Несиелік тәуекелді басқару курстық жұмыс
Жоспар - www.topreferat.com.kz
Кіріспе 1
І.Несиелік тәуекелдердің пайда болуы және олардың жіктелінуі 3
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері мен себептері 3
1.2 Банктік тәуекелдерді топтаудың критерийлері мен принциптері 6
1.3 Банктік тәуекелдерді бағалау әдістері 11
1.4 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік тәуекелді бағалау әдістері 13
ІІ. Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемаларын және оларды төмендету жолдары 21
2.1. Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемалары 21
2.2. Қазіргі кезде несиелік тәуекелдерді төмендету жолдары 24
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 30
31
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні: Банк ісі
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР
Кіріспе 1
І.Несиелік тәуекелдердің пайда болуы және олардың жіктелінуі 3
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері мен себептері
1.2 Банктік тәуекелдерді топтаудың критерийлері мен принциптері 6
1.3 Банктік тәуекелдерді бағалау әдістері 11
1.4 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік тәуекелді
ІІ. Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемаларын және
2.1. Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемалары 21
2.2. Қазіргі кезде несиелік тәуекелдерді төмендету жолдары 24
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 30
Кіріспе
Тәуекел адам іс-әрекетінің кез-келген саласында көрініс табатын объективті
Кез келген кәсіпкерлік іс тәуекелмен байланысты, әсіресе банктер
Бүгінгі таңда банктер операциялардың көптеген жаңа түрлерін атқаруда.
Нарықтық жағдайда банктік тәуекелдер жоғары деңгейде болады. Сондықтан
Бұл жұмыстың мақсаты банктік тәуекелдердің теориясына талдау жасай
Менің жұмысымның негізгі мақсаты - банктік тәуекелдер аясында
Осы мақсатты орындауға байланысты келесідей мәселелер туындайды:
> Тәуекелдердің пайда болу факторларын анықтау;
> Қазақстан жағдайында тәуекелдерді басқару
Шетелдегі банктердің тәуекелдерді басқаруына талдау жасау;
Отандық және шетелдегі банктік тәуекелдерді басқару тәжірибелерінің негізінде
І.Несиелік тәуекелдердің пайда болуы және олардың жіктелінуі
1.1 Банктік тәуекелдердің пайда болу көздері мен себептері
Тәуекелдің тұжырымдамасы адамзатқа ежелден-ақ таныс. Өйткені тәуекел біздің
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, банк үшін тәуекелді басқару
Тәуекелдің пайда болуының үш көзін атап өтуге болады.
1. Нарықтық тәуекел деп әр түрлі активтер құнының
а) Проценттік тәуекел — ағымдағы проценттік
b) Валюталық тәуекел - валюта бағамының
с) Инвестициялық тәуекел — қор
2. Контрагент тәуекелі немесе несиелік тәуекел — контрагенттің
3. Басқару немесе менеджмент тәуекелі. Ол мыналардан тұрады:
а) Оперативтік тәуекел — банктің кейбір функцияларымен байланысты
b) Стратегиялық тәуекел - банк қызметінің дұрыс ұйымдаспауымен
Тәуекел деңгейіне әсер ететін факторларды ішкі және сыртқы
Жоғарыда келтірілген факторлар келесі жиі кездесетін банктік тәуекелдердің
Өтімділік тәуекелі активтерді тез арада ақшаға айналдыру немесе
Проценттік тәуекел нарықтағы проценттік ставканың ауытқуымен байланысты.
Несиелік тәуекел қарыз алушының өз міндеттемелерін орындамауымен байланысты.
Нарықтық немесе инвестициялық тәуекел бағалы қағаздардың мүмкін болатын
Саяси тәуекел мемлекеттегі саяси жағдайдың тұрақтылығымен сипатталады.
Валюталық тәуекел валюталық бағамның жоспарланған деңгейдегі ауытқуымен байланысты.
Операциондық тәуекел төлемдерді жүргізу барысында немесе мәліметтерді электрондық
Экономикалық тәуекел өндіріс салаларында және қаржы нарығындағы болатын
Келеңсіз жағдай тәуекелі табиғи апаттармен немесе төтенше жағдайлармен
Банк өзінің іс-әрекеттері нәтижесінде тәуекелдердің сан алуан түріне
1.2 Банктік тәуекелдерді топтаудың критерийлері мен принциптері
Осылайша банктік тәуекелдердің түрлерін жіктеу мақсатында тәуекелдерді мына
коммерциялық банктің түрі немесе мамандану саласы;
банктік тәуекелдің пайда болу немесе ықпал ету аясы;
банк клиенттерінің құрамы;
тәуекелділікті есептеу әдістері;
банктік тәуекелдің деңгейі;
тәуекелді уақыт тұрғысынан үлестіру;
тәуекелді есепке алу сипаты;
8. банктік тәуекелді басқару мүмкіндігі.
1. Коммерциялық банктердің түрлері немесе мамандану саласы. Қазіргі
Коммерциялық банктердің түрлері.
Маманданған
салық
әмбебап
Товарлық:
инновациялық;
инвестициялық;
ипотекалық;
депозиттік;
клирингтік. Салық:
ауылшаруашылық;
өндірістік;
құрылыстық. Функционалдық:
биржа;
сақтандыру;
трасталық;
кооперативтік;
комуналдық.
Нарықтық:
аймақтық;
аймақаралық;
трансұлттық.
Маманданған банктердің қызметі белгілі бір қызметті көрсетумен байланысты
2. Банктік тәуекелдердің пайда болу немесе ықпал ету
Банктік тәуекелдердің пайда болу немесе ықпал ету аясына
Мұндағы негізгі ерекшелік сыртқы тәуекелдердің басқарылатын және басқарылмайтын
Ал әкімшілік тәуекелдерге құрылымдық баскару, ынталандыру, бақылау, стратегиялық
3. Банк клиенттерінің құрамы.
Клиенттің құрамына байланысты әр банк тәуекелді есептеудің әдісін
Кіші және орта қарыз алушылар немесе клиенттер нарықтағы
Ал ірі кәсіпорындар керісінше, нарықтағы сұраныстың өзгеруіне өте
Бірақ мұндай кәсіпорындардың меншікті капиталы үлкен болады, сондықтан
Меншікке қатысына байланысты банктің клиенттері немесе кәсіпорындар мемлекеттік,
4. Тәуекелді есептеу (талдау) әдістері. Тәуекелді талдау арқылы
Тәуекелді талдау кезінде бір бірімен тығыз байланысты екі
5. Банктік тәуекелдің деңгейі. Банктік тәуекелдің, деңгейі оқиғаның
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 2002 жылдың үшінші шілдесінде
6. Тәуекелді уақыт тұрғысынан үлестіру. Нарық жағдайында тәуекелдерді
Уақыт тұрғысынан қарастырсақ тәуекелдер ағымдағы, келешектегі және бұрынғы
7.Тәуекелді есепке алу сипаты. Есепке алу сипатына байланысты
8.Банктік тәуекелдерді басқару мүмкіндігі. Баскару мүмкіндігіне байланысты тәуекелдер
1.3 Банктік тәуекелдерді бағалау әдістері
Банктік тәуекелдерді бағалау кезінде тәуекел туралы толық ақпаратты
Банктік тәуекелді бағалаудың келесідей әдістері мен көрсеткіштері жиі
Value at Risk (VaR) моделі.
Ағылшын тілінен аударғанда тәуекелге ұшыраған сома деген мағынаны
• Параметрлер әдісі;
• Тарихи модельдеу әдісі;
• Монте-Карло әдісі;
Параметрлер әдісінде портфель базистік активтерге бөлінеді. Мұнда портфель
Тарихи әдіс - активтер құнының бұрындағы өзгерістерін есепке
Монте-Карло әдісі - портфельге кіретін активтердің жеке статистикалық
«АЛЬФА-БЕТА» моделі:
«Альфа-бета» моделі бойынша қаржы құралдары құнының (Р) өзгеруі
Р = α + ßΔІ +ε, мұндағы:
α - құрал құнының тұрақты өсімі;
ß- құрал құнының индекстелген сызықтық тәуелділік дәрежесін сипаттайтын
ε - жүйелік емес тәуекелдерді сипаттайтын және математикалық
«Gap» әдісі:
Gap дегеніміз проценттік ставканың өзгеруіне тәуелді активтер мен
Gap -тің көлемі төмендегі формула бойынша есептеледі:
G= а - п = Пп - Ап;
а - өзгермелі ставкамен есептелетін активтердің көлемі;
п - өзгермелі ставкамен есептелетін пассивтердің көлемі;
Ап - тұрақты ставкамен есептелетін активтердің көлемі;
Пп - тұрақты ставкамен есептелетін пассивтердің көлемі.
1.4 Коммерциялық банктердің тәуекелдерді басқару және несиелік тәуекелді
Банк үшін тәуекелдерді басқару өте маңызды болып келеді.
Тәуекелдің жоғары деңгейімен сипатталатын банк қызметтерінің түрлерінде банк
Банктік тәуекелдерді басқару жүйесі нақты шаралар арқылы жүзеге
диверсификация;
нәтижелер туралы қосымша ақпараттарды алу;
лимиттеу;
өзін-өзі сақтандыру;
хеджирлеу;
сапаны басқару;
1.Диверсификациялау арқылы банктік операциялардың бір түріне байланысты тәуекелділікті
а) Тартылған қаражаттың диверсификациясы:
• мерзімі бойынша;
• тартылу түрлері бойынша (заңды тұлғалардың депозиттері, жеке
• тартылу көздері бойынша (сала, клиенттердің топтары бойынша);
б) қолданылатын құралдардың диверсификациясы:
• активтер портфелінде төлем құралдары көп болу керек;
с) қалыптастырылған портфельдің диверсификациясы:
• мерзімі бойынша: көбінесе ұзақ мерзімді
• қарыз алушылар бойынша: ссудалық портфельде қарыздың аз
2. Сақтандыру. Мейлінше, тәуекел деңгейі бар банк активтерінің
Хеджирлеу. Қаржылық құралдарды сату-сатып алу бойынша ашық позициялар
Өзін-өзі сақтандыру. Банктің ссуда бойынша үмітсіз қарыздарды есептен
Лимиттеу-банктік тәуекелдерді шектеу мақсатымен партнерлар, құралдар және көлемдері
Шектеудің келесідей көп тараған түрлері бар:
• әр контрпартнерлармен операциялар бойынша лимиттер;
• әр құрал, актив түрі, нақты бөлімше
• бір қарыз алушыға минималды қарыз мөлшері;
• баланстан тыс міндеттемелердің минималды мөлшері;
• келесі күнге қалдыруға мүмкін ашық позицияның минималды
• банктің әр бөлімшесі, әр құралы, әр позициясы
6. Нәтижелер мен таңдаулар
• банктің клиенттері, банктің қауіпсіздік бөлімшесінің материалдары және
7. Сапаны басқару - тәуекелді басқарудың қазіргі уақытқа
Несиелік тәуекелді басқару. Банк үшін несиелік тәуекелді басқарудың
Банктердің несиелік тәуекелі негізінен екі тәуекелден тұрады: несиелік
Банктегі несиелік тәуекелдің деңгейі келесідей факторларға байланысты:
• Ұзақ мерзімді приоритеттердің болмауы немесе банктің несиелік
• Банктердің жаңадан пайда болған клиенттерінің арасында
• Жағымсыз конъюнктуралық өзгерістермен сипатталатын географиялық
аймақтар мен салалардағы банк клиенттерінің көп шоғырлануы;
• Қамтамасыз етілмеген несиелер, күмәнді несиелер, қаржылық жағдайы
нашар клиенттерге берілген несиелердің үлес салмағының көп болуы;
• Нарықтың жаңа сегменттеріндегі банк іс-әрекетінің тығыздығы.
Әр банк өзінің несиелік саясатын жеке құрастырады. Сондықтан
Банктің несиелік саясаты үш бөліктен тұрады: несиелеу туралы
• Қарыз алушының әрекет қабілеттілігін тексеру. Әрекет кабілеттілігі
Қарыз алушының репутациясын тексеру, яғни қарыз алушының партнерлармен
Кәсіпорынның меншікті капиталының көлемі. Дамыған мемлекеттерде қарыз алушы
Нарықтық конъюнктураның жағдайы. Ұзақ мерзімді несиелендіру кезінде банк
Міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэффиценттері анықталады
Несиелендіру процесінің екінші кезеңі клиент іс-әрекетінің тиімділігін периодты
а) Жылдық, тоқсандық және айлық
b) Тауарлы материалдық
с) Қарыз алушының өндірген өнімінің
d) Қарыздың толығымен өтелуіне дейін қарыз алушының ақша
Үшінші кезеңде қарыз алушы несиені өтейді. Жоғарыда айтылып
Несиелік тәуекелді басқарудың тәжірибеде ең көп тараған тәсілдеріне
• Банк, клиент іс-әрекеті туралы статистикалық ақпараттарды
• Қарыз алушының жеке басының ерекшеліктерін ескере
• Қарыздың нақты сомасы мен қайтарылу мерзімін анықтау;
• Нарықтық конъюнктураның жағдайы. Ұзақ мерзімді несиелендіру кезінде
• Міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэффиценттері
Несиелендіру процесінің екінші кезеңі клиент іс-әрекетінің тиімділігін периодты
а) Жылдық, тоқсандық және айлық қаржылық есептері;
b) Тауарлы материалдық қорлардың, дебиторлық және кредиторлық
с) Қарыз алушының өндірген өнімінің өткізілу дәрежесіне талдау
d) Қарыздың толығымен өтелуіне дейін қарыз алушының ақша
Үшінші кезеңде қарыз алушы несиені өтейді. Жоғарыда айтылып
Несиелік тәуекелді басқарудың тәжірибеде ең көп тараған тәсілдеріне
• Банк, клиент іс-әрекеті туралы статистикалык ақпараттарды талдау
• Қарыз алушының жеке
тәуекелдерді бағалау;
• Қарыздың нақты сомасы мен қайтарылу мерзімін анықтау;
• Несиені сақтандыру;
• Қайтарылмаған қарыздарға байланысты арнайы резервтер құру;
• Тәуекел деңгейі жоғары болса, қарыз беруден
• Несиелік тәуекелді диверсификациялау;
• Несие беруге байланысты келісім шартты заңға
Несиелік процесс кезінде қарыз алушының несие қабілеттілігі мен
1 . қаржыландыру бағытын талдау;
несиені өтеу кезеңдерін талдау;
тәуекелдерді талдау;
менеджмент деңгейін талдау;
қаржылық тұрақтылығын талдау: коэффиценттерді талдау және ақша
кепілдіктің жеткіліктік дәрежесін талдау.
Несиелік тәуекелді бағалаудың қорытынды нәтижелері болып мыналар табылады
Несиелік тәуекел бойынша жеке бір операция бойынша күтілетін
ЕL = СЕ*РD*SL , мұндағы
ЕL - күтілген шығындар;
СЕ - тәуекелмен байланысты сома;
РD - дефолттың ықтималдығы;
SL - дефолт кезіндегі шығындардың көлемі.
Несие беруге байланысты күтілмеген шығындар сомасы:
UEL = CE * SL
UEL — күтілмеген шығындар;
СЕ — тәуекелмен байланысты сома;
SL - дефолт болган жағдайдағы шығындар;
Әлемдік тәжірибеде несиелік тәуекелді бағалаудың екі негізгі әдісі
несиелік инспекторлар мен сараптаушылардың субъективті қорытындысы;
автоматтандырылған скоринг жүйесі.
Скоринг математикалық немесе статистикалық модель болып табылады. Осы
Коммерциялық банктік несиелік тәуекелін есептеу келесідей түрде көрінеді:
К3=Кp* (R1+R2+…+Rn)*Е:К сал
Мұндағы,
К3 - банктің жеке клинтінің тәуекелділік коэффициенті;
Кр - клиенттің несиелік қабілетін, нарықтағы дәрежесін, өндіріс
R1,… Rn – осы несиелік операциямен байланысты тәуекел
Ксал - несиені алушы төлеген несиелердің сомасы;
Е – банктің осы клиент үшін ішкі факторлардың
ІІ. Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемаларын және
2.1. Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелін басқару проблемалары
Тәуекел және бизнес - бір-бірінен ажырамайтын екі ұғым.
Банктік операцияларды басқаруды банктік портфельмен өзінің қызметінен пайда
Банктің қандай да бір қаржылық активтік басқарудың негізі
Тәуекелдерді дұрыс бағаламау банк үшін жағымсыз жағдай болып
1989 жылы Британдық Midland Bank несиелер бойынша ссудалық
1990 жылдың ақпанында қаржылық қолдауды іздеген Американың ірі
1991 жылы қаңтарда Американың Bank of New England
Банктік тәуекелдердің пайда болуының және оның деңгейінің тенденциясының
Активтер құрамынан өтімділік әр түрлі элементтерді көруге болады.
Өтімділігі жоғары активтерге банктің корреспонденттік шотындағы қалдық ақшаларды,
Осыған байланысты банктік қызмет – бұл несиелік тәуекелді
Несиелік тәуекелді төмендету үшін формальді, жартылай формальді және
Несиелік тәуекелді төмендетудің классикалық әдістерінің бірі – ол
Бірақ бұл әдіс банктің несиелік саясатында жағдайдың жақсаруына
Бірінші рет бұл эффект жүйелі түрде Дж .Сорроспен
Қазіргі кезде несиелік тәуекелді бағалау жүйеленген түрге келе
Сонымен жеке тұлғаларға несиелік қабілетті бағалаудың балдық әдісі
Біріншіден, клиенттің барлық белгілерін бірден білу мүмкін емес,
Екіншіден, белгілердің балдық бағасы жеткілікті деңгейде субъективті несиелік
Үшіншіден, баллдар жүйесі оперативті түрде жаңарып отыруы керек.
Төртіншіден, балл сомасының қатаң белгісі оның нақты өлшемімен
Осылайша сандық әдістердің негізінде жеке тұлғаларға несие беру
Несиелік тәуекелдерді бағалау әдістері кезінде заңды тұлғаларға да
Қорыта келгенде, несиелік тәуекелді басқару банктік қызметкерлердің қаржылық
2.2. Қазіргі кезде несиелік тәуекелдерді төмендету жолдары
Коммерциялық банктерде тәуекелдерді басқару стратегиясы интеграцияланған түрде құрылуы
Күнделікті тәуекелді бақылау, бағалау және тәуекел деңгейін анықтау
Бірінші. Тәуекелдерді басқару істің жүргізілуіне толық жауапты адамдардан
Екінші. Басқару және атқарушы басшылық тәуекел үлгілерінің кең
Үшінші. Қамтамасыз ету және бақылау бөлімдері - ішкі
Төртінші. Тәуекелдермеді басқару мақсаттары мен принциптері банктің жалпы
Несие берілгенгеннен соң клиентпен жұмыс тоқтатылмайды. Бір жағынан
Қажетті мәліметтерді арыз беруші араласқан банктерден және қаржылық
Банктің несие беру бөлімі мамандандырылған несие агенттіктеріне хабарласып,
Сонымен, несиелік тәуекел – бұл клиенттің несиелік келісім
Несиелік саясат активтердің өсуі және олардың сапасының өсуінің
Банк стратегиясы – бұл банктік саясатты жүзеге асыру
• несиелік портфельдің құрылымын бақылау және бағалау;
• тәуекел дәрежесінің есебі;
•банк операцияларының диверсификациясы: экономика секторларымен, жалпы несиелік тәуекелді
• несиелік шығындарды жабу үшін резервтер құру;
• проблемалық ссудаларды мұқият қадағалау және бақылау.
Несиелік процесс екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде, несиелік
Банктен несие алу жөнінде келісетін клиент несие алумен
Банк өтінішке қосымша құжаттар және қаржылық есеп берулерді
Банкке өтінішпен бірге келесі құжаттар тапсырылады:
1. Қаржылық есеп беру нәтижесі, оған банк балансы
2. кассалық түсімдердің қозғалысы туралы есеп беру;
3. ішкі қаржылық есеп;
4.ішкі басқарылатын есеп беру;
5.қаржыландыруды болжау;
6.салық декларациясы;
7.бинес-жоспар.
Банктік құрылымда және кеңес беруші компанияларда төмендеу технологияларын
Ең көп таралған үлгі Chase Manhattan Bank мамандарымен
Несиелік тәуекелдерді басқару жүйесінде сақтандыру ерекше орынға ие.
Хеджирлеу операциясында несиелік тәуекелді басқарудың тиімді инструменті –
Олар нақты инструментке қатысты барлық тәуекелдерден несиелік тәуекелді
Банктерде несиелік дериваторларды қолдану ең алдымен несиелік тәуекелдерді
Қорытынды
Соңғы жылдары Қазақстанның екінші деңгейлі банктері үшін «тәуекел»
Әр банк өзінің қызмет ету саласына байланысты өзіне
Банк үшін тәуекелді басқару ең маңызды мәселелердің бірі
Банктік тәуекелдердің түрлерін жіктеу мақсатында тәуекелдерді мына элементтер
1. коммерциялық банктің түрі мен мамандану саласы; 2.банктік
4.тәуекелділікті есептеу әдістері;
5.банктік тәуекелдің деңгейі;
6.тәуекелді уақыт тұрғысынан үлестіру;
7.тәуекелді есепке алу сипаты;
банктік тәуекелді басқару мүмкіндігі.
Банк ісінде тәуекел деп банктің табысы мен капиталына
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Г.С. Сейткасымов «Банковское дело»- Алматы: Экономика, 1998г
2. Н.Рамазанов – Банковский сектор Казахстана. Кредитный бум
3. Банковское дело /под. ред В.И.Колесникова, Л.П. Кроливецкой.-
4.Вальравен К.Д. Управление рисками в коммерческом банке –
5. Хандурев А.А. Управление рисками банков // Деньги
6.С.Б. Мақыш «Коммерциялық банктердің операциясы».- Алматы-2002ж
7.Панова Г.С. «Кредитная политика комбанка» .-М.-1997
8.Тлеукулова Г. Организация взаимодействия головного банка с филиалами
9. Поляк «Финансовый менеджмент»
10 .Питер С. Роуз «Банковский менеджмент »М.-1997г
11.Овчаров А.О. Организация управления рисками в комбанке //
2
