TOPREFERAT.COM.KZ - Қазақша рефераттар

БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ

МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz

Кіріспе 3

I Бөлім. Бухгалтерлік есеп негіздері 5

1.1. Бухгалтерлік есептің мәні мен маңызы 5

1.2. Бухгалтерлік есеп жүргізуді ұйымдастыру принциптері 10

1.3. Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін реттеу принциптері 18

1.4. Есеп принциптерінің теориялық жалпы сипаты 24

ІІ Бөлім. Бухгалтерлік құжаттарды ұйымдастыру жолдары 31

2.1. Бастапқы құжаттар және олардың мазмұны 31

2.2. Құжаттарды классификациялау, стандарттау және үйлестіру 36

2.3. Шаруашылық фактілерін құжаттау және құжатайналысы 42

ІІІ Бөлім. Бухгалтерлік және қаржылық есеп жүйелерінің халықаралық стандарттары 54

3.1.Есеп жүйесін стандарттаудың қажеттілігі 54

3.2. Бухгалтерлік есепті халықаралық стандарттау 56

3.3. Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру 58

Қорытынды 62

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Бухгалтерлік іс

-----------------------------------------------------------------------------------

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ

БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Мазмұны

Кіріспе 3

I Бөлім. Бухгалтерлік есеп негіздері 5

1.1. Бухгалтерлік есептің мәні мен маңызы 5

1.2. Бухгалтерлік есеп жүргізуді ұйымдастыру принциптері 10

1.3. Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін реттеу принциптері 18
1.4. Есеп принциптерінің теориялық жалпы сипаты 24

ІІ Бөлім. Бухгалтерлік құжаттарды ұйымдастыру жолдары 31

2.1. Бастапқы құжаттар және олардың мазмұны 31

2.2. Құжаттарды классификациялау, стандарттау және үйлестіру 36

2.3. Шаруашылық фактілерін құжаттау және құжатайналысы 42

ІІІ Бөлім. Бухгалтерлік және қаржылық есеп жүйелерінің халықаралық стандарттары
3.1.Есеп жүйесін стандарттаудың қажеттілігі 54

3.2. Бухгалтерлік есепті халықаралық стандарттау 56

3.3. Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру
Қорытынды 62

Кіріспе

Бухгалтерлік есептің мәні мен маңызын түсіну, бизнесті жүргізу мен
Шаруашылық ұйымдарындағы бухгалтерлік есеп жүйесін сенімді жүргізу үшін жоғары
Сондықтан да, кейінгі жылдары бухгалтерлік есеп мамандығы бойынша болашаққа
Кәсіби мамандық дәрежесіне жету үшін ізденушілер қатары көбейіп, бухгалтерлік
Бухгалтерлік есепке тән негізгі принциптердің мәні мен маңызын түсінбей
Қаржы саясатын тиімді бағытқа салу, экономикалық модельдер құрып, салыстырмалы
Бұл жұмыстың мақсаты:

- бухгалтерлік есептің маңызы мен мазмұнын, оның негізгі мақсатын
- есеп жүйесінің нышандары мен ақпараттық базаның қалыптасуын зерделеу;

- ұйымдардағы экономикалық үрдістің қалыптасу кезеңдеріне қарай шаруашылық фактілерінің
- бухгалтерлік есептің атқаратын міндеттері мен нышандары маңызын ашып
- бухгалтерлік есеп жүйесіндегі қаржылық және басқарушылық есептің орны
- ұйымдардағы бухгалтерлік есеп жүргізуді ұйымдастырудың принциптерін және бухгалтерлік
- бухгалтерлік кәсіптің мәнін және Қазақстандағы бухгалтерлік есеп мамандарын
- халықаралық тәжірибе негізіне сай есеп қызметін атқарушылардың Кодексін
- Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін заңдылық және нормативтік
I Бөлім. Бухгалтерлік есеп негіздері

1.1. Бухгалтерлік есептің мәні мен маңызы

Меншік иелігінің кез келген түрлері, нарықтық әрекетке түсуші заңды
Бухгалтерлік есеп жүйесі ұйымдардағы сатылы экономикалық үрдісті қамтамасыз ету
Ол мынандай кезеңдерге бөлінеді:

активтер мен бұлардың көздерін қалыптастыру;

инвестициялар келтіру;

қаржылық активтерді (экономикалык ресурстарды) қаржыландыру және несиелік міндеттемелер қабылдау;

қалыпты жағдайда жүргізілетін өндірістік үрдістің өзгерістері мен қалыптасуын есепке
өндірістік шығындар жұмсап, табыстар табу жолдарының есебін жүргізу;

түскен табыстар (пайданы) бөлу және қайта бөлу;

бөлінбеген таза пайданың ұдайы көбеюін қамтамасыз ету және түскен
Бұл мақсаттар мен міндеттердің нақтылы іске асатындығын есепке алып,
Қандайда болмасын есеп ақпараттары мен көрсеткіштерін, мұндағы цифрларды экономикалық
Нарықтық қатынастар мен меншік иелігіне сүйеніп қол ұшымен жалғасып,
Бухгалтерлік есеп бүкіл халықтық ілімге жатады. Мұның диапазон кеңістігі
Бүгінгі күннің талабына сай бухгалтерлік есепте қолданылатын үлгі -
Енді бухгалтерлік есеп жүйесінің алдына қойылған жалпы мақсаттар мен
Байқау принципі деп - шаруашылық жүргізушілер өрісіндегі фактіні немесе
Өлшеу принципі деп - натуралдық өлшеммен берілген есеп объектісін
Тіркеу принципі деп - бухгалтерлік есеп мәліметтері мен көрсеткіштерін
Сонымен байқау, өлшеу және тіркеу принциптері бірімен-бірі тығыз байланысқан,
Бухгалтерлік есептің маңызы мен мәні және бұл жүйені жүргізу
Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі ақпараттар қазіргі кездегі Қазақстандық бухгалтерлік есеп
Бухгалтерлік есеп деп - ұйымдар қызметін тиісті ақпараттар және
Бухгалтерлік есеп пәні деп - ұйымдардың шаруашылық өміріндегі (меншігіндегі)
Бухгалтерлік есеп көптеген әдістер мен принциптерді, арнайы ережелерді зерттейді.

Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп жүргізу мақсаты екі деңгейде танылады.

Бірінші деңгейде бухгалтерлік есептің тіркеу қызметі және көптеген шаруашылық
Екінші деңгейде бухгалтерлік есептің күрделі мәселелері атқарылып, әртүрлі әдістерді,
Басқару үрдісінің негізгі саласы болып танылған бухгалтерлік есеп жүйесі
Сапалы жүргізілген бухгалтерлік есептің мақсаты төмендегі сатылы қызметтерді қамтамасыз
- ұйымдардың табыс түсіріп, бәсекелестік ортадағы тиімділігін арттыру үшін
- активтерді өз орнымен тиімді жұмсау арқылы өндірілген өнімдердің
- меншіктің барлық түрлерінің сақталуын, активтердің қолда бары мен
- алдау, ұрлау, көзбояушылық және сыбайластық жағдайларды болдырмау, ақша
- бухгалтерлік есеп, аудиторлық қызмет және салық жөніндегі заңдардың
Бухгалтерлік есеп өрісінде төмендегі мәселелердің шешілуі қамтамасыз етіледі:

ұйымдар өрісіндегі шаруашылық үрдістің қорытындысын шығарып, басқарушылық шешім қабылдауға
экономикалық ресурстардың және активті мүліктерді тиімді әрі орынды пайдалану
Бухгалтерлік есептің ең негізгі мақсаты - ұйымдар қызметінің өсу
Бухгалтерлік есеп кәсіпкершілікпен айналысушы тұлғалардың барлығына қажетті білім беруді
1.2. Бухгалтерлік есеп жүргізуді ұйымдастыру принциптері

Бухгалтерлік есеп ақпараттарын сыртқы пайдаланушылар мен ұйымдарды басқарушылардың талабын
Ұйымдастыру деп - есеп жүргізудің жағдайын, мұның құрамдас элементтерін,
Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп жүйесін ұйымдастырудың негізі, біздің елімізде қабылданған
Бухгалтерлік есеп жүйесін дұрыс ұйымдастыру жөніндегі ұстанған жалпы бағыт,
Ұйымдардың технологиялық ерекшеліктері мен ұжымдық түрлерінің ерекшеліктеріне қарай бухгалтерлік
Бухгалтерлік есепке алынатын барлық құжаттар ұйымдардың бухгалтериясына өз уақытында
Есеп мәліметтерін сапалы дәрежеде топтастыру, жетілдірілген әдістер мен амалдарды
Есеп жүйесіндегі мәліметтерді жинақтап, бір жүйеге келтіріп, аналитикалық және
Еліміздегі бухгалтерлік есеп жүйесінің халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарына сай
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жетілдірудің түпкі мақсаты - қандай
Осы жоғарыда қойылған үлкен дәрежедегі бухгалтерлік есепке тән ұйымдастырушылық
Бухгалтерлік есеп қызметін құкықтық тұрғыдан жетілдіру мен нормативтік заң
Бухгалтерлік есеп пен қорытынды есеп жөніндегі кабылданған бухгалтерлік есеп
Қаржылық және басқарушы (өндірістік) есеп өрісін ажыратып, жалпы бухгалтерлік
Бухгалтерлік есеп жүйесін ұйымдастырудың тиімді бағытын пайымдап, мұның өзін
Есеп пен есептеу жұмыстарын автоматтандыру мен компьютерлік технологияны кеңінен
Ұйымдардағы бухгалтерлік қызмет атқарушыларды кәсіби даярлау мен қайта даярлау,
Бұл айтылғандарға қосымша: бухгалтерлік есеп стандарттары халықаралық деңгейде қабылданған
Ішкі ереже-нүсқаулар жекелеген шаруашылық операцияларына тікелей байланысты болады. Нарықтық
Бухгалтерлердің жұмыс орнын автоматтандырудың болашағы зор. Сондықтан ұйымдар осы
Ұйымдарда тағайындалған бухгалтерлер өздеріне тапсырылған міндетті жұмыстар атқарып, есеп
Ұйым басшысы есеп жұмысының дұрыс жүргізілуін, барлық бөлімшелер мен
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру ұйымдар бухгалтериясында іске асырылады. Бухгалтерияның аппаратын
Бухгалтерлік есеп аппаратының айрықша атқаратын міндетінің ең негізгісі -
Алдын-ала тексеру деп - мүмкін болатын шаруашылық операцияларының орындалуына
Ағымдағы тексеру деп - шаруашылық операциялары орындалған сәтте немесе
Келесі тексеру деп - шаруашылық операцияларының орындалған сәтінен бастап
Ұйымдардағы есеп пен тексеру жұмысын осы ұйым құрамында құрылған
Ұйымдарда ұйымдастырылған бухгалтерлік есеп түріне (форма) сай бухгалтерлік аппараттың
Ұйым көлемі мен атқаратын шаруашылық қызметінің ерекшеліктеріне сай есеп
Сонымен қатар, есеп жұмысын кәсіби тұрғыда орталықтандырып ұйымдастырған жағдайда
Көлемі жағынан шағын құрылымдарда бухгалтерлік аппарат құрылымы қарапайым және
Көлемі жағынан үлкен және орта ұйымдарда есеп объектілері едәуір
Мұндай бөлімдер мен секторлар: еңбекақы төлеу, материалдық ресурстар, өндірістік
Орталықтандырылған бухгалтерияның артықшылығы - есеп техникаларын, компьютерлерді, сондай-ақ еңбек
Бухгалтерлік есеп жұмысын қандай бағытта және қандай түрде жүргізуіне
Бас бухгалтердің қызметін атқарушы тұлға қолда бар ақша қаражаттары
Ұйымның бас бухгалтері өндірістік үрдістің тиімділігі мен өндірілген өнімнің
Сонымен қатар, ұйымның бас бухгалтері бухгалтерлік есептің дұрыс жүргізілуіне,
Бас бухгалтердің басшылығымен бухгалтерияда атқарылатын барлық жұмыстар осы ұйым
1.3. Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін реттеу принциптері

Бухгалтерлік есеп жүйесін реттеп, мұның кұрамдас бөліктерін жетілдіріп отыру
Сондықтан Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін реттеудің түпкі мақсаты,
- шаруашылық фактілерін тек кана арнайы белгіленген счеттарға жазып
- қаржылық қорытынды есеп жасау үрдісін халықаралық қаржылық стандарттар
- халықаралық қаржылық есеп стандарттарын ұлттық экономика мен аймақтық
- бухгалтерлік есеп жүйесін реттеуді ақылға сиятын бағытқа салып,
Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп жүйесін реттеп отыру, арнайы заң
Сонымен қатар қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі құрамындағы «Бухгалтерлік есеп
Қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін нормативтік тұрғыдан
1.1. кесте

Қазақстандық есеп жүйесін нормативтік-құқықтық тұрғыда реттеу деңгейлері

Деңгейлер Ресми құжаттар Құжаттар даярлаушы органдар

Бірінші деңгей -

заң күші бар құжаттар Заңдар, каулылар, жарлықтар, кодекстер Парламент,
Екінші деңгей -

нормативтік құжаттар Ережелер, стандарттар ҚР Қаржы минитрлігі, ҚР Ұлттық
Үшінші деңгей -

әдіснамалық құжаттар Әдіснамалық ұсыныстар, нұсқаулар, хаттар, тұжырымдамалық негіздер ҚР
Төртінші деңгей -

ұйымдардың есеп

саясаты Ұйымдастыру мен билік жүргізуші ішкі құжаттар (бұйрықтар, шешімдер
Жалпы экономикалық заңдылықтарға сәйкес макро және микро деңгейде орын
Қазақстан Республикасында жүргізілетін бухгалтерлік есеп 24 маусым 2002 жылы
Аталмыш заң есеп жүйесінің мақсаты мен есеп жүргізуге қойылатын
Тиісті заң актілерін басшылыққа ала отырып еліміздегі бухгалтерлік есеп
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі басқа да министрліктер мен ведомствалармен
Бухгалтерлік есеп пен бухгалтерлік қорытынды есеп даярлауға арналған ереже
Бухгалтерлік есеп стандарттары - Қазақстандағы бухгалтерлік есеп жүргізудің ресми
Мазмұнды негіздегі бухгалтерлік есеп стандарттары - әрбір ұйымдар мен
Қазақстан Республикасы бойынша бухгалтерлік есепті реформалау екі бағытта: 1)
Бірінші бағыт бойынша 1994 жылы Қазақстанда «Шотландияның ант беруші
Сонымен қатар, ЮСАИД жобасы бойынша АҚШ-тың «Баренц-групп», «Корана» сияқты
Екінші бағыттың іске асырылуы біршама қиындықтар туғызды. Мұның өзі
Аса қажетті ресми құжаттарды экономикалық өмірге қосу үшін бухгалтерлік
1.4. Есеп принциптерінің теориялық жалпы сипаты

Бухгалтерлік есеп жүйесінің даму кезеңдеріне байланысты бухгалтерлік есеп жүргізудің
Есеп теориясында қолданылатын әдістерді - принциптер деп атайды. Бухгалтерлік
Яғни іске асырылатын құбылыстар мен фактілердің арақатынастық байланысын түсіндіру
Бухгалтерлік есеп теориясының негізгі мақсаты – бухгалтерлік есеп табиғатын
«Бухгалтерлік есеп принципі» сөзі ең бірінші рет АҚШ-та 1936
Бухгалтерлік есеп принциптерінің негізгі мақсаты мен мәні қаржылық қорытынды
Ақшалай өлшеу принциптерінің ең негізгісі. Қызмет атқарушы бухгалтерлер ненің
Бухгалтерлік есеп жұмысын жан-жақты зерделеп жүргізу мақсатында акшалай өлшем
Натуралды өлшеу санақ жүргізу арқылы есепке алынады. Есепке алынуға
Еңбек өлшемі - өнім өндіру, жұмыстар мен қызмет көрсету,
Дербестік принциптер. Кез келген ұйымдар мен құрылымдар меншік түрлеріне
Ұйымдардағы жүргізілетін бухгалтерлік есептің сапасы мен жақсы ұйымдастырылуына осы
Сондықтан дербестік принцип ұйымдардың құқықтық түрлеріне қарамастан есеп жүргізудің
Үздіксіздік принцип. Өз қызметін атқарып келе жатқан ұйым жақын
Үздіксіздік принцип есептің динамикалық қасиетімен тығыз байланысқан. Баланстың динамикалық
Өзіндік құн принципі. Ұйымдардың қалыпты жұмыстар атқаруы үшін қажетті
Өзіндік құн деп - белгілі бір мақсатқа ақшалай өлшеммен
Бухгалтерлік есеп жүргізу әдістеріне қарай көптеген әр түрлі өндірістік
Тікелей шығындарға нақтылы объектілерге жататын тікелей өнімдер өндіруге байланысты
Жанама шығындарға өндірілген өнімдердің өзіндік құнына тікелей жазылып қоймайтын
Халықаралық есеп тәжірибесінде барлық өндірістік шығындар өндіріс көлемінің өзгеруіне
1.2. кесте

Шығындардың аталуы

Шығындардың аталуы немесе бөлінуі Тікелей Жанама Жалпы

Тұрақты шығындар

Жал төлемі

16000 16000

Сақтандыру 4000 - -

Көлік салығы 3000 - -

Амортизациялық шығын 18000 - -

Ауыспалы шығындар

Бензин 130000 - -

Жөндеу шығындары 7800 - -

Жалпы шығындар 162800 16000 178800

Сақтық пен ықтималдық принцип. Қаржылық қорытынды есеп жасау кезінде
Сақтық пен ықтималдық принцип деп - өлшеніп, танылған табыс
Сақтық пен ықтималдық принципке жауап беру үшін бухгалтерлік есеп
Халықаралық бухгалтерлік есеп жүргізу тәжірибесінде сақтық пен ықтималдық принципі
Материалдық принцип. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары талабына сай құны
Материалдық принциптің түпкі мақсаты - осы жылдағы табыстар мен
Табыстарды анықтаудағы материалдық принциптің әсер етуі төмендегідей болып келеді.

1.3. кесте

Табыстарды анықтаудағы материалдық принциптің әсер етуі

Қаралатын операциялар Пайда және зиян счеттары Баланстық есеп

Маңызды операциялар Есептен шегеріледі немесе бұлардың белгілі бөлігі жойылып,
Маңызы төмен операциялар Шығындар құрамына бірден жазылады Бұлар есептен
Сату принципі. Халықаралық бухгалтерлік есеп тәжірибесінде ағымдағы жұмсалған шығындар
Сату принципі деп - тауарлар мен көрсетілген қызмет және
Сатудың түпкі мақсаты - түскен табысты анықтап, пайда мен
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары жүйесінде сату деп - ресурстар
Сәйкестік принцип. Жұмсалған шығындар мен табыстар сәйкестігін анықтау мүмкіндігі
Сәйкестік принципке сай есепті осы жылдың шығындары шаруашылық кызметін
ІІ Бөлім. Бухгалтерлік құжаттарды ұйымдастыру жолдары

2.1. Бастапқы құжаттар және олардың мазмұны

Бухгалтерлік есеп әр түрлі сенімділік дәрежесіндегі көптеген мәліметтер қалыптастырады.
Бастапқы құжаттар шаруашылық қызметіне жетекшілік ету мен басқару үшін
Бухгалтерлік бастапқы құжаттар негізінде орын алған шаруашылық фактілерінің дұрыстығы
Бухгалтерлік есеп құжаттары экономикалық және заңды ақпараттар қалыптастырудан тұрады.Құжаттардың
Орындалған шаруашылық фактілері материалдық объекті түрінде дәлелді мәліметтер алуды
Сонымен шаруашылық жүргізу фактісінің алғы шарты құжаттау болып табылады.
Ұйымдар қызметі өрісінде нақтылы орындалған іс-әрекеттер мен экономикалық қатынастарды
Бастапқы құжаттар деп - заңды мағынасы бар шаруашылық фактілерінің
Орындаушы бухгалтерлер: «құжат жоқ болса, жазу да болмайды» -
Қандай да болмасын құжаттардың өзіне тән заң актілерімен және
- құжаттардың аталуы және құжат үлгісінің коды;

- құжаттарды рәсімдеген күн;

- шаруашылық фактісінің мазмұны;

- шаруашылық фактісін сандық және сапалық бақылаудағы өлшеу бірлігі;

- орындалған фактіге жауап берушілердің аты-жөні, бұлардың қойған қолы,
Құжаттардың аталуы (мысалға, акт, материалдар алудың талабы, кассалық шығыс
Құжаттардың рәсімделген күні - біртекті шаруашылық операциялары қайталанып отыратындықтан
Сандық және сапалық өлшеу арқылы шаруашылық фактілері мәліметтерін басқа
Шаруашылық фактілерінің мазмұны тиісті бастапқы құжаттарға дұрыс және толық
Бухгалтерлік есеп счеттарын жүргізу үрдісінде басқа да ақпараттар ағынын
Бухгалтерлік есеп тәжірибесінде аса жоғары бағаланатын құжаттар бір ғана
Бастапқы құжаттарды рәсімдеу барысында жіберілген кателер төмендегі әдістерді қолдану
1) Қолмен жазылған құжаттарда жіберілген қате (банктік және кассалық
2) Шаруашылық фактілері маңызын толық және сенімді орындап бастапқы
3) Қазіргі кезеңде еліміздегі барлық ұйымдар бастапқы құжаттардың типтік
Шаруашылық фактілерін құжаттау ұйымдардың бухгалтериясында ішкі және сыртқы аудит
2.2. Құжаттарды классификациялау, стандарттау және үйлестіру

Құжаттарды классификациялау. Ұйымдарда экономикалық мазмұны мен үлгі пішіміне қарай
атқаратын міндетіне;

жинақтау дәрежесіне;

шаруашылық фактілерін тіркеу әдісіне;

жасалған орындарына;

шаруашылық фактілерінің сипатына.

Атцаратын міндетіне карай құжаттар ұйымдастыру мен әміршілік, растаушы, бухгалтерлік
Ұйымдастыру мен әміршілік құжаттары ұйымдар қызметін жалпы басқару жұмыстарын
Ұйымдастыру мен әміршілік құжаттарын негізінен ұйымның барлық құрылымдық бөлімшелеріндегі
Растаушы құжаттарды шаруашылық фактілерінің орындалуы мен рәсімделінуіне жауапты адамдар
Бухгалтерлік рәсімдеуші құжаттар есеп жазуларын жүйелеу мен счеттар корреспонденциясын
Қиыстырушы құжаттар әртүрлі құжаттар нышанынан құралады. Мысалы:

1) әміршілік және растаушы (еңбек ақы төлеудің есептесу-төлеу ведомостысынан),
2) кассаның шығыс ордерінде ақшаның төленуі жөніндегі әмірлік (әмірлік
Жинақтау дәрежесіне (жасау тәртібіне) қарай құжаттар бастапқыдағы бірінші кезеңдегі
Шаруашылық фактілерін тіркеу әдісіне қарай құжаттар бір реттік және
Бір реткі құжаттар шаруашылық фактісінің бір-ақ рет орындалғандығына (кіріс
Жинақтаушы құжаттар біртектес бірнеше операциялар мен әр кезеңде (аптада,
Жинақтаушы кұжаттардың мысалына бухгалтерияда жүргізілетін тіркеу жорналын алуға да
Жасалған орындарына қарай құжаттар ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Шаруашылық фактілерініц сипатына қарай құжаттар кассалық, банктік, материалдық, есеп
Құжаттар бір жолға жазылатын (белгілі бір жұмысты орындауға берілген
Құжаттарды стандарттау мен үйлестіру. Қазақстан Республикасында осы күнгі бухгалтерлік
Әр түрлі ұйымдарда іске асырылатын операцияларға тән бастапқы құжаттарды
Құжаттарды бухгалтерлік өңдеу. Ұйымдар қызметінде іске асқан шаруашылық фактілерінің
1. Құжаттардың мазмұнын тексеру:

- үлгі пішім мен ревизиттердің сақталуын;

- орындалған операциялардың заңдылығын;

- арифметикалық тексеру;

2. Бағаға айналдыру (таксировка) (натуралды өлшемдерді ақшалай өлшемге айналдыру);

3. Өшіру;

4. Құжаттарды біртектес нышандарына қарай топтастыру (касса, есеп айырысу
5. Құжаттар мазмұны көрсеткіштерін есеп регистрларына ауыстыру;

6. Топтастырылған құжаттарды кітаптап тігіп мұрағатқа (архивке) өткізу.

Құжаттар мазмұнын бастапқыда тексеру үрдісіне барлық жауапты адамдар айрықша
Арифметикалық тексеру кезінде натуралды өлшемдегі құндылықтарды ақша өлшеміне келтіріп
Құжаттарды орындалған фактілердің мәні мен мағынасына қарай тексеруде шаруашылық
Осы жоғарыда айтылған шаралардың орындалуынан кейінгі кезеңде барлық шашыранды
Өшіру деп - құжаттарды пайдаланғандығы жөнінде қойылған белгілерді («алынды»,
2.3. Шаруашылық фактілерін құжаттау және құжатайналысы

Ұйымдар қызметіндегі жекелеген шаруашылық фактілері мазмұнын құжаттау процесімен расталады.
Құжаттар қозғалысының қолайлы (оптималды) жүйесін қалыптастырмай тұрып, ұйымдарға тән
Құжаттардың пайда болуынан бастап (алынуы), бұларды өңдеп, есеп жүйесінде
Бухгалтерлік есеп тәжрибесінде құжаттар үш түрлі ағыннан:

- басқада ұйымдардан түскен кіріс құжаттарынан;

- басқа да ұйымдарға жіберілген шығыс құжаттарынан;

- осы ұйымда жасалынып ішкі қызметте пайдаланылатын ішкі құжаттардан
Құжаттарайналысын сапалы және жауапты жасау ұйымдар қызметі мен жекелеген
Құжатайналысы процесінің графигін ұйымның бас бухгалтері жасап, осы ұйымның
Құжатайналысының графигі сызба немесе тізім түрінде тиісті бөлімшелер мен
2.1. кесте

Ұйымның құжатайналысы графигі

Рет саны Тапсырылған құжаттар түрі немесе құжаттардың аталуы Дана
аты-жөні Қабылдап алушының (тексерушінің) аты-жөні

1 2 3 4 5 6 7 8

Құжатайналысы графигінің жасалынбауының салдарынан және мұны дұрыс ұйымдастырып, тәжірибеде
Ұйым басшысы құжат мұрағат қорының жақсы сақталуына тікелей жауапты
Нарықтық қатынастар жағдайында құжаттарға жазылған кейбір маңызды экономикалық ақпараттарды
Ұйымдардағы бухгалтерлік есепті компьютерлік технологиямен жүргізілуіне байланысты ақпараттар құпиясын
Сонымен ұйымдарда жасалынатын құжаттардың коммерциялық құпиясын сақтау үшін компьютерлік
Мысалға, қызметке қабылданған міндетті адамдар жөніндегі мәліметтер мен оларға
Ұйымдардың экономикалық келешегі көпшілік жағдайда коммерциялық ақпараттармен байланысты болуына
- клиенттердің, қоюшылар мен сатып алушылар тізімі;

- екіжақты жасалған немесе жасалынатын келісім-шарттар (контрактілер) жөніндегі мәліметтер;

- өнімдер мен тауарлар сату жөніндегі бизнес-жоспар;

- маркетингтік қызмет жөніндегі іс-шаралар;

- бәсекелестік пен өтімділік және өтеушілікті талдау;

- еңбеккерлердің еңбек ақысын төлеу;

- басқарушылық есеп өрісіндегі ақпараттар.

Есеп регистрлары. Бухгалтерлік есеп объектісінің негізі бастапқы құжаттарға жазылған
Шаруашылық операцияларын көрсететін бастапқы құжаттар заңдылығы, мазмұны, тиімділігі, арифметикалық
2.1. сызба

Бастапқы құжаттарда жекелеген әрбір шаруашылық фактілері, есеп регистрларында синтетикалық
Мәселе есеп регистрлары өрісінде болғандықтан, төменде бухгалтерлік есеп жүйесіне
Сонымен, есеп регистрлары деп - ұйымдардың активтері, меншікті капитал
Есеп регистрларының сыртқы түрі мен материалдық негізі әр түрлі
Есеп регистрларының материалдық негізінің, құрылымы мен үлгі пішімінің ары
Шаруашылық фактілері мазмұнын есеп регистрларына жазу - есеп жұмысының
Регистрлар классификациясы негізгі нышанына қарай:

сыртқы үлгісі;

мазмұнының көлемі;

- есеп жазуларының түрлері бойынша классификацияланады.

Төмендегі 2.2. сызбада есеп регистрлары классификациясы берілген.

2.2. сызба

- бос қағаздар - синтетикалық
- карточкалар - аналитикалық -
- кітаптар - кешенді
Синтетикалық жіктеуші шоттар регистрі синтетикалық шоттар өрісіндегі операцияларды жазуға
2.2. кесте

Шахматтық үлгідегі есеп кестесі

Кредит

Дебет Касса Есеп айырысу шоты Жауаптылар мен айырысу
Касса х 50 000 - - -

Есеп айырысу шоты 30 000 х - - -

Қоюшылар мен есеп айырысу - 15 000 х -
т.с.с. - - - - -

Осы кестеде берілген шартты цифрларды шахматттық үлгідегі есеп кестесіне
Дебеттелетін счеттар көлденең сызылған жолдарға, ал кредиттелетін счеттар тігінен
Мысалға, шахматтық үлгідегі кестені тігінен қарап оқығанда жекелеген кредиттік
Сондықтан жорнал-ордерлерге дебеттік счеттарға бөлініп таратылатын операциялар сомасы синтетикалық
Аналитикалық есеп регистрлары мен синтетикалық есеп регистрларын бірдей мағынада
Төмендегі 2.3. кестеде қатысушы жақтармен есеп айырысудың аналитикалық есеп
2.3. кесте

Есеп айырысудың аналитикалық есебінің ведомостысы

Аналитикалық есеп объектілері Бастапқы қалдық Счеттар кредиттінен дебеттік айналым
кредиттік айналым Соңғы қалдық

Есеп айырысу шоты т.с.с. Тауарлар Отындар

Мұнай базасы 45 000 20 000 - - -
Мұндай ведомостыны - жинақтаушы ведомост деп те атайды. Синтетикалық
Есеп мәліметтерін жазу үрдісінің түрлеріне қарай бухгалтерлік есеп регистрлары
Жалғастырып жазушы регистрлар ұйым бухгалтериясына келіп түскен құжаттар мен
Жуйелеп жазушы регистрларда жекелеген шаруашылық фактілерінің мазмұны есеп объектілеріне
Қиыстырушы регистрларда жалғастырушы және жүйелеуші регистрлар нышанынан құрылған жазулар
2.4. кесте

«Тауарлар» счеты бойынша бас кітап парағының үлгісі

Айлар Счеттар кредитінен дебеттік айналым Дебеттер бойынша жинақ Кредиттер
44 66 67

Қалдық 1.01 - - - - - 80 000

Қаңтар - 19 600 2 400 22 000 42
Ақпан - - - - - -

Наурыз - - - - - -

т.с.с. - - - - - -

Қиыстырушы регистрларға синтетикалық счеттар бойынша жалғастырылып жазылатын жорнал-ордерлерде жатады.

Түгендеу принципі. Бухгалтерлік есеп жүйесінде барлық материалды құндылықтарды түгендеу
Түгендеу принципін қолдану арқылы орын алған шаруашылық фактілері көрсеткіштерін
Белгілі бір есеп объектілеріндегі құндылықтарды түгендеп отыру үшін, осы
Түгендеудің негізгі мақсаты:

- құндылықтар мен мүліктердің нақтылы колда барын анықтау;

- бухгалтерлік есеп мәліметтері мен сақтаудағы және қозғалыстағы құндылықтар
- іске қосылмаған және пайдаланылмай тұрған мүліктердің саны мен
- мүліктер мен құндылықтарды сақтау ережелерінің дұрыстығын тексеру;

- баланста тұрған мүліктерді бағалаудың дұрыстығы мен дәлдігін тексеру.

Ұйымдарда жасалынып, қабылданған есеп саясатына қарай ұйымдардың өздері есепті
- ұйым мүліктерін жалға беруге, сатуға, сондай-ақ мемлекеттік муниципалды
- бухгалтерлік қорытынды есеп жасаудың алдында;

- материалды жауапты адамдардың ауысы кезінде (іс қағаздарын қабылдау
- ұрланған, қымқырылған фактілерді анықтауда, сондай-ақ құндылықтар мен мүліктердің
- төтенше, өрт т.б жағдайлар себебінен кем шыққан мүліктер
- мүліктер мен құндылықтарды қайта бағалауда;

- ұйымдар банкротқа ұшырап, қайта құрылған және жойылған жағдайда.

Түгендеу процесінің толықтығы мен сапалылығын, сондай-ақ мұның дұрыстығы мен
Түгендеу процесін төрт кезеңге бөліп қарауға болады:

дайындық жұмыстарын әзірлеу;

материалды құндылықтардың нақтылы қолда барын тексеріп анықтау;

түгендеу нәтижесін құжаттармен рәсімдеу;

түгендеудің нәтижесі бойынша ұйым басшысының шешім қабылдауы.

Түгендеуге - орналасқан орындарына қарамастан ұйымдар балансында есепте тұрған
Әдетте түгендеу жұмысы айдың 1-не қарай жүргізіледі. Басталған түгендеу
Түгендеу жүмысының сапалы өткізуілуі дайындық кезеңіндегі қабылданған шараларға байланысты
Қажет деп табылған есеп объектілеріндегі түгендеуді өткізу үшін ұйым
Қандай да болмасын материалды құндылықтарды түгендеу үш дана хаттау
Материалды құндылықтардың аталуы, олардың саны есеп жүргізуде қабылданған номенклатуралық
Жіберілген қателер қаттау тізімінің барлық даналарында корректуралық түзету әдісімен
Жасалған бухгалтерлік актіге әрбір құндылықтардың жекелеген түрлері бойынша (тауарлар,
ІІІ Бөлім. Бухгалтерлік және қаржылық есеп жүйелерінің халықаралық стандарттары

3.1.Есеп жүйесін стандарттаудың қажеттілігі

Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары мазмұнын талдау, оларды жасау мен
¥лттық валютаның, пайыздык ставкалардың әр түрлі деңгейде болуына, сондай-ақ
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары қаржылық есептің негізін құраушы халықаралық
Халықаралық есеп стандарттарының мәселелері мен жекелеген сұрақтары көп жылдар
Бухгалтерлік есеп стандарттары, қаржылық қорытынды есеп үлгісі мен мазмұны,
Ұлттық есеп стандарттарына қарағанда халықаралық қорытынды есеп стандарттың (ХҚЕС)
халықаралық деңгейде әр елдердегі білімді ғалымдар мен алдыңғы қатарлы
ХҚЕС мазмұнын ашық талқылау кезеңдерінен өткізу және тиісті стандарттарды
- бухгалтерлік есеп құжаттарын компаниялар арасында жалпыәлемдік деңгейде салыстырып
- компаниялардың шоғырландырылған қорытынды есеп дайындауға жұмсалатын шығындарын барынша
- қаржылық ақпараттарды пайдаланушылар үшін халықаралық стандарттардың түсініктілігі және
- тұрақты түрде жетілдіріліп отыруы.

Осы көрсетілген артықшылықтар жиынтығы ХБЕС ұлттық тәжірибеде қолдану мақсатында
3.2. Бухгалтерлік есепті халықаралық стандарттау

Есеп стандарттары бірнеше типтік бағыттардан тұрады. Олар:

1. Мақсаты. Есеп өрісіндегі мәселелер мазмұнына қысқаша түсініктеме беру
2. Қолдану өрісі. Мұнда стандарт объектісі мен стандартты қолданудың
3. Анықтау. Стандарт мәтінінде қолданылған негізгі терминдерге түсінік беру
Баяндау. Мұнда есеп принципі, бағалау әдісі, шаруашылық фактілер мазмұнын
Ақпараттар маңызын ашу. Ақпараттар мазмұны, есеп саясатын жасаудағы ақпараттар
Орындалуға жіберілген күн (өз күшіне енетін күн). Мұнда стандарттың
Сонымен, ХҚЕС деп - бухгалтерлік және қаржылық қорытынды есеп
Қазіргі кезеңдегі ХҚЕС мыналардан құралады:

Тұжырымдамалық концепциядан;

40-тан аса қолданбалы стандарттардан;

25-тен аса қосымша түсіндірулерден (интерпретация).

Төменде 3.1. кестеде Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есеп жүйесінде қолданылып
3.1. кесте

Қазақстандық бухгалтерлік есеп стандарттары

Стандарт нөмірлері Стандарттардың аталуы Күшіне енген жылы мен күні

30 Қаржылық есеп тапсыру 17 қаңтар 2003 ж.

4 Ақша козғалысының есебі 13 қараша 1996ж.

28 тамыз 2002ж.

5 Табыстар 21 мамыр 1997ж.,

28 каңтар 2003ж.

6 Негізгі кұралдар есебі 13 қараша 1996ж.,

28 қаңтар 2003ж.

7 Тауарлы - материалды босалқылар 13 қараша 1996ж.,

28 қаңтар 2003ж.

8 Қаржылық инвестициялар есебі 21 мамыр 1997ж.

9 Шетелдік валютадағы операциялар есебі 13 қараша 1996ж.,

28 тамыз 2002ж.

10 Байланысқа түсуші жақтар жөніндегі ақпараттарды ашу 13 қараша
28 қаңтар 2003ж.

11 Табыс салық есебі 13 қараша 1996ж.

12 Күрделі құрылыстағы мердігерлік келісім 13 қараша 1996ж.,

28 қаңтар 2003ж.

13 Шоғырландырылған каржылық корытынды жөне еншілес ұйымдардағы инвестициялар есебі
30 қараша 2002 ж.

14 Тәуелді ұйымдардағы инвестициялар есебі 14 қараша 1996ж.,

30 қараша 2002ж.

15 Қаржылық қорытындыдағы бірлескен қызмет бойынша қатысу үлесін көрсету
30 қараша 2002ж.

16 Зейнетақымен қамтамасыз ету шығындарының есебі 15 қараша 1996ж.,

5 мамыр 1999ж.

17 Жалдау есебі 15 қараша 1996ж.

12 қараша 2002ж.

18 Инвестициялық қорлардағы есеп 15 қараша 1996ж.

12 қараша 2002ж.

19 Жинақтаушы зейнетақы қорларындағы есеп және қорытындылау 15 қараша
12 қараша 2002ж.

20 Мұнай-газ кызметіндегі есеп жөне қорытындылау 21 қараша 1996ж.

21 Банктердің қаржылык қорытындысы 27 ақпан 2002 ж.

22 Банктердің табыстары мен шығындары 22 қазан 2001жылы күші
23 Шағын кәсіпкерлік субъектілеріндегі есеп пен қорытындылау 20 наурыз
24 Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру 11 акпан 1998ж.

11 наурыз 2003 ж.

25 Компанияның зейнетақы активтерін басқаруындағы есебі мен қорытынды есебі
26 Делдалдық және дилерлік ұйымдардың есебі мен қорытынды есебі
27 Есепті кезеңнен кейінгі күндерде шыққан әлде қалай жағдайлар
28 Материалды емес активтер есебі 18 қазан 1999ж;

4 қараша 2002ж.

29 Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік, құрап шығару шығындарының есебі 26
4 қараша 2002ж.

31 Есепті кезеңдегі таза табыс немесе шеккен зиян 21
32 «Жалпы сақтандыру» саласындағы операциялар бойынша сақтандыру қызметін жүргізуші
Кейінгі жылдары нарықтық экономикасы дамыған көптеген елдер қаржылық қорытынды
3.3. Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру

Нарықтық экономика мен базарлы сауданың өрістеуіне байланысты Қазақстандық бухгалтерлік
Британ кеңесі еліміздегі бухгалтерлік есеп мамандарын халықаралық стандарттарға сәйкес
Шетелдік әріптестермен ынтымақтастық процесі күні бүгінге дейін жалғасып келеді.
Алайда еліміздегі бухгалтерлік есеп жүйесі халықаралық бухгалтерлік есеп принциптері
Шетелдік капитал және инвестициялар тарту процесіне орай Қазақстан аймақтарында
Сонымен қатар Қазақстан экономикасына қызмет атқару мен пайда табуды
Отандық бухгалтерлік есеп жүйесі ары қарай жетілдірген жағдайда қаржы
Менің ойымша, Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесі төмендегі негізгі бағыттарға
Біріншіден, заңдастырылған негізде арнайы сараптаушылардың жұмыс тобы құрылып, мұның
Сараптаушылардың мұндай жұмыс тобы белгісіз жылдарға дейін тұрақты қызмет
Екіншіден, Қазақстанның есеп жүйесінде болашақта қолданылатын қазақстандык, жекелеген есеп
Үшіншіден, бухгалтерлік есеп және аудит мамандығы бойынша оқу орындарында
Төртіншіден, отандық бухгалтерлік және қаржылық қорытынды есеп мазмұнын толық
Бесіншіден, Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін алдағы кезеңдерде халықаралық бухгалтерлік
Алтыншыдан, Қазақстанда қызмет атқарушы бухгалтерлердің білімін жетілдіру, кәсіби бухгалтерлер
Жетіншіден, халықаралық ынтымақтастық мәселесіне байланысты еліміздегі қоғамдык бухгалтерлік есеп
Сегізіншіден, бухгалтерлік есеп өрісінде қалыптасқан ақпараттар жүйесіне тән электрондық
Осы жоғарыда айтылған мәселелер іс жүзіне асқан жағдайда, біздің
Кейінгі жылдары Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүйесін халықаралық стандартқа
ХҚЕС-ке көшу мәселелерінің кейбір жақтары Қазақстан Республикасындағы заң актілерінде
Сонымен қатар аталмыш департамент бухгалтерлік есеп счеттарының жұмыс жоспарын
Қорытынды

Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру тек кана жоғарыда айтылған
Біздің мақсатымыз елімізде қабылданған заң актілерінің әрбір тараулары мен
Халықаралық қаржылық есеп стандарттары негізінде отандық бухгалтерлік есеп жүйесін
Отандық бухгалтерлік есепті жетілдіру мен ары қарай дамыту және
- ұйымдар қызметінің қаржылық нәтижесін барынша қарапайым және сенімді
- мүмкіндікке қарай қазақстандық ұйымдардың қаржылық жағдайын шетелдік компаниялардың
Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру мәселелерін талдау барысында тек
Осы дипломдық жұмыста қаралған және әлі де шешілмеген мәселелер
64

Бастапқы құжаттар

Есеп регистрлары

Бухгалтерлік қорытынды есеп

Есеп регистрлары

Сыртқы үлгісіне қарай

Мазмұнына қарай

Есеп жазулары түрлеріне қарай