Іскерлік нарықтағы маркетинг
Іскерлік нарықта тауарлар мен қызметтерді басқа тауарлар мен қызметтер өндірісінде қолданып, оны сатып, жалға беретін, басқа сатып алушыларға ұсынатын компаниялар құрайды. Іскерлік нарықтың негізгі салаларына мыналар : ауыл, орман және балық шаруашылығы, тау-кен өнеркәсібі, өңдеуші өнеркәсіп, құрылыс, көлік және байланыс, банктік, қаржылық және сақтандыру ісі, дистрибуция және қызмет сферасы. Іскерлік нарыққа тән сипаттамалар:
-сатып алушылар саны аз, бірақ олар неғұрлым ірі;
-жабдықтаушылар мен сатып алушылар арасындағы қарым-қатынас тығыз;
-сатып алулар кәсіби тұрғыда болады;
-сатып алу туралы шешім қабылдауға ықпал етушілердің саны көп;
-сауда өкілдерімен бірнеше рет қарым-қатынас жасалады;
-сұраныс туынды сипатта;
-сұраныстың бағалық икемділігі төмен;
-сатып алушылардың географиялық шоғырлануы;
-сатып алу көбінесе тікелей жүргізіледі
Өндірістік мақсатқа арналған тауарлар шикізат және жартылай өңделген өнімдерден бастап, құрал-жабдықтар, станоктар, бөлшектер, аспаптар сияқты өңдеуші өнеркәсіптің әр түрлі салаларында өндірілетін өнімдердің кең ассортиментін қамтиды.
Өндірістік мақсатқа арналған тауарға қатысты маркетингтік қызмет оларды өндіру және тұтыну өзгешелігінің сипаты, өткізу арналары мен тауар қозғалысын ұйымдастыру ерекшеліктерімен анықталады. Өндірістік мақсатқа арналған тауарларға шикізат, бөлшектер, жартылай өнімдер, құрал-жабдықтар, аспаптар және т.б. жатады. Іскерлік нарықтағы тұтынушыларды тұтынушы-ұйымдар деп атайды. Оларға өндірістік, ауыл шаруашылық кәсіпорындар, көтерме және бөлшек сауда, мемлекеттік және коммерциялық емес ұйымдар жатады. Осы ұйымдардың маркетингтік әрекеті өнеркәсіптік (индустриалдық) маркетинг деп аталады.
Іскерлік нарықты мынандай топтарға бөлеміз:
-өндірістік мақсатқа арналған тауарлар нарығы;
-арадағы сатушылар нарығы;
-мемлекеттік мекемелер және коммерциялық емес ұйымдар нарығы.
Бірінші топқа – қазып шығарушы, тау-кен, металлургиялық, мұнай химиялық және мұнай өңдеуші, химиялық, тоқыма, машина жасау, жеңіл, тамақ және ауыл шаруашылығы, коммуналдық шаруашылық, тұрмыстық қызмет көрсету ұйымдары сияқты өнеркәсіптің әр түрлі салаларындағы кәсіпорындар жатады. Өндірістік мақсатқа арналған тауарлар нарығы Қазақстан Республикасындағы сатып алудың негізгі көлемін алып отыр. Арадағы сатушылар нарығын көтерме және бөлшек сауда кәсіпорындары мен ұйымдары қалыптастырады. Олардың қызметі – нарықта өндірілетін өндірістік мақсатқа арналған тауарлардың қозғалысын ұйымдастыру. Бұл нарықтағы тұтынылатын тауарлар номенклатурасы өндірістік мақсатқа арналған тауарларға қарағанда әлдеқайда аз.
Мемлекеттік мекемелер мен коммерциялық емес ұйымдар нарығына әр түрлі мемлекеттік басқару органдары (министрліктер, ведомстволар, үкімет және т.б.) және мәдени – демалыс ұйымдары (мұражайлар, галереялар, кітапханалар), қоғамдық ұйымдар (әр түрлі қайырымдылық қорлары, т.б.), әлеуметтік сала ұйымдары (балабақшалар, мектептер, ауруханалар, сауықтыру орындары т.б.) жатады. Бұл нарықтағы сұраныс тек дайын өнімге орай қалыптасады.
Тұтынушы-ұйымдар мен түпкі тұтынушылар арасындағы айырмашылық өнімді сатып алу, пайдалану және өткізу, сонымен қатар, нарық сипатымен анықталады. Бұл ерекшеліктерді тиісінше екі топқа бөлуге болады.
