Мұздықтар диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе ---------------------------------------------------------------------------- 3-4
Бірінші тарау. «Гляциология» - мұздықтар туралы ғылым--------------------5-13
1.1 Мұздықтардың пайда болуы жэне өмір сүру жағдайы.
1.2 Мұздықтардың өзіндік ерекшеліктері.
Екінші тарау. Мұздықтардың типтері--------------------------------------------14-46
2.1 Мұздықтардың бұзушылық әрекеті.
2.2 Қазақстан тауындағы мұздықтар.
2.3 Тұйықсу мұздығы.
2.4 Мұздықтардың халық шаруашылығындағы маңызы.
III. Қорытынды------------------------------------------------------------------------47-48
IV. Пайдаланылған әдебиеттер-----------------------------------------------------49-50
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Басқа тақырыптағы дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе ---------------------------------------------------------------------------- 3-4
Бірінші тарау. «Гляциология» - мұздықтар туралы ғылым--------------------5-13
1.1 Мұздықтардың пайда болуы жэне өмір сүру жағдайы.
1.2 Мұздықтардың өзіндік ерекшеліктері.
Екінші тарау. Мұздықтардың типтері--------------------------------------------14-46
2.1 Мұздықтардың бұзушылық әрекеті.
2.2 Қазақстан тауындағы мұздықтар.
2.3 Тұйықсу мұздығы.
2.4 Мұздықтардың халық шаруашылығындағы маңызы.
III. Қорытынды------------------------------------------------------------------------47-48
IV. Пайдаланылған әдебиеттер-----------------------------------------------------49-50
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі:
Жер жүзінде құрлықтың 16,2 млн км2 аумағын, яғни оның
Жер бетіндегі мұздықтар, түрлері мен таралуы жэне халық шаруашылығындағы
Зерттеу жұмысының мақсаты:
Ғылыми жұмысымыздың негізгі мақсаты - қү-рлықтар гидрологиясының бір бөлігі-мұздықтардың
Бұл мақсатты орындау үшін алдымызға төмендегі міндеттерді қойдық:
- Мұздықтар жайында мағлүматтар жинастыру;
- Мұздықтар
тауларындағы мүздықтардың
қарастыру;
- Қазіргі мүздықтар экологиясын қарастыру.
Зерттеу әдістері:
Жұмысты жазу барысында талдау, жинақтау, ой қорыту, жүйелеу. салыстыру,
Зерттеудің дерек көздері:
Еңбекті жазу эрі тақырыпты ашу барысында біздің мақсаттарымызға сэйкес
Зерттеу жұмысының құрылымы:
Ғылыми жұмыс кіріспеден, негізгі екі тарау жэне қорытынды бөлімнен
Ғылыми жұмыстың зерттеу нысанасы:
Ғылыми жұмыста негізгі нысанаға алынған - мұздықтар, турлері мен
І тарау. «Гляциология» - мұздықтар туралы ғылым.
Мұзды латын тілінде "гляциес" дейді, содан ғылымның оны зерттейтін
Мұздық қар шегінен (сызығынан) жоғарғы жерде түзіле бастайды да
Жаз маусымында күн сэулесінің қызуынан (инсоляция) оппа қар ери
Мұздықтар дегеніміз-қатты атмосфера жауын-шашындарының жинақталу және бірте-бірте құралуы нәтижесінде
Тұрақты қозғалыстағы, негізінен құрлықта орналасқан, қатты атмосфералық жауын-шашынның жиналуы
Жер шарының 10%-дан көбірек бөлігін мұздықтар алып жатыр. Олардың
Мұздықтардың пайда болуы және өмір сүру жағдайы.
Бұрынғы ТМД-дағы мұздықтардың жалпы саны 28,5 мыңнан астамы Арктиканың
Екінші орында субтропикалық белдемнің мүздықтары. Мүндағы мү_з құрсану ауданы
Арктикалық зонадан өзге аумақтардың мүздықтары түгелдей дерлік таулық мұздықтардың
Мұздықтардың түзілуі қатты жауын-шашын еріп жэне буланып үлгермей үсті-үстіне
Қатты жауын-шашын балансы олардың мөлшері мен температурасы арқылы анықталады.
Жоғарлаған сайын жауын-шашын мөлшерінің артуы шексіз емес, бүл олардың
Хионосфера, мұның ішінде қар тоқтай алатын,жер бетінің учаскесі (поляр
Неғұрлым температура төмен болған сайын, соғүрлым мүздықтардың құралуы ықтималдырақ,
Континенталдыға қарағанда теңіз климатында мұздықтардың пайда болуы үшін жағдай
Үлкен Альбедо арқасында мүздықтардың өзі ауаны едэуір төмендетіп, оның
Мұздықтың қоректенуі-оны қармен жабдықтау. Мүздықтар қорегінің негізгі көзі-қоректену облысында
Көшкіндер-тау беткейлерінен жылжып қүлайтын қар массалары. Бүлар қар жамылғысының
Шағын да үлкен мүздықтар үшін эр түрлі қоректену көзінің
Қардың фирнге айналуында қардың қалың қабатындағы тереңдік қатқақтың пайда
Жылы маусымды жерде қар ерігенде фирндену процесі тез жүреді;
Қардың жиналып мүзға айналуы мүздықтардың жоғарғы жағында фирн бассейні
Тау ішіндегі емес мүздықтарда бөл дөңес, өйткені кірімнің басты
Қөректену облысы мүздық үстіне түскен сондай-ақ, оның үстіне көршілес
Муздықтардың өзіндік ерекшеліктері.
Мұздықтар климаттық жағдайлар мен жер бедеріне байланысты бір-бірінен үлкен
1) Тау беткейлерінің мүздықтары;
2) Аңғар мүздықтары;
3) Тау шыңдарының мүздықтары;
4) Күрделі мүздықтар кешені.
1. Тау жоталарының немесе жеке тау беткейлерінде көбінесе асылған
2. Аңғарлық мұздықтар ең
Күрделі мүддықтар тобының ішінен ағаш бүтақтарына ұқсас тип ерекшеленеді.
3. Тау шыңдарының мұздықтарының ішінде
Әлсіз түрде тілгіленген, беткейлері толқынды сипаттағы таулы үстіртке Скандинавиялық
Дербес қоректену алаптары бар жэне жеке аңғарлық массив түрінде
4.Арктика мен Антарктида жоғарыда келтірілген мүддықтар түгелдей дерлік кездеседі
Мұздықтар түрлі формада жэне өзіндік ерекше режимімен сипатталады. Мұздықтарда
Мұздықтардың денесінде шоғырланған судың аса ірі қоры мен биік
Ауа температурасының
Қар суымен қоректенетін жазықтық өзендерінде көктемгі су тасу кезеңі
Сонымен қатар, мұздықтардың суымен қоректенетін тау өзендерінің көпшілік жазықтық
Топырақтың тоңу тереңдігі-ауаның температурасына және сонымен қатар қар жамылғысының
Топырақ тоңу
Жылдың жылы мезгілінде тоң жердің эрекетті қабат деп аталатын
Көп жылдық тоң аймақтарындағы жер асты суларын келесі үш
Тоңүсті сулары көпжылдық тоңның жоғары эрекетті қабат шегінде қалыптасқан.
Тоңаралық сулары тоң астында жібіген грунттарға сэйкес орналасады. Олар
Көпжылдық тоң аймақтарында өзендер еріген қар суымен, жаңбыр суымен
Ауаның температурасының төмен жэне алаптағы көпжылдық тоң қабатының болуына
ІІ тарау. Мұздықтардың типтері.
Климатқа, жер бедеріне, қорлану жэне ағын жайларына байланысты мұздықтар
1) таулы (альпілік);
2) материкті (жабынды);
3) екеуінің аралас түрі.
Тау мұздықтары қар жиналып, оның глетчерге айналатын қорлану аймағына
Тау аңғарлы мұздықтар жеке немесе күрделі түрлерге бөлінеді. Жеке
Қар мүддығы деп тау басының төскей беттеріндегі қолдыққа ұқсас
Материктік мұздықтар бүтін аралдарды, құрлықты бүркейді. Олардың сипаттамалары:
1)өте қалың (Антарктида мұз күмбезінің қалыңдығы 4-км, Гренландияда 3,5-км);
2)мұз жабудан бұрынғы көне жер бедеріне әсерін тигізбейді;
3)мұзы жан-жағына радиалды жылжиды, ал тау мүздығы болса, аңғарды
4)мұз қабатының беті орта түсына қарай қалқан тэріздідөңес бітеді.
Аралық мұздықтарға таулы үстірттер мен тау баурайындағы мүддар жатады.
Мұздықтардың режимі-өз салмағының тегеурініне шыдай алмаған мүз төмен жылжи
Мұздықтың сыртқы жиегі түрақты емес. Қар көп жауса немесе
Хионосфераның төменгі шеті қар сызығын зерттеген Леонтьев пен Рычаков
1. Су мұзы.
2. Қармұзы.
0° С-та мұз қатады. Қардың негізгі түрлерін ең алдымен
Таулы өлкелердегі мүздың түрлері орографиялық орналасу жэне қоректену жағдайларына
1.Қарлы мүздық және қар дақтары. Қар деңгейінен биігірек орналасқан
2.Құламалы, көлеңкелі беткейлердің етегінде қар көшкіндері баспалдақ тәріздес мұздықтар.
З.Ілімбелі немесе аспалы мұздықтары. Таудың қүламалы беткейлерінде кішігірім шү-ңқырларды
4.Қарлық мұздықтар. Тау басындағы беткейлерде орындыққа ү_қсас шұңқырлардың түбінде
5.Аңғарлық мүздықтар. Жауын-шашын өте мол жағдайда пайда
Бұлар мұздық цирктерінен басталып негізгі аңғар арқылы төмен қарай
6.Сөнген жанартау көлдерінде орналасқан Калдерлік мүздықтар. 7.Жанартау конусының мұздығы
(Кавказдағы Эльбурс пен Қазыбектің төбесіндегі мүздық бөрік т.б.)
8.Ең биік тау жотасының арасынан қоректенген екі жағынан бірдей
9.Норвегия мен Скандинавия мүздығына үқсас мұздықтар. Таулы мұздықтар мен
10.Қайта түзілген мүздықтар. Мұздық жолында биіктеу келген жар қабатты
Мұздықтар климаттық жағдайлар мен жер бедеріне байланысты бір-бірінен үлкен
1) Тау беткейлерінің мүздықтары;
2) Аңғар мұздықтары;
3) Тау шыңцарының мұздықтары;
4) Күрделі мүздықтар кешені.
1. Тау жоталарының немесе жеке тау беткейлерінде көбінесе асылған
2. Аңғарлық мүздықтар ең
Күрделі мүздықтар тобының ішінен ағаш бүтақтарына үқсас тип ерекшеленеді.
3. Тау шыңдарының мүздықтарының ішінде қоржын типтес мүздықтар ерекше
Әлсіз түрде тілгіленген, беткейлері толқынды сипаттағы таулы үстіртке Скандинавиялық
Дербес қоректену алаптары бар жэне жеке аңғарлық массив түрінде
4.Арктика мен Антарктида жоғарыда келтірілген мүздықтар түгелдей дерлік кездеседі
Мұздықтар түрлі формада жэне өзіндік ерекше режимімен сипатталады. Мұздықтарда
Мұздықтардың денесінде шоғырланған судың аса ірі қоры мен биік
2.1 Мұздықтардың бұзушылық әрекеті.
Мұздықтардың бүзушылық эрекеті, эсіресе олар қозғалған кезде орасан зор.
Мұздықтардың бұзушылық эрекеті "экзарация" (Латынша "Экзарацио" жырту деген мағынада)
Аляскада 1966 жылы 12 мүздық, оның ішінде Солтүстік Америкадағы
Беткейлері тікшіл болып келген шағын қазаншүңқырлар карлар деп аталады.;
Шатқалдар арқылы немесе басқа бір еңіс жазықтық бойымен жылжып-қозғалу
Беткі мореналар-аңғардың беткейлерімен тасымалданған тау жыныстарының кесек бөлшектерінен (сынықтарынан)
Мұздық толығымен еріп біткен жағдайда оның қүрамындағы мореналардың барлық
Шеткі мореналар мүздық тілінің аяқталған шетінде оның тез еріп
Негізгі мореналар жекеленген мұздықтардың жылдам еріп, таусылуы кезшде құралады.
Негізгі мореналарды қүрайтын кесек бөлшекті жыныстардың әр тектілігі, іріктелмегендігі
Мұздық шөгінділер
Сулық-мүдцық шөгінділер мүздықтардың ішінде немесе оның шеткі жақтарындағы ойықтарда
Өз-бұрынғы мүздықтардың қозғалған бағытына қарай созылып жатқан қазіргі бел-қырқалар
Друмлиндер-ү-зынша, созыла біткен төбелер мен төбешіктер. Ішкі ядросы түл
Зандр-мұздықтардың шеті мен етек жағындағы мореналық материалдың (жібіген тоң
Кам-бұрыс пішінді келген, биіктігі 10-12 м-лік төбелер. Олар әр
Көбінесе антропоген жүйесіне тән болып келетін мұздық шөгінділер қазіргі
2.2 Қазақстан тауларындағы мұздықтар.
Қазақстан территориясында А.П.Горбуновтың мөлшерлік есебі бойынша ауданы 16760 шаршы
Рельефі мен климат жағдайларының эр түрлілігіне, кейінгі даму тарихына
Қазақстанның жазық-аласа таулы бөлігіндегі осы күзгі өзен-көл
Төрттік дәуірдегі мұз басу Қазақстанның биік таулы аймақтары солтүстік
Қазақстанның әр түрлі биік таулы аймақтарында ертедегі мұз басудың
Қазақ ССР Ғылым академиясының география секторының жүргізген соңғы Ірдағы
Бірінші мұз басу ол кезде онша тілімденбеген тауларда қалың
Екінші мұз басу (вюрм) таулы аймақтардың бөлшектелуі және терең
Төменгі төрттік дэуірде Сауыр-Тарбағатайда да жергілікті мүз басудың орталығы
Қазіргі уақытта бүл жерлерде шайылған мореналар сақталып қалған. Жоңғардағы
Қазақстан территориясы бойынша муздықтардың таралуы.
Мұздану аудандары Мұздық тардың саны Қазіргі мұздану ауданы км2
дық көле -мі
1,Қаз.Алтай 328 72,3 17,3 89,6 3,5
2.Сауыр 18 14,8 1,8 16,6 0,5
3.Жоңғар Алатауы 136,9 813,9 186,1 000 45,9
4.Теріскей
Алатауы 169 137,8 7,1 144,9 11,2
5.Күнгей Алатауы 163 126,4 15,0 141,4 6,6
6.ІлеАлатауы 393 422,7 46,6 469,3 27,7
7.Қырғыз Алатауы 34 9,5 5,6 15,1 0,7
8.Талас Алатауы 250 76,5 9,9 86,4 2,3
Барлығы: 2724 1673,9 289,4 1963,3 98,4
Қазақстандағы қазіргі мұз басулар. Қазақстанда қазіргі кезде жалпы ауданы
Қазіргі мұздықтардың пайда болуы. Қазақстанның мүздықтары реликті мұздықтар. Бұған
Осы күнгі
Қазақстанның тауларында қар жиегі ауаның қүрғақтығы мен климаттың штиненттігіне
Қазақстан мүздықтары типологиялық жағынан әр түрлі. Бір сыпыра себептерге
1. Қазақстан тауларындағы осы
2. Мүнда биік таулы қыраттар басым, оларға
3. Қазақстанның шығыс, оңтүстік-шығыс
Қазақстанда мүздықтардың мынандай негізгі типтері кездеседі:
1. Аңғарлық мүздық, кәдімгі Альпі типтегі аңғарлық
2. Бұл мұздықтың фирн алаңдары жақсы дамыған
3. Түркістан типі. Бүлда аңғарлық типке жатады.
4. Қар типі. Ол
5. Аспалы мүздықтар.
6. Аспалы аңғарлардағы мүздықтар.
7. Жайпақ төбе мүздықтары. Биік
3-4 км-ге дейін, ауданы 1—2 км -ден 4-6 км
Алтайдағы қазіргі мұз басулар. Алтайдың биік жоталарының біразы солтүстік-батыс
1. Сарымсақты тауларында 2км2-дей бір аңғарлық, бір аспалы жэне
2. Оңтүстік Алтай жотасының батыс
3. Оңтүстік Алтайдың шығыс бөлігінде жалпы ауданы 41
4. Бұқтырма мүздықтарының
Сауыр-Тарбағатайдың қазіргі мұз басулары. Мүндағы мүздықтар Сауыр сындағы
Жоңғардың қазіргі мұз басулары. Жоңғар Алатауында қар жиегі оның
Бірғайлы тобы: ауданы 43 км2 30 мұздық.
Тентек тобы: 96 км2 87 мұздық.
Лепсі тобы: 84 км 57 мұздық.
Басқан тобы: 88 км2 49 мұздық.
Сарқант тобы: 30 км2 9 мұздық.
Қора тобы: 72 км 62 мұздық.
Көксу тобы: 136 км 103 мүздық.
Жоңғар Алатауының оңтүстік беткейінде қазіргі мүз басудың 3-орталығы бар:
1. Хоргос орталығы.
2. Тышқан орталығы.
3. Өсек орталығы.
Орталық Тянь-Шаньның Қазақстандық бөлігігің мұз басулары. Қазақстанға оргалық Тянь-Шань
Іле Алатауы Тянь-Шаньның басқа жоталырна қарағанда
Мұз басудың ірі түйіндері Ақсай, Үлкен Алматы, Кіші Алматы,
Осы айтылған түйіндерден басқа Іле Алатауының солтүстік беткейінде ше
1. Аңғарлық мұздықтар.
2. Тау беткейлерінің мұздықтары.
3. Денудациялық беткейлердегі мүздықтар.
2.3 Тұйықсу мүздығы
Тұйықсу мүздығы Тянь-Шаньның солтүстік жоталарының бірі. Іле Алатауында ұзындығы
Тұйықсу ғылымда 1902 жылдан белгілі. Оның пішін-болмысы жайында алғаш
Табиғаттың қүпиясын қымтай жасырған мүздықтар қызықтырып, өзіне шырдыдатұрды. Арман
Жұмысқа орналасқан күйде кезекті еңбек демалысына дейін қаржы жинады,
Біздің білетініміз, Түйықсу мүздығы Тянь-Шаньның солтүстік жоталарының |іболып географиялық
Мұздықтың төменгі бөлігін қараңыз, сусыған қиыршық тас пен үлкен-үлкен
Тау өзендерінің бастауындағы мұздықтар кескіні әдемілігімен айрықшаланар жоғары беткейі
Орталық Тұйықсу бұлардың жанында 4 есе үлкен. Ерекшеліктерін ескерер
Ал, ғылымға керегі мэліметке толы нақты деректер. Сол себепті
Тұйықсу мүздығына жүргізген көптеген бақылау нәтижесі ауа райына байланысты
Мұздықтың кербез кейпі көз арбайды. ¥шар басы аспан тепкен
Ол алдымыздағы Погребецкий қарлы шыңынан бірнеше метр ғана төмен
Сыздықтаған су кішкене сызық жиектермен аққан бойы мүздық тілдерінің
Оң жақтағы моренаны орталықтағы деп Түйықсу мен Тұйықсу тізбегі
Гляциолог ғалымдармен болған бірнеше күннің қызықтылығы да сол, ірьден
Мәселен, С. Дмитриев ол жерге жаңбыр өлшегіш пен метеорологиялық
Қазақстанның биік таулы аймақтарында 2700-ден аса Мүздықтар бар, олардың
Мұздықтар, жылдың жылы жартысында түскен жылудың маусымдық
Әр түрлі ендіктердегі климаттық жағдайлардың
Климаттық қар шегінің биіктігі әр жылдарда метеорологиялық
Маусымдық қар шегі өз деңгейін ауаның температурасының маусымдық ІІлмалығына
Орографиялық қар шегі шатқалдарда, қуыстарда сақталған қар дақтарының жоталарының
Қар шегінен жоғары түскен қарлардың шоғырлануына қолайлы жағдай Ісайтын
Келесі жауған қар, алдыңғы қардың үстіне
Мұз қабыршақтың қалыңдығы 1-миллиметрден 50 см-ге дейін болады. шаты
Ал, тығыздалған фирн, денесіндегі ауа қоспаларының арқасында
Мұздықтың қалыптасу процесінде режеляция
Сыртқы күштердің әсер етуіне қарамай
Қалыптасқан глетчерлік мұз ауырлық күшінің әсерінен
Мұздықтардың қозғалысы айтарлықтай
Аңғардың тарылуы мұздықтың қозғалыс жылдамдығын
Қозғалыс кезінде мүздықтардың денесінде қапталдық, ұзына бойлық рекөлденең жарықтар
Мұздың жайылма ағу барысында туындайтын көлденең кернеулер веерге ран
Көлденең жарықтар мүздықтың табанында көлденең орналасқан кертпештің Іщы) болуынан
Қозгалыс процесінің барысында мүздықтар
Мұздықтардың денесіне түскен жэне мүздықпен бірге қозғалысқа қатысатын •
Беттік мореналар аңғардың
Ішкі мореналар алғашында Мұздықтың
Төменгі немесе түптік мореналар
Морендік материалды мұздық тұгелімен өзінің тілінің шетіне
Қар шегінен төмен
Мұздыққа жылу тек оның беткі қабаты арқылы
Мұздың үздіксіз еру жағдайында мүздықтың тілінің қар шегінен төмен
Іай болады яғни мүздық шегінеді.
Қысқы жэне жазғы еру жағдайларының
Көпжылдардың көлемінде өтетін мүздықтардың алға жылжуы жэне
Мұздық пен мұз суының геологиялық жүмысы және жер бедерін
Мұздың өз табанын бү_зу жүмысын экзарация (латынша-жыртудырқу). Үстінен басқан
Жұмыр тастарының көлемі үлкен. Мұз салмағынан оның табаны майысып,
Таулы өлкелерде мұз әсерінен жоғарыда аталған қар, цирк, мүз
Мұз экзарациясы және бүзу эрекетінен жаралған ірілігі эр түрлі
Мұздың денесіндегі орнына байланысты көшкін мореналар бірнеше түрге Іінеді.
Бүйірлік мореналар мүздан жоғарғы тау бетінің бүзылып үгілген кесектер
Түпкі мореналар мүз экзарациясынан уатылып, кейінірек мүзға еріген терден
Мұз аккумуляциясы негізінде морена шөгінділерінен құралады. Олар лтік кезеңінде
гың жылжыған бағытын бойлаған үзын жалдар түзсе,
Климаты. Кең байтақ Казақстан жерінде
Радиация Қазақстан аумағы үстінде бүкіл жыл бойы жоғары қысымды
цы қабаттар тән келеді. Жалпы республика аумағының көпшілік бөлігінде
Қазақстанда жылудың булануға жүмсалатын жылдық шығынының
2.4 Мұздықтардың халық шаруашылығындағы маңызыы.
Мұз-судың қатты күйі. Аморфтық және кристалдық болып бөлінеді. Табиғатта
Мұзбасу жер бетіндегі барлық табиғи мұздықтар жиынтығы. Мүздарға осфера
Теңіздік мұз өздігінен немесе құрлықтағы мүздарға байланысты дамиды. Бірінші
Мұздық-жер бетіндегі шағын мүздар жиынтығы. Мұздықтар қатты атмосфералық жауын-шашынның
Қорытынды
Сонымен, жер жүзінде қүрлықтың 16,2 млн км2 аумағын, яғни
Бұрынғы ТМД-дағы мұздықтардың жалпы саны 28,5 мыңнан астамы Арктиканың
Екінші орында субтропикалық белдемнің мүздықтары. Мүндағы мүз қүрсану ауданы
Арктикалық зонадан өзге аумақтардың мүздықтары түгелдей дерлік таулық мүздықтардың
Мұзздықтардың түзілуі қатты жауын-шашын еріп жэне буланып үлгермей үсті-үстіне
Қатты жауын-шашын балансы олардың мөлшері мен температурасы арқылы анықталады.
Жоғарлаған сайын жауын-шашын мөлшерінің артуы шексіз емес, бүл олардың
Климатқа, жер бедеріне, қорлану және ағын жайларына байланысты Мұздықтар
4) таулы (альпілік);
5) материкті (жабынды);
6) екеуінің аралас түрі.
Қазақстан территориясында А.П.Горбуновтың мөлшерлік есебі бойынша ауданы 16760 шаршы
Мұз-судың қатты күйі. Аморфтық жэне кристалдық болып бөлінеді. Табиғатта
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Өтемағамбетов.М. "Қазақстанның физикалық географиясы". Алматы-1967.
2. Бейсенова.Ә. "Қазақстан табиғатын зерттеу
3. Көпбасаров.Ж. "Гидрология, гидрометрия,
4. Жүлісов. "Қүрылымдық геология":Алматы.2000.
5. Чупахин.В.М. "Физическая география Тянь-Шаня". Алматы.1964.
6. Түяқбаев.Н т.б. "Жалпы геология курсы".Алматы., Білім.1996.
7. Тоқмағамбетов.А. Қазақ-совет энциклопедиясы.
8. Никитин.С. Боровое Алматы «Қазақстан» 1970ж. 9.11 Дала мен
10.// Евразия К2 -2006ж. 12 мамыр.
11. Бейсенов.А.С. Исследования природы Казахстана. Алматы. 1979.
12. Байханов.С. Дария тағы тасыды. «Ақ жол Қазақстан» 2005.№9.
№1.2004,
14. Шумский.П.А. "Основы структурного ледоведения" Москва. 1955. 15.// Флора
Ташкент. 1972.
17. Виноградов.И.В. "Суда ледового плавания" Москва. 1946.
18. Невский.В.В. Нильсон.О.А. "Океания" Москва.1971.
19. Леонтьев.О.К. "Дно океана" Москва.1968.
20. Бірмағамбетов.Ә., Мамырова.К. "Географиялық сөздік" Алматы. 1992.
21. Кәріпбеков.Қ., Бейсенова.Ә. "Қазақстанның физикалық географиясы" Алматы. 2000.
22. Есназарова.Ү. "Қазақстанның физикалық жэне эканомикалық географиясь:
Алматы.1994.
23.//Энцеклопедия планета земля. Москва. 2001.
24. Голуб.А.А., Струкова.Е.Б. "Экономика природопользования" Москва. 1995. 25.//Ледоколы.
26. Астахов.А.С. "Экономическая оценка запасов полезных ископаемых" Москва. 1981.
27. Бейсенова.Ә., Самақова.А., Есполов.Т., Шілдебаев.Ж. "Экология жэне
28. Мамыров.Н.Қ., Тонкопий.М.С., Упішев.Е.М. "Табиғатты пайдалану экономикасы"
29.//География жэне табиғат. 2005.
30. // География жэне табиғат. 2007.
31. Өтемағамбетов.М. "Қазақстанның физикалық географиясы" Алматы. 1967.
32. Есназарова.А. "Физическая география Казахстана" Алматы. 2000.
33. Анкинович.Е.А., Анкинович.С.Г. "Вещественный состав ванадиеносного горизонтав Каратау"
34. // Хабаршы география сериясы. 2007.
35. Бейсенова.А. "Қазақстан табиғатын зерттеу жэне физикалық география идеяларының
