Шошқа өсіру курстық жұмыс
Кіріспе
Қазақстан Республикасында нарықтық экономика қалыптасқан жағдайда еліміздің егемендігін қамтамасыз етудің басты мәселелерінің бірі - жеткілікті азық -түлік қорын құру болып табылады. Осы аса маңызды бағытқа негізгі күш-жігерді шоғырландыру қазіргі кезеңнің бірінші дәрежелі міндеті болып саналады.
Республикада азық – түлік проблемасын шешуде шошқа шаруашылығының алатын орны ерекше. Бұл еліміздің ет қорын жедел түрде толықтыруға мүмкіндік беретін мал шаруашылығының айрықша саласы.
Қазіргі кезеңде Қазақстанда өндірілетін барлық еттің 13 пайызы шошқа етінің үлесіне тиеді, ал Тәуелсіз Мемлекеттер Достығында (ТМД) - 50 пайызға дейін жетеді.
Шошқа еті мен май
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 24 бет
Пәні: Басқа тақырыптағы курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе
Қазақстан Республикасында нарықтық экономика қалыптасқан жағдайда еліміздің егемендігін
Республикада азық – түлік проблемасын шешуде шошқа шаруашылығының
Қазіргі кезеңде Қазақстанда өндірілетін барлық еттің 13 пайызы
Шошқа еті мен майының жоғарғы тағамдық қасиеттері дүние
Сонымен, қорыта келгенде өзінің жоғары өсімталдылығы, құрсақта даму
Бұл курстық жұмыста шошқаны жасына әрі жынысына байланысты
Мал шаруашылығының дамуы үш факторға негізделеді. Оның біріншісі
Мал мен құс басының қоректенуін ғылыми түрде ұйымдастырып,
Білімді маман қолдағы мал мен құсты өсіру мақсатына,
2.1. Шошқаларды ұстаудың жүйелері
Шошқаның биологиялық ерекшеліктері (азық талғамауы, көп төлділігі, тез
Шошқа етін өндірудің қазіргі технологиясы өндіріс цехтарынан тұратын
Шошқа етін өндіру технологиясында өсірудің 1,2 және 3
• бір фазалы әдісте торайларды олар торайланған станоктарда
• екі фазалы әдісте торайларды торайлау цехынан, енесінен
• үш фазалы әдісте торайларды үш жерден өткізеді:
Барлық әдістерде мегежіндерді торайларынан айырған соң ұрықтандыру цехына
Шошқа шаруашылықтарында оларды ұстаудың екі түрін қолданады: серуенге
Уақтылы серуендету жүйесінде шошқаны жекеленген немесе топтық станоктарда
Серуендеу алаңының көлемі шошқаның басына байланысты.
Серуендеу алаңының мөлшері әрбір басқа есептегенде: ұрықтандырғыш қабандарға
1-сурет. Шошқаларды өз еркімен серуендетіп ұстау
Серуендеу жүйесі шошқалардың денсаулығы мен өнімділігіне оң әсер
Серуенсіз жүйені бордақылайтын малдарға қолданады. Оларды топтық станоктарда
Біздің республикамыздың қазіргі жағдайында, негізінен ұсақ жекеше шаруашылықтар
Серуенсіз жүйеде шошқаларды төсеніште немесе көпярусты торлы батареяларда
2.2. Шошқаларға арналған қоралар және оларға қойылатын талаптар
Шошқа шаруашылықтарында әрбір өндірістік топтың жануарларын жеке қораларда
2-сурет. Шошқаға арналған станоктар
1-мегежін жататын орын; 2 және 3-торайларға арналған жылытылатын
Мегежіндерді және еметін торайларды өсіретін станоктардың көлемі
1-кесте
Көрсеткіштер СОСФ-35 ОСМ-60 ОСМ-120
Станоктардың габаритті
молшері, м:
ұзындығы
Ені
Биіктігі
Станоктың ауданы, м2
2,1
1,75
1,2
3,68
3,1
2,05
1,1
6,35
3
2,55
1,08
7,65
Бұндай шаруашылықтарда қабандарға, бойдақ және ұрықтанған мегежіндерге, буаз
Станоктардың түрі мен конструкциясы шошқаларды күтіп-ұстаудың түріне байланысты
Әр түрлі жастағы шошқаларға арналған топтық станоктың көлемі,
2-кесте
Мал топтары Тауарлы шаруашылықтарда Асыл тұқымды фермаларда
Тексерілетін шошқалар және күйіттеуіштер
Қысыр, буаздық мерзімі аз және буаздықтың бірінші
жартысындағы мегежіндер
Енесінен ажыратылған торайлар
2,5
1,9
0,35
2,5
2,0
0,4
Сонымен қатар шаруашылықта шошқа басы көп болған жағдайда
Шошқаларды өз еркімен серуендетіп ұстауға арналған қораларды климаты
кіріп-шығып жеретін тесіктер қалдырады. Тесіктердің саны мен көлемі
Станоктың көлемімен бірге (3.2.1. және 3.2.2. кестелер) шошқаны
Станоктардың еденін негізінде құрама етіп жасайды: қи алаңын
Шошқалардың серуендеу алаңының көлемі шамамен әр басқа 8—10
3-сурет. Шошқаларды топтық станоктарда ұстау
2.3. Әртүрлі жастағы шошқа кораларындағы колайлы микроклимат көрсеткіштері
3-кесте
Көрсеткіштер
Қысыр,
жаңадан
буаз
мегежіндер
Қабандар
Буаздығы ауыр
мегежіндер
Емізеш
мегежінлер
Енесінен
ажыратылған торай
лар мен
өсіруге
арналған
төл Бордақы
шош
қалар
Температура, "С 13 19 13
Салыстырмалы ыл-
ғалдылығы, пайыз
75
75
70
70
70
75
Ауа козгалысы, м/с 0,3 0,3 0,15 0,15
Зиянды газдардың
концентрациясы:
Көміртегі
диоксиді, пайыз
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
Аммиак, мг/м3 20 20 10 10 20
Күкіртті сутегі, мг/м3 10
10
10 10 10 10
Ауаның микробпен
ластануы, 1м3
ауада, мың м д
80...100
50...60
50...60
40...50
40...50
100...150
Ескерту: мегежіндер үшін температура 18...22°С, торайлар туылғаннан кейін
Әртүрлі жастағы шошқа кораларындағы ауа алмасуының нормативі, 100
4-кесте
Қора Қыста Ауыспалы кезеңде Жазда
Қысыр, жаңадан буаз мегежіндер
үшін
35
45
60
Қабандар үшін 45 60 70
Буаздығы ауыр мегежіндер үшін 85 50 70
Емізетін мегежіндер
торайлар үшін
50
60
75
Енесінен ажыратылған торайлар
үшін
35
45
60
Өсіруге арналган төлдер үшін 45 55 65
Бордақыдағы малдар үшін 35 45 60
Шошқа шаруашылықтарында жануарларды болектеп ұстайтын болғандықтан қораларда малдың
Шошқа қораларының микроклиматын оптимальды ету оларды аурулардан сақтаудың
Қоршаған ортаның температурасының кұбылмалы болуы (жоғары немесе төмен)
Аналық басқа арналған қорада 2 тұрлі температуралық тәртіпті
Торайлар жататын орынды жылытудың ең тиімдісі сәуле жылуын
Жаздық кезеңде жоғары температура әсіресе қоңды малдарда жылу
Ауаның ылғалдылығының 75—95 пайызға дейін өзгеруі шошқалардың арасындағы
Шошқалардың стресс жағдайы қора ауасында зиянды газдардың, шаңның
Оптимальды жарықтылық зат алмасудың және эндокринді бездердің функциясының
Шошқа қораларының жеткіліксіз жарықтылығы торайлардың тірі салмағының өсуін
Бордақыланатын шошқаларды төмен жарықтылық жағдайына соярдан бұрын 70-80
Шошқалардың денсаулығы мен өнімділігі микроклиматтың барлық көрсеткіштерінің
Қолайсыз микроклимат жағдайында шошқалардың резистенттілігі және салмақ өсуі
Шошқа басқа малдарға қарағанда, тек жемі мол шаруашылықта
Шошқа азықтың барлық түрін жейді, олар әсіресе жем,
Азық қорына байланысты шошқаларды азықтандырудың үш типі пайдаланады:
Рацион құрылымын құрғанда әр азық пен негізгі азықтық
Рацион құрамына кіретін азық топтарының оның жалпы қоректілігіне
Жазда қабандардың күнделікті рационына 2-3 кг балауса азықтар,
Шошқаға берілетін жемшөпті алдын ала өңдеуден өткізіп, ірі
Азық көмірсулары шошқа организміне қажетті энергия жеткізумен қатар
2.4. Қабандарды азықтандыру
Қабандарға арналған қоралар максимальды сыйымдылығы 100 бастан көп
Ұрықтандырғыш қабандар жеке станоктарда ұсталады, оның ауданы 7
Құрғақ азыққа арналған ыдыстың ені 50 см, биіктігі
Бір басқа қолданылатын су мөлшері тәулігіне 25 л:
Қабандарды пайдалану тәртібін оның жасына, қонды-лығына, түріне және
Ірі шаруашылықтарда қабандарды интенсивті пайдалану 2,5-3 жылға дейін
Ұрықтандыру үшін пайдаланатын қабандарды жұқпалы аурулары жоқ шаруашылықтардан
Күнделікті активті моцион (ұзақтығы 1,5—2 сағат, қашықтығы 2-3
Жан-жақты азықтандыру шәует сапасын арттырады. Қабандардың азықтық жәнс
Қабандарға арналған рацион әртүрлі азықтардан құралуы тиіс. Рацион
Қабан бір шағылысқан кезде 400-500 мл шәует бөледі.
Қабандардың ерте жарамсыз болуының (аяқ аурулары, импотенция, шүйе
Әрбір ұрықтандырушы қабанның ветеринариялық төл құжаты болуы керек.
2.5. Мегежіндерді азықтандыру
Торайлау цехына мегежіндер торайлауға 7—10 күн қалғанда әкелініп,
Торайларын емізетін аналықтардың жеке станоктары қоршаулармен арнайы бөліктерге
Станок ішіндегі қоршаулар конструкциясы торайлау кезінде мегежінді бекітуді
Торайларды жылыту үшін станоктарда локальді үзбелі жылытатын арнайы
4-сурет. Мегежінді торайларымен ұстайтын жеке станок
Мегежінге басты қойылатын талап, олардың жақсы көбею көрсеткіштері
Мегежіндерді буаздық кезеңіне байланысты жекелей немесе шағын топтармен
Оптимальды жағдайларда әрбір мегежін жылына 2,0-2,2 рет торайлайды,
Мегежіннің денсаулығын оның азықтандырылуы мен бағуы анықтайды.
Басқа жануарларға қарағанда мегежіндер азықтың толық құндылығына көп
Азықтық заттарға мұқтаждығы бойдақ мегежіндерде тірідей салмағына, буаздарда
Бойдақ және буаз мегежіндердің 100 кг тірідей салмағына
Емізетін мегежіннің әрбір 100 кг тірідей салмағына 1,85
Мегежіндерді буаздықтың бірінші кезеңінде күніне 2 рет, екінші
Торайлауға 10-15 күн қалғанда құрама азықтарды сүйылтып береді.
Мұндай тәртіп желінсаудың алдын алу үшін жасалады, әрі
Буаз шошқаларды қораға көшіруден бұрын ондағы торайлау орындарын
Торайлау алдында шошқалардың желініне аса назар аударады, бұл
Туар алдында мегежіндерді жекелей ұстайтын болса 5—7 тәулік
2.6. Торайларды өсіру және азықтандыру
Емшектегі торайларды азықтандыру торайлардың басқа мал төлдеріне қарағанда
Емшектегі торайларды өсіру барысында төмендегі 4 кезең жауапты
Жаңа туылған торайларды 2 сағаттан кешіктірмей уызбен азықтаңдырады
Көп төл болған жағдайда (10 торайдан жоғары) көбінесе
Туғаннан кейінгі кезеңде торайлардың негізгі тамағы мегежіннің уызы
Жаңа туылған торайлардың қанында гаммаглобулин болмайды. Оларда гаммаглобулин
Аллиментарлық анемияның алдын алу үшін құрамында темірі бар
Торайлардың өсуін олардың салмағын уақытылы өлшеу арқылы бақылайды.
Торайлар жақсы өсу үшін инфрақызыл шамдарымен әлсін-әлсін қыздырылып
Торайларды өсіру технологиясына байланысты 26-60 күндік жасында енесінен
Өсуі кешеуілдеген емшектегі торайларды арнайы профилакторийлерде
немесе жекеленген топтарда өсіреді.
Енесінен айырған торайларды азықтандыру. Енесінен айырғаннан кейін торайларда
Енесінен бөлгеннен кейін торайларды 4 айға дейін өсіру
Стрестің алдын алу үшін торайларды енесінен айырғаннан кейін
Станоктың көлемін 2,4x4,06 м етіп, оларды 4 қатар
Торайларды ерте жасынан азықтарды (қуырылған жүгері, бидай, арпа
Торайларға 1 айлығынан бастап сүттің орнына көк сүт
Ажыратқаннан кейінгі алғашқы күндері торайларды емізу кезеңінің соңғы
Азық қүрамында микроэлемент мен витаминдер жетіспесе рационға премикс
Торайларды өсіру табысы азықтарды дайындауға және азықтандыруға байланысты
Стрестің алдын алу үшін торайларды бір азықтан екіншісіне
Әрбір топтау кезінде торайлардың салмағы 5-7%-ға төмендейді. Сондықтан
Енесінен айырған торайларды ұстау және азықтандыру жағдайы олардың
2.7. Шошқаларды бордақылау
Шошқа шаруашылығында торайларды ет үшін және ересек шошқаларды
Бордақылау кезінде максималъды тәуліктік салмақ қосуды (700-1000 г)
Шошқаларды азықтандырудың тиімділігіне азық құрамы, азықтандыру режимі, сонымен
Шошқа етінің сапасына азықтар әсер етеді. Осы көрсеткіш
Нашарлататын азықтарға: сұлы, соя, жүгері, кебек, картоп, күнжара,
Етті бағытта бордақылауда торайларды 3-4 айында қойып, тірідей
Бордақыланатын шошқалардың азықтық заттарға мұқтаждығы азықтандыру кезеңі мен
Өсіп келе жатқан бордақыланатын торайлардың 100 кг тірідей
Жоспарланған тәуліктік орташа өсімнің мөлшері жоғары болған сайын,
Етті қажетті салмаққа (кондицияға) дейін азықтандырған кезде рационның
Концентратты - картопты типті рационның құрамы: концентраттар 60-75
Бордақыланатын торайларды витаминдермен және микроэлементтермен қамтамасыз ету үшін
Бордақылау кезінде ылғалдылығы 60—70% азық қоспасымен азықтандырған жөн.
Шошқаларда, әсіресе бордақылау кезінде каннибализм жиі байқалады, бұл
Қоралар бордақы шошқалардан босаған соң мүқият түрде механикалық
3. Техникалық қауіпсіздік
Техникалық қауіпсіздік және өндірістік - санитариялық шаралар жиынтығы
Алғашқы нұсқаумен барлық жұмысқа жаңадан келген адамдар (міндеті
Жұмыс орнындағы нұсқауды топ жетекшісі жүргізеді. Бұл нұсқау
Кезеңді нұсқау мал шаруашылығы жұмысшылары үшін 6 айда
Шошқа шаруашылығында еңбек шарты қоражай ауасының зиянды газдармен,
Мал шаруашылығындағы жұмысшылар арнайы жэне санитариялық киімдермен қамтамасыз
Химиялық дезинфектанттардың зиянды әсерінен қорғану үшін жұмысшыларға алжапқыш,
Санитариялық киім бұл ет және ет өнімдерінің, сүттің
Ауру малмен, өлексемен, қимен жанасу нәтижесінде жұмысшыларға кейбір
Малмен жұмыс істеуге 18-ге толмағандар, жүкті және бала
Қызмет көрсетушілер ауру малды күту барысында міндетті түрде
Залалсызданған қи мен өлекселерді резеңке етік, қолғап, комбинезон
Кейде жұмысшылардың оқыс қимылынан мал шошынып, адам денесіне
Шошқа шаруашылығындағы жұмысшылардың барлығына санитариялық инспекция бекіткен санитариялық
Туберкулезбен, бруцеллезбен және басқа да адам мен малға
Сүт фермасында жүмысшылардың жеке басының гигиенасын сақтаудың маңызы
Ветеринариялық мамандар үнемі ауру малмен және өлекселермен тікелей
Ветеринариялық - санитариялық өткелде жұмысшылар мен мамандар өз
Қорытынды
Қорыта келгенде шошқаны ұстау, күтіп-бағу барысында ветеринариялық талаптарға
Шошқа еті мен майының жоғарғы тағамдық қасиеттері дүние
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Таңатаров А.Б., Атабайұлы А., Таңатаров М.А. «Шошқа
2. Таңатаров А.Б., Атабайұлы А.,Таңатаров М.А. «Шошқа шаруалығы»
3. Н.Омарқожаұлы «Мал азығын бағалау және малды азықтандыру»
4. Н.Омарқожаұлы Б.Әкімбеков «Мал шаруашылығы» Астана, 2008
5. Е.Садықұлов, Ә.Байжұманов, Қ.Бегімбеков «Мал өсіру және селекция
