Қазақстан Республикасының банк жүйесі курстық жұмыс
Жоспар - www.topreferat.com.kz
Кіріспе 3
1. Банктің пайда болуы және оның түрлері 4
2 Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасу тарихы және дамуы 5
2.1 1930-1932 жж. несие реформасы 7
2.2 1988 ж. түбегейлі банк реформасы. 8
2.3 Екі деңгейлі банк жүйесін құру 10
3 Ұлттық банк - Қазақстан Республикасының Орталық банкі 13
3.1 Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі: міндеттері, қызметтері және операциялары 17
3.2 Ұлттық банктің эмиссиялық қызметі 19
3.3 Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары 20
4 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктер 22
4.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктерді ашу және тарату тәртібі 24
4.2 Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы 27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 29
1
27
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Банк ісі
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚАРЖЫ ФАКУЛЬТЕТІ
…………….................
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қазақстан Республикасының
банк жүйесі.
Орындаған: Камбаров Ж.
Топ: Ф04К3
Қабылдаған: Супугалиева Г.
Алматы 2005 ж.
Жоспар
Кіріспе 3
1. Банктің пайда болуы және оның түрлері 4
2 Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасу тарихы және дамуы
2.1 1930-1932 жж. несие реформасы 7
2.2 1988 ж. түбегейлі банк реформасы. 8
2.3 Екі деңгейлі банк жүйесін құру 10
3 Ұлттық банк - Қазақстан Республикасының Орталық банкі
3.1 Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі: міндеттері, қызметтері және
3.2 Ұлттық банктің эмиссиялық қызметі 19
3.3 Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары
4 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктер 22
4.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктерді ашу және
4.2 Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы 27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 29
Кіріспе
“Банк” деген ұғым Италиян сөзі “bank” – орындық,
Несие жүйесінің негізгі буыны – банктер. Себебі масштабы
Тарихта банктің ең жай қызметі, мысалы, тұқым сатып
XV ғ. Ең ірі танымал болған банк Флоренциядағы
Капиталистік банктердің алғашқы ізашарлары Флоренция мен Венецияда 1587
Ал капиталистік банктер, керісінше ұдайы өндірістің, өнеркәсіп және
Сонымен қатар бнктер “несие ісінің екінші жағы -
1. Банктің пайда болуы және оның түрлері
Банктер немесе сондай-ақ институттар өте ертеректе пайда болған.
Банктердің бастапқы қызметі төлемдегі делдалдық болған. Осындай делдалдың
Банк ісі - қарыз капиталын жинақтаумен және оны
Осы айтылған жағдайларды қорыта келе банктің атқаратын қызметтерін
Уақытша бос ақша қаражатын тарту, жинақтау және оны
Кәсіпорындарға, мемлекетке, жеке адамдарға несие беру, бағалы қағаздармен
Ақша айналымын реттеу. Банк - әртүрлі шаруашылық субъектілерінің
Айналымға несие құралдарын шығару. Банк клиентін тек жинаған
Экономикалық және қаржылық кеңес беру.
Орындайтын айрықша қызметтеріне байланысты банктер: эмиссиялық және эмиссиялық
Эмиссиялық банк – ол айналысқа ақша белгілерін эмиссиялауға
Мемлекеттердің басқа банктердің барлығын да ақша белгілерін шығаруға
Инвестициялық және инновациялық банктердің екі түрі де ұзақ
Ипотекалық банктер – жерді және жылжымайтын мүліктерді кепілдікке
2 Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасу тарихы және дамуы
Кеңес үкіметі тұсында Қазақстан одақтас республикалардың бірі болғандықтан
Ресейдің банк жүйесі батыс елдердің банк жүйесіне қарағанда
Мемлекеттік банк (1860 ж. құрылған);
Қоғамдық қалалық (252 банк) және жер банктері;
Көп буынды жеке банктер: акционерлік банктер (49 филиалдары
Бұлардан басқа банктік операциялардың көпшілігін жүргізіп, сонымен қатар
1917 ж. қазан төңкерісінен кейін банк ісін ұйымдастыруды
1924 ж. акционерлік қоғам үлгісіндегі Сыртқы сауда банкі
1927 ж. КСРО Орталық атқару комитеті мен Халық
2.1 1930-1932 жж. несие реформасы
1930-1932 жж. жүргізілген несие реформасы елдегі банк жүйесінің
Несие реформасын жүргізу үшін елде біраз алғы шаралар
Біріншіден, бұл кезде экономика салаларында біраз жетістіктерге қол
Екіншіден, халық шаруашылығын тікелей мемлекеттік жоспарлы басқару жүзеге
Үшіншіден, Шаруашылықтың негізгі буыны - өнеркәсіп мекемесі шаруашылық
Төртіншіден, коммерциялық вексельді айналымнан шығарып, оның орнына есеп
Сонымен, несие реформасын жүргізу үшін алғы шаралар жасалып,
1930-1932 жж. жүргізілген несие реформасының қорытындысында жоспарлы социалистік
Банк жүйесі көрсететін қызмет белгілеріне қарай қайта ұйымдасып,
1959 ж. ұзақ мерзімді несие беретін банк жүйесі
2.2 1988 ж. түбегейлі банк реформасы.
Елдің әлеуметтік-экономикалық өркендеуін жеделдету және ақша-неси қатынастарының маңызын
Сөйтіп 1988 ж. қаңтарынан бастап КСРО-да банк жүйесін
КСРО Мемлекеттік банкі; оның міндеті – “банктердің банкісі”
КСРО Өнеркәсіп-құрылыс банкі; оның міндеті – өндіріс, құрылыс,
КСРО Аграрлы - Өнеркәсіп банкі; Оның міндеті –
КСРО Тұрғын үй және әлеуметтік банкі – ол
КСРО Жинақ банкі – ол бұрынғы жинақ кассаларын
КСРО Сыртқы экономикалық банкі – ол бұрынғы Сыртқы
Банк реформасының бірінші кезеңіндегі сәтсіздіктің ең негізгі себебі
Банк жүйесін бірсыпыра реттеген 1990 жылдың аяқ шенінде
2.3 Екі деңгейлі банк жүйесін құру
Қазақстан Республикасының қазіргі банк жүйесінің құрылуы 1990 ж.
Банк - өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп
Мемлекеттік банк осы Заң бойынша қызмет атқарып, ҚазКСР-ның
Кәсіпорындардың, ұйымдардың, кооперативтер мен азаматтардың несие-есеп жұмыстарын жүргізу
Коммерциялық банктер өздерінің акционерлер жиналысында қабылданған Жарғысы бойынша
Сөйтіп тәуелсіз Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қалыптасуы мен
Бірінші кезең, 1917ж. мен 1930ж. аралығы – патшалық
Екінші кезең, 1930 ж. мен 1987 ж. аралығы
Үшінші кезең, 1988-1991 жж. аралығы – елде мемлекеттік
Төртінші кезең, 1991 жылдан қазіргі уақытқа дейін –
Қазіргі уақытта экономикасы нарықтық типпен дамыған мемлекеттерді барлығында
Банктерді эмиссиялық және іскерлік (коммерциялық) деп бөлу Қазақстан
1-кесте
Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасу және даму
кезеңдері.
1930 жылға
дейінгі банк
жүйесі 1930-1987 жж. (Одақтық бір деңгейлі банк жүйесі).
Ресей Мемлекеттік банкі және көптеген несие-банк мекемелері.
2. КСРО Мемлекеттік Құрылыс банкі.
3. КСРО Сыртқы-сауда банкі. 1. Банк жүйесін
2. Жаңадан кооперативтік және коммерциялық банктердің құрыла бастауы.
3 Ұлттық банк - Қазақстан Республикасының Орталық банкі
Қазақстан Республикасының Орталық банкі еліміз тәуелсіздік алғаннан соң
Ұлттық банк – заңды тұлға, дербес балансы бар,
Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасы заңдарының негізінде өзінің
Ұлттық банктің негізгі міндеті - ұлттық валютаның ішкі
ақша айналымы, несие, банктік есеп айырысу мен валюталық
ақша, несие және банк жүйелерінің тұрақты қызметін қамтамасыз
несие берушілер мен салымшылардың, сондай-ақ шетел валютасын сатып
Ұлттық банктің міндеті оның атқаратын қызметтері арқылы орындалады:
Біріншіден, Қазақстан Республикасында мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізу, яғни
Ұлттық банк өзінің бағалы қағаздарын шығарады, сонымен қатар
Екіншіден, Қазақстан Республикасында қолданылатын банкнота және монетаны (теңге
Ұлттық банктің қолма-қол ақша қаражатын шығаратын, теңге мен
Үшіншіден, банктердің банкісі қызметін атқару. Ол үшін Ұлттық
Төртіншіден, үкіметтің және мемлекеттік органдардың банкі және агенті
Бесіншіден, банктердің ісін бақылау және қадағалау қызметі. Ол
Банктердегі бухгалтерлік есеп айырысудың, бухгалтерлік, банктік және басқа
Алтыншыдан, валюталық реттеу және валюталық бақылау қызметі. Оны
Резиденттер үшін шетел валютасын және шетел валютасындағы бағалы
Ұлттық валютаның шетел валютасыменен салыстырып, курсын реттейді. Халықаралық
Жетіншіден, елдің алтын валюта қорларын басқару қызметі. Оны
Президенттің немесе үкіметтің тапсырмасы бойынша Ұлттық банктің қоймасында
Ұлттық банк өз шығындарын өз қаражатымен өтейді. Оның
Ұлттық банктің жарғылық капиталы 20 млрд. теңгеден қалыптасады
Резерв капиталы – жарғылық капиталы мөлшерінен тұрады. Таза
Алтын валюта активтерін қайта бағалау шоты оларды қайта
алтыннан;
банкнота, монета түріндегі шетел валютасынан, шетелдердегі және республикадағы
Ұлттық банкте сақтаулы валюталық құндылықтардан;
шетел үкіметтері немесе халықаралық қаржы мекемелері шығарып, кепілдік
шетел валютасындағы жай және аударым вексельден;
өтімділігі және қауіпсіздігі қамтамасыз етілген жағдайдағы шетел валютасындағы
Арнайы провизиялар (резервтер) Ұлттық банктің шығыстары есебінен күмәнді
Ұлттық банктің қаржылық жылдағы таза табысы оның іс
3.1 Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі: міндеттері, қызметтері және
Ұлттық банктің несиелік ресурстары төмендегідей көздерден құралады:
меншікті қаражат есебінен;
басқадай банктерден тартылған және Ұлттық банкте шартты негізде
Қазақстан Республикасы төңірегінде тартылған қаражаттардан;
арнайы мемлекеттік қорлар мен бюджеттің уақытша бос жатқан
Қазақстанның Ұлттық банкі – тігінен басқарылатын жүйедегі біртұтас
Ұлттық банктің құрылымына департаменттер мен басқа да бөлімшелерден
Ұлттық банктің орталық аппаратында мынадай департаменттер мен дербес
зерттеу және статистика департаменті;
шетел операциялары департаменті;
ішкі операторлар басқармасы;
сыртқы байланыстар бөлімі;
заң қызметі департаменті;
әкімшілік департаменті;
нақты ақшалармен жұмыс жөніндегі басқарма;
инжинерлік қауіпсіздік жүйесін пайдалану бөлімі;
бухгалтерлік есеп департаменті;
есептеу жұмыс орталықтарының департаменті;
операциондық басқарма;
төлем жүйесі басқармасы;
банктік қадағалау департаменті;
бақылау және аудит департаменті;
персоналдармен жұмыс жасау басқармасы;
халықаралық қаржы ұйымдарының жобаларын іске асыру бөлімі;
мерзімді басылымдар және іскерлік ақпараттар бөлімі.
Сонымен қатар, Қазақстан Ұлттық банк құрылымына келесідей дербес
мемлекеттік сақтау қоймасы;
Ресей Федерациясындағы Ұлттық банк өкілеттігі;
Банкноттық фабрика;
Автобаза;
Қазақстандық банкаралық есеп айырысу орталығы;
Банктік сервистік бюро;
Мемлекеттің қадағалау инспекциясы.
Қазақстан Ұлттық банкінің жоғары басқару органы Басқарма болып
мемлекеттің ақша-несие саясатын дайындау;
банк қызметіне қатысы бар Қазақстан Ұлттық банкінің нормативтік
Ұлттық банктің банктермен операциялары бойынша ресми қайта қаржыландыру
банктердің ашылуына рұқсат беру және оларды қайтарып алу
жекелеген банктік операциялар түрлерін жүргізуге лицензиялар беру туралы
банктер үшін резервтік талаптар нормасын бекіту;
алтын валюта активтерін басқарудың негізгі қағидаларын анықтау;
Қазақстан Республикасы валютасының айырбас бағамын анықтау тәртібін бекіту;
Қазақстан Ұлттық банк жұмыс туралы жылдық есепті қарау,
Қазақстан Ұлттық банкінің жылдық балансын және табыс пен
Қазақстан Ұлттық банкі туралы нұсқауды, оның жарғылық капиталы
банктер үшін пруденциальдық нормативтер мен басқа да міндетті
еңбек жағдайын, оған ақы төлеу жүйесі мен мөлшерін
Қазақстан Ұлттық банкінің халықаралық және басқа да ұйымдарда
Директорлар Кеңесінің (Директораттың) құрамын бекіту;
Бухгалтерлік есептің қазақстандық стандартын ескере отырып, Қазақстан Ұлттық
Ұлттық банк мынадай операциялар жүргізеді:
бірінші кластық элементтермен шығарылатын алты айлық қайтару мерзімдегі
мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алады және сатады;
депозиттік сертификаттармен қайтару мерзімі бір жылға жататын борыштық
депозиттік және есеп-айырысу операцияларын жүргізе отырып, бағалы қағаздарды,
қаржы құралдарымен операцияларды жүзеге асырады;
қажет кезінде банктерде және қаржы ұйымдарында шоттар ашады;
чектерді жазып вексельдерді береді;
жарғыға қайшы келмейтін өз міндеттемелеріне сай келетін басқа
3.2 Ұлттық банктің эмиссиялық қызметі
Қазақстан теңгелік банкнотын шығару құқығы Ұлттық банкке ғана
Олар барлық экономикалық процеске қатынасушылардың төлем операциялары үздіксіз
Сол сиақты банктерде өз клиенттеріне нақты ақшаны ауыстырушы
Ұлттық банктің бұл монополиялық жағдайы жалпы шаруашылықтың ақша
Ұлттық банк бүгінгі таңда әр түрлі құндық белгілері
Немістің федералдық банкі біздің Ұлттық банкке қарағанда 8
Банкноттан басқа Ұлттық банк айналысқа монеталар да шығарылды.
Немістің федералдық банкінің Қазақстан Ұлттық банкінен айырмашылығы; неміс
3.3 Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары
Ұлттық банктің басқару құрылымы мен қызметін ұйымдастырудың басқа
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарма, директорат,
Ұлттық банктің басқарушы органы болып Басқарма және директорлар
мемлекеттік ақша-несие саясатын жасайды;
Ұлттық банкі шығарған, банктер ісіне қатысты нормативтік актілерді
Парламент бекіткен тұжырым негізінде банкноттар мен монеталардың номиналдық
Ұлттық банктің банктермен және Қазақстан Республикасының бюджетімен операциялар
Қазақстан республикасының валюталық айырбас бағамын анықтау тәртібін белгілейді;
сыртқы резервтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін бекітеді;
Ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық жиынтық
Ұлттық банк туралы Ережені, Ұлттық банк құрылымын бекітеді
банктер және олардың филиалдары үшін экономикалық нормативтерін бекітеді.
Кезектен тыс мәжілістер Ұлттық банк төрағасының немесе басқарманың
Ұлттық банктің төрағасын республика Президенті Парламетпен келісіп отырып
Ұлттық банктің Басқармасының мәжілістері қажетті кезде, бірақ айына
4 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктер
Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
“Қазақстан Республикасының банктер және банктік қызмет туралы” Қазақстан
Банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:
1. Меншік сипатына қарай:
мемлекеттік;
акционерлік;
жеке;
пайда қосу арқылы;
аралас;
кооперативтік.
2. Операцияларының түрлеріне қарай:
әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және кең
маманданған, яғни бір ғана салаға қызмет көрсететін банктер;
3. Аумақтық белгісіне қарай:
халықаралық;
ұлттық;
аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай:
өнеркәсіптік банктер;
сауда банктері;
ауылшаруашылық банктері;
құрылыс банктері;
басқа да.
5. Филиалдар санына қарай:
филиалсыз;
көп филиалды.
Егер банк акционерлік қоғам формасында құрылатын болса, онда
Акционерлік банктердің шығаратын акциялары екі түрге бөлінеді: жай
Ал мемлекеттік банктер мемлекеттік кәсіпорын формасында құрылады. Ашық
Егер де банк жауапкершілік шектеулі қоғам түрінде құрылған
Банктің ұйымдастырылуы және құқықтық формасынан байланыссыз, оның жарғылық
Тіркеуге алынатын уақытта жаңадан құрылған банктің жарғылық капиталы,
Коммерциялық банктер қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын, өкілеттіктерін,
Банктің филиалы – филиал туралы ережеде немесе лицензияда
Банктің өкілеттігі – банктік операцияларды жүзеге асырмайтын, яғни
Еншілес банк – жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы
Сонымен, Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі банктердің меншік формасына
2-кесте
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі
банктер.
01.01.
1995 01.01.
1996 01.01.
1997 01.01.
1998 01.01.
1999
Екінші деңгейдегі банктердің барлығы
184
130
101
82
71
Оның ішінде:
Мемлекеттік 4 4 4 6 1
Мемлекетаралық - 1 1 1 1
Шетел капиталының қатысуымен 8 8 9 22 23
Оның ішінде:
100%-қатысуымен 4 4 4 6 8
50%-қатысуымен 4 4 5 1
Еншілес банктер 5 5 5 7 11
*Сандық мәліметтер Қазақстан Ұлттық банкінің статистикалық бюллетенінен алынған.
4.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктерді ашу және
Қазіргі коммерциялық банктер банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап
1999 жылдың 1 қаңтарындағы мәлімет бойынша еліміздегі екінші
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық
Қазақстан Республикасындағы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын
Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицензиядан басқа Қазақстан
Бас валюталық лицензия оларға өз қызметін жүзеге асыруы
Сонымен қатар, Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен операцияларды
Екінші деңгейдегі банктер өз қызметтерін бастауы үшін Қазақстан
рұқсат алу үшін беретін өтініш;
банктің жарғысы;
құрылтайшылық шарт;
құрылтайшылар жиналысы туралы хаттама;
үлес қосушылар немесе банк акционерлерінің тізімі;
құрылтайшылардың қаржылық жағдайлары туралы аудиториялық қорытынды;
экономикалық негіздеме;
банктің 2-3 жылға арналған бизнес-жоспары;
банк басшысының кәсіби жарамдылығы туралы анықтама қағаз;
банктің бас бухгалтері туралы анықтама;
жариаланған жарғылық қорға төленген соманы растайтын құжаты-төлем тапсырмасы.
Қазақстандық тәжірибеде басқа дамыған шетелдік тәжірибелер сияқты жарияланған
Жарияланған жарғылық қордың 50%-ның ақшалай түрдегі сомасы сол
Қазақстандағы коммерциялық банктердің көбінің қаржылық жағдайы тұрақсыз. Әлі
Екінші деңгейдегі банктер өз қызметтерін банк құрылтайшыларының шешімімен,
құрылтайшылық шарт пен банк жарғысының жұмыс жасап отырған
банк қызметіне байланысты жалған мәліметтер болуы;
банк жетекшілерінің кәсіби жарамсыздығы;
рұқсат берген күннен бастап өз қызметін 6 айдан
пруденциалдық нормативтердің жүйелі түрде бұзуы;
банк заңдылықтарында, сол сияқты жарғысында көрсетілмеген операцияларды жүзеге
тіркеуге алған уақытқа дейін жарияланған жарғылық қордың төменгі
құрылтайшылардың қаржылық жағдайларының тұрақсыздығы.
Банктің ашылуына берілген лицензияның қайтарылуы, банктің таратылу туралы
4.2 Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы
Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы банкті басқару құрылымына және
Басқару органы пайда алу мақсатында коммециялық банктің қызметіне
Акционерлік коммерциялық банктің ең жоғарғы органы – акционерлердің
банктің жарғысына өзгерістер еңгізу;
банктің жарғылық капиталын өзгерту;
банктің Кеңесін сайлау;
банктің жылдық есеп-қисабын бекіту;
банктің табысын бөлу;
банктің құрылымдық немесе еншілес бөлімшелерін құру және тарату.
Екінші басқару органы – банктің қадағалау кеңесі болып
Келесі басқару органы – бұл басқарма (банк кеңесі).
банктің стратегиялық мақсатын анықтау;
банктің саясаттарын жасау;
жетекшілік қызметке кадрлар дайындау;
комитеттерді құру;
ссудалық және инвестициялық операцияларға бақылау жасау.
Басқарма төрағасы – бұл банктің бірінші жетекшісі болып
банктің қызметіне қатысты барлық сұрақтар бойынша бұйрықтар
барлық мемлекеттік және басқа да органдарда, басқа банктерде,
банктің мүлкіне және қаражаттарына ей болу;
банктің штаттық жұмысшыларының саны мен құрылымын бекіту;
еңбек келісім шарты бойынша банктің лауазымды тұлғаларымен келісімдер
Ревизиялық комиссия – банк қызметіне бақылау жасаушы органы
Несиелік комитет – бұл несиенің басйланысты қорытынды жасаушы
Банктің функционалдық құрылымына барлық департаменттер мен бөлімдер жатады.
Қызмет бөліміне: кадр бөлімі, заң бөлімі, күзет бөлімі,
Акционерлік банктің басқау құрылымы 4-кестеде берілген.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Көшенова Б.А. “Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары” Оқу
Мақыш С.Б. “”
1
2
