Яссауи философиясындағы әлем мәселесі диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе………………....………………………………………………..........3
І. Қ.А.Яссауи дүниетанымының қалыптасуы мен даму жолдары
1.1 Қ.А.Яссауи шығармашылығының қалыптасуы және рухани танымдық көзқарасының әлем тарихындағы орны.....………………………………............9
Қ.А.Яссауи танытқан сопылық ілім және оның мәдени, рухани қатынастар мен әлеуметтік жүйелерді реттеуші сипаты.......................25
ІІ. Қазақ халқының қоғамдық ой-пікірлеріндегі Қ.А.Яссауи ілімінің маңызы
Қ.А.Яссауи философиясындағы әлем жаратылысы және оның ұлттық танымдағы орны......................................…………………………………40
Қазіргі қоғамдық ой-пікірде ойшыл дүниетанымының құндылығы мен әлем философиясына ықпалы…………………………………...............47
Қорытынды……………………………………………………………..53
Пайдаланған әдебиеттер тізімі……………………………………......55
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Философия
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Ф – ОБ – 001/033
Яссауи философиясындағы әлем мәселесі
Ф – ОБ – 001/033
Мазмұны
Кіріспе………………....………………………………………………..........3
І. Қ.А.Яссауи дүниетанымының қалыптасуы мен даму жолдары
1.1 Қ.А.Яссауи шығармашылығының қалыптасуы және рухани танымдық көзқарасының әлем
Қ.А.Яссауи танытқан сопылық ілім және оның мәдени, рухани қатынастар
ІІ. Қазақ халқының қоғамдық ой-пікірлеріндегі Қ.А.Яссауи ілімінің маңызы
Қ.А.Яссауи философиясындағы әлем жаратылысы және оның ұлттық танымдағы орны......................................…………………………………40
Қазіргі қоғамдық ой-пікірде ойшыл дүниетанымының құндылығы мен әлем философиясына
Қорытынды……………………………………………………………..53
Пайдаланған әдебиеттер тізімі……………………………………......55
Ф – ОБ – 001/033
Кіріспе
Диплом жұмысының өзектілігі: Әлемдік философияда қоғамды демократияландыруды жүзеге асыру
Әлем тарихында өзіндік рөлі бар Қ.А.Яссауи әрбір жеке тұлғаның
Демек, қазіргі таңдағы өмір талабы тек ғылыми және мәдени
Ф – ОБ – 001/033
Бұл зерттеу әлем, оның негізгі құндылығы адам болмысын зерттеуге
Ақиқаттың ұлы заңдылығы рухани дамудың әр түрлi қырларын айқындай
Диплом жұмысының зерттелу деңгейі: Философия тарихында көптеген ойшылдардың есімі
Қ.А.Яссауидiң «Даналық хикметтер» атты тарихи еңбегi егемендік алғаннан кейінгі
Ф – ОБ – 001/033
ілімі арқылы ендіруді қолға алған таптырмайтын құнды мұра болып
Бұл күрделi мәселенің қазіргі кезең үшін маңыздылығын айтқан Ә.Нысанбаев
Тәуелсіздік кезеңiндегi жаңа тарихымызда философиялық зерттеулерге деген қажеттілік арта
Дегенмен Қ.А.Яссауи дүниетанымының әрi қарай жан-жақты зерттелу қажеттілiгi өмiр
Ф – ОБ – 001/033
Т.Х. Рысқалиев және т.б. ғалымдардың еңбектерiн атап өтуге болады.
Әрине, Қ.А.Яссауидiң философиялық көзқарасының ерекшелiгiн анықтау үшін бүкіл адамзаттың
А.А.Хамидов шығыс ойшылдары өз көзқарастарында рух адам және қоршаған
Жалпы философия тарихы мен қазақ философиясының тарихын тұтастай алғанда
Ф – ОБ – 001/033
жатқыза аламыз. Олар ортағасырлық түркілік философиялық ойдың тарихында Қожа
Диплом жұмысының мақсаты мен мiндеттерi: Дипломдық жұмыстың
- Қожа Ахмет Яссауидің өмір жолын ойшылдар шығармашылығымен байланысытыра
- Қожа Ахмет Яссауидің дүниетанымының қалыптасуына негiз болған рухани,
-Түркілік ойшылдың шығармашылығындағы дiни-философиялық тұжырымдардың ерекшелiктерiн әр түрлi бағыттарға
-Ғұламаның дүниетанымында орын алған құндылықтық-мағыналық құрылымдарға философиялық сұрыптамалар жасау;
- Қожа Ахмет Яссауидің шығыстық дәстүрдегi даналық түсiнiктерiн зерделеуден
- Қазiргi рухани жаңғыру жағдайындағы елiмiздiң әлеуметтiк болмысына ортағасырлық
Ф – ОБ – 001/033
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Жұмыстың ең басты
- Шығыстың ойшылы Қожа Ахмет Яссауидің рухани мұрасына жүйелi
- Ортағасырлық ойшылдың дүниетанымының қайнар көздерi түркi менталитетiнiң ерекшелiктерi
- Қожа Ахмет Яссауидің дүниетанымында орын алған рухани бағдарлардың
Диплом жұмысының құрылымымен көлемі: Диплом жұмысының мақсаты мен мiндеттерiне
Ф – ОБ – 001/033
І. Қ.А.Яссауи дүниетанымының қалыптасуы мен даму жолдары
1.1 Қ.А.Яссауи шығармашылығының қалыптасуы және рухани танымдық көзқарасының әлем
Түркі әлемінің ұлы ойшылы Қожа Ахмет Яссауи ілімінің қалыптасуы
Ахмет Яссауи өз шығармасын жеке адамға немесе ұлыстарға емес,
Бұл жөнінде Яссауи хикметтеріндегі негізгі тұлға - Алла
Алланың қахар ғазабынан қорықпай, адамдарды ренжітіп, көздерінен жас ағызатын
Ф – ОБ – 001/033
айыптаған. Яссаудің көзқарасы бойынша, мұсылман да, кәпір де
Сүндет екен кәпірге де бермеу азар,
Көңілі қатты діл азардан құдай безер.
Құдай ақы ондайларға үкім жазар /8/
Қожа Ахмет Яссауидің есепсіз көп хикметтеріндегі негізгі түйін: адам
Наданмен өткен өмірің тозақ болар,
Надан барса тозақ та одан қашар.
Наданмен тозаққа қарай қылма сапар,
Адамдардың ортасында суық шалғандай болдым мен- ә.
Жер астына қашып кірдім надандардан,
Ф – ОБ – 001/033
Қолым жайып дұға тілеймін жомарттардан.
Ғаріп жаным мың садаға даналардан,
Дана таппай жер астына кірдім мен - ә. /9/
Ақын қаламынан туған хикметтерінің адам өмірі үшін маңызы орасан
Яссауи туындыларындағы адамның ішкі рухани әлемімен тікелей айналысатын жан
Ф – ОБ – 001/033
аулақ ұстап, рухани жағынан іштей түлеп жетілу, кемелдену жолына
Ұлы бабамыз Яссауи тән құмарлығына қарсы тұрып “жан тазалығы
Ф – ОБ – 001/033
Әзірет қонған Қаратау,
Аса алмаған одан жау,
- деп мадақтауында көп сырлар жатыр.
Яссауи өзінің тән мен жан ғылымына байланысты 20-хикметінде былайша
Мен көрдім дүние деген иттің жерін,
Жеп жүр ғой біреуінің біреу етін.
Қызық жоқ ойлы адамға бұл бір жалғанда,
Көбінің сырты бүтін іші түтін. /12/
Сондықтан осындай жағдайларды сынға ала отырып, Яссауидің әрбір хикметі
Ахмет Яссауидің рухани ұстазы, әрі уағыздаушы ретінде кең
Ф – ОБ – 001/033
өттік. Хикметтер - діни сопылық әдебиет ескерткіші ғана емес,
Бұл жөнінде белгілі зерттеуші ғалым А.Абуовтың көз - қарастары
Ф – ОБ – 001/033
“Бір құдайдың жеткізген сөзін даусын,
Білгендерге шапағатты нұры жаусын!” .
Ақын өзіне жеті жасында пайғамбарымыз Мұстафа ғалайссаламның арнап қалдырған
Тақуамын деп зор санар, көзінен шықпайды жасы,
Көңілдерінде дерті жоқ, қалай ауырар бас.
Өтірік, айла қылса да құдайға мәлім бар ісі,
Арыстан Бабам сөздерін естісеңіз тәбәрік. /16/
Осыған байланысты алпыс төртінші хикметінде ғашықсыз адамның адам
Ұлы тәңірге ұласу, оған көтерілу, онымен жүздесуі - дін
Ф – ОБ – 001/033
оқып, оның мәңгі өшпес мұраттарын түсінген кісі, оның руханилық
Тәңір жолы - ақ жүрек, Сайтан деген қиянат,
Ақ жүректі ертерек ,ескер дағы қыл әдет...
Бұл айтуға оңай. Нақтылы тұрмыста “Тәңір жолы ақ
Ф – ОБ – 001/033
Бақыт деген сағым, ол адамның қол жететін ісі емес.
Ф – ОБ – 001/033
асыру арқылы, әрі мұндай мақсатқа жету үшін біз
Сондықтан, осындай ойлар арқылы адам құндылығының мәні
Ф. Көпірүлүнің ойлары нақтылай түседі. Оның айтуынша адам ең
Мұндай заманаға қол жеткізу үшін өткенімізге көз жүгіртіп,
Ф – ОБ – 001/033
жеткізілген тәуелсіздік өзімен бірге кейбір мәселелердің тууына себеп
Ф – ОБ – 001/033
мүшелерінің өмірлік белсінді позициясын қалыптастыратын дәрежеге ие болғанда,
Сондай - ақ әрбір адам баласының санасын дамыту
Сондықтан, Яссауидің “Кім өзін - өзі таныса,
Ф – ОБ – 001/033
тереңдігі ғасырлар бойы адамзатты исламға таратқан ең
“Яссауи өзінің жоғарыда аталып өткен “хикметтері” арқылы білім,
Сонымен Қожа Ахмет Яссауи жырлары, оның адамға қатысты
Мұндағы негізгі мақсат - тақуалық ғұмыр, ғаріп, пақыр,
Ф – ОБ – 001/033
Адам бойындағы қоғам өзгерісімен бірге пайда болып отыратын өтірік
Рухани дүниемізді байыту-ұлттық санамызды жетілдіруден бастау алып, адамгершілікке негізделген
Әрбір адамның өмірі қоршаған ортамен сәт сайын қарым-қатынаста .
Осы тұста А.Х.Қасымжанов айтқан ой-пікірлері ойға қонымды. “Дербес мемлекет
Бұған біздің қосарымыз - әрбір адам дәрежесіндегі жан -
Ф – ОБ – 001/033
Осы мақсат негізінде және ХХІ ғасыр басында түрлі мәдени
“Қоғам өміріндегі жамандық атаулының түп себебі адамдардың жаратқанға деген
Сондықтан өз еліміздің келешек тағдырын рухани талапқа сай құру,
Дегенмен, бүгінгі таңда техникалық прогрестің даму қарқыны болашақтағы адам
Өмір талабы да, парасатты, зерделі, білімді, салауатты қоғам құруға
Өзіндік танымы мол жетістіктерді пайдалана отырып, - әрқайсысымыздың ойымыз
Ф – ОБ – 001/033
жан дүние осы мәселені айқындайды және мол жәрдем етеді
- Рухы мықты елді жеңу де мүмкін емес. Рух
- Бұл жерде бүкіл Шығысты тамсандырған, аламан дәуірлердің
Түркістан - екі дүние есігі ғой,
Түркістан - ер түріктің бесігі ғой.
Тамаша Түркістандай жерде туған,
Түріктің тәңірі берген несібі ғой.
Тұранның шетсіз - шексіз шөлі қандай,
Теңіздей кемері жоқ көлі қандай?!
Тұранның дария аталған өзендері,
Тоғыса, шөлді басқан селі қандай.
Тұранның Тянь-Шаньдай тауы қандай,
Ф – ОБ – 001/033
Пар келмес Тянь-Шаньға таулар талай!
Еріксіз ер түрікті ойға аларсың,
Көкке асқан хан тәңірге қарай-қарай.
Осы шумақтан әйгілі болып отырғандай, бүкіл түркі дүниесіне
1.2 Қ.А.Яссауи танытқан сопылық ілім және оның мәдени, рухани
Сопылық дүниетаным - адам жетілуінің алғышарттары, рухани жетілуінің биік
Ислам сопылығының мақсаты - Аллаға ұласу, шынайы мұсылман болу.
Ф – ОБ – 001/033
Махаббат -дінді ұғыну, жүректің құдай нұрын ұғынуға
Ал қоғамның рухани келбеті - әрбір қоғам мүшесінің рухани
Сопылық ағымның ең басты өзекті мәселесі - ақиқатқа жету.
Қор болды, екіншіден, сопы жолы,
Бұл жолды ұстаушы еді ердің зоры.
Әліптің атын білмес надан сопы,
Қорқамын бола ма деп діннің соры. /25/
деп, сопылар пайғамбар жолын ұстанып, хаққа ғашық, малға
Тарихта түркі әлеміне аты әйгілі, ислам діні, сопылық -
Ф – ОБ – 001/033
ойында сақтаулы. Сондықтан Түркістанның аты - Түркістан. Ол қай
Әділетсіз залым патша болғанын-ай,
Ордасында өңшең қудын толғаны-ай.
Бірін-бірі жиналысып, қолпаштап,
Су төгілмес жүр ғой бәрі жорғадай ... /27/
Яғни ақын осылай сынай отырып, халқының рухын, парасатын, имандылық
Ф – ОБ – 001/033
жетілу барысын соғұрлым айқындай түседі. Ең әуелі әрбір адам
Байлық пен дәулеттің, сән салтанатты тіршіліктің, ешқайсысы да
Осындай рухани жетілуді негізге алып, қорытындыға келген бүгінгі күннің
Ф – ОБ – 001/033
адамдарды бір жаратқан Аллаға, оның елшісі Мухаммед пайғамбарға шексіз
Осында игі істерді негізге алып елдің бірлігін, халықтың татулығын,
Ф – ОБ – 001/033
өсудің бірден бір жолы... Ең қажетті жол. Сопылық дүниетаным
Махаббаттың шарабын көп ішкен жандар,
Қиямет күні ауызынан от шашар достар,
Алла өзі жаратқан жеті тамұқ,
Ғашықтардың жан даусынан қашар достар, -
- деп көрсетеді. /32/.
Яссауи үшін махаббат ұлы сезім. Ол пәк махаббатты мақсат
Мұндай дәрежеге қол жеткізу үшін төмендегідей кемелдену жолдарынан өту
Шариғат - Мақсатқа жетудің - тура және дұрыс жолы”
Ф – ОБ – 001/033
байланысты айтқан өсиет сөздері. Шариғат жұрттың бәріне ортақ жол.
Хазірет пайғамбар ғалайһыссалам айтқан екен: “Ұят иманнан кімнің иманы
Шариғаттың тағы бір мақамы ораза ұстау. Ораза – нәпсінің
Махаббаттың бал қызығы бар қызығы өзінде,
Ораза, намаз мұсылманның мойнындағы парызы.
Шығар бәрі қарсы алдында таңда - махшар кезінде,
Бір құдайға ғашықтардың сонда айтар арызы,
- деп көрсетеді. /36/.
Тариқат - сопылық ағым ұғындыруынша, қиял тылсым жолымен ақиқатты
Ф – ОБ – 001/033
жолына түсу, сүйіспеншілікпен ақыл естен айырылу, махаббат қағидалары сынды
Яссауи, тариқат жолының басты мәні “Махаббат” дейді. Махаббат о,
Сопылық ағымның ең басты өзекті мәселесі, әрі адамның өзін-өзі
Зар еңіре, зар жыла, көз жасың қабылданар,
Адассаң Рахман Алла мейірім қылып жолға салар.
Кәміл пірге қызмет қыл, жаны ашып қолдан алар,
Қызмет еткен мұратына жетер достар. /38/.
Ақиқат жолындағы адамның басты жауы – нәпсі. Сондықтан да
Ф – ОБ – 001/033
деген: “Адамға бір кең алқап мал бітсе, ол тағы
Ақиқатты тануда ұлы ғұламаның “Диуани хикметінің” жоғарыда айтылған сөздермен
Мағрифат - дін жолымен Алланы білім - ғылым
Сонымен, Яссауидің сопылық дүниетанымындағы жетілу жолдары - Алла жолында
Яссауидің осы айтылған негізгі бағыттары Абай философиясымен тығыз байланысты.
Ф – ОБ – 001/033
Қожа Ахмет Яссауидің “Диуани хикметінің” басты сарынына айналған
Шын ғашықты Аллам сүйіп пендем деген,
Ғашық болмай танып болмас Алла сені, /41/
- деген өлең жолдары арқылы тікелей байланысы келіп шығады.
Сонымен, Яссауи мен Абай туындыларын оқып отырып байқағанымыз екеуінде
Ф – ОБ – 001/033
айтады. Яғни адам өз құндылықтарын жанын жетілдіре отырып, рухани
Сопылық дүниетаным - имандылықтың кілті. Яғни, адалдықтың, адамгершіліктің негізі
Бір Аллаға иман келтіріп, пайғамбар жолының дұрыстығын жан жүрегімен
Рухани аштықтан жеке адамның өлмеуі мүмкін. Бүкіл халықтық
Ф – ОБ – 001/033
жерде қоғамдық сана өзіндік сананың төмендігінен, оның сыңаржақтылығынан
Сопылық дүниетаным Аллаға деген шексіз ұласу болғандықтан, ондағы негізгі
Ф – ОБ – 001/033
Осы сопылық турасында Н.К. Зейбек былай дейді: “ Сопылық
Уақыт өзгерді, тәуелсіздік туы желбіреді. Халық ұйқыдан оянып, замана
Ф – ОБ – 001/033
аударылуда. Осыларды негізге алып сопылық дүниетаным - Қазақстанның рухани
Ғашық болып Аллаға,
Дүниені қиғандар,
- деген сопылық танымнан айқын көреміз. Алланың ақ жолымен
Яғни, осы айтылғандарды қорыта келгенде, сопылық дүние таным Алланы
Ф – ОБ – 001/033
адамдардың бір жаратқан Аллаға, оның елшісі Мұхаммед пайғамбардың көрсеткен
Жамандыққа жақсылық, жасайтын да Мухаммед,
Ынсап берген залымға данқы шыққан Мұхаммед.
Сәжде қылған иіліп, жалбарынған Мұхаммед,
Дұғалары қабыл боп, қанағат еткен Мұхаммед. /47/.
Жалпы, Яссауи үшін білім болмысты, бүкіл қыр
Ғаріп, пақыр, жетімдердің көңілін көтер,
Қамқоршы бол, жаныңды да пида етер.
Тапқаныңды аузыңа тос тұрма бекер,
Естіп осы Алла сөзін ақ жолына түстім мен де.
Бұл жолдың жоғарыдағы айтылып Өткендей негізгі мағынасы әрі мазмұны
Ф – ОБ – 001/033
ІІ. Қазақ халқының қоғамдық ой-пікірлеріндегі Қ.А.Яссауи ілімінің маңызы
2.1 Қ.А.Яссауи философиясындағы әлем жаратылысы және оның ұлттық танымдағы
Ясауидiң д‰ниетанымында Аллаћќа баѓынуға, оны тануға кµп мән берiлген.
Сопылыќ дүниетаным бойынша єлем мен єлемдегі барлыќ жаратылыстарды Аллаћ
Ќ±дайдыњ ќ±діреті мен шеберлігі кездеспейтін ешбір дене, мақұлық жоќ.
Ахмет Ясауи - осы аќиќатты т‰сінген ±лы ойшыл. Оныњ
Ф – ОБ – 001/033
Ұлы бабамыздың кµзќарасы бойынша д‰ниедегі барлыќ жаратылыстар Аллаћтыњ ±лы,
Хаќ Таѓала иман сыйлап берді бізге,
Ол М±стафа Хаќ елшісі деді бізге.
Мадаќ айтсањ ќуат берер дініњізге,
¤йтпесе ќылѓандарыњ жалѓан болар. /49/
Міне, осылай єлемніњ жаратылысына ой ж‰гірте отырып, Аллаћты тану
Жоғарыдағы құдси хадисте баяндалып отырған ѓашыќтыќ (±нату, ќалау) Ќ±дайдан
Сонымен қатар мына әлем және ондағы бүткіл жаратылыстар мен
Ф – ОБ – 001/033
Аллаћќа ѓашыќ болу – нєпсілік ќалауларды тәрбиелейдi және көңiл
Кел, достар, Алла атын дєйім айтќын,
Алла аты кµњіл кілтін ашар, достар.
“Астаѓфиралла», «истиѓфарды» тынбай айтќын,
Шайтан малѓ±н тєннен шыѓып ќашар достар.
Ұлы ойшыл бабамыздың көзқарасы бойынша Аллаћќа деген ѓашыќтыѓы мен
Абид болма, заћид болма ѓашыќ болғыл,
Ѓашыќсыздыњ жаны да жоќ єрі иманы.
Ахмет Ясауидіњ кµзќарасы бойынша Аллаћ адамныњ кµњілінде, жанында орын
Алла, Алла жаным Алла, ділім Алла,
Ф – ОБ – 001/033
Сенен µзге ќорѓаушым жоќ Олла, Билла.
Жылап келдім дергаћыња байлыѓым Алла,
Достар ќожам мені пендем дегей ме екен.
Ќ±ран Кєрімде баяндалѓан: “мен жындар мен адамдарды тек маѓан
Т‰нде жатпай, к‰ндізі ораза болѓыл,
Шын ‰мметіњ сарѓайып сабан болар.
С‰ннеттерін бекем т±тып, ‰ммет болѓыл,
К‰ндіз-т‰ні мадаќ айтып ‰лпєт болѓыл.
Нєпсіні тыйып мехнат шексењ, рахат білгіл,
Б±л ѓашыќтыњ екі кµзі тµрт болар. /49/
Кез келген құдай үшiн жасалынатын iзгi ниеттегi амалдар ниетке
Ф – ОБ – 001/033
делiнген: “Кµрсету ‰шін ораза т±тќан, намаз оќыѓан, иман еткен
Ыќылас керек, ей ізденушім, ѓашыќ болсањ,
Жаннан кешіп, бейнет тартып, садыќ болсањ,
Онан кейін Хаќ алдында лайыќ болсањ,
Лайыќ болмай, дидарын кµрсе болмас./49/
Адам жер бетіндегі кемелденіп жаратылѓан жаратылыс. Барлыќ нєрсе адам
Құран Кәрiмде “Аллаћтан басќаѓа ќ±лшылыќ ќылмањдар, єке-шешеге жаќсылыќ істењдер,
Иманды адам дүниеге қатыгездікпен емес, сүйіспеншілікпен және мейрімділікпен қарайды.
Ф – ОБ – 001/033
барғанда Алла тағала айтады екен: Ей адам баласы !
Сопылыќ философия бойынша кемел адамдар (инсан камиль) болмаѓанда єлем
Сопылыќ дүниетанымда µлімніњ µзіндік ерекше орны бар. Ясауи т‰сінігінде
Ясауи ілімінде нєпсі жамандыќтыњ, ал рух болса жаќсылыќтыњ ќайнар
Ф – ОБ – 001/033
«Муту ќаблє єн тамуту» топыраќ болмаќ,
Ѓашыќтар µлместен б±рын µледі екен.
Ќ±л Ќожа Ахмет нєпсіні тептім, нєпсіні тептім,
¤лместен б±рын жан берудіњ дертін шектім.
Құдайдың пенделері µздерін ќ±дай жолына берсе де, ‰міт пен
Ќаћар атты ќаћарыњнан ќорќып жылар Ќожа Ахмет,
Рахман атты раќымыњнан ‰міт ќылар Ќожа Ахмет.
Кемшілігім т±манды, кешір Алла к‰нємді,
К‰ллі ќ±лдыњ ішінде ќылыѓы жоќ ±намды /49/
Адамды туралыќтан айырып, азѓындыќ жолѓа т‰сіретін жаман жолдыњ бірі
Ф – ОБ – 001/033
2.1Қазіргі қоғамдық ой-пікірде ойшыл дүниетанымының құндылығы мен әлем философиясына
Қ.А.Яссауи адамдық қасиеттердің қалыптасуына барынша күш жігерін салып, олардың
Қ.А.Яссауидің түсіндіруінде адам бойындағы тән қуаты мен тұрмыс қажеттілігін
Бұл идеялар қазіргі таңда қоғам үшін маңызы зор. Әлем
Ф – ОБ – 001/033
Абай өзінің 7 - қара сөзінде бұл жөнінде толықтыра
Қ.А.Яссауи өз заманындағы жас ұрпаққа “ақиқат жолын таныған ойлы”
Қ.А.Яссауидің айтып отырғаны - ақыл, таным жемісіне айналған даналық
Ф – ОБ – 001/033
Жүрек - теңіз, қызықтың бәрі асыл тас,
Сол қызықсыз өмірде жүрек қалмас.
Жүректен қызу қызба кете қалса,
Өзге тәннен еш қызық іс табылмас /54/.
Абай дүние танымы - адамның ар ұятын оятатын нұр
Шексіз ғаламның сырын білуге адамның қаншама қабілеті қысқа өмірі
Абайдың өзінің дүние танымы бір шама аңғартатын 38-қара сөзінде
Ф – ОБ – 001/033
білгендіктен; “Бұл айнаға табынғандардың ақылы қаншалықты әсер дейсіз. Ақыл
Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп,
Және де хақ жолы осы деп әділетті,
- деген өлең жолында адамгершілікке негізделген астарларды байқауға болады.
Осы күнге дейін мемлекет үшін біртұтас ұлттық идея, идеология
Ф – ОБ – 001/033
жақтары мен санаңа кері әсерін тигізетін құбылыстардың ара жігін
Шын мәнінде қоғам дамуы, адам жетілуі үшін қандай да
Ендеше, аспанды, жерді қанға бөктірер ондай жаугерлік рухының қажеті
Демек, мемлекет іргесінің мықты, жолының түзу, бағытымыздың анық болуы
Ф – ОБ – 001/033
тікелей байланысты, және оның қоғам үшін маңызы өте зор.
Қ.А.Яссауи танымы халық санасына енумен қатар оның ажырамс бөлшегіне
Әулиелікті берген халық ойшыл шығармашылығын жоғары бағалады. Біз оның
Ф – ОБ – 001/033
Қорытынды
Қ.АЯссауи мұраларының әлем үшін маңызын, жан танудағы адамның орнын
Өзін-өзі тану мектеп қабырғасынан бастау алып жатқан бұл күндері
Ф – ОБ – 001/033
ұйымшылдықтың, бірауыздықтың, бірбеткейліктің, ұлтжандылықтың, парасаттылықтың ұлт бойындағы сомдалған тұтас
Ф – ОБ – 001/033
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Назарбаев Н.Ә. Сындарлы он жыл. - Алматы.:Атамұра, 2003ж -
Озғанбай Ө. Қара нар керек бұл іске.- Астана.:Қазақстан,
Нысанбаев Ә., Бектасова Г.О. Қазақстан философиясы: зерттеу мен оқыту
проблемалары // Желмая. 1998. № 2. 16 бет.
Хамидов А.А. Философия Востока и философия Запада: к определению
мировоззренческой валидности // Вопросы философии. 2002, № 3. С.
Орынбеков М.С. Духовная консолидация казахского народа. Алматы, 2002. -
274с
Молдабеков Ж.Ж. Қазақтану. Алматы: Қазақ университеті, 2003. - 459
/163-169/.
Р.Бердібай .Жұлдыздар жарығы. - Алматы.: Білім, 2000 ж. 248
Т.Айнабекұлы. Сейіт әй - әулени "Диуани хикмет - даналық
Хазірет Сұлтан Ахмет Яссауи. Хикмет. - Алматы.: Жалын баспасы,
Досжан Д. Ай дүние есігі. Әңгімелер. - Алматы.: Қайнар,
Иассауи Қ.А. Хикметтер. - Алматы.: Дайк-пресс, 2000ж. 208
Мырзахметұлы М. Түркістан - Тараз арасы. -Астана.:Биге, 2002ж. 432
Салықов К. Түркістанға тағзым. - Алматы.: 2000ж. 149 б,
Иассауи Қ.А. Хикметтер. - Алматы.: Дайк пресс, 2000 ж.
15. Түркістан тарихы мен мәдениеті. Ғылыми мақалалар жинағы.
Хазірет Сұлтан Ахмет Яссауи. Хикметтер. - Алматы: Жібек
Ф – ОБ – 001/033
Хазірет Сұлтан Ахмет Яссауи. Хикметтер. - Алматы.: Жібек
Есім Ғ. Адам - зат. Философиялық эсселер мен новеллалар,
Н.К.Зейбек., Қ.А.Яссауи және таңдаулы хикметтер. Анкара.2003ж 255 б, 64-65
М.Ф.Көпрүлү. Қ.А.Яссауи танымы мен тағлымы. Зерттеулер. - Шымкент. 2002ж.
Ж.Кәрібайұлы. Ат тұяғын қыздырған Атамекен. - Астана.:
Ж.Кәрібайұлы. Ат тұяғын қыздырған Атамекен. - Астана.:
Бұлұтай М.Ж. Ата-баба діні. Түркілер неге мұсылман болды?.
М. Жолдасбекұлы, Қ.Салғараұлы. Ел тұтқа. Ел тарихының
әйгілі тұлғалары. - Астана 2001ж. 256 б, 235 б/е
25. Қ.А.Яссауи. Диуани хикмет. - Алматы.1993 ж. 109 б,
26. Әлмашұлы Ж. Қызыр қонған Түркістан. - Алматы:
27. Нысаналы А. Жансарай. Толғамдар. - Өркениет. 1999ж.
38-40 б/е
28. Медетбек Т. Баба дәстүрдің мұрагері кім?. - Алматы.:
29. Озғанбай Ө. Қара нар керек бұл іске. -
30. Н.К.Зейбек. Иассауи жолы. - Анкара., 1998 ж.
31. Құран, хадистер. ІІІ бөлім. - Алматы,
32. Қожа Ахмет Яссауи. Хикметтер. (23 хикмет) 68 б/е
Ф – ОБ – 001/033
33. Х.А.Ғақыпұлы. Таңдаулы хадистер аудармасы.(Ар ұятқа байланысты.13-хадис) -
34. Х.А.Ғақыпұлы. Таңдаулы хадистер аудармасы.(13-хадис) - Алматы., 1994ж
35. Құран, хадистер. ІІІ бөлім. - Алматы,
36. Қ.А.Яссауи. Диуани хикмет. - Алматы.: Дайк-пресс. 2000
208 б, 17 хикмет.
37. Құран, хадистер. ІІІ бөлім. - Алматы,
38. Қожа Ахмет Яссауи. Диуани Хикмет. - Алматы.: 1995
39. Х.Алтай. Ғақыпұлы. Таңдаулы хадистер аудармасы. Мұхаммед
пайғамбар хадистері. - Алматы. 1994 ж. 45
40. А. Абуов. "Ақиқат жаршысы". Түркістан 2000 ж. 144
41. С.Дәуітұлы. Диуани хикмет және қазақ поэзиясы. Алматы, 2001ж.
42. Т.Медетбек. Баба дәстүрдің мұрагері кім?. - Алматы.:Өлке.
43. Н.К.Зейбек. Қ.А.Яссауи жолы. "Бойут - Таң". - Анкара,
44.А.Абуов. Ақиқат жаршысы. - Түркістан 200 ж. 144 б,
45.Х.А.Ғақыпұлы. Таңдамалы хадистер аудармасы. Мұхаммед пайғамбар хадистер. - Алматы.
46. Н.К.Зейбек. Иассауи жолы. - Анкара 1998ж. 116
47. Бердібай Р. Жұлдыздар жарығы. - Алматы:Білім. 2000 ж.
48. Қ.А.Яссауи. Хикметтер. - Алматы.: Өнер. 1995 ж. 208
49. Қ.А.Яссауи. Диуани хикмет. - Алматы.: Дайк-пресс. 2000
50. Абай энциклопедия. - Алматы.: Атамұра. 1995 ж,
Ф – ОБ – 001/033
51. Көне түркі сөздігі. - Алматы, 1969. - 544-б
52. Өмірәлиев Қ. Абай афоризмі. - Алматы.:Қазақстан. 1993 ж.
53. Абай.Энциклопедия. 720 б, 334-335 б/е.
54. Абай Құнанбайұлы. Шығармалары. Екі томдық толық жинағы. Өлеңдер
1
58
