІІ. Қазақстандағы жергілікті өзін - өзі басқаруды заңмен қамтамасыз
Біздің соңғы қабылданған Конституциямыз, алдағы Конституцияларға қарағанда, регионалдық және
1993 жылғы Конституцияға қарағанда 1995 жылғы Конституция өзінің нормативті
Жаңа Конституция ережелерінің арасында, яғни 85 бапта “ белгілі
Сонымен қоса, жаңа Конституцияның 87 бабында мынадай ішкі мүмкіндіктер
Біріншіден, әкім мұнда тек жергілікті атқарушы органдарының басшысы баға
Екіншіден, әкімдерді Премьер – министрдің ұсынысы бойынша Президент тағайындайтын
Сонымен, жаңа Конституцияның артықшылығы, оның арагідікті жерлерде мемлекеттік реформалау
Мемлекетті ұйымдастыру формасының алдында ең басты мынадай проблемалар тұрады:
· орталық пен регион арасындағы қарым – қатынас қандай
· административті – территориялдық реформа қандай жолдармен жүре алады;
· жергілікті басқарудың қандай моделін пайдаланған тиімді.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-ші бап 1-ші бөлімінде Қазақстанды унитарлы
Бұл жағдай боынша мынадай пікір туындайды: “орталықтарға” заң қабылдау,
Унитарлық басқаруда административті – территориялдық реформаны пайдалану мына түрде
30 жылдарға дейін 20 жылдардың аяғында республикамызда райондар мен
1957 жылы республикамыз административті – территориялдық бөлінуге рұқсат алған
Административті – территориялдық реформалардың жалпы принципі - әртүрлі регион
Административті – территориялдық құрылымның сұрақтанын шешер кезде ең бастысы,
Үшіншіден, жергілікті басқару моделін таңдағанда унитарлы мемлекетке нені ескеру
Мұндай таңдаулы органдар (муниципалды, коммуналды кеңес пен графтар кеңесі)
Муниципалды атқарушы органның басшысы (мэр, бургомистр, староста т.б.)
Муниципалды жүйе тікелей мемлекеттік басқаруға қарағанда әлдеқайда демократияшылды.
Муниципалды администрациялар мемлекеттің құралдарынан емес, жергілікті бюджеттің арқасында қызмет
Аталған жергілікті өзін - өзі басқару жүйелердің Қазақстан
Жергілікті өзін - өзі басқарудық Заңдық негізіндегі жобасының
§ Заңның 1997 жылы қабылданбауы
§ жергілікті өзін-өзі басқару демократияландыру процесі
§ мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігінде басқару жүйесінің бәсекеге
§ нақты жұмыс істейтін жергілікті өзін-өзі
Үкімет ұсынған заң жобасына негізгі және басты ескертпе оның
Қорытындының объективтілігі мен негізділігі тұрғысынан баптар бойынша ескертпелер келтірілген:
1-бап.
- баптың атауы мазмұнына сәйкес келмейді;
- жергілікті өзін-өзі басқаруға өте жайылыңқы анықтама берілген, нақты
2-бап.
- атауы мазмұнына сәйкес келмейді;
- 2-тармақта: қол қою парақтары арқылы дауыс жинауды күрделендіре
3-бап.
- атауы сәйкес келмейді;
- заң жобасында пайдаланылатын негізгі ұғымдар тізбесін кеңейту қажет,
4-бап.
- 2-тармақта: Заңның Астана және Алматы қалаларының аумақтарында олардың
5-бап.
- жергілікті қоғамдастық Жарғысының құрылымы заң жобасының құрылымымен үндесіп
8-бап.
- атауы сәйкес келмейді. Мұнда Кеңестің міндеттері туралы сөз
- 2-тармақ мәтінінің редакциясы қажет.
16, 17, 18-баптар
- мәні бойынша ойластырылсын.
Түйін: - заң жобасының негізгі идеясы тұжырымдалсын;
-Заң жобасының құрылымы қолданыстағы нормативтік актілерге сәйкес келтірілсін;
-Заңды іске асыру тетігі қолданыстағы заңдарға қайшы келмеуге тиіс;
- тұтас алғанда Заң жобасының мәтіні қысқа, оның құрылымын
Жетістігі:
- құрылымы орнықты, барлық баптардың баяндалуында ішкі бірлік пен
- 1-бап жақсы жазылған, онда ұғымдық аппарат түсінікті әрі
- 6, 7, 8-баптарға тың көзқарас жасалған, бұл олардың
- 13-бап барынша егжей-тегжейлі түрде берілген, бұл оны әзірлеуде
- жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық және қаржылық негіздері қарастырылатын
Заң жобасы бойынша түзетулер
Бап Жобаның мәтіні Түзету
1-бап.
Негізгі ұғым-дар
Толықтырылсын Жоқ жергілікті аумақтық түзілім – бірыңғай жергі-лікті өзін-өзі
1-бап.
Негізгі ұғым-дар
Толықтырылсын Жоқ жергілікті аумақтық түзілімнің бюджеті – өздерінің ЖӨБ
1-бап.
Негізгі ұғым-дар
Ауыстырылсын жергілікті салықтар мен алымдар – жергілікті қо-ғамдастықтың өкілді
жергілікті салықтар мен алымдардың став-калары – қолданыстағы заңнамаға сәйкес
1-бап.
Негізгі ұғым-дар
Алып тасталсын аумақтық қоғамдық өзін-өзі басқару – тікелей халық
Жергілікті қоғамдастықтың жарғысына сәйкес аумақ-тық қоғамдық өзін-өзі бас-қару органдары
Бұл құрылым жергілікті өзін-өзі басқару органы болып табылмайды. Оның
5-бап.
Жергілікті ре-ферендум
2. Жергілікті референдум барлық жергілікті қоғам-дастық аумағында немесе оның
7-бап. Қоғамдық тың-даулар
Өзгертілсін 1.Жергілікті қоғамдастық қоғамдық тыңдаулар өткізе-ді – тиісті Кеңес
9-бап. Жергілікті өзін-өзі басқару ор-гандарының мемле-кеттік органдармен өзара қарым-қатына-сы
Өзгертілсін 1. Мемлекеттік органдар жергілікті өзін-өзі басқару-дың қалыптасуы мен
Мемлекеттік органдар бекітілген бағдарлама бойынша (бұдан әрі
13-бап. Кеңестердің өкілеттігі мен құзы-реті
Жоқ Кеңес мүшелерінің ке-мінде 2/3 болған жағдай-да шешім қабылдауға
15-бап. Жергілікті қо-ғамдастықтың лауа-зымды адамы, жергі-лікті өзін-өзі басқару-дың өзге
Өзгертілсін
3. Жергілікті өзін-өзі басқа-рудың лауазымды адамда-рына жергілікті қоғамдас-тықтың жарғысына
3. Жергілікті өзін-өзі басқарудың лауазымды адамдарына жергілікті қоғамдастықтың жарғы-сына
16-бап.
Жетекшінің құзыреті
Алып тасталсын
3) Қазақстан Республика-сының заңнамасына сәйкес Кеңес белгілеген жергілікті салықтар
(Салықтарды өндіріп алу мен салықтық әкімшілік жүйесі бірыңғай
Толықтырылсын 4) жергілікті қоғамдастық-тың мүлкін басқарады, оған Кеңестің келісімімен
4) ЖӨБ жоғары орга-нының шешімі негізінде жүргізілетін иелiктен айыруды
Толықтырылсын 9) халықты жылу, электр, газ және сумен қамтамасыз
9) аталған кәсіпорын-дар ЖӨБ-дың иелігінде болған жағдайда халық-ты жылумен,
20-бап. Жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негіз-дері
Толықтырылсын
Жергілікті өзін-өзі басқа-рудың экономикалық негіз-дерін жергілікті қоғамдас-тықтың меншігі, жергілікті
26-бап. Жергілікті қо-ғамдастықтардың са-лықтары мен алымда-ры
Өзгертілсін
1. Кеңес жергілікті қоғам-дастықтардың салықтары мен алымдарын, сондай-ақ оларды
1. Қолданыстағы заңна-маға сәйкес жергілікті санаттарға жатқызылған салықтар
Алып тасталсын 2. Халық тікелей жергілікті референдум арқылы аза-маттардың
28-бап. Жергілікті өзін-өзі басқару ор-гандарының бюджет-тен тыс қорлары
Алып тасталсын
Кеңес Қазақстан Республи-касының заңнамасында бел-гіленген тәртіппен және шарттарда нысаналы
(ЖӨБ бюджеті мейілінше икемді, оған әртүрлі бағдарламалар тікелей енгізілуі
Заң жобасының Үкіметтік нұсқасының оң тұстарын біріктіріп, содан кейін
Кейінгі уақытта жиі әкімдерді сайлау туралы сұрақ көтерілуде. Ол
Сондықтан да адекватты президенттік республикаға ерекет ететін жергілікті мемлекеттік
Сондықтан да, заңға “аралас” регионалдық басқару моделін енгізу екрек:
Жергілікті өзін - өзі басқарудың ұсынылған органы болып аудан
Аудан қалалары мен қала аудандарының бағынуындағы жұмыстарды және де
Облыс, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдері аудандарға
Осы гипотезалық модел ьарқылы әкім кеңесі мынадай қызметтер атқарады:
Сонымен қатар, билік жүргізіп отырған әкімге өзінің сенімсіздігін де
Облыс әкімдері төмендегі әкімдерді 1-2 жыл жұмыс атқарып болғаннан
Төменгі сатыда – ауыл округтеріне әкімді азаматтар таңдайды немесе
III.1. Жергілікті өзін-өзі басқаруды реформалаудың
негізгі бағыттары
Қазақстанның жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін жергілікті өзін-өзі басқарудың Еуропалық
Атқарушы органдардың сайланбалы басшыларына қатысты – бұл енді екінші
Жергілікті өзін-өзі басқару мәселесін шешудің келесідей баламалары бар.
Біріншісі – барлығын бұрынғы қалпында қалдыру, тек жергілікті мемлекеттік
Бұл қадамдар билікті халыққа жақындатуға мүмкіндік берсе де, бірақ
Екіншісі орындарда басқарудың мемлекеттік органдарының орнына жергілікті өзін-өзі басқару
Басқарудың ең төменгі деңгейіндегі – елді мекен (қала, ауылдық
Қазіргі кездегі ең басты міндет – жергілікті өзін-өзі басқару
III.2. Жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелерін
шешу жолдары
Жергілікті өзін-өзі басқару барлық әлемде аймақтық дамудың іргетасы болып
Қазақстан жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту үшін алғы – шарттар
Сонымен қатар, ең алдымен, елді мекеннің кез келген деңгейінде
1998 жылы 26 қаңтарда қабылданған Польшаның Мемлекеттік қаржы туралы
1) мемлекеттік сектор қаржысы;
2) жергілікті өзін-өзі басқару бірліктерін және олардың органдарын, сонымен
Үкіметпен дайындал,һған Бюджеттік кодекс жобасы әзірше жергілікті өзін-өзі басқару
Жергілікті өзін-өзі басқаруды құру бойынша кейінгі қадамдар өз құрамына
- жергілікті өзін-өзі басқаруды құру үшін қандай заңдар мен
- Берілген саясатты жүзеге асырумен қандай органдардың айналысуы тиіс?
Олардың ролі қандай?
- Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметкерлері үшін қандай оқытатын
- Барлық ұсынылған шараларды қаржыландырудың қайнар көздері қандай?
- Осы шараларды жүзеге асыру бойынша қандай жүйені қадамдарға
Осыған байланысты, берілген кезеңде Қазақстан Республикасында жергілікті өзін-өзі басқаруды
Ауылдық аймақтарда жергілікті өзін-өзі басқаруды құрудың алғы-шарттарын анықтау үшін,
- жергілікті салықтарды, яғни жер, көлік және мүлік салықтарын
- шағын және орта бизнестің әрекет етуші кәсіпорындарының, оның
Қорытынды
XIX ғасырдың басында жергілікті өзін-өзі басқару идеясын ғылыми негіздеудің
Жергілікті өзін-өзі басқарудың пайдаболу тарихы бойында биліктің жергілікті және
Қазақстандық жергілікті өзін-өзі басқарудың мәселелерін шешу кезінде көпғасырлық тәжірибені
Жергілікті өзін-өзі басқару – жергілікті қоғамдастық шегінде жүзеге асырылатын
Жергілікті қоғамдастық – жергілікті өзін-өзі басқару шегінде жүзеге асырылатын
Жергілікті өзін-өзі басқарудың қазіргі жүйесі, өкінішке орай, ұсынылатын қоғамдық
Жергілікті өзін-өзі басқару барлық әлемде аймақтық дамудың іргетасы болып
Қазақстан жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту үшін алғы – шарттар
