Балалар мекемелерін жобалаудың гигиеналық негіздері
Балалар тәуліктің белсенді уақытының көбін оқу-тәрбиелеу мекемелерінде өткізеді, сондықтан олардың жоспарлануы мен гигиеналық жағдайлары оқу — тәрбиелеу процесінің оңтайлы жағдайын қамтамасыз ететін, балалар мен жеткіншектердің жан- жақты дамуына және денсаулығын нығайтуына ықпал ету керек.
Қалаларда балалардың оқу-тәрбиелеу мекемелерінің орналасуына, жоспарлануына және құрлыстарын салуға қойылатын негізгі талаптар балалар мен жасөспірімдер бойынша көптеген жетекшелері мен еңбектерінде берілген және қазіргі құрылыс нормалары мен ереже лерінде ескерілген ( Қ Е Н ).
Бірақ қалалардың дамуы, қала салу принциптерінің өзгеруі, көлік түрлерінің дамуы, тұрғын ауданда оларды орналастырудың жаңа принциптерін қолдануы, жаңа архитектуралық жоспарлау шешімдерін әзірлеуді, жаңа құрылыс материалдарын,
элементтерін және конструкцияларын, инженерлік-техникалық жабдықтарының жаңа үлгілерін еңгізуді талап етеді.
Бұл орасан жұмыс, ескертпелі және ағымды санитарлық қадағалау кезеңдерінде санитарлық инспекцияның барлық сұрақтарын оперативті шешуіне шақырылған, санитарлық-эпидемиологиялық органдардың тікелей бақылауында жүргізіледі.
Балалар мекемелерін жоспарлау және салуда ескертпелі санитарлық қадағалау 4 кезеңнен тұрады:
1. Құрылысты салуға жер учаскесін таңдау және бөлу бойынша
қорытынды беру. Жер учаскесін бөлу қалалық, аудандық әкімшілік- теріндегі архитектуралық- құрлыстық басшыларымен, елді мекенді болашақта салу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Осы кезеңдегі санитарлық дәрігердің міндеті – құрылысты салуға ұйғарылған жердің жағдайлық жоспарын зерделеу және оны таңдауда, тұрғын ауданында балалар мекемелерінің әр түрлі типтерін орналастырудың қазіргі санитарлық нормаларының орындалуын тұрғысынан бағалау.
2. Балалар мекемесінің жобасын гигиеналық бағалау. Құрылысты
салуы ұйғарылған жер учаскесіне берілген жоба құжаттары келісімделуге санитарлық дәрігерге жіберіледі, оның құрамында мыналар болуы керек:
-архитектуралық- құрылыс сызбалары ( фасадтар, қабаттары бойынша жоспары және кесіктері );
-түсініктеме( хат ) жазбасы;
-салынушы объектінің санитарлық- техникалық жабдықтарының альбомдары;
Жобаны санитарлық сараптау барысында оның қазіргі санитарлық нормаларына сәйкестігі анықталады да, құрылысын салуға келісім беріледі. Міндетті санитарлық сараптауға барлық жеке жоспарлау жобалары және мекемелерді қайта конструкциялау ( реконструкциялау) жобалары жатады.
Біртипті жобалардың санитарлық нормаларына сәйкестігіне Мемлекттік
құрылыс жүйесінің жобалау институттары жауапты болады, сондықтан олар міндеттісанитарлық сараптауға жатпайды.
3. Құрылысты салу процесіндегі ескертпелі санитарлық қадағалау.
Оның негізгі мақсаты – жүргізілетін құрылыс жұмыстарының жобадағы сызбаларына және жобалық-сметалық құжаттарына, және де санитарлық- гигиеналық талаптарына сәйкестігін анықтау. Тексеру нәтижелерінің және санитарлық ауытқу протоколының негізінде СЭС құрылыстың жүруін тоқтату туралы қаулыны шығара алады.
Құрылыстың салынуына бақылау барысында бекітілген жобаға өзгерістерді енгізу мүмкіндігі туралы қорытынды береді. Оларға ең алдымен, қазір-гі санитарлық нормативтерге қайшы келмейтін, жаңа, үнемділеу құрылыс материалдарын, санитарлық-техникалық жабдықтарын енгізуіне қатысты сұрақтар.
Қабылдау барысында санитарлық дәрігер , ең алдымен, орындалған жұмыстардың санитарлық нормалар мен ережелеріне сәйкестігін және жасалған жұмыстардың сапасын бағалайды. Комиссиялық тексеру негізінде объектінің дайындығы және оны іске қосу туралы қорытынды шығарылады. Егер санитарлық дәрігер мемлекеттік қабылдау комиссиясының мүшелерімен келіспесе ,ол объектіні іске қосу бойынша қабылдау актісіне қол қоймауына және объекті туралы жазбаша түрде пікірін бере алады. Санитарлық дәрігердің қолысыз объектінің іске қосылуы мүмкін емес. Объектіні іске қосу сәтінен бастап,объектіні пайдалану кезінде санитарлық ережелердің орындалуын бақылауға бағытталған ағымды санитарлық қадағалау басталады.
Салудың және пайдаланудің көп жылдық тәжірибелері, және балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайын және әр типті мекемелерінде тәрбиелеу сұрақтарын кешенді зерделеу кейбір негізгі жағдайларын тұжырымдауға мүмкіндік берді.
2. Балалар мекемелерін кварталдың ішінде (мөлтекауданның ішінде )
орналастырған оңтайлы болып келеді, мұнда тұрғын үйлер осы мекеменің барлық периметрлері бойынша орналасады, ал көлік магистралдары 100 м қашықтықта орналастырылады. Бұл балалар мекемесінің территориясындағы ауаны ластамау, шудың деңгейін төмендету сияқты жағымды жағдайлар туғызып, тұрғын массивтерімен қатынасын ыңғайлатып, көшелік жарақаттану ықтималын төмендетуге ықпал жасайды.
3. Балалар мен жасөспірімдер мекемелерінің қайсысына болмасын ажыратылмайтын бөлімі, тағайындалуы көп жақты жер учаскесі болып келеді. Жер учаскесінің көлемі, жоспарлануы, жабдықталуы және көр- кейтілуі мекеменің сипатымен, оқу- тәрбиелеу жұмыстарының спецификалық ерекшеліктерімен белгіленеді және сәйкес құрлыс нормаларымен және ережелерімен регламенттелген
( ҚЕН ).
4. Жер учаскесінкөркейтудің міндетті элементі болып жасыл желектер саналады. Гигиеналық нормативтеріне сәйкес жасыл желек аймағы жер учаскесінің ең кемінде 50 пайызын алу керек.
5.Қоршаған объектілердің жағымсыз әсерлерінен щектеу және учаскенің периметірлері бойынша жақсы қорғаушы аймақтарды құру мақсаты- мен, балалар мекемесінің территориясында ғимаратты қызыл сызықтан ең кемінде 25 м алшақ орналастырады.
6. Бөлмелердің құрамы мен көлемдері мекеменің оқу- тәрбиелеу жұмыстарының кешеніне және құрлыстық-климаттық талаптарына байланысты белгіленеді.
7. Ғимараттың архитектуралық – жоспарлық композициясы келесі тұрғыдан шешілу керек:
— балалар ұжымдарын жас принциі бойынша бөлу;
— бөлмелерді функционалдық тағайындалуы бойынша біріктіру;
— олардағы шуды және ластанудың алдын алу мақсатымен, негізгі бөлмелерді ұтымды орналастыру;
— жүрістің қарсы ағымдарын болдырмайтын, бөлмелердің жеке топтарының араларында ыңғайлы функционалдық байланыстарды қамтамасыз ету;
— сәулелік режимді қолайлы жағдайда шешу;
— ауа- жылулық режимдерін ұтымды шешу;
8. Барлық климаттық аудандар үшін ғимараттың оңтүстік және оңтүстік- шығыс бағытталуы оңтайлы болады, мұнда күннің бірінші жартысында, яғни негігі оқу сағаттарында бөлмелер жақсы жарықтанады.
9. Балалар мен жасөспірімдерінің барлық мекемелерінің қабаттығы шектеліп жобаланады: мектепке дейінгі мекемелері – екі қабаттан жоғары емес, ал мектептер – үш қабаттан биік емес.
Жеке мекемелерді жобалауына гигиеналық талаптарды қойғанда осы
принципиалды жағдайларда арнаулы сипатты мәліметтермен толықтыруға және нақтылауға болады.
Гигиеналық нормалаудың маңызы тіршілік жағдайының тұрғындардың денсаулығына әсерін зерделеуге ғана арналған емес, сонымен қатар оны жақсартушы және нығайтушы шараларды әзірлеуші ғылыми пән ретіндегі гигиена түсінігінің өзімен анықталады. Тап сол, гигиеналық нормативтер организмнің қоршаған ортамен ең жағымды өзара қатынасын, адамның денсаулығына және іскерлігіне қолайсыз факторлардың рұқсатталатын әсер етпеуші деңгейін қамтамасыз етуші жағдайларын сипаттайды.
Гигиеналық нормалау қоршаған ортаның факторларының организмге әсер етуіндегі физиологиялық реакцияларды зерделеуіне негізделген.
Шет елдерде көптеген ғалымдар осы күнге дейін нормалау деп «норма және патология» шекарасындағы организмнің қалыпты функцияларын қамтамасыз етуді санайды. Осындай көзқарасқа біздің гигиеналық ғылым қатаң қарсы шығуда. Біз, гигиеналық нормалау критериясы ретінде осы немесе басқа факторлардың зияндығын анықтау емес, оның зияндығын анықтау емес, оның зиянсыздығын анықтау және оның дәрежесін градиациялау деп санаймыз. « Норма » функционалдық жүйелерге сәл ғана күш түсіріп, барлық тіршілік функцияларының жайлы етуімен сипатталатын организмнің «оңтайлы» (қалыпты) жағдайын қамтамсыз ету керек.Соның өзінде, гигиеналық нормалау жеке факторлардың параметрлерінің « рұқсатталған » шекараларын белгілейді, бірақ олар организмнің патологиядан алшақ жағдайын қамтамасыз ету керек. Бұл шекара маңызды, бірақ олар қайтымды физиологиялық өзгерістер аймағына белгіленеді, яғни оңайлы және рұқсатталған параметрлерінің айырмашылығы тек функционалдық жүйелеріне күш түсу дәрежесімен ғана анықталады.
Гигиеналық нормалауға осындай көзқараспен келу, әрине, құрылыс- тардың қабаттығын көбейтеді, олардың салу мерзімдерін ұзартады, балалар мекемелерін қатаң режимде ұстауына мәбжүр етеді.
Келесі жағдайға ерекше көңіл аудару керек, егер қоршаған ортаның бірқатар табиғи факторларының ( температураның, ылғалдықтың, ауа қозғалысының, жылу және көрінетін ультракүлгін радиациясының ) оңтайлы параметрлері жастық дифференцировканы қажет етпейтін болса, онда олардың ауытқуларының рұқсатталған щектері баланың жасы төмен болған сайын, оларда төмендей түсіп, «норманың өзіне» жақындай түсуі керек. Осы жағдай балалар бойынша факторларды тым қатаң режимде гигиеналық нормалауына келтіріп отыр.
