М.Жұмабаев поэзиясындағы өмір және өлім проблемасы курстық жұмыс
Кіріспе
Мағжан дүниетанымы
Жиырмасыншы ғасырдың басы — қазақ философиясының даму тарихы тұрғысынан әлі күнге дейін толық және терең зерттелмеген кезең. Бұл кезеңде әйгілі ақындар мен жазушылардан, ғалымдар мен қоғам қайраткерлерінен құралған демократиялық бағыттағы қазақ зиялыларының ерекше шоқжұлдызы: Шәкәрім Құдайбердіұлы, Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Мұстафа Шоқай, Міржақып Дулатов, Жүсіпбек Аймауытов, Мағжан Жұмабаев, Мұхтар Әуезов сынды алыптар өмір сүрді. Олардың бізге жеткен шығармашылық мұрасын қайта жүйелі зерделеу кезінде бұл ойшылдардың с
ол заманда-ақ көтерген мәселелерінің мәні өте терең екенін және айтқан ойларының мағынасын енді ғана толық түсіне бастағанымызды байқаймыз. Шын мәнінде олар өз заманынан озық туған тұлғалар еді.
Жалпы, Шығыстың бай философиялық және әлеуметтік ойы, оның ішінде қазақ халқының философиялық ойы Батыстағыдай қалыптасқан философиялық жүйелерде емес, поэзияда, фольклорда, музыкада, ауыз әдебиетінде, мифологияда, мақал-мәтелдерде, қанатты сөздерде жатыр. Әлемді, адамды, оның өзін-өзі тануын, тұлғаның өмірдегі орны мен рөлін философиялық және этикалық тұрғыдан жан-жақты зерделеуге айрықша мән беру қазақ философиясының ерекше сипаты болып табылады. Бұл тұрғыдан келгенде қазақ философиясы — шығыстық философиядағы, ең алдымен, толық, рух
ани жағынан жетілген адам болу рухын қастерлеу мен зерделеу дәстүрін жалғастыра отырып, оны өзіндік мазмұнмен байытқан философия.
“Қазіргінің талай елін қайран қалдырған осынау байтақ кеңістікті кернеген поэзиялық әлем, — деп атап көрсетті Президент Н.Ә.Назарбаев өзінің “Тарих толқынында” атты кітабында, — тек қана сұлулық пен сезімнің шеңберінде шектелмеген. Ол жаңашылдықтың жалынын лаулата да білген. Содан да болар, қазақтың поэзиялық шығармашылығында мейлінше терең танымдық қасиеттер бар. Сондықтан да қазақтың дәстүрлі поэзиясы ұдайы философиямен шендесіп жатады”.
Қазақ халқының философиялық және әлеуметтік ойын зерттеуші ғалымдар осындай ерекшеліктерді ескеріп, ұлттық әдебиетті ұлттық философияның өмір сүру формасы ретінде түсінгені, көркем әдебиет туындыларын салыстырмалы талдау әдісін қолдана отырып зерделегені, жеке тұлғалардың поэтикалық мұрасындағы философиялық мазмұнды ашып көрсету үшін оны герменевтикалық тәсілдің көмегімен қайта саралағаны дұрыс болар еді.
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 16 бет
Пәні: Басқа тақырыптағы курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе
Мағжан дүниетанымы
Жиырмасыншы ғасырдың басы — қазақ философиясының даму тарихы
Жалпы, Шығыстың бай философиялық және әлеуметтік ойы, оның
“Қазіргінің талай елін қайран қалдырған осынау байтақ кеңістікті
Қазақ халқының философиялық және әлеуметтік ойын зерттеуші ғалымдар
Жиырмасыншы ғасырдың басындағы қазақ ойшылдарының көзқарастары терең демократиялық
Дәл осы кезеңде ғұмыр кешкен ең көрнекті қазақ
Ал қазақ халқының тағы бір кемеңгер перзенті Мұхтар
Бұдан біз көзі тірісінде-ақ Мағжан Жұмабаев жырларының қазақ
Жүсіпбек Аймауытов сөзімен айтсақ, “Мағжан сыршылдығымен, суретшілігімен, сөзге
Біздің бұған қосарымыз, ақын жырларындағы әлгі “нәзік үнді
Ақынды алғашқы өлеңдерінен бастап, соңғы демі үзілгенше туған
“Шынында менің өзім де — от,
Қысылған қара көзім де — от.
Мен оттанмын, от — менен
Жалынмын мен жанамын
Оттан туған баламын”.
Ақынның “от” деп отырғаны — халықтың ұлттық рухы.
“Қайғыланба, соқыр сорлы, шекпе зар,
Мен — Күн ұлы, көзімде күн нұры бар.
Мен келемін, мен келемін, мен келем,
Күннен туған, ғұннан туған пайғамбар”.
Жоқ, бұл — кезінде Еуразия құрлығын ат тұяғымен
Жиырмасыншы ғасырдың бас кезіндегі қазақ зиялыларының ұлы шоғырын
“Кел, қазақ, қолдағыдан құр қалмайық,
Отырайық жиылып, оңдалайық.
Мың жылғы өткен қумай ата заңды,
Өнерден кем қалмайық, ойланайық,
Жер қалар, біз жиылып қала салсақ,
Қайдағы оңды жерді таңдап алсақ”, —
деп, отырықшы тұрмысқа көшіп, қала салуды елді, жерді
“Ескіше тұрып егеспе,
Заман — түлкі, тазы бол
Базарша дүкен құр енді”, —
деп халықты сауданың тілін білуге, қазіргі тілмен айтқанда,
“Кітап әпер, оқысын, балаң қолына,
Малды аяма оқу-білім жолына.
Өнер алып, басқалармен қатар бол,
Қосыл бірдей азаматтың тобына!” —
деп, қазақ ұлтының әлемдік өркениет көшіне қосылуының жолын
Мағжан Жұмабаев — тек бір ұлттың ішкі әлеуметтік
“Адамзат баласына енді көштім:
Япыр-ай, осындай-ау адам-дағы
Бірі күшті, біреуі жаман-дағы
Күштісі әлімжеттік қылғаннан соң,
Дүние де жақсылықтан аман-дағы”.
Қалай “тырысады”, қалай “қатар болады”? Әрине, өзін-өзі дамыту,
“Қарашы төңірекке мойның бұрып,
Алтай, Орал бойында тұрған түрік.
Аты да, заты да жоқ, дыбысы жоқ,
Жоғалған әлдеқайда іріп-шіріп...” — деп, сонау замандарда ықпалымен
“Япыр-ай, айырылдық па қалың топтан,
Шабылып қайтпайтұғын жауған оқтан?!
Түріктің жолбарыстай жүрегінен,
Шынымен қорқақ құл боп жаудан бұққан?!
Шарқ ұрып ерікке ұмтылған түрік жаны,
Шынымен ауырды ма, бітіп халы?!
От сөніп жүректегі құрыды ма
Қайнаған тамырдағы ата қаны?!
Бауырым! Сен о жақта, мен бұ жақта
Қайғыдан қан жұтамыз.
Біздің атқа лайық па құл боп тұру?
Жүр, кетелік Алтайға, ата мирас алтын таққа”.
Алтай – түркі халықтарының бір алтын бесігі, өз
Қазір қырықтан аса халық болып қалыптасқан барлық түркі
“Түркістан — екі дүние есігі ғой,
Түркістан — ер түріктің бесігі ғой,
Тамаша Түркістандай жерде туған,
Түріктің тәңірі берген несібі ғой”.
Шынында да, Түркістан екі дүниенің — Шығыс пен
Ұлт тағдыры, ұлыс бірлігі туралы “он ойланып, жүз
“Көп білем деп бөлуге,
Көп күлем деп өлуге
Жақын қалды Күнбатыс...
Қысық көзді Күншығыс,
Болсын соңғы бұл жүріс.
Күнбатысқа жүрелік...
Гүл қылайық қаласын,
Ұл қылайық баласын,
Мейірім есігін ашалық.
Мұндарларды адасқан,
Айырылып естен шатасқан
Күншығыстың жолына
Салайық, шетсің демейік,
Аямайық көмейік
Күншығыстың нұрына...”
“Таспен атқанды, аспен ат” деп, қатігез адамның өзін
Біз қазір төрткүл дүниенің Батысы мен Шығысы, Солтүстігі
Әрине, жер бетіндегі адамзат қауымы біртұтас. Бірақ олардың
Ұлт — ұлыс — жалпы адамзат қауымындағы саяси-әлеуметтік
Ойшыл ақын адам болмысына жақсылық жасауға деген ұмтылыс
Мағжан қазақ халқының шынайы өкілі ретінде әлемді, тарихты,
Мағжанның көзқарасы бойынша, адамның әдемі пішіндерді, табиғаттың сұлулығын
Ақын табиғат жайлы былай толғанады: “Үлбіреген гүл, күңіренген
Мағжанның философиялық көзқарасы бойынша, жан дегеніміз әлемді тануға
Мағжанның ойынша, жан дегеніміз оның көріну формаларының жиынтығы
Қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымы арнасында Мағжан жанды, көбінесе,
“Өзгеріссіз өмір сорға айналмақ,
Жүйрік жүрек сұр өмірде байланбақ.
Шын адам сол — ылғи шаттық жырымен,
Жүрек қалай қуса, солай айдалмақ”.
Өз жүрегінің қалауымен, жан-дүниесінің тілегімен ғұмыр кешкен адам
“Уланды жүрек, жан күйді,
Ішім толған қызыл шоқ.
Не себептен, тәңірі ие,
Денеге ем бар, жанға — жоқ”, — деп
Жалпы, адам өмірінің мәні, өмір мен өлім проблемасы
Ал, Мағжан “Қорқыт” поэмасын жазып, философиядағы өмір мен
“Әншейін өмір деген ермек үшін,
Күні ертең соғар жүрек өлмек үшін.
Ойланып қалай ғана уланбассың,
Берілсе адамға өмір өлмек үшін”.
Иә, адам — жер бетінің қонағы. Қазақ халқы
“Өлгені емес, жерді тастап кеткені,
Шын бақытқа ерте бастан жеткені”.
Содан да ақын бір сәт:
“Жел күңіренбе, жасың тый
Өлім күйі — тәтті күй
Балқиды жаным бұл күйге
Мені де, өлім, әлдиле
Әлдиле, өлім әлдиле”, — деп, жер бетіндегі азап
Жалпы, Шығыс философиясында, оның ішінде қазақ философиясында да,
“Ақылға кеш айналдым, қайран күнім,
Бір күні құшағына алар өлім.
Қара жерді құшақтап мен жатармын,
Сол кезде не деп мені сынар елім?”
Кешегі кеңестік құқықтық саясат ұзақ уақыт бойы осынау
“Жібердің басқа жұртқа жолбасшылар,
Әр жұрттың жолбасшымен көзі ашылар.
Не елші, не жол сілтер кітабы жоқ,
Алашқа әлде жазғаны бар да шығар?” — деп,
Қорытынды.
Шынайы поэзия туындысының қадір-қасиеті уақыт өткен сайын бедерлене
Мағжан поэзиясындағы адам құқы мен бостандығы ұлттық пен
Қолданылған әдебиеттер:
Нұрышева Г. Философия Алматы 2006
Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия Алматы 2004
Истоия филоcофии Москва 2004
ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
ҚОҒАМДЫҚ ПӘНДЕР КАФЕДРАСЫ
М.ЖҰМАБАЕВ ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ ӨМІР ЖӘНЕ ӨЛІМ ПРОБЛЕМАСЫ.
ОРЫНДАҒАН: ТОЙШУБЕКОВА Т.
201 «А» ж.м.
ТЕКСЕРГЕН: БЕКБОСЫНОВА Ж. Б.
АЛМАТЫ – 2009
ЖОСПАР:
Кіріспе: Мағжан дүниетанмы.
Негізгі бөлім: Мағжан поэзиясы:
Ұлт тағдыры
б) Өмір мен өлім проблемасы
Қорытынды
ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
ҚОҒАМДЫҚ ПӘНДЕР КАФЕДРАСЫ
М.ЖҰМАБАЕВ ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ ӨМІР ЖӘНЕ ӨЛІМ ПРОБЛЕМАСЫ.
ОРЫНДАҒАН: Абдипайзова Қ.Ж.
201 «А» ж.м.
ТЕКСЕРГЕН: БЕКБОСЫНОВА Ж. Б.
З
АЛМАТЫ – 2009
