Өндіріс шығындары курстық жұмыс
Жоспар - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ 3
I ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАСҚАРУ 5
1.1 Шығындардың экономикалық мазмұны және оның жіктелуі 5
1.2 Басқару есебі және өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы 8
II ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЕСЕБІ ЖӘНЕ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ 11
2.1 Өндіріс шығындарының классификациясы 11
2.2 Өндірілген өнімнің өзіндік құнының есебі 16
ҚОРЫТЫНДЫ 23
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 25
25
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Бухгалтерлік іс
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
I ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАСҚАРУ 5
1.1 Шығындардың экономикалық мазмұны және оның жіктелуі 5
1.2 Басқару есебі және өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
II ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЕСЕБІ ЖӘНЕ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ 11
2.1 Өндіріс шығындарының классификациясы 11
2.2 Өндірілген өнімнің өзіндік құнының есебі 16
ҚОРЫТЫНДЫ 23
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 25
КІРІСПЕ
“Қазақстан өз азаматтары үшiн өмiр сүрудiң жоғары стандартын
Қазақстан Республикасының бүгiнгi таңда экономикасының тиiмдi дамуында басты
Осыған байланысты отандық өнеркәсіпорындарының экономикалық өнімділігі төмен, яғни
Шығындар деп тек қарапайым шығындар емес, нарықта құн
Олар: әлеуметттік-экономикалық бағыттан қарағанда, шығындар қоғамдық және кәсіпорын
Өндіріс шығындарының экономикалық түсінігі ресурстардың сиректігіне және оларды
Сондықтан мен, курстық жұмысымның тақырыбын «Өндірістік шығындарын есепке
I ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАСҚАРУ
1.1 Шығындардың экономикалық мазмұны және оның жіктелуі
Шығындарды зерттеумен саяси экономия классиктері де айналысқан. А.Смит
Маркцистік концепция бойынша өндіріс шығындары капиталиске тауардың қанша
XIX ғ. соңында бірнеше жаңа концепциялар пайда болды.
Австриялық теоретик Ф.Визер балама мүмкіндіктер шығындарының субъективтік теориясының
Шығындардың институционалистік теориясының көрнекті өкілдері Дж.К. Кларк және
Өндіріс шығындарының неоклассикалық концепциясы, оны өндіріс факторларына жұмсалатын
Соңғы жылдары неоинституционалистік трансакциондық шығындар теориясы пайда болды.
Шығындар деп тек жабайы шығындар емес, нарықта күн
Біріншіден, әлеуметттік-экономикалық бағыттан қарағанда, шығындар қоғамдық және кәсіпорын
Екіншіден, өндіріс шығындары экономикалық және бухгалтерлік болып бөлінеді.
Өндіріс шығындарының экономикалық түсінігі ресурстардың сиректігіне және оларды
Осы аталған өндіріс шығындарын түр-түрге бөлудің көп классификациялық
Айқын шығындар деп өндіріс факторлары мен жабдықтаушыларға айқын
Айқын емес шығындар – дегеніміз өндірісте пайдаланылған фирманың
Кесте 1
Өндіріс немесе экономикалық шығындардың жіктелуі
Классификациялау белгілері Шығындардың бөлімшелері
Экономикалық элементтер
Өзіндік құнның баптары
Технологиялық процесс
Құрамы бойынша
Өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі бойынша
Өндіріс процесіндегі ролі
Шығын жасаудың мақсатқа сай келетіндігі
Жоспарға енгізу мүмкіншілігі
Өндіріс көлеміне қатысты
Пайда болуының кезектілігі
Дайын өнімге қатынасы Шығындардың экономикалық элементтері
Калкуляцияның өзіндік құнның баптары
Негізгі және үстеме шығындар
Бір элементтік, кешендік, жанама
Тікелей және жанама
Өндірістік , өндірістен тыс
Өнімділік және өнімділік емес
Жоспарланған, жоспарланбаған
Тұрақты және өзгермелі
Ағымды және біржолғылық
Аяқталмаған өндіріс шығындары, дайын өнім шығындары
1.2 Басқару есебі және өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
Басқару есебі өз кезегінде басқаруды ақпаратпен қолдауды қамтамасыз
Басқару есебі арқылы кәсіпорын менеджерлерінің қаржылық және қаржылық
Жоспарлау немесе болжау;
Бақылау;
Шешім қабылдау.
Бухгалтерлік есеп жөніндегі экономикалық ақпараттарға сұраныс тудыратын экономикалық
Бухгалтерлік ақпаратты қолданатындар екі топқа бөлінеді:
Ішкі қолданушылар, кәсіпорынның ішіндегі қолданыстар мен есептерді жүргізу;
Сыртқы қолданушылар, кәсіпорын құрамына кірмейтін тұлғалардың қолданылуы.
Калькуляция немесе басқару есебінің негізгі мақсаты кәсіпорын құрамында
Қаржылық есеп жүйесінде ақпарат сыртқы қолданушыларға арналып дайындалады.
Өндірістік есеп жүйесінде өндірістік қорлардың құнын бағалау үшін
Кесте 2
Басқару есебі мен қаржылық есепті салыстыру
Салыстыру ауданы Басқару есебі Қаржылық есеп
1. Есеп жүргізу міндеттілігі Басқарма шешімі бойынша Заң
2. Есепеу мақсаты Жоспарлау, басқару және бақылауда администрация
3.Ақпаратты пайдаланушылар Фирма ішілік әр түрлі басқармалар Шаруашылықтан
4. Базистік құрылым Ақпараттарды пайдалану мақсаттарына тәуелді емес
5. Негізгі жағдай Басқаруға жарамдының барлығы Бухгалтерлік есеп
6. Уақытпен қатыстылығы Ақпараттарды «тарихи» сипатында болашаққа жоспар
7. Ақпараттын көрсетілу немесе берілу түрі Ақшалай
8. Ақпараттың нақтылық деңгейі Көптеген мөлшерлеме бағалаулардың болуы
9. Есеп беру жиілігі Қашан сұраныс болады Кезеңдік,
10. Есеп объектісі Әр түрлі құрылымдық бөлімшелер Ұйым
Басқару үрдісі және бухгалтердің басқару үрдісіндегі ролі
Басқару үрдісі келесі элементтерден тұрады:
Жоспарлау
Жоспарлау үрдісінде бухгалтерлер жоспар құруға, шешім қабылдау үшін
Бақылау
Бақылау үрдісінде бухгалтерлер нақты нәтижелер арқылы оларды жоспарланған
Коммуникация
Бухгалтерлер тиімді есеп беру жүйесі арқылы коммуникацияның дамуына
Мотивация
Сметалар және есеп-қисаптар сметаның орындалуы туралы ақпараттары ұйымның
II ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЕСЕБІ ЖӘНЕ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
2.1 Өндіріс шығындарының классификациясы
Өнімді өндіруге жұмсалған шығындар мен құрал-жабдықтардың шығындарынан тұрады.
Фирма өндіретін өнім белгілі бір түрде – зат
Өнімділік – осы жүйенің берілген уақыт мерзімінде өндірген
ЕӨ = Өнім көлемі / Тірі еңбек шығындары
Басқа да көп түсініктер сияқты, өнімділік тиімділіктің көрсеткіштер
Кәсіпорындардың мәселелері өнімділік өскен сайын бір көрсеткіш арқылы
Өнімділікті өлшеудің негізгі екі тобы бар:
Біріншіге, өнімділіктің статикалық коэффиценттері жатады. Бұл жабайы тілмен
Екіншіге, өнімділіктің динамикалық индексі жатады. Бұл өткен мерзімдегі
Осы уақыт мерзімінде
пайдаланалған ресурстар
көлемін көрсетеді
Сурет-1 - Өнімділікке байланысты шығындар
Экономикада өнімділікті жоғарлату басқару процесіне және өнімді немесе
Өнім көбейеді, шығындар азаяды;
Өнім көбейеді, шығындар өзгермейді;
Өнім көбейеді, шығындар өседі, бірақ шығындардың өсу қарқыны
Өнім көлемі өзгермейді, шыығндар төмендейді;
Өнім азаяды, шығындар төмендейді, бірақ шығындардың төмендеу қарқыны
Кейбір салаларда өндіріс шығындарының айырмашылықтары табиғи, жаратылыс жағдайлармен
Басқа салаларда шығындардың айырмашылығы дүниеге әкелетін жағдайлар –
Бүгінгі заманда салалар масштаьында шығындардың динамикасын екі қарама-қарсы
Біріншісі, өндіріс шығындарын өсіреді. Осы жағдайға әкелетін факторларға:
Тұтынудың өсуі осы себепті өндірістің жекеленуін көздеу;
Шығарылымдардың ассортиментінің жиі-жиі өзгертіліп тұруы, алмастырудың қажеттігі;
НИОКР шығындарының өсуі, қызметкерлердің білім дәрежесін жоғарылату, жарнама
Екіншісі, жаңа технологиялардың алдымен ресурстарды үнемдеуді көздейтінімен байланысты.
Қазіргі заманда ілгері дамыған елдерде көп өнімдер бойынша
Осымен қатар, бүгінгі кәсіпорындардың шығындарының өзгерістері, автоматтанған өндірістер
Әрбір рыноктағы кәсіпорын келесідей шешім қабылдауға ынталы болады,
Шығындар – белгілі бір мақсатта пайдаланылған ресурстар көлемінің
Шығынның мақсаты – шығындардың жеке-жеке өлшенуіне байланысты кез-келген
Қорларды бағалау үшін шығындарды жіктеу
Өнім шығындары дайын өнім өндірумен байланысты. Бұл шығындарға
Мерзім шығындары сол кезеңде ғана пайда болып, қалдық
Тікелей шығындар
Сурет-2 - Өндірістік және өндірістік емес шығындар
Тікелей және жанама шығындар
Өнімнің өндірістік өзіндік құнына қосылуына байланысты шығындар келесі
Тікелей шығындар нақты шығарылған өнімнің түріне байланысты. Ол
Жанама шығындар жалпы өнеркәсіптегі бірнеше өнім түрлеріне қатысты
2.2 Өндірілген өнімнің өзіндік құнының есебі
Өндірістік шығындар (негізгі еңбек, негізгі материалдар және өндірістік
Өндірілген өнімнің өзіндік құны өндірістік мерзімдегі дайын
Сатылған өнімнің өзіндік құны табысқа байланысты көрініс табатын.
Мысал 1.
А компаниясы
Өндірілген өнімнің өзіндік құны
Қараша айы, жыл Х
Аяқталмаған өндіріс, бастапқы қалдығы
Қосылған: Негізгі материалдар 30000
Негізгі еңбек 50000
Өндірістік үстеме шығындар 40000 у.е.
Жалпы өндірілген шығындар 120000
Өндірістік шығындардың барлығы
Алынған: Аяқталмаған өндіріс,
Соңғы қалдық
Өндірілген өнімнің өзіндік құны
А компаниясы
Сатылған өнімнің өзіндік құны
Қараша айы, жыл Х
Дайын өнімнің бастапқы қалдығы
Қосылағн: Өндірілген өнімнің өзіндік құны
Сатуға дайын өнімнің өзіндік құны
Алынған: Дайын өнім, соңғы қалдық
Сатылған өнімнің өзіндік құны
Негізгі материалдар + Негізгі еңбек
30000 +
Барлық өндірістік + Аяқталмаған өндіріс, - Аяқталмаған ,
шығындар
120000
3. Өндірілген німнің + Дайын өнім,
өзіндік құны
150000
Есеп бойынша шығындардың қозғалысы
Өнімнің өзіндік құны
Бухгалтерлік баланстағы
қалдық есептегі активтер
өзіндік құны)
Алынған
Сатылған
өнім
Тең
Жалпы пайда
Алынған
Мерзім шығындары
Тең
Операциялық табыс
Шешім қабылдауда шығындардың жіктелуі
Шығынның сипаты қызмет түрінің өзгеруіне байланысты шығындардың өзгеру
(а) Айнымалы және тұрақты шығындар
Айнымалы шығындар дегеніміз шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен бірге
Мысал 2.
Компания теріден жасалған аяқ киімдер өндіреді; әрбір өнім
Шығын
(шикізат у.е.)
300
200
100
0
30 60 90 120 150 180 Көлем
шығын = А*көлем (А-шикізат құны)
Әрбір өнім көлемінің өсуіне байланысты шикізатқа шығында сол
Тұрақты шығындарға – қысқа мерзім кезеңінде өнім
Мысал 3
Компания өзінің аяқ киім өнеркәсібін жүргізу үшін арендаға
Шығын
(арендаға у.е.)
15000
10000
5000
0
30 60 90 120 150 180 Көлем
шығын = 15000 у.е.
Яғни бұл шығын өнім көлемі 30 немесе 180
Шығындар Жалпы шығындар Бір бірлікке шығын
Айнымалы шығындар Өндіріс көлемінің өзгерісіне байланысты айнымалы шығындардың
Тұрақты шығындар Тұрақты шығын көлемі өндірістің жалпы көлеміне
Жартылай тұрақты шыығндар өндіріс көлеміне байланысты болады,
Олар сатылы түрде өседі, белгілі бір деңгейге дейін
Оларды қасиетіне қарай не тұрақты, не айнымалы шығындарға
Мысал 4
Компания өнімдерді тасымалдау кезінде жүк көліктерін пайдаланады. Әрбір
Тасымалдау шығыны (у.е.)
12
10
8
6
4
2
20 30 40 50 60 70 80 90
Мың пар шығарылым
Әрбір 50 мың пар өнім көлемі өскен сайын
(б) Аралас шығындар және ең үлкен, ең аз
Аралас шығындар тұрақты және айнымалы шығындардан құралады. Оларды
Шығындар
50
40
30
20
10
10 20 30 40 50
Машина – сағаты
Осы аралас шығындарға талдау жасаған кезде ең жоғары
Жоспарлау және бақылау кезіндегі шығындар
Нормативті шығындар бұл өнім бірлігіне жоспарланған шығындар болып
Бақыланатын және бақыланбайтын шығындар
Бақыланатын шығындар өндіріс барысында менеджер жағынан реттеуге, бақылауға
Смета орындалуының есебі.
Жоспар Факт Ауытқу
Бақыланатын шығындар
Негізгі материалдар 50000 55000
Негізгі еңбек 46000 42000
Қосымша еңбек 6000 7000
Бақыланбайтын шығын
Құралдарға амортизация 25000 23000 2000
Жарық көзі 4000 4500
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, өндірістің және оның құрылымының дамуы үшін
Әлемдiк шаруашылықтың жаһандануына байланысты Қазақстан Республикасы алдағы жылдары
Ендiгi елiмiз экономикасының тиiмдi дамуында маңызды мәселелердiң бiрi
Экономиканың қызмет көрсету және өндiрiс саласы деген екi
Жалпы шығындарды экономикада негізінен тұрақты және айнымалы
Тұрақты шығындарға (FC) – қысқа мерзім кезеңінде өнім
Айнымалы шығындар (VC) дегеніміз шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен
Кәсіпорынның жалпы шығындары деп ТС – оның тұрақты
Өндірістік шығындар (негізгі еңбек, негізгі материалдар және өндірістік
Өндірілген өнімнің өзіндік құны өндірістік мерзімдегі дайын
Отандық экономикада бүгінде тұрақты шығындардың, яғни өндірістік құрал-жабдықтардың
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия. Учебное пособие.
В.В.Бочкаров Корпоративные финансы. – СПб: Питер, 2002.
Курс экономической теории / Под ред. М.Н.Чепурина, Е.А.Киселевой.
Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика
Мельников В.Д. Ли В.Д. Общий курс финансов.
Шуляк П.Н. Финансы предприятия. – Москва, - 2000
Мейiрбеков А.Қ., Әлiмбетова Қ.Ә. Кәсiпорын экономикасы: Оқу
Любушкин Н.П. Анализ финансово-экономической деятельности предприятия. Учебное пособие
Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы:
3
НЕГІЗГІ МАТЕРИАЛДАР
Шикізат және материалдар, яғни дайын өнім өндіруге тікелей
Өнім шығындары
(Өндірістік шығындар)
НЕГІЗГІ ЕҢБЕК
Өндірістік жұмысшылылардың еңбек шығындары, яғни өндірілген өнімге тікелей
ӨНДІРІСТІК ЖАНАМА ШЫҒЫНДАР
Өнімді өндіруге кеткен барлық шығындар, яғни негізгі материалдық
Мерзім шығындары
(Өндірістік емес шығындар)
АДМИНИСТРАТИВТІ ШЫҒЫНДАР
Кәсіпорынды жалпы басқаруға кеткен шығындар жиынтығы (мысалы, басқару
САТУҒА БАЙЛАНЫСТЫ ШЫҒЫНДАР
Дайын өнімді және қызметтерді клиенттердің заказы бойынша жеткізуді,
Өндірістік үстеме шығындар
Негізгі материалдар
Негізгі еңбек
Аяқталмаған өндіріс
Сатылған
өнімнің
өзіндік құны
Дайын өнім
Сату және администрациялық шығындар
Шығындар
Ағымдағы
Қолданылған
Еңбек өнімділігінің жеке көрсеткіштері
Ресурстардың бір түрі
Ресурстардың бірнеше түрі
Еңбек өнімділігінің көпфакторлы көрсеткіштері
Ресурстардың барлық түрі
Еңбек өнімділігінің жалпы көрсеткіштері
